Het schilder-boeck

Van Phydias, Schilder en Beeldt-snijder, van Athenen.

Ghelijck beyde de Consten, Schilderen en Beeldt-snijden, uyt eenen ghelijcken boesem van de volcomen Teycken-const ghevoedt worden, valt het den Schilder niet swaer, een Beeldenaer in steen oft in gieten te worden, alst oock wel is ghebleken aen Phydias, die in beyden is uytnemende geweest. Hy leefde bloeyende in vermaertheyt in de 83^e. Olympiade, 300. Iaer nae de bouwinghe van Room. Hoe langhe hy leefde weet men niet, maer men bevindt, dat hy noch leefde in de 90^e. Olympiade, en dat hy eerstmael hem oeffende in de Schilder-const. Hy schilderde voor die van Athenen eenen seer schoonen Schildt van Minerva, die by den Atheners is gheweest in seer grooter weerden en achtinge, te weten, het uytwendighe van desen Schildt: maer het binnenste (gelijck wy in't leven van Panaeus zijnen broeder hebben verhaelt) was gheschildert van Colotas zijn discipel. Watter op gheschildert was, t'zy^* Medusen hooft, met alderley aerdt van slanghen, oft yet anders, en vind' ick niet. Hy heeft ghemaeckt in de Stadt Olympia een Beeldt van Iuppiter, van Yvoir en Goudt, waer aen hem desen Colotas heeft geholpen, als verhaelt is. Van desen Colotas vind' ick niet anders, dan dat hy genuechte nam te maken Philosophen. In de selve Stadt Olympia heeft Phydias meer Beelden van Coper en anders ghedaen: maer den Iuppiter was wonderlijck gepresen, soo dat hy daer door worde gehouden den besten Beeldenaer van der Weerelt te wesen. Hem worde van eenen zijnen vriendt ghevraeght, hoe hy den Yvooren Iuppiter so constigh hadde gemaect: want al hadt ghy (seyde hy) geweest in den Hemel, en hadt ghesien Iuppiters gesten en wesen, ghy en hadt hem niet mogen beter maken. Hy antwoorde, te hebben ghevolght de versen Homeri, daer hy seght: Iuppiter dede teecken met zijn swarte wijnbrauwen, en van zijn eeuwich Coninghlijck hooft verstroyde sich het Godlijck hayr, en zijn hooft schuddende, dede den grooten Hemel schudden. Hier is te sien, hoe dees oude Schilders nouwe op de Texten hebben ghelet. Plinius noemt twee tijden, tusschen welcke de uytnemenste Steen-houwers oft Coper-gieters der Beelden zijn geweest,

* Colotas, Schilder en Beeldtsnijder.

[fol. 65v]

te weten, tusschen de 83^e. en 550^e. Olympiade. Daer is strijdt ghevallen onder den Constenaers, om verscheyden Amasones Beelden, van verscheyden Beeldenaers ghegoten en ghedaen, in den vermaerden Tempel van Diana tot Ephesien: welcken strijdt was, om te weten, welcke Beeldt het beste was. En also de ghene die daer teghenwoordich waren, wel hadden willen elck de zijne den prijs toegheeygent hebben, is boven al ghepresen geworden eene van de handt van Polycletus: naer welcke den prijs hadde die van Phydias, en voort d'ander elck nae hen weerde. Boven dese Amasone, maeckte hy een wonderlijck Beeldt van Minerva t'Athenen, van Goudt en Yvoor, dertich ellebogen hoogh. In den Schildt die sy droegh, graveerde hy in den omloopenden boort oft frijse den strijdt tusschen d'Amasonen en den Vorst Theseus: in't binnenste van den Schildt den strijdt, die de Reusen teghen den Goden aenrichteden: in de solen van haer pantoffelen was den strijdt te Peerde, tusschen den Lapithen en Centauren, soo seer hadde den Constenaer dit hooftstuck wercks met constighe wercken vermeerdert en gheciert in alle plaetsen: in't basement en pedestael hadde hy ghesneden de gheboorte en t'gheslachte van Pandora, onder welcke waren dertich Goden, en seer uytnemende wasser gemaeckt de Victorie. Noch maeckte hy een Draeck, die seer ghepresen was, en een Coperen ghedrocht, Sphinx geheeten, daer de Goddinne haer lance op dede rusten. In summa, Plinius acht, datmen hem niet en can volpresen hebben, dat hy in groot en cleen soo uytnemende Meester is gheweest, en dat hy de wegen der Const eerst geopent heeft. Dese verhaelde Minerva was noch ten tijde Plinij in eenen Tempel, gheheeten Parthemon, welcken stondt niet wijdt van't Casteel t'Athenen, daer alle de Dochters van der Stadt quamen vergaderinge en raedt houden. Hy heeft oock ghemaeckt noch een Minerva van Coper, die om haer groote schoonheyt, werdt gheheeten de schoon Minerva. Hy maeckte oock een Nymphe, die de sleutels der Hellen droegh: en noch een Minerve, die Aemilius Paulus den Tempel der Fortuynen toe eyghende. Noch waren van zijn handt twee ghecleedde Beelden in den selven Tempel daer toegheeygent door eenen Catulus. Te Room was oock ten tijde Plinij noch te sien op de sterckte van Octavia, een seer schoone Marberen Venus. Dits al dat in Plinio van hem te lesen is. Plutarchus in de gheboden des Houwelijcx seght, dat Phydias voor den Elissche oft Cyrenissche maeckte het Beeldt van Venus, hebbende den eenen voet op een Schiltpadde, welck beteyckende, ghelijck de Schiltpadde haer schulp niet en verlaet, dat de Vrouwe niet en behoort te verlaten haer huys, maer daer in blijven in alle stillicheyt. Noch verhaelt Plutarchus, in't leven van Pericles den Hooftman van Athenen, dat doe Pericles alle constighe Meesters in verscheyden Consten tot vercieringe der Stadt vergadert, en te wercke ghestelt hadde, alwaer oock Zeuxis, den vermaerden Schilder, en eenen Agatarcus, waren, stelde hy over het gantsche werck Phydiam, alwaer desen Phydias maeckte een Minerve beeldt van Goudt, in welcks pedestal hy zijnen naem hadde geschreven. Hy dan nu wesende in soo groote gonste by Periclem, werde van anderen daerom seer ghehaet, en Periclem werden veel lasteringhen nae gheseyt, te weten, dat Phydias hem soude hebben gheholpen aen eenighe vrije ghehouwde Vrouwen, daer hy mede soude hebben gheleeft in oncuyscheyt. Siet, wat somtijts door Const en Eere eens vermaerden Meesters de Nijdicheyt crachtich in sommighe herten vermach. Phydias, also gheseyt is, hadde t'Gouden Beeldt ghe-

[fol. 66r]

maeckt, en op dat zijn Benijders hem niet te beschuldighen noch t'achterhalen souden hebben van dieverije, hadde hy door den raedt van Pericles ghemaeckt, datmen t'Goudt al by deelen conde los maken van het Beeldt, en weghen, om te bewijsen datter t'volle ghewichte was. Dit was oock een oorsake van hun benijdinghe, dat Phydias op den Schildt van Minerva hadde ghemaeckt, in den strijdt der Amasonen, zijn eyghen conterfeytsel, makende een oudt Man (ghelijck hy was) die met beyde handen eenen steen droegh, en dat hy daer in oock seer aerdich hadde te weghe ghebracht de ghedaente van Pericles, strijdende teghen den Amasonen, en hadde met een wonderlijcke Conste te wege ghebracht, dat de handt, in welcke hy de pijck hiel, quam ghenoech voor t'Aenschijn, als of hy de ghelijckenisse van Pericles hadde willen bedecken, t'welck nochtans van alle sijden hem ghenoech openbaerde. Eyndelinghe brochten zijn Benijders de sake soo verre, door eenen Menon, zijn medegheselle in de Const, dien sy daer toe oprockten, t'Aenroepen de hulpe der ghemeynten, dat hy ghevanghen werdt, en is van sieckten in de ghevanghenis ghestorven: doch meynen eenighe, dat hy van zijn vyanden daer was vergheven. Dit is dan den eyndt van desen seer constighen Schilder en Beeldenaer gheweest.