Het schilder-boeck

Van Aurora.

Hesiodus in zijn Goden gheslacht, seght Aurora te wesen de dochter van Hyperion en van Thia, en suster van Sonne en Mane, ghelijck wy een

[fol. 66v]

weynich hier vooren hebben geseyt. Ander makense dochter van Titan en van^* der Aerde. D'oude heetense Voorloopster, en Camer-meyt van de Sonne: gelijck de daghsterre Lucifer is den Voorlooper van Aurora, de Dagerade, oft Morgen-roode: want sy, te weten, Aurora vercndight den Menschen d'aenstaende comst van de Sonne. Homerus in zijn Goden Lofsangh van Venus, seght, datse roosverwighe vingeren heeft, van wegen haer rootheyt, en datse haer voeren doet, sittende in een gouden gestoelte. Het versieren oock de Poeten, datse in eenen koetswagen sittende, wort voort getrocken van vier roode^* Peerden, nae t'ghetuyghnis Virgilij, in't seste Boeck der AEneidos, seggende:

Dus pratende onderlingh, ten halven Hemel-cloot
De gulden dagherade altee was opghevloghen,
Met haer vier Peerden schoon roosverwigh voort ghetoghen.^*

Elder geeft hyer haer maer twee, doch oock roosverwigh. Theocrites geeftse in zijnen Hylas, gheen roode, maer witte Peerden, daer sy mede nae Iuppiter reyst. Haer wort oock gegheven t'vlieghende Peerdt Pegasus alleen, dat haer ghewendt soude wesen te draghen, ghelijck wy voor henen hebben verhaelt. Homerus in Mercurij Lofsangh, seght, datse opstaet, stijght uyt den Ocean, also wel als de Sonne, en ander Sterren, en datse van daer opclimt om hoogh, om te verspreyden het licht over de Weerelt, nae datse den nacht in de vloeden van der Zee Ocean heeft overghebracht. Aurora was seer verlieft op Tithon, om zijn groote schoonheyt, en volmaeckte ghestaltenis des lichaems. Desen Tithon was de soon van den Coningh van Troyen Laomedon,, en was oock den Broeder van Priamus, doch van verscheyden Moeders: want de Moeder Priami, was Leucippe: maer de Tithons, was Strymo, oft Rhoeo: en soo ander willen, een dochter van Scamander. Aurora dan op Tithon so verlieft wesende, hief, en voerde sy hem op in den Hemel, en de schick-Goddinnen vercreghen zijn onsterflijckheyt: maer Aurora haer verghift hebbende, door den selven middel, oft met eenen te vercrijgen zijn jeughdigh blijven, en nemmeer oudt te worden, werdt hy eyndlijck soo oudt, datmen hem in doecken winden, en wiegen most als een kindt, om hem te doen slapen. Al lagh doch den Man van Aurora Tithon dus van ouderdom in de wiege, so seghter Virgilius af, hoe dat

Aurora, alsoose opstaet, die bedstede saffranigh
Van haren Tithon laet.

Tithon hadde by Aurora twee sonen, Memnon, en Emathion, van welcken Macedonien den naem ghecreegh: en een dochter, geheeten Iodame: sommighe segghen oock eenighe Winden van Astraee Titan. Aurora, doe sy haren Man soo heel oudt, en onvermogende sagh, veranderde hem in eenen Dauw-krekel oft Stapel: welcke hen oudt vel aflatende, en sterven niet, maer verjeughdighen en herwassen. Dit veranderen soude hem geschiedt wesen, ter oorsaeck van de droefheyt die hy leedt, om de doot van zijnen soon Memnon, waer van volght in't 13^e. Boeck: want dese boodtschap hoorende, hy werp zijn armen uyt als om te willen vliegen, en hem gaen sien, so dat hem doe vleugelen zijn ghewassen, t'welck Horatius in zijn 2^e. Gedicht-boeck vast maeckt, seggende:

Hy, die onsterflijckheyt hadde, alsoo t'scheen, verworven,
En vleughels noch daer toe, in't eyndt is noch ghestorven.

Ander segghen, dat hy Auroram zijn Wijf badt, dat hy dees onsterflijckheyt mocht van hem legghen, nademael dat hy om zijnen grooten ouderdom niet

* Aurora de morgenstonde, is de camermeyt en voorloopster der Sonnen.

* Daghsterre is voorlooper van de morgen stonde.

* Van de Peerden van Aurora.

[fol. 67r]

en con hebben zijn vermaeck in de vreuchden van deser Weerelt: het welck niet mogelijck wesende hem te bewilligen, veranderde hem in eenen Stapel. Van desen Tithon soude ghebouwt zijn de Coninghlijcke Stadt der Persen Susa. Aurora (soo Pausanias beschrijft) was oock verlieft op Cephalus, den soon van AEon, oft van AEolus, maer niet Coningh der Winden, wesende een uytnemende schoon Man: zijn Wijf was Procris, dochter van Erechtheus, oft van Hyphilus, Coningh van Athenen, welcke oock heel volmaeckt in schoonheyt was. Aurora dan op Cephalum verlieft, dede (alsoo onsen Poeet voorts verhaelt) dat eyndlijck Procris scheen beweeght tot ontrouwe, daer sy den gheest, maer t'lijf niet mede con verschuldight, oft bevleckt hebben. Sy meende, haer Man was wijt van haer wech, oft verloren, doe hy van Aurora ontschaeckt gheweest zijnde, voor haer stondt verschepen, haer aensprekende, en sy hem ontseggende, dien sy boven al begeerde. Eyndlijc nae de vervremdinghe ghevredight, gaf Procris haren Cephalo den hondt Lelapa, en den seldtsamen schicht, dingen die sy van Diana hadde. Doe ter tijdt was Themis van haer Gheheymnis verjaeght uyt Thebes, van den Thebeschen, om datse de antwoorden soo belemmert en omwonden gaf, dat syse niet verstaen conden. Hierom verweckte Themis teghen die van Thebes eenen wonderlijcken grooten wreeden Vos, die t'landt gantsch verdorf. Hier schickte Cephalus zijnen Hondt nae: welcken, doe hy den Vos meende vatten, werden dees twee dieren in steenen verandert. Sy was ooc verlieft op den dry-vaderschen Orion,^* dien sy ontschaeckte, en bracht te Delos: maer door t'aenhitsen van haren broeder Apollo, sy hem onbewist self met eenen pijl in't voorhooft trefte, en doodede: doch sy van Iuppiter vercreegh, dat hy plaetse hadde by den Sterren in den Hemel. Astraeus won aen haer eenighe Winden: doch t'is tijdt, dat wy erghen wat merchs uyt al dees stoffe soecken te crijghen. De gheboorte van Aurora, is uyt te leggen, ghelijck die van de Mane, daer te vooren van is verhaelt:^* haer roode mondt, en Roose roode vingheren, beteyckenen haer rootheyt, gelijck haer Peerden en gulden wagen doen, oock haer snelheyt bewijsen. Die van de witte Peerden seggen, en nemen geen acht op de optreckende dampen: dan alleen op de gedaente des lichts, oft der claerheyt. Dat Tithon Aurora trouwde, nae t'seggen van eenighe, soude wesen geschiedenis, om dat hy trouwde een Vrouw die heel nae het Ooste woonde, daer hy de voornoemde kinderen by hadde. Hy quam tot sulcken ouderdom, datmen hem most handelen als met een kindt: waer uyt de Fabel ontstaen is. Maer dat hy in Dauw-krekel oft Stapel was verandert, is te segghen, dat de Oude luyden ghemeenlijck veel praet hebben, moeylijckf oft quellijck zijn, geern hun selven prijsende, den voorleden tijt lovende, en den tegenwoordigen verachtende, gelijck Homerus zijnen Nestor uytbeeldt, oft beschrijft. Doch overslaende ander uytlegginghe, hebben mercklijck de Ouders met dese Fabel willen aenwijsen, dat den Mensch lijdtsamigh hem sal schicken al verdraghende te verwinnen, de tegenvallende aenvechtingen, oft swaricheden deser Weerelt, die alle t'samen met der doot afgegrentst, en van hem afghesloten worden, waerom die soo heel lange leven, door de gebreken des Ouderdoms, wenschen om van de pijnlijcke menichvuldighe ellendicheden der Natueren te zijn verlost. De gave oft t'gheschenck van de cuyssche Diana door Procris ontfangen, eerst den schicht, die geentijts vergeefs en trefte, waer mede Cephalus het landt-

* Aurora was oock verlieft op Orion.

* VVtleggingen van Aurora en Tithon.

[fol. 67v]

verdervende wreede Dier ombracht, is de rechte daedlijcke redelijckheyt, die^* over al eyndlijck verwint, en wederom met lof en eere haer selven aenbiedt diese oeffent. By den Hondt, een ghetrouw beeste wesende, wort verstaen de ghetrouwicheyt, die een eerbaer cuyssche Vrouwe altijt haren Man is schuldigh: haer niet latende verwinnen van eenighe gheneghentheden, die zijn eere eenichsins mochten aenstooten oft quetsen. By dit verdervende Dier, wesende eenen grooten quaden oft arghen Vos, is te verstaen d'onbehoorlijcke oneerlijcke liefde, altijt wesende vol bedrogh, ghelijck den Vos, hebbende Wolven tanden, die de eerbaerheyt oft eere met soo ongeneeslijcke raserije quetst, datter altijt het litteecken van blijft. De ijverighe Procris, die soo ontstelt quam soecken, datse niet hadde willen vinden, wijst aen, dat Wijf noch Man sulcx ooc niet soude volgen, om niet een dootlijcke smerte te moeten lijden door berouw, voelende den schicht der wroeghende redelijckheyt, van soo dwaeslijck hem te laten verleyden door al te licht geloove, daer de blinde ijverende liefde seer toe gheneyght is. Dat Aurora Moeder van Winden soude wesen, dat (seggen sy) is, om dat met den morgenstondt eenige Winden gemeenlijck verheffen. Wy mochten ooc wel in dit Boeck een eyndt maken met Minos, den Coning van Creten, op datmen wete wie hy is geweest, en watter meer af te vertellen is.

* Leerlijck uytlegginghe van Cephalus schicht en Hondt.