Het schilder-boeck

Van Tityus.

Onder ander Helle-volck vondt Iuno daer ooc Tityum, die so groot was, dat hy neghen mergen landts met zijn lichaem bedeckte. Desen Tityus, gelijck Apollonius in den eersten Boeck, en Apollodorus in den eersten Boeck zijns Boeckwinckels ghetuyghen, was den soon van Iuppiter en der Nymphe Elara, Orchomeni dochter. Iuppiter dese bevrucht hebbende, wesende de gramschap en ijver Iunonis, verbergh hyse in't inghewandt der Aerden, tot

[fol. 33v]

dat des barens tijdt tegenwoordigh was: en doe baerde sy eenen soon van wonderlijcke grootheyt, en sy is in den arbeydt ghestorven, en Tityus werdt der Aerde gegheven te voesteren, waerom hy ghenoemt werdt Aerdt-boren, oft voesterlingh der Aerden. Hy werdt metter tijdt so stout, en oncuysch (doch door aenstouwen van Iuno, die niet als zijn verderf socht, om dat hy van een van haer Mans bysits was gheboren) dat hy heeft willen vercrachten Latona, waerom hy van Apollo en Diana haer kinderen is gheworpen met goede pijlen, ghetroffen, en verslagen, ghelijck Apollodorus Rhodiaen ghetuyght: maer de meeninghe van Euphorion is, dat Tityus sulck overlast oft ghewelt wilde ghebruycken aen Diana, en niet aen Latona. En Pausanias in zijn Laconijcke schrijft, datter was in eenigh Tempel in beeldinghe ghemaeckt, dat Apollo en Diana beyde hun pijlen losteden op Tityum. Dit soude geweest zijn in een stadt van Beocien, daer Pausanias seght, dat desen Tityus was begraven by een Beke, wiens graf begreep ontrent het derde van eender stadie, t'welck mocht wesen veertich voeten en vier duymen. Dit comt al een weynich by t'ghene de Poeten, Homerus, Virgilius, Ovidius, en Tibullus segghen, dat zijn lichaem negen bunder landts bedeckte. Nae dat hy van Apollo en Diana soo mishandelt was, werdt hy in de Helle verdroncken, en daer soo vast uytgestreckt ghebonden, dat hy hem niet en mocht roeren, daer twee Gieren, oft (so Hyginius seght) twee Slanghen hem stadich verscheuren, en zijn lever eten, de welcke altijt weder met der Manen wast, op dat zijn straffinghe, die hem toegewesen is, eeuwigh gheduere, gelijck Homerus in zijn Odyssee, in den elfsten Boeck verhaelt. Doch Virgilius in't seste AEneidos, gheeft hem maer eenen Gier, daer hem Homerus aen weersijden eenen byvoeght. Strabo in zijn neghenste Boeck vertelt als ware gheschiedenis, nae t'ghemeen gevoelen, dat^* Apollo van den Hemel quam op der Aerden, temmende den Menschen, die eerst niet aten als vruchten der wilde boomen. Tityus Coningh van Panopen, en wreet Tyran wesende, wiert van Apollo bevochten, en met pijlen omgebracht, gelijck hy daer na ooc doodde Python, en op dat sulcke deughnieten tot waerschouw in ghedacht bleven, dede men t'gherucht loopen, dat Tityus wreedlijck in de Helle was ghepijnight, als verhaelt is. Lucretius in zijn derde^* Boeck leght dese versieringhe uyt op de lusten en begeerten des vleeschs, en sorgvuldicheyt oft becommeringhen des gheests, die des Menschen lever pickende Gieren zijn: en hy, als een Epicureer, wilt niet dat de Menschen hun hersenen met eenighe sorghe beswaren. Ander willen met desen grooten Tityus te kennen gheven, dat geen Menschelijcke macht, hoe groot, niet en vermagh tegen t'Godlijcke gherichte, oft de misdaedt en wort aen den misdader ghestraft. Ander maken van Tityons Gieren, de ghedenckingen der voorhener bedreven sondighe misdaden, die de Siele inwendigh pijnighen. Nu is te weten, dat de bysonderste fabelen, en prijslijckste zijn, die verscheyden beteyckeninghen hebben, om te straffen, en te beteren de Menscheljcke ghebreken. Dese Fabel heeft oock een natuerlijcke uytlegginghe, te weten, dat Tityus^* is te verstaen den kooren-halm: want op Griecx, Tityros is een halm geseyt. Nu Tityus was den soon van Elara des vliets, Orchomeni dochter, en Iuppiter was zijn Vader. Nu is by de vochticheyt des vliets te verstaen, de melckighe vochticheyt te wesen, die in't graen is verborghen, om dat den halm sonder de Vliet-Nymphen, dat is, sonder vochticheyt, die t'eerste begin der tee-

* Geschiednische uytlegginge van Tityus.

* Leerlijcke uytlegginghe.

* Natuerlijcke uytlegginghe.

[fol. 34r]

linghen is, niet soude connen wassen: en Iuppiter, ghelijck elder verhaelt is, de Locht wesende, bevrucht dese Nymphe, dewijl de Locht in seker saysoen den zaden uyt der Aerden verweckt, dan comt voort niet t'verstorven moederlijck graen, maer den halm, t'welck is Tityus, d'Aerde voedet, en is daerom Aerdt-boren, en voesterlingh der Aerden: het verheft hem ten Hemel, als om Latona gheweldt te doen, dan comen Apollo en Diana, die hem te neder vellen, te weten, als den halm zijnen vollen was heeft, de Sonne en Mane gheven der ayre de rijpheyt, dat den halm der sickel oft seyssen wordt bevolen. Dese, te weten, Sonne en Mane, zijn de lever-pickers, dat is, die door hun crachten t'graen rijpheyt geven, bequaem om broot van te becomen. Nu bedect desen Tityus niet alleen neghen, maer veel duysenden bunderen, oft merghen Landts, die al met graen oft des graens gewas ter bequamer tijt zijn bedect, en t'graen, als wesende de lever van Tityus, wort door der Bouweren vlijt, midts het Iaerlijcx hersaeyen, onsterflijck, en altijts vernieuwt.