Het schilder-boeck

Van Hymenaeus.

Hymenaeus, so wy in't voorgaende Boeck hebben verhaelt, was den soon van de Sang-Godinne Cleo, en broeder van Ialemus: hy was geboren, en hadde zijn wooninghe t'Athenen: hy was soo heel schoon, en van aensicht soo volcomen lieflijck, soet, en bevallijck, dat hy van velen voor een Maeght oft Vrouwe was aenghesien. Desen werdt oock verlieft op een uytnemende schoon Ionghvrouw: doch geen hope hebbende, tot eenigh troostigh eynde zijner vierigher liefden te moghen gheraken, oft comen met dese Maeght, om dat hy van rijckdom, en gheslacht heel veel leegher was dan sy: soo nam hy alleen tot voedtsel zijner liefde, t'ghene hy eerlijck van haer mocht ghenieten, dat was, haer te sien: waerom hy haer naevolghde over al, daert hem geoorloft conde worden te comen, waer toe hem grootlijcx zijn schoonheyt te hulp

[fol. 56r]

quam: want hy vercleedt comende onder de jonghe Dochteren, werdt lichtlijck gherekent oock een van hen gheselschap te wesen: maer ter wijlen den ellendigen Ionghman anderen bedroogh, en meest hem selven, geschiedet, dat hy in geselschap van zijn alderliefste, en veel ander schoon Iongvrouwen van^* Athenen was gaen wandelen buyten der Stadt ter kermis, tot d'Offerhanden van Ceres Eleusina, werdt hy met dit zijn geselschap daer metter haesten overvallen, en ghevangen wegh genomen, van eenen hoop woeste felle Zee-roovers. Dese daer naer wat verre, en een deel mijlen van Athenen vertrockende wesende, waren seer vrolijck om hunnen roof, en daer mede in eenighe heymelijcke plaetse wesende, daer sy dochten wel te wesen versekert, hebben sy neder sittende hem gherust, en van t'onghemack der Zee door de langhe vaert, en de vermoeytheyt van desen tocht, waren heel vermoeyt, en begaven hun tot slapen, niet seer erghen voor besorght, om dat het maer en waren (soo sy meenden) al jonghe versaeghde Maeghden. Doe heeft Hymenaeus zijn Manlijck ghemoedt, en de liefde verweckt, d'oorsaeck, en gheleghen tijdt waer te nemen, te verlossen zijn Vrijdster, en alle dees gheroofde jonghe Dochters: en nemende van dese Roovers gheweyr, heeft dus slapende alle omghebracht, en vermoort, eer datter een wacker is gheworden. Doe hy nu dese Ionghvrouwen verlost, en weder hadde ghebracht in een wel versekerde plaetse, hy keerde weder in de Stadt, belovende die van Athenen, hun verloren Dochteren weder te leveren, soo verre, oft indien sy hem wilden doen hebben, oft geven tot een Huysvrouwe een onder hen allen, die hy eenighlijcken hertlijck beminde: het welck hem geern bewillight wiert: want yeder docht, dat hyse wel hadde verdient. Aldus dan vercreegh Hymenaeus de jonge schoon Ionghvrouwe, die hy seer ghewenscht hadde en begeert: nae de feestlijcke en vrolijcke Bruyloft, leefde hy met haer al zijn leven met goeden voorspoet, en geluck: ter oorsaken dan dat door desen dees Maeghden waren verlost, en dat zijn so seer begheert Houwlijck geluckighen uytgang hadde, hebben sy in ouden tijt in den Bruyloften menichmael zijnen naem ghenoemt, en herhaelt, seggende, oft roepende, Hymenaeus, Hymenaeus, ghelijck tot een gheluckigh teecken, en wenschende den houwlijckenden t'geluck van Hymenaeus. Dit was een wijse, en een ghemeen ghebruyck by den Griecken, gelijck de Romeynen in hun Bruyloften riepen, Thalassus: welcken Thalassus een cloec Hooftman wesende, wert toebracht een seer schoon Maeght der Sabinen, in den roof der Vrouwen, en al brenghende riepen de Krijghsknechten, tot Thalassus, tot Thalassus, daer sy^* seer welcom, en te Wijve genomen wiert, en dit houwlijck was oock tot den eyndt voorspoedigh, daerom wiert Thalassus in de Roomsche Bruyloften aengheroepen. Dus Hymenaeus by den Griecken in den Bruyloften soo veel aengheroepen wesende, wert ghehouden te wesen den Godt der selver, ghelijck Iuno de Godinne daer van was, om dat door de maticheyt, en goedertierenheyt der locht, de Houwlijcken gheschieden, niet soo heel om datse de Godinne is van den rijckdom, daer veel Houwlijcken om geschieden. Met Hymen^* oft Hymenaeus wordt oock noch ghemeent, d'oorsaeck des Maeghdelijcken naems. Nu dit Houwlijck van Thereus en Progne, was van dese twee overste der Bruyloften niet bewillight. D'Eumenides hebben wy in't vierde Boeck uytgheleyt: doch in dees Bruyloft hielden sy de keerssen oft Toortsen, niet der blijschap, maer des drucx: met dese Toortsen hadden de Heydenen veel te

* Geschiedighe vertellinge van Hymenaeus van zijn geluckigh vryen.

* Thalassus in de Roomsche Bruyloften. aen geroepen.

* Hymenaeus, Godt der Bruyloften.

[fol. 56v]

doen, als sy niet claer en brandeden, was het geen goet teycken: ooc seghtmen dat het qualijck gaet, daer den Droes de keersse houdt. Den Wl was by den Heydenen oock gheacht met zijnen onlieflijcken sang, een voorseggher van ongheluck, soo dat sy niet geern hadden uytghegaen des avonts, als sy den Wl hoorden, oft hoorden sy hem, sy keerden weder in. De Fabel van Thereus, Progne, en Philomela, en hen veranderinghen, zijn ghenomen uyt gheschiedenis:^* want Thereus wreedaerdigh wesende, was een die alles met gewelt socht te becomen, wort daerom, gheseyt den soon van den Krijgh-Godt Mars te wesen. Hy zijn snaer, oft Wijfs suster vercracht hebbende, en verborgen houdende, zijn Huysvrouwe meenende datse doot was, dede niet als weenen en crijten, aentreckende swarte rouw, oft truercleederen, gaf oorsaeck der versieringhe, datse in Swaluw was verandert. De suster Philomela, in Nachtegael verandert, geeft te kennen, dat hoe de ondeucht, oft boosheyt, meer soect t'onder te drucken de deught, hoe sy haer meer verheft, en haer cracht en soetheyt openbaerder maeckt: want dese Philomela, van Thereo de tonghe benomen, op dat zijn snootheyt, en bedreven schelmstuck verborghen bleve, wort sy daer vooren van den Hemel voorsien, van een uytnemende soet en lieflijcke stem, waer mede sy in den bloeysamen lenten, nacht en dagh, een Mensch-hert-verheughende vrolijck gheschrey oft ghesang in den wildernissen laet hooren, en Echo tijtverdrijf gheeft met haer nae te bootsen: maer den schandigen Thereus, ghelijck zijn vuyl leven wel weerdich is, verandert in een Hoppe, oft Houpetoup, heeft niet veel te segghen, geneert hem met vuylen dreck, daer hy zijnen nest mede bouwt, nae de ghemeen meeninghe, oock nae Plinij ghetuyghenis in zijn thiende Boeck, is desen Vogel seer onreyn en vuyl in zijn aes, gebruyckende daer toe des Menschen dreck, bewijsende dat een snoode boos Mensch zijn voetsel en vermaken hebbende in alle vuyle stinckende quade wercken en zonden, eyndtlijck comt tot schanden, en in verachtinghe, by yeghelijcken. Den Coningh Pandion, door zijn onvoorsichtighe giericheyt, meer siende op t'Coninghrijck van Thracien, als vlijtich te vernemen nae den aerdt, en t'leven van den boosen Thereus, dat hem namaels wel beroude, en totter doot betreurde, wijst aen, dat een wijs Vader niet soo heel sal vernemen nae den rijcdom als nae de deughden, en goede zeden van den ghenen, daer hy zijn Dochter mede sal geven, en weten te vooren, heeft den Man rijckdom, oft den rijckdom oock een Man heeft: want hier in onversichtich zijn, brengt groote schade en verdriet by, gelijck dese Fabel leert. Voorts wijst dees versieringe aen, wat groot verderf door de rasende oncuysheyt ontstaet, t'welck geen liefde en behoort te heeten, dan slechs een onstadighe vyerighe raserije in des Menschen sinnen: ghelijck het met desen oncuysschen Thereus wort aengewesen, die stracx de ghene, die hy soo heel scheen te beminnen, de tonghe afsneedt, en eyndlijck socht om te brengen, soo dat t'ghemeen Spreeckwoordt (tot waerschouwinghe der Vrouwlijcke jeught) altijt waerachtigh wordt bevonden, Als den wille is ghedaen, is de liefde vergaen. Eyndlijck wort noch aenghewesen^* den ijver en wraeckgiericheyt der Vrouwen, over d'ontrouwicheyt der overspelighe wreede Mannen, door welcker onmaticheyt dickwils oock veel verderfnis can volghen: want al heeft den aerdt der Menschen een seer behaeghlijcke soetheyt in de wrake, die hem tot groot leedt van zijnen gehaetten oft vyandt gheschiedt, soo sal den wijsen, oft de wijse, in alles den eyndt

* Leerlijck uytlegh van Thereus, Progne, en Philomela.

* Ghemeen spreeckwoordt.

[fol. 57r]

bedencken, en overleggen, of hem daer nut oft eere by soude geschieden. Hadde doch den Mensch so veel lijdtsaem cracht, zijnen toorn, en zijns toorns raden en lusten te sachten, matigen, en der reden t'onderwerpen: conde hy dese zijn beroerlijcke blint-doecken der ghedachten en sinnen afrucken, om te sulcker, als op een ander tijdt even voorsichtigh te spreken, en doen: dat waer tot allen welstandt, over al wel te wenschen.