Het schilder-boeck

Van Pelops.

Nv volght Pelops, die seer mistroostigh was om zijn suster Niobe: hy was den soon van Tantalus en Taygeta, de dochter van Atlas, soo Euripides tuyght in zijnen Orestes. Om nu te comen tot zijn Houwlijck: siet, Oenomas, Coningh van Eliden en Pise, hadde van t'Gheheymnis een Antwoordt, dat hy sterven soude door de handt van zijn swager oft behouwde soon: waerom hy een zijn eenighe erfghename seer uytnemende schoon dochter, Hippodamia, niemant wou te Wijve gheven, oft (soo eenige seggen) om dat hy haer self seer lief hadde, en niet mocht lijden, datse yet wat uyt zijn ghesicht soude wesen. Soo stelde hy op eenen waghen-strijdt en renninghe, met sulcken bespreck^* oft besluyt, dat d'eerste die hem con overwinnen, zijn dochter soude trouwen, en daer mede hebben t'Landtschap Isthmos, nu geheeten Haxamilo, ghelegen in de engte van Peloponnesus, daer Corinthen gebouwt was: maer wie overwonnen waer, die most daer sterven, en begraven worden. Nu hadde Oenomas vier seer snelle Peerden, die van het blasen des windts waren gheteelt en voort ghecomen: dese trocken eenen wagen, die wonder licht en gherieflijck ghemaeckt was, soo dat hy wel hoopte te hebben de verwinninghe, en zijn lieve dochter te behouden. Pelops, die groote liefde droegh tot Hippodamia, begaf hem niet haestigh tot desen strijdt, maer liet ander voorgaen, en besoecken met t'verlies huns levens. Alsser nu een deel van dees Minnaers doot ghebleven waren, die Oenomas slechtlijck d'een by d'ander hadde laten begraven, de welcke Pelops namaels ter eeren, en om Hippodamia liet maken een heerlijck ghedenck-teecken oft graf. Pelops groot vriendt van Neptunus wesende, creegh van hem te schenck eenen waghen, bespannen met vier ghewieckte vergodlijckte Peerden: Hier mede is hy eyndlinge voort, en in't perck ghecomen. De loopbaen was van de Vliet Clade, tot het Corintsche Isthmos. Den Coningh was te vreden, dat sy hun Vrijdster mede op hunnen waghen

* Oenomas stelt zijn dochter op, te winnen met eenen waghen-strijdt.

[fol. 55r]

hadden: den Vrijer volghde hy dan wat zijn Peerden loopen en trecken mochten nae, met een pijcke in d'handt, en hem achterhalende, schootse oft stackse hem door t'lijf. Hippodamia met datse Pelops aenschouwde, beviel haer zijn bevallijckheyt en gedaente soo wel, datser heel op verliefde: en door dese liefde handelde sy heymelijck met Myrtilus, haers Vaders Voerman, den welcken Pelops hielp aen de verwinninghe, niet wetende doch dat haer Vaders doot daer door volgen soude. Desen dus omgecocht, dede geen lensen oft as-nagels in de rader-assen, soo dat in't begin dat den wagen begon te renen, de raderen van de assen af liepen, en den wagen ter aerde omstorte, en Oenomas niet alleen en was verwonnen, maer lagh de leden al gebroken onder den wagen. Dus Oenomas stervende, begheerde aen Pelops, dat hy zijn doot wroke aen^* Myrtilum, dien hy seer vloeckte, en veel quaets wenschte: welcke quaden corts over hem quamen: want Pelops wech voerende zijn ghewonnen vriendinne, sy op den wegh dorst hebbende, liep self een stuck weeghs om water te halen:^* terwijlen Myrtilus, dees oorsaeck waernemende, dede zijn beste om haer te vercrachten: t'welck Pelops door haer verstaende, greep hem, en wierp hem van een hooghte in de Zee. Van dese dinghen zijn van verscheyden oock verscheyden vertellingen ons niet dienstigh. Van desen dootslagh heeft Neptunus Pelops ghesuyvert. Nam tot hem de Coninghlijcke stadt Pisa, met Coninghlijcke huys, en al t'Landtschap Apia, oft Pelasgia, en noemde dat heele vastlandige Eylandt nae hem, Peloponnesus, soo veel als Pelops Eylandt, dat nu genoemt wort Morea. Van Pelops eerste doot, en zijn Elphen schouwer, hebben wy verhaelt. Onder ander sonen hadde hy eenen Corinthus, die de stadt Corinthus, die eerst Ephyrus hiet, den naem gaf. Pelops nae zijn tweede doot, was begraven te Letrin, stadt in Eliden, daer hy niet minder onder den Helden oft half Goden gheeert, en was gherekent als Iuppiter onder den Goden. Voorder also hier nae den Troyschen krijgh vast aenliep, de Waersegghers volgende t'Geheymnis, gaven te kennen aen den Griecken, datse onder ander behoefden te hebben t'ghebeente van Pelops, t'welck daerom in hun Legher werdt ghebracht: maer nae den Troyschen ondergangh, doement weder nae Pise bracht, verging t'schip, by den strandt van Euboea, by t'Eylandt Negrepont: dit ghebeente was van d'Elphen schouder, hebbende een Godtlijcke cracht. Lange hier naer wast ghevonden van een Visscher Damarmenes, die hem verwonderde van de seldtsaem grootte, verberghdet op den strandt in het zandt, tot dat hy tot Delphos t'Geheymnis hier van gevraeght soude hebben, wat het was, en waer toe het dienen mocht. Ter selver tijdt waren daer de Eleensche Gesanten, begeerende aen den Godt raedt tegen de Pest, daer sy jammerlijck af ghequelt waren, soo dat t'Pythische Geheymnis gaf t'samen aen beyde antwoorde: tot den Eleen, datse souden vercrijgen van Damarmenes Pelops ghebeente: t'welck hy dede, en sy werden gheholpen. En tot vergeldinghe maeckten sy hem, en zijn naecomers, bewaerders van dit Heylighdom,^* t'welck van lang in den grondt der Zee te ligghen was seer verdorven. Dees vertellinge der Poeten, van de geschiedenis niet wijdt verscheyden gelijckende, brengt mede, dat s'Menschen leven niet dan een eenparigh rennen, loopen, en eenen sorghlijcken strijdt is, dewijl wy altijts in ghevaer zijn, en ons eyghen begeerten en wellusten stadigh moeten bevechten, en wederstaen: want laten wy ons daer van t'onder brengen, en ter aerden werpen, wy zijn

* De doot van Oenomas.

* Pelops heeft sijn dochter gewonnen door list.

* Sin-ghevende oft leerlijck uytlegh op Pelops waghen-rennen en leven.

[fol. 55v]

self oorsaeck van ons verderf: maer so wy den verwinnigen eyndt vercrijgen, wy werden gheacht volherdighe cloecke Helden, en sullen al den loop onses levens voortaen zijn vergheselschapt met cloeckheyt en sterckmoedicheyt, als met een schoon Hippodamia: nademael gewente metter tijdt haer in natuere oft aerdt verandert. Maer dat den gheeft oft den aerdt der Menschen seer is gheneyght tot de dinghen, die den vleesche aenghenaem oft bevallijck zijn, dat bewijsen de namen der Peerden van Oenomas: het eerste hiet Harpin, dat is,^* roovende, oft met gheweldt nemende: want des vleeschs begeerlijckheyt oft lusten zijn roovers van alle schatten der Sielen: Ocys, het tweede, en t'derde Psille, dat is snel, en licht, soo zijn oock de lusten deser Weerelt, snel en licht voorby varende: t'vierde Aorat, datmen niet en siet, ghelijck de teghenwoordighe sienlijcke dinghen oock haest onsienlijck worden en voorby zijn. Dus d'oude geest-rijcke Poeten, willende ons voor oogen schilderen, en sien laten, dat s'Menschen leven is doorvlochten, en ondermengt met geval en ongeval, vol sorghe, pijne, angst, en tweedrachtigh ghestrijdt: soo hebben sy altijt elcke wellust met eenige gevaerlijckheyt oft noodt verselschapt: gelijck oock geene vry en is van eenighe ellendicheyt oft swaricheyt, in, by, oft achter haer te hebben: des sy om ons te houden, oft brengen in een eerlijck, vroom, en zedich leven, en ons van den wellusten afgescheyden te maken, en voorsichtigh, stellen sy ons menichvuldige voorbeelden, wat sy voor wreede beulsche straffinghen te verwachten hebben, de ghene dieder hun van laten verwinnen. Dat Pelops onnooselijck van zijn Vader ghedoodt, en in stucken den Goden was voorgedient, als elder verhaelt is, daer in wort ghemerckt, hoe Godt oprecht en goedertieren is. Tantalus werdt ghestraft, en Pelops veronghelijckt zijnde, werdt gezegent, voorspoedigh, rijck, en machtigh in eeren: want het Elphen been rijckdom, en de Schouder macht beteyckenen. Dat Pelops rijck was, leert t'oudt Spreeckwoordt, van te segghen, De Talenten van Pelops, daer grooten rijckdom mede ghemeent wort: want in zijn Landt Peloponnesus vondt hy eerlijcke mijnen van goudt. Nu volght het ongeluckich Houwlijck van Thereus, Coningh van Thracien, en Progne, de dochter van Pandion, Coningh van Athenen: het welck geschiede tegen danck en wille van Iuno en Hymenaeus, d'een Goddinne, en d'ander Godt der Bruyloften. Van Iuno hebben wy elder uytlegginghe en verclaringhe ghedaen: daerom willen wy Hymenaeum voor nemen.

* De namen der Peerden uytgeleyt.