Het schilder-boeck

Van Atlas.

Atlas, welcken na t'versieren des Poeets, door Perseum met het toonen des hoofts Medusae, in eenen bergh werdt verandert, om t'weygheren der herbergh, was den Soon van Lapetus, en broeder Promethei, zijn Moeder was Lybia, doch zijnder meer Atlas gheweest, die in de Fabelen onder malcander gemenget worden. Hy wort ooc geseyt den soon van AEther, en der Aerde te zijn. Sijn huysvrouw was Pleione, dochter van Ocean, en desen Atlas was wonder ervaren in Hemel-const, loop, cracht, en werckinghe, van Sonne, Mane, en Sterren hem wel verstaende: en om dat hy soo swaer leeringe, en arbeydt hadde bestaen, werdt geseyt, dat hy den Hemel op zijn schouderen gheladen hadde, en om dat hy Herculi dees zijn Const hadde medegedeelt, den Hemel-loop, en beweginghe der Sterren gheleert, werdt gheseyt, dat hy Herculi den Hemel overgaf, oft dat hy hem hielp draghen. Pleiades, en Hyades worden zijn dochters gheheeten, om dat hy hen crachten verstondt: oock noemde hy de Sterren nae zijn kinderen. Hy hadde eenen Broeder, Hesper, waer nae Italien eerst Hesperia geheeten was: desen soude in de dagh-sterre zijn verandert, by den Griecken soo gheheeten: maer by den Latijnen Vesper. Van desen Hesper quamen de dochteren Hesperides geheeten, welcke van eenighe dochters van Atlas ghemeent worden: sy hieten AEgle, Erethusa, en Hespertusa, oft soo ander seggen, AEgle, Erethusa, Vesta, en Erythia: dese te Lissa, een stadt in Africa, nu gheheeten Larah, in't Coninghrijck van Féz, hadden den vermaerden Boomgaerdt, oft Hof, Hesperides geheeten, daer gulden Appelen wiessen, en was van eenen Draeck bewaert: desen soude Atlas (nae onsen Poeets schrijven, met eenen stercken muer omcinghelt hebben, dat geen van Iuppiters kinderen, nae Themis voorsegh, de gulden Appelen souden rooven. Den wacht-houdenden Draeck was gecomen van Typhon, en Echidna: eeni-

[fol. 40v]

ghe seggen van der Aerden, en was geheeten Ladon, hebbende hondert hoofden, en elck hooft zijn eyghen stemme: Desen Draeck was van dese Hesperides wel besorght, en ghekoestert. Hercules door t'Godlijck beschick, en nijdicheyt van Iuno, most zijn ghehoorsaem eenen Eurystheo, om dat dese voor hem, oft eerst gheboren was: dese schickte hem in sorghlijcke aenslag en, onder ander te halen, in den Boom-hof der Hesperiden, de gulden Appelen. Hier hadde Hercules veel moeyt, en ghevaerlijcke strijden, aleer hy dit te weghe con brenghen, en den Hof gevinden. Eyndlijck door t'onderwijs van Prometheus, doodde hy den Draeck, en nam de gulden Appelen, en brachtse tot Eurystheum. Andersins wort vertelt, dat Hercules Atlas dit liet beschicken, en dat hy om hem te verlichten soo langhe den Hemel gheladen hadde. Om nu dese dingen beter te verstaen, behoeven te sien op de gheschiedenisse, die dese is. Hesper en^* Atlas, als gheseyt is, waren gebroeders, oock in hunnen tijdt seer vermaert: en also oudts tijts t'volcx rijckdom veel ghelegen was in Vee, hadden sy seer uytnemende schoon Schapen, de welcke goutverwigh root waren, daer sy seer sorgvuldigh over waren, om wel te bewaren. Hesper had een dochter Hesperide, die gaf hy zijn broeder Atlas te houwelijck: by dese hadde hy seven dochters die nae den Vader hieten Atlantides, en na de Moeder Hesperides. Busiris Egyptsche Coningh, hoorende seer veel lof van hen schoonheyt, en aerdicheyt, sondt Roovers uyt, dese t'ontschaken, en hem te brengen, t'welck gheschiede: maer Hercules vervolghde de Roovers, die hy noenmalende op den Zee-strandt overviel en dootsloegh, de dochteren tot Atlas weder brengende: waerom hem Atlas schonck eenige Schapen, en ander giften, leerende hem (als geseyt is) de Const van den loop des Hemels, welcke Const in Griecken brengende, werdt geseyt en versiert, van t'Hemel-dragen, en ontlasten. Dus zijn^* d'Hesperides dochteren van Hespes, oft Atlas, na de verscheyden meeningen der Schrijvers, t'welc anders niet geseyt en is, dan het zijn Sterren, kinderen van den Hemel oft van den Avont. Men seght, datse nae den Sonnen ondergang hadden Boomen met gulden Appelen, dat is, om dat de Sterren een blinckentheyt hebben als t'gout, en datmen s'avonts na t'ondergaen der Sonnen hun claerheyt siet: dus is den Hemel den Hof met den gulden Apelen. Maer dat den Draeck hem bewaert, daer by is te verstaen den dweers-riem des Hemels, met de twaelf Hemel-teyckenen, om de Dieren daer in begrepen, nae t'Griecsche woort Zóon, welc Dier geseyt is. Sommige meenen, dees gulden Appelen waren goudtverwige Schapen, daer boven van verhaelt is, want t'Griecx woordt Mélon, en t'Latijns Malum, en schilt niet veel, en t'een is gheseyt Schaep, en t'ander Appel: en dees Schapen waren geweydt in een Eylandt, dat met een loopende Vliet omcinghelt weas, welcke Vliet veel krincken en omdraeyen dede ghelijck een Slanghe, en was soo diep datmer niet door en mocht, waer uyt soude gheseyt zijn, datse van een Draeck waren bewaert, en dat Hercules den tijt waer nam, dat sy bynae uytghedrooght was, roofde en bracht alsoo dees Schapen in Griecken. Om nu van Atlas een eyndt te maken, is te weten, dat Atlas is een seer hoogh gheberghte by de Zee in Lybien, die al t'Iaer door light wit van sneeuw, van den Portugijsen ghenoemt Montes claros: desen gheeft daer den heelen Ocean den naem, de Zee Atlantica. Herodotus tuyghende van zijn groote hooghte, seght, dat hy van alle sijden rondt op loopt, en soo hoogh is, dat geen Mensch t'opperste ghesien en can, want zijnen top

* Geschiedighe verclaringhe van Atlas.

* Natuerlijcke uytlegginge van Atlas en sijn Dochters.

[fol. 41r]

is Winter noch Somer sonder wolcken. Daer zijn eenighe die meenen, dat het veranderen van Atlas in eenen bergh, is ghenomen uyt een gheschiedenisse van den Heldt Perseus, den welcken hebbende verwonnen de seer rijcke Coninginne Medusa, heeft machtigh wesende met haren grooten rijckdom, oock overvallen t'Coninghrijck van den Coningh Atlas, en hem soo gedwonghen, dat hy zijn Rijck en Landt most verlaten, en hem onthouden op t'gheberghte: waerom soude zijn versiert, dat hy eenen bergh waer geworden. Naer al dees versieringhen, vertellinghen, en natuerlijcke verclaringhen, sullen wy sien wat hier leerlijcx uyt te nemen is. So segh ick, zijn by Atlas te ghelijcken,^* sulcke onvriendtlijcke, stuere, en onbeleefde rouwe Menschen, die heel onverbidlijck, en onbeweeghlijck zijn, ghelijck harde steenrootsen, en niemandt den minsten dienst, oft vriendtschap en willen doen, al hebben sy niet gulden Appelen, maer de Kisten vol gouden schijven, des sy in onbarmherticheyt versteent blijvende, onversienighe straffe te verwachten hebben. Deser gierighe vrecke Menschen herte oft gheest is oock te ghelijcken by dees hondert hoofdighe Draeck, die den Hof met de gouden Appelen bewaerde: want sy noch dagh noch nacht gerust en zijn, maer hebben wel hondert gedachten en sorghvuldicheden, en zijn altijt becommert, om den Rijckdom niet alleen te bewaren, maer te vermeerderen, door een overmatighe en onversadighe begheerte van meer hebben, die hun ongevallijck, verdrietigh, en onsalichlijck altijt inwendigh sonder ophouden quelt.

* Leerlijck uytlegh van Atlas, en den ghoudt-wakenden Draeck.