Het schilder-boeck
(1969)–Karel van Mander–
Auteursrechtelijk beschermd
[Folio 50v]
| |
van zijnen Boeckwinckel, de dochter van Phoroneus, Coningh van Peloponnesus, en Laodice. D'een seght, sy trouwde Zethus, den soon van Iuppiter en Antiopa, broeder van Amphion: ander seggen, Alalcomenus van Beotien: ander, Amphion van Thebes. Hoe veel kinderen sy hadde, daer is oock verscheyden meeninghe van: maer van seven sonen, en seven dochteren, is t'meeste gevoelen. Dese, en haren Man Amphion doot wesende, werdt sy een weenende Rootse. Eenighe willen dees Fabel aen een geschiedenis voeghen, segghendeGa naar voetnoot* dat in Phrygia een groote Pest was, dat Niobe kinderen al storven op eenen dagh: en ghelijck treflijcke Schrijvers seggen, dees sieckte veroorsaect te wesen van de Sonne en de Mane, als comende uyt de hitte, en d'overvloedicheyt der dampen: daerom soude zijn geseyt, datse met de pijlen van Apollo en Diana waren omgebracht, gelijck men van sulck schieten van Apollo noch leest in't eerste Boeck der Illiaden Homeri. Dat Niobe in steen veranderde, wil gheseyt zijn, dat die Menschen in sulcken tijdt van sieckten zijn veel verhardt, en sonder liefde, door de vreese der besmettinghe. Om cort te maken,Ga naar voetnoot* Niobe, die om haer opgheblasentheyt en Gods verachten ghestraft was, is dochter van Tantalus en Euryanassa: by Tantalus wort de giericheyt verstaen, by Euryanassa,, overvloedicheyt des rijckdoms. Van dese twee wort gemeenlijck den hooghmoedt ghebaert, en des Menschen trotsheyt, daer ghemeenlijck den sleep draghen oft volghen, verachtinge Gods, t'versmaden des naesten, en verghetentheyt van Gods en s'Menschen weldaden. Nu Niobe, den hooghmoedt oft stoutmoedicheyt, verheft haer, siende soo veel kinderen, dat is, sy siet groote macht van rijckdommen, groote eere haer als Godt aengedaen, de edelheyt haers ouden heerlijcken gheslachts, veel rijcke vrienden en verbindtnissen, menichte van Ondersaten, en ghemeen volck, dat voor haer neder valt, de handen kust, en aenbidt, soo datse denckt, datse alles weerdigh is, en dat sy Godt noch te wijcken noch te dancken heeft. Als een huys oft Stadt soo in hooghmoedt opstijght, soo is den ondergangh oft val voor handen. Wanneer dan de straffende Godlijcke handt op den hals is, en helpt rijckdom, noch vrienden, noch Menschelijcke weerdicheyt, Godt can dat al in een ooghblick door zijnen toorn neder ter aerden smijten: en als den middel des rijckdoms henen is, de vrienden keeren den rugge, allen dienst der knechten, het nijghen, groeten, hoedt weeren, en groot ghevolgh, houdt t'samen op. Hoe oudt gheslacht, het stinckt, isser niet dat clinckt. Dus om s'Menschen hooghmoet slechten, verbeteren t'verachten des naesten, t'onderdrucken hun stoutheyt en ydel roemen te dempen, hebben d'oude Dichters dees verwaende Godt verachtende Niobe den Menschen tot een voorbeeldt ghestelt. Tiresias den waerseggher blindt wesende, is ons stillijck in't derde Boeck voorbyGa naar voetnoot* ghegaen, nu doet ons Manto zijn dochter vol voorseghschen gheest, in't nooden ter Offerhande van Latona, hem gedencken. Van zijn Man en Wijf geweest te hebben, leestmen in't derde Boeck van Metamorphosis, en waerom den armen Man van Iuno t'ghesicht was benomen, en van Iuppiter t'voorsegghen gegheven. Dit selve wort oock soo beschreven door Hyginius, in het 75. Capittel van den Fabulen, en doeter by, dat Iuppiter boven de voorseghsche gave hem t'leven verlangde, tot seven Menschen ouderdommen. Maer daer wort een ander oorsaeck zijner blindtheyt vertelt, te weten, dat de kuyssche Minerva met den anderen heel moeder-naeckt haer baeddede in de Heli- | |
[Folio 51r]
| |
consche Borne Hippoerene, en datse van Tiresias daer onversiens werdt naectGa naar voetnoot* ghesien, t'welck sy soo heel qualijck nam, dat sy hem zijn ghesicht dede verliesen: want ten docht haer niet betamelijck, dat sterflijck Mensch te roemen hadde, van te hebben naeckt ghesien haer, die doch soo heel sorgvuldigh was voor haer eere. Doch Chariclo, de Moeder van Tiresias, vercreegh aen Minerva, dat hy in plaetse van zijn uytwendigh, een inwendigh ghesicht ghecreghen heeft, te voorsegghen toecomende dinghen. Om hier eenen sin uyt te rapen, is te verstaen by dit naeckt sien van Minerva, dat den ghenen, die maerGa naar voetnoot* eens ghesmaeckt en heeft de soetheyt van de vrucht der oprechter Wijsheyt, oft de claerheyt der selver eens te deghe ghesien, die sal de oogen zijner sinnen, van alle ander dinghen seer te wenschen oft begeeren, willigh toesluyten: Oft wanneer wy grondlijck aenmercken, wat de Godlijcke suyver Wijsheyt is, wy bevinden en bekennen, dat wy blindt van ons selven, onverstandigh zijn, en niet en weten. Maer wanneer wyse vlijtigh nae speuren en soecken, so crijghen wy een beter gesicht, door dat onsen gheest met haer kennisse wort verlicht, soo dat wy dan te vooren dencken, sien, en seggen toecomende dinghen: want wy dan wijslijck overleggen, wat dus oft soo soude mogen voorvallen oft gheschieden. Nu sullen wy behoeven voor te nemen Amphion. |