Het schilder-boeck

Van Hecate.

D'ouders van Hecate worden verscheydelijck genoemt: d'een seght, datse is een dochter der Nacht: d'ander, van Iuppiter en Asterie. Orpheus in zijn gulde Vlies-reyse meent, datse geboren is van den Tartarus, en beschrijftse gaende met den Eumenides tot eenighe Offerhanden, segghende:

Met hen is comen oock Hecate veel ghestaltigh,
Met haer dryvoudigh hooft, verscheyden van ghedaent,
Die van den Tartar swart de dochter is ghewaent.

Den selven Orpheus maecktse elder de dochter van Iuppiter en Ceres: en Hesiodus, van Perses en Asteria. Apollodorus in't eerste Boeck, ghelooft dat Hecate, Proserpina, en de Mane, al maer eene en zijn: en te deser oorsaeck noemtse Euripides licht-brengster, oft dagh-brengster. Men seght datse hadde een groulijck ghesichte, en een wonder groot lichaem, jae van een halve stadie, dat zijn twee en tsestich stappen en half, en dat haer voeten krunckelden als slanghen, en t'uytsien haers aensichts was ghelijck der Gorgonen, in plaets van hayr, hebbende een menichte van slanghen, slingheren, en aderen: sommighe d'een onder d'ander ghevlochten ghelijck kranssen, en fluytende oft pijpende, d'ander haren hals omvlichtende, ander hinghen haer tot den schouderen af. Sy was oock ghenoemt Brimo, nae een woordt beteyckenende, groot gherucht, oft gheluydt, om dat doe sy ter Iaght was, Apollo haer vervolghde om vercrachten, sy maeckte groot gheraes en ghetier teghen hem: oft (soo ander segghen) tegen Mercurius. Men hielse voor Coninginne der Hellen, en heerschappije te hebben over de dooden. Sy hadde een deel Honden haer achter aen loopende. Eenige seggen, datse t'hooft bewonden hadde met kranssen van Eycken loof, en groote slanghen. Tibullus in't eerste zijner Elegien, spreeckt van een Tooveresse, die soo ervaren was, datse con betooveren de Honden van Hecate: want sy hadde altijt eenen steert van rasende Honden achter haer. Men noemdese oock Hondt-slaghtster, oft Hondt-eetster, om datmen haer Honden offerde. Men dede haer Offerhanden op den dryweghen, waerom sy dryweeghsche hiet, als woonende in den drywegh, om dat de Mane, Diana, en Hecate, maer eene en zijn: oft (soo ander seggen) Iuno, Diana, en Proserpina. Ander willen datse dryghestaltigh hiet, om dat de Mane haer vertoont alsnu met twee hoornen, en bycans ijdel, daer nae half, en ten lesten heel vol. Ander, om datse dry hoofden heeft, ter rechter sijden een Peerts, ter slincker

[fol. 63v]

een Honts, en t'middenst eens Menschen, oft soo ander seggen, van een wilde Sogghe, oft om datse macht heeft in Hemel, Aerde, en Helle. Hecate soudese^* heeten nae Hecaton, dat hondert beteeckent, om datse van elck koren-graen soude hondert voortbrengen, dat haer moste een ghetal van hondert zijn gheoffert, oft om datse de ghestorvenen dede hondert Iaren swerven, eer sy begraven waren. Men meende, datse de bewaerster was van den huys-drempels. Sy was seer ervaren in tooverije, en die de swarte Const oeffenden, aenriepen ghemeenlijck haer, en de Mane. Men aenriepse sevenmael: daer naer dedemen haer een Offerhande, met sommige Gods-diensticheden, te weten, die sulcx oeffende, most gaen ter middernacht, alleen gecleedt in blaeuw, hem baden in een Vliet: daer gewasschen, most op den Oever een Lam offeren, haer aenroepen, en offeren honigh: dan most hy henen gaen sonder omsien, oft de Offerhande was van geen weerde: doch hoorde hy veel gherucht van Honden ghebas, en anders, hem ghenoech veroorsakende daer naer om te sien: het vertoonden hem ooc veel grouwlijcke gesichten. Het zijn eenige die schrijven, dat Hecate dochter van Perses was, seer tot jagen geneyght, maer doch^* seer wreedt: want niet connende treffen het wildt datse volghde, loste haren pijl op den eersten Mensch die sy ontmoettede, van quaetheyt. Sy was d'eerste die ghevonden heeft t'vergift, regael, waerom sy werdt ghehouden voor een vreeslijcke Goddinne der Hellen. Sy versocht de crachten van alle cruyden diese vondt, de selve haer gasten t'eten ghevende. Ten eersten dede sy sterven haer Vader met vergift, nemende zijn heerschappije tot haer: stichtende een Capelle voor Diana, alwaer sy op offerde de voorby-gangers. Eyndlijck gehouwet met AEetus, hadde by hem twee dochters, Circe, en Medea, en eenen soon AEgialus, Circe gheleeck haer Moeder, vergaf haer Vader, en dede veel quaets: maer Medea was heel anders gesint: want sy was sorghvuldigh om den Menschen te helpen, en van sieckten te ghenesen, hebbende van haer Moeder, en van haer suster Circe, veel ghenees-cruyden leeren ghebruycken. By dese Hecate wort verstaen, den regel en de cracht der beschickinge Gods,^* welcke den sterflijcken Menschen niet bekent wesende, is gheseyt dochter der Nacht, als verborghen en onsienlijck. De ghene die Iuppiter gheloofden den Heerschapper der gemeener Weerelt te wesen, bekennende dat alles van hem voortquam, hebben dees cracht, die heymelijck van den Sterren afvloeyt, en haer werck heeft in den lichamen hier beneden, geheeten Hecate, dochter van Iuppiter en Asterie: maer de ghene die geschreven hebben, dat de Sonne alles hoort en siet, en de heele Weerelt bestuert, hebben gheacht dat Hecate, te weten, de voorverhaelde cracht, was de dochter van Perses. Sy was gheheeten dagh-brenghster, om datse afdaelt van dees eeuwighe lichten, den Sterren. Sy is geheeten Coninginne der Hellen, om dat alle Menschen onderworpen zijn der Godtlijcker beschickinge. En dees verwoedde Honden diese volgen, zijn d'ellenden en benoutheden, die den Menschen door dese beschickinge toecomen. Haer grouwlijck wesen beduydt, de menichte der quaden en teghenspoeden, die dit stervigh arm Menschelijck leven is onderworpen.

* VVaer uyt den naem Hecate comt.

* Historisch uytlegh van Hecate.

* Sin-ghevenden uytlegh op Hecate.