Het schilder-boeck

Van de dry Raserijen, Eumenides, oft Erinnyes.

Dese dry Susters zijn geheeten, Tisiphone, Alecto, en Megaera, sy worden gheseyt Dochteren van der Nacht en van Acheron. Orpheus noemtse dochteren des Aerdtschen oft Helschen Iuppiters, te weten, Pluto, en van Proserpina. Hesiodus maecktse dochteren van Saturnus en van der Aerden, seggende: Als Iuppiter de schamel leden zijns Vader afsneedt, vielen druppen bloedts beneden, welcke d'Aerde weerdlijck ontfingh, en haer daer mede lavende, zijn nae eenige Iaren daer van voortgecomen de dry Raserijen. En de hoogmoedige Reusen. Epimenides, Cretisch Poeet, wil datse dochteren zijn van Saturnus en Euonyme, en gheeftse voor susters Venus en de Parcae. Sophocles heetse Goddinnen, dochters der Aerden en der Duysternissen. Hesiodus in't Boeck van wercken en daghen seght, datse dochteren zijn van de Kijvagie, en zijn wreecksters der meyneedicheyt, waer over sy door Plutonis bevel toesicht

[fol. 33r]

hebben, en sy waren gheboren op den vijfde dagh der nieuwer Manen. Dit bevestight oock Virgilius in't eerste Boeck van zijn Landtwerck. Dees dry Raserijen heetmen met eenen naem Eumenides, oft Erinnyes. Eumenides wil gheseyt zijn, geen goet ghedacht oft gunsticheyt: Erinnys, sin verdervende, oft dul worden, op zijn Arcadisch. D'eerste is gheheeten Tisiphone: Tisis is op^* Griecx wrake, en Phonos is moort, dus so veel als wrake-moort. De tweede Alecto, dat is, onruste: Alectos is in't Griecx so veel, als een die geen stadicheyt oft rust en heeft. De derde Megaera, is benijden: want op Griecx Megairein, is soo veel als nijdigh zijn. Dese dry hadden, nae der Heydenen meeninge, over den Menschen verscheyden straffingen t'oeffenen, en waren daerom seer ghevreest. En elck strafte, soo sy meenden, de ghene die vervielen in misdaden van haren aerdt: d'eerste, de moordt oft wrake: de tweede, d'ongheruste, die door onstadighe sinnen hun ter oncuysheyt oft wellust begaven: de derde, die nijdt droeghen. Sommighe meenen, dat sy den Menschen verweckten te doen die dinghen, daer sy den naem van hadden. Lactantius volgende dese meeninghe^* seght: De Poeten versierden, dat de Raserijen waren dry, de welcke de sinnen oft gedachten der Menschen quamen beroeren: want dry zijn de genegentheden der Menschen, die hun locken en trecken alderley quaet te doen, sonder datse op het minste acht hebben op eyghen goeden naem en gherucht, noch op huysgesin oft gheslacht daer men van is gecomen, noch op het eyghen leven: eerst de gramschap soeckt wrake, de begheerlijckheyt begheert rijckdom, en d'oncuysheyt geeft haer over en ghevangen onder d'oneerlijcke wellusten, en hierom schijnt wel dat sy beschreven worden, gheboren van t'bloedt der schamelheyt Saturni, en van der Aerde: want Saturnus is den tijt, en zijn schamellijcke leden, de snootheden die men metter tijdt bedrijft, en d'overvloedicheyt die d'aerde gheeft, veroorsaeckt de selve snoode wercken, het zijn des gheests becommeringhen, die door veel middels te hebben veroorsaeckt worden nae gheleghentheyt des tijts. Die dese dry Raserije-susters maken dochteren des Nachts oft der Duysternis, en zijn teghen de voorighe meeninghe niet: maer nae dat Virgilius in't 12^e. Boeck schrijft, soudense wesen de dry straffen, Peste, Krijgh, en Dierte: en in't seste Boeck herberght hyse in't portael der Hellen, om dieswille dat de geesten oft ghemoeden der Menschen, bysonder der gener die op t'leste bereydt zijn den geest te geven, zijn in groote sorge, en swaerlijck ghequelt, als sy hun voorbeelden en toonen hun voorleden misdaden. T'selve hebben ghemeent, diese gehuyst hebben in eenen kuyl oft hol by t'water Styx, welcken kuyl niet anders aenwijst, als een achtercamer des herten, oft des gemoets, waer in verborgen zijn alle dese sorghvuldicheden, en quade gedachten, wreede beulen des gemoets wesende. Wat gedaente dese Raserijen hadden, is uyt den Poeet genoech te verstaen: sommige eygenen hen oock vleugelen toe.

* Namen der dry Raserijen watse beteyckenen.

* VVtlegginghe der Raserijen.