De harpe, oft des herten snarenspel
(1599)–Karel van Mander–
AuteursrechtvrijInhoudende veel stichtlijcke liedekens: nu andermael door K. van der Mander ouersien, verbetert, ende vermeerdert
[pagina 6]
| |
Nae de wijse: Om een nieu-Iaer sy haren Man badt.
Ga naar margenoot+AL eer men comt ter eeren siet,
Ga naar margenoot+Soo moet men vele lijden:
Ga naar margenoot+Ioseph die leedt soo veel verdriet
Eer hy quam tot verblijden,
Ga naar margenoot+T'benijden, van sijn Broeders fel,
Was om dat sijnen Vader, Israel,
Hem meer dan d'ander allegader
Beminde snel.
Ga naar margenoot+Hy maeckt' hem eenen rock van bont,
Maer sijn Broeders beseuen,
En conden hem uyt haren mont
Gheen vriendelijck woordt gheuen,
Ga naar margenoot+Beneuen dit heeft hy vertelt
Ga naar margenoot+Eenen droom, dat sy bonden
Schoouen opt velt,
Haer schoouen voor den sijnen stonden
Neder ghehelt.
Ga naar margenoot+Noch van elf Sterren, Son en Maen,
Die voor hem neder boghen,
Sy hebben uyt sijn woorden saen
Meer haet en nijdt ghesoghen,
Sy toghen t'Vee weyden, hier naer
Iacob tot Ioseph seyde,
Hoe't staet met haer
Gaet dat besien, en met bescheyde
Brenght my de maer.
Ga naar margenoot+Sy seyden siet den droomer comt,
Ga naar margenoot+Laet ons hem gaen ontlijuen:
| |
[pagina 7]
| |
Maer den oudtsten Ruben ghenoemtGa naar margenoot+
Belette sulck bedrijuen:Ga naar margenoot+
Maer blijuen, het onnoosel Lam
En mochte niet met vreden,
Als hy daer quam,
Den bonten rock van sijne leden
Men haestich nam.
Gheworpen in den kuyl, moest hyGa naar margenoot+
Met druck den tijdt verslijten,
Door Iudas raet vercochten sy
Hem den Ismaelijten,Ga naar margenoot+
Midianiten, die uyt Canaan
Hem in Egypten brochten
Aen eenen Man,
Pharaons Hofmeester sy hem vercochten,
Daer woond' hy dan.
Ruben die hier af niet en wist,Ga naar margenoot+
Sijn cleederen hy scheurde,
Wanneer hy in den kuyl ghemist
Den jonghen heeft, hy treurde:
Maer wat ghebeurde, daer int belock,
Seer listelijck sy doodden
Siet eenen Bock,
Met t'bloet sy verweden ende roodden
Haers broeders rock.
Sy lieten dien brenghen presentGa naar margenoot+
Den Vader, en vermonden,
Siet of ghy desen rock bekent,
Wy hebben hem ghevonden:
Verslonden een quaet Dier hy sprack,Ga naar margenoot+
| |
[pagina 8]
| |
Heeft Ioseph mijnen sone,
In stucken track
Sijn cleederen, soo men was ghewone,
Treurd' in een sack.
Maer Godt, des vromen troost vailjant,
Ga naar margenoot+Was met Ioseph ghestade,
Dat hy daer in Egypten vant
Voor sijnen heer ghenade,
Liet hem slaen gade, sijn huys en goet,
Als een Dienaer ydoone,
Den Heere gaf spoet,
En Ioseph was huysch ende schoone,
Van aenschijn soet.
Ga naar margenoot+Sijns heeren Wijf met ooghen lust
Werdt seer op hem ontsteken,
Sy leyd' hem vooren ongherust
Van haer oncuysche treken:
Haer spreken was vroech ende laet,
Comt en wilt by my slapen,
Maer dese daet
Weygherd' hy als ghetrouwe knapen,
Mijdende t'quaet.
Ga naar margenoot+Ten laetsten vandt sy hem ghereedt
Alleen, ende begheerde
Sijn byslapen, en greep sijn cleedt,
Maer hy liep wech sijn veerde:
Sy als d'onweerde, riep haer ghesin,
Met sijn cleedt haer in handen,
Sy quamen in,
Ioseph te belieghen met schanden
| |
[pagina 9]
| |
Was haer begin.
Dus ginck sy voor haer Man t'onrechtGa naar margenoot+
De sake oock verkeeren,
En sprack, uwen Hebreeuschen knecht
Heeft my willen onteeren,
Hier van sijn cleeren, liet hy en vloot,
Doe ick riep met verstranghen
Door sulcken noot:
Doe nam haer Man Ioseph ghevanghenGa naar margenoot+ Met toorne groot.
Maer Godt was met Ioseph ghewis,Ga naar margenoot+
Soo dat hy creech te vriende
Den Meester van't ghevanghenis,
Sijn gheschiktheyt aensiende:
Hy diende d'ander ghevanghen: maer
S' Conincx Schincker en Backer
Laghen oock daer,
Sy droomden oock, en zijnde wacker,
Bedroefden haer.
Ioseph heeft haer uytgheleytGa naar margenoot+
De droomen die sy saghen,
Tot den Schencker heeft hy gheseyt:
Ghy sult vry sonder claghen,
Nae dry daghen, in uwen staet,
Den wijn wederom schincken,
Seer delicaet,
Voor Pharao, maer wilt my ghedincken
Alst u wel gaet.
Om my te verlossen, voor denGa naar margenoot+
Coninck, zijt mijns gheduldich,
| |
[pagina 10]
| |
Die heymelijck ghestolen ben
End' hier ligghe onschuldich,
Eenuuldich, nae elcx droom ghespelt,
Gheschiedde dees ghevanghen
D'een was ghestelt
In sijn officy, d'ander ghehanghen,
Soo Schrift vermelt.
Ga naar margenoot+Maer den Schencker Ioseph vergat,
Pharao t'eynden twee Iaren,
Die hadde eenen droom, soo dat
Hy, om dien te verclaren,
Heeft doen vergaren, aen elcken cant
De wijs' Egyptenaren,
Ende niemandt
En conde Pharao openbaren
Sijns drooms verstandt.
Ga naar margenoot+De Schincker sprack voor den Coninck,
(Sijner zonden ghedachtich)
Eenen Hebreeuschen jonghelinck
Int Hofmeesters huys woonachtich,
Die heeft warachtich wel bediet
My en den Backer mede,
Ons droomen, siet,
Want soo hy verclaringhe dede
Is ons gheschiet.
Ga naar margenoot+Ioseph terstont ghelaten vry,
Ga naar margenoot+Die gaet te kennen gheuen,
Op s'Conincx droom, datter nae by
Waren goe Iaren seuen,
Datter om leuen, spijs' ende dranck
| |
[pagina 11]
| |
Ouervloedich sal wesen,
Maer fel end' stranck
Salt dieren tijdt werden, nae desen,
Seuen Iaer lanck.
Pharao stell' eenen wijsen man,Ga naar margenoot+
Egypten te regieren,
Hooren te vergaderen dan,
Met ander Officieren,
Dat door des dieren tijdts torment,
T'landt niet en gae verloren,
Tot sulcken endt
Werdt Ioseph ouer t'landt vercoren
Tot een Regent.
Niemandt in al Egypten landtGa naar margenoot+
Sijn handt en mochte roeren,
Sonder Ioseph, die ghelijck sandtGa naar margenoot+
Ouervloedich de Boeren
Liet voeren, t'Kooren ter steden in,
De seuen Iaren rijcke,
En van't begin
Des dieren tijdts, dese practijckeGa naar margenoot+
Bracht groot ghewin.
Als nu gheheel Egypten brootGa naar margenoot+
Ter noot, by Pharao sochte,
Ioseph sijn Koorenhuysen groot
Ontsloot, ende vercochte,
Men mochte binnen Egypten graen
Vinden by groote hoopen,
Dus moesten saen
Daer allen Landen comen coopen
| |
[pagina 12]
| |
Om niet vergaen.
Ga naar margenoot+T'gheruchte hier van ouerluyt
Ga naar margenoot+Quam Iacob oock ter ooren,
Hy sandt thien van sijn sonen uyt
Nae Egypten om kooren,
Maer daer hy vooren, sorghde siet,
Was Ben Iamin voor allen,
Die hy t'huys liet,
En sprack, hem mochte yet misuallen
Tot mijn verdriet.
Ga naar margenoot+Elck viel voor Ioseph reuerent
Op sijn aenschijn beneden
Ioseph heeft sijn Broeders bekent,
Daer sy hem niet en deden,
Ga naar margenoot+T'aenbeden hem memory gaf
Des drooms ouer henlieden,
En sprack seer straf,
Ghy zijn hier om t'landt te bespieden
Ghecomen af.
Ga naar margenoot+Sy seyden neen, o heere mijn,
Wy uwen knechten wonen
In dat landt Canaan, en zijn
Twaelf broeders eens Mans sonen
Den genen, die jongst is en teer,
Is by hem in ons landen,
Maer siet mijn heer,
Daer is noch eenen die voorhanden
Niet en is meer.
Ga naar margenoot+Ioseph by Pharaons leuens dier,
Heeft henlieden ghesworen,
| |
[pagina 13]
| |
Van u en comt niet een van hier,
Oft den jongsten gheboren,
Door een vercoren, uyt u ghetal,
En sal men hier gaen halen,
Proeuen ick sal
Oft uwe reden sonder falen
Is waerheyt al.
Na drie daghen ghevanghenis,Ga naar margenoot+
Soo sy nu leuen wouden,
Sy mochten t'huys trecken gewis:
Maer een soude men houden,
En souden den jongsten aldaer
Gaen halen ende brenghen,
Sy onder haer
Seyden: wy hebben dese dinghen
Verdient voorwaer.
En dat aen onsen broeder, datGa naar margenoot+
Wy hem niet en verhoorden,
Die met beangster zielen bat,
Doe sprack Ruben: de woorden
Die voor den jonghen ick dede vroet
En naemt ghy niet ter herten,
Nu werdt sijn bloet
Van ons gheeyscht al met veel smerten
En teghenspoet.
Dat Ioseph haer woorden verstondt,Ga naar margenoot+
Niet een van haer en wiste,
Want hy door eens bedieders mondt
Tot haer sprack, als uyt liste,
Maer niet en miste, natueren aert,
| |
[pagina 14]
| |
Sijn herte vry niet steenen
Werdt hem beswaert,
Alsoo dat hy hem, om te weenen
Keerd' elderswaert.
Ga naar margenoot+Symeon bleef ghevanghen Man,
Haer Ezelen men loeder
Met Kooren, sy trocken daer van,
Maer op den wegh een broeder,
Om voeder, sijnen sack ontbant,
En vondt, daer met verschricken,
Sijn ghelt in, want
Ioseph haddet soo doen beschicken
Ga naar margenoot+Als Man vailjant.
T'huys comende vandt elck sijn ghelt
In sijnen sack, met wonder,
En hebbent haer Vader vertelt
Al van bouen tot onder,
En sonder, Ben Iamins bijzijn,
Sy niet ghesint en waren.
Voor het aenschijn
Des landts heere te openbaren,
In gheen termijn.
Ga naar margenoot+Daer was haer Vader Israel
Met veel redenen teghen
Maer om de groote dierte fel
Liet hy hem noch beweghen,
Sy creghen, soo Ben Iamin soet,
En namen de voyage, Maer Iacob vroet
Sandt dobbel ghelt, end' een schinckagie
Van vruchten goet.
| |
[pagina 15]
| |
Den Huyshouder brachte ter feestGa naar margenoot+
Al binnen Ioseph huyse,
En van't ghevonden ghelt bevreest
Deden sy goed' excuyse:
Maer die confuyse, werden sacht
Ghetroost, ten seluen keere
Men Symeon bracht,
Wiesschen haer voeten, en de heere
Hebben verwacht.
Sy hebben met seer groot ootmoetGa naar margenoot+
Hem haer gheschenck ghegheuen,
Ioseph, nae vriendelijcken groet,
Vraeghde' is u Vader bleuen
Noch in het leuen, wel te pas,
En sach op sijnen broeder
Ben Iamin ras,
Die eenen sone van sijn Moeder
Rachel oock was.
Sijn herte hem alsoo ontstack,Ga naar margenoot+
Dat hy door jonstich pooghen,
Om weenen in sijn camer track,
Maer naer wasschen en drooghen,
Sijn ooghen, hy onthielt hem vast,
En al sijn broeders waren
Ghestelt te gast,
Nae haren ouderdom van Iaren
Seer wel ghepast.
Den huyshouder Iosephs bevelGa naar margenoot+
Zijnde gheen wederspreker,
Vulde met graen haer sacken wel,
| |
[pagina 16]
| |
En leyd' den silvren beker
Wel seker, in Ben Iamins sack,
En tghelt, sy reysden henen,
Maer Ioseph sprack:
Op, jaeghtse naer, aldus den ghenen
Niet en viel slack.
Ga naar margenoot+Ghy doet mijn heere quaet voor goet,
Was s'Huysmeesters ghewaghen,
Ghy hebt qualijck ghedaen onvroet
Sijn beker med' te draghen,
Verslaghen, keerden sy in stadt
Als den beker was vonden,
End' vielen plat
Voor Ioseph, haer verschoonen conden
Sy niet, in dat.
Ga naar margenoot+Iuda sprack: Al te samen wy
Zijn nu mijns heeren knechten:
Neen, sprack Ioseph, gaet henen vry,
Maer ick houde met rechten
Daer in de vrechten, den beker mijn
By was ghevonden heden,
Alleen sal zijn
Mijn knecht: maer ghylieden met vreden
Meucht reysen fijn.
Ga naar margenoot+Iuda doet int langhe ontschult,
Segghende met beswaren,
Vwen knecht onsen Vader, sult
Ghy met sijn grijze hayren
Doen varen in des kuyls duwier,
Brochten wy niet den Ionghen,
| |
[pagina 17]
| |
Hy storve schier,
Dus laet hem reysen onbedwonghen,
En houdt my hier.
Langher en cond' hem Ioseph nietGa naar margenoot+
Onthouden, int ghemeene
Ginck 'tvolck al uyt, nae sijn ghebiet,
Voor sijn broeders alleene,
Hier op in weene, sijn stemme, doch
Sprack hy tot allegader
Sonder bedroch,
Ick ben Ioseph, is mijnen Vader
Leuende noch?
Van vreese niet een enckel woortGa naar margenoot+
En conden sy vermonden,
Voort sprack hy, ick ben onghestoort
Op ulieden bevonden,
Ghesonden int Egyptsche dal
Heeft my Godt, om bewaren
V leuen al,
Want desen dieren tijdt, vijf Iaren
Noch dueren sal.
Door haer hy sijn Vader ontbootGa naar margenoot+
In Egypten te wonen,
Iacob die quam met vreuchden groot,
Met al sijn volck end' sonen:
Den gonen, die hem te ghemoet
Quam, was Ioseph, die langhe
Met tranen vloet,
Hem om den hals, weende seer stranghe
Wt liefden soet.
| |
[pagina 18]
| |
Ga naar margenoot+Israel sprack met groot verblien,
Nu wil ick steruen gheeren,
Naedien ick u hebbe ghesien
Leuende vry van deeren,
Maer om gheneeren, haer Vee playsant,
Heeft Ioseph haer ghecosen
Den besten cant
In Egypten, gheheeten Gosen,
Een lustich lant.
Ga naar margenoot+Elck Christen, die als Ioseph zijt,
Benijdt, ende versteken,
Ga naar margenoot+Al doet de weerelt veel verwijt,
Ga naar margenoot+Iosephs Vrouwe gheleken,
Haer treken vliet, en achtet niet,
Ga naar margenoot+Wilt vry abandonneren
Ga naar margenoot+Den mantel, siet,
Want ghy sult eeuwich triumpheren
Nae dit verdriet.
Een is noodich. 1590.
Ga naar margenoot+[Godt alleen wijs met alle dinck,]
Ga naar margenoot+Nae de wijse: Die altijdt jaeght, en niet en vanght.
Ga naar margenoot+GOdt alleen wijs met alle dinck,
Ga naar margenoot+Hy en wordt niet bedroghen
Ga naar margenoot+Van eenich Mensch in s'Weerelts rinck,
Ga naar margenoot+Seer groot is sijn vermoghen,
Ga naar margenoot+Gheen quaet, en is aen hem ghewis,
Ga naar margenoot+Hy haet valscheyt en loghen.
Ga naar margenoot+Den valschen end' verkeerden aert
Ga naar margenoot+Die is van hem afvallich,
| |
[pagina 19]
| |
Sy en zijn met hem niet ghepaert,Ga naar margenoot+
Die van herten zijn gallich,Ga naar margenoot+
De quade siet, en kent hy niet,Ga naar margenoot+
Al is den hoop ontallich.Ga naar margenoot+
Maer sijn ooghen sien breet en wijtGa naar margenoot+
Nae de oprechte gronden,Ga naar margenoot+
Dat is een oprecht Israelijt,Ga naar margenoot+
Nae Christus selfs vermonden,Ga naar margenoot+
By welcken noch, list noch bedrochGa naar margenoot+
Int hert en is bevonden.
Doet wech ws herten voorhuyt quaet,
Sprack Godt in den ghebode,Ga naar margenoot+
Die hier in volght des Heeren raet,
Dat is een oprecht Iode,Ga naar margenoot+
Ende hier of, comt toe den lof,Ga naar margenoot+
Niet den Mensche, maer Gode.
Om dat Iob was slecht ende recht,Ga naar margenoot+
Stondt hy in Gods bevrijden,Ga naar margenoot+
Godt wil dat men gheheel afleghtGa naar margenoot+
Gheveynstheyt en benijden,Ga naar margenoot+
Den ouden Mensch, den quaden wenschGa naar margenoot+
Al door den gheest afsnijden.Ga naar margenoot+
Als wy open van herten zijn,Ga naar margenoot+
Al door Gods Gheests virtuyten,Ga naar margenoot+
Dan sal door het gheloove fijnGa naar margenoot+
In ons sijn liefde spruyten:Ga naar margenoot+
En blijuen by, soo langh' als wyGa naar margenoot+
Ons herte niet en sluyten.Ga naar margenoot+
Maer sluyten wy ons herte toe,Ga naar margenoot+
End' laten verstijuen,
| |
[pagina 20]
| |
Ga naar margenoot+De oude voorhuyt, Broeders, hoe
Ga naar margenoot+Sal dat connen beclijuen
Ga naar margenoot+Gods liefde claer, hoe sal hy daer
Eenichsins moghen blijuen?
Ga naar margenoot+In een oprecht hert' ende ziel
Ga naar margenoot+Sal God woordt vruchten draghen,
Ga naar margenoot+Maer t'zaet dat by den weghe viel
Ga naar margenoot+Op steenen end' in haghen,
Ga naar margenoot+Bleef onder voet, t'herte zijn moet
Ga naar margenoot+Ghebroken end' verslaghen.
Ga naar margenoot+Gods woordt als hamer ende ploech,
Ga naar margenoot+Daer mede moet het wesen
Gheoeffent, alsoo wy ghenoech
Ga naar margenoot+In de Schriftuere lesen,
Ga naar margenoot+Met desen dan, in recht beran
Ga naar margenoot+Wordt de ziele ghenesen.
Ga naar margenoot+En gheoeffende aerde goedt
Ga naar margenoot+Drinckend' in haer den reghen,
Ga naar margenoot+Draeght sy den Bouwer cruyden goet,
Ontfanght van Godt den zeghen,
Ga naar margenoot+Maer gheeft sy uyt, doorens oncruyt,
Den vloeck die comt daer teghen.
Ga naar margenoot+Maer tot u Broeders hopen wy
Ga naar margenoot+Ter salicheyt al beter,
Ga naar margenoot+Want Godt gherechtich is, end' hy
Ga naar margenoot+En is doch gheen vergheter
Ga naar margenoot+Van u goet werck, der liefden sterck,
Ga naar margenoot+Och hy is al discreter.
Ga naar margenoot+Al wat men hier den minsten doet
Ga naar margenoot+Van sijn Broeders eersame,
| |
[pagina 21]
| |
Dat sal hy loonen ouervloet,Ga naar margenoot+
Al waert in sijnen NameGa naar margenoot+
Eenen croes maer, cout waters claer,Ga naar margenoot+
Het is voor hem bequaeme.
Christus by d'offer-kiste sat,Ga naar margenoot+
De Weduwe vol vlijtenGa naar margenoot+
Heeft hy ghepresen, hoewel datGa naar margenoot+
Sy maer en gaf twee mijten,
Want sy daer in, van haer ghewin
Leyde al haer profijten.
Daer waren in Elias tijdt
Veel Weduwen bevondenGa naar margenoot+
In Israel, maer van daer wijdt
Was hy alleen ghesondenGa naar margenoot+
Tot Sarepten, in Sidonien,Ga naar margenoot+
Tot een Weduw' goet van gronden.
Veel Melaetsche in IsraelGa naar margenoot+
Waren daer oock in wesen
Tot Eliseus tijden wel,Ga naar margenoot+
Maer gheen en werdt ghenesen
Dan Naaman, die daer was van
Syrien, soo wy lesen.
Daer isser veel gheroepen, maerGa naar margenoot+
Weynich zijnder vercoren,Ga naar margenoot+
Elck neme doch sy seluen waer,
Om niet te gaen verloren:
Maer dat hy zy, van bouen vry
Oprecht uyt Godt gheboren.Ga naar margenoot+
Al die gheestelijck zijn ghesint,
Zijn gheestelijck eersame,
| |
[pagina 22]
| |
Ga naar margenoot+Wie Gods Gheest heeft, die is sijn kint,
End' oock sijn erfghename,
Godt maeck' ons hier toe goedertier,
Wt ghenaden bequaeme.
Een is noodich. |
|