Het schilder-boeck

Van Mars.

Mars den Krijgh-Godt, oft den krijgh self, is den soon van Iuno. Eenighe meenen, Iuno hem sonder Mans toedoen heeft ghebaert, gheroert in haren gheest, om dat Iuppiter sonder Vrouw, met alleen zijn hooft aen te raken, hadde gheteelt Minervam. Dus is Iuno ghegaen nae den Ocean, om^* t'onderstaen hoe sy mocht ontfangen sonder Man. Doe sy nu vermoeyt was van reysen, gingh sy rusten voor de wooninge van Flora, Goddinne der bloemen, en Huysvrouw van Zephyrus. Dese vraeghde, waerom sy dese reyse aengenomen hadde. Doe het Iuno haer gheseyt hadde, antwoorde Flora: Indien sy de sake voor Iuppiter wou verberghen, sy soude haer doen hebben haer begeerte. Iuno dit belovende, heeft haer Flora te kennen gegheven, dat in de velden van Olona was een bloem, te weten, van eenen dauwdistel. Iuno dese gheraeckt oft ghesmaeckt hebbende, was hier door bevrucht. Eenighe meenen, datse alleenlijck haer eyghenis sloegh metter handt, en soo swangher werdt. T'kindt gheboren zijnde, werdt geheeten Mars, om dat hy soude d'overste zijn der Mannen in den krijgh, dewijl zijnen naem comt van Mas, dat manlijck is gheseyt. Hesiodus seght van dese seldtsaem gheboorte niet, dan dat Iuppiter in zijn eerste Bruyloft troude Metis, daer nae Thesis, en ten lesten Iuno, en van dese leste huysvrouwe hadde hy Mars, en Hebe. Doch volghende t'verhaelde wonderlijck bevrucht worden, soude Iuno hem ghebaert hebben in Thracien, daer het volck is uyter maten wreet, en licht genegen hem tot krijgh te begeven. Hy was oock in Thracien gheeert, en Godsdienstich in achtinge en weerden gheweest, ghelijck den Poeet Lycophron met dit veers wel betuyght:

Misbruyckt den heylgen naem niet des Crestonschen Godt.

Want Crestona is een stadt in Thracien: en ghelijck als Mars daer ghevoedt was van Thero, was hy den Godt oft Patroon van Thracien. Het schijnt hy^* geen Echte Vrouw noyt en hadde, ten waer Nerienna, oft Neria: hoewel hy by verscheyden een deel kinderen hadde: onder ander eenen soon Bythis, daer t'Landtschap Bythinien den naem af heeft: en eenen Thrax, daer Thracien den naem van heeft. Mars worden wel verscheyden namen gegheven, nae de plaetsen daer hem Tempels ghebouwt waren, en derghelijcke, ons niet dienstigh wesende. Maer Heraclides van Ponten houdt hem niet anders te wesen^* als den krijgh self, en dat Mars comt van t'Griecx woordt Arés, beteyckenende vervloeckinghe en schade. Orpheus in den Lofsangh van Mars, neemt hem voor een raserije, en dulheyt des krijghs, daer de ghemoeden der Menschen van swangher worden, daer hy seght:

Dul Coningh Mars, die wreedt plast in't vergoten bloedt,^*
Die grouwlijck met de doon moedtwille vuylijck doet,
Verhongert Godt des moorts, Godt bloedigh der krackeelen:
Godt die snel henen vlieght, daer slaghen sijn te deelen:
Om sat te sijn van bloedt, aenvalligh ghy indringt,
Grammoedigh steeckt en slaet, dat schildt en harnasch clinckt.

* Van de hercomst van Mars.

* Van Mars kinderen.

* VVat Mars is te verstaen.

* Eyghenschappen van Mars, oft den krijgh.

[fol. 28v]

In't Eylandt Lemnos plaghmen hem Menschen t'offeren, t'welck namaels om de grouwsaemheyt werde naegelaten. De Poeten hebben hem voor gheselschap byghevoeght, verschricken, toorn, en gheroep, die hem volghen, en dienen als Schiltknapen: want den Poeten was toegelaten, in hun herssenen te drucken, al wat hun aengaende hun Goden docht goet te wesen. En om dat den krijgh door de verslagen lichamen onbegraven liggende veroorsaect Pest, gaven sy Mars tot een Voerman Bellono: zijn twee Peerden zijn, Vreese, en Verschricken: zijn voorloopster is t'Gerucht, die haer wiecken roert, en saeyt vast valsche en waere tijdinghen van den krijgh, vervullende Landen en Steden. Van zijn uytbeeldingen en wapenen leestmen in Vincent Cartari, in de beschrijvinghe van de beelden der Goden. Wat nu beduydt oft te seggen is, dat^* Mars, die den krijgh is, gheboren wordt, oft zijnen oorsprong heeft alleenlijck van Iuno, die den Rijckdom, oft de Goddinne des Rijckdoms is, dat is, om dat den Rijckdom verhoovaerdight is, en dat door hooghmoedt nijdt en tweedracht ontstaen, waer door den krijgh zijnen oorsprongh heeft. Oock is ghemeenlijck de begeerte tot Rijckdom, Coninghrijcken en heerschappijen, oorsake der Oorlogen: en altijts is den krijgh geern daer Rijckdom is, als die daer beter ghevoedt wordt, dewijle daer wat te crijgen is, waer toe licht oorsaeck ghevonden wordt: want den Krijgh is om te crijgen. Dat Mars is gehouden geworden voor den Godt der Oorloge, is, om dat hy d'eerste is gheweest, die^* ghevonden heeft den middel en t'gebruyck der wapenen, hem te wapenen, en een heyrcracht toe te stellen, en alles wat tot den Krijgh oorboorlijck was. Dat hy ghevoedt is geworden van Thero, is, om dat dese Voesters naem beteeckent wildicheyt: want nae het seggen van Timotheus, soo Plutarchus verhaelt, was Mars een Tyran, verdervende Steden en Landen, in plaetse dat de Wet de Coninginne der Steden is, soo Pindarus seght. En Homerus seght niet, dat Iuppiter Coningh, en Vader van al de Weerelt, den Coningen heeft gegheven gereetschappen en ghebouwen om mueren te breken, Galeyen noch Schip-vloten om hun Coninghrijcken bevestigen en onderhouden, maer wel de Wetten en gherichte, die meerder van machten zijn als alle ander dingen: en hierom wort Mars ooc geen seker woonstadt noch rust-plaets toegeeygent.

* VVtlegginghe van Mars gheboorte.

* Mars vinder des krijghs.