Dat hooghe liedt Salomo, met noch andere gheestelycke liedekens
(1595)–Karel van Mander–
Auteursrechtvrij[In't Jaer hondert seven end' dertich]Op de wijse: Verstroyde Pelgrims.
Ga naar margenoot+ IN't Jaer hondert seven end' dertich
Des Griecxschen rijcx playsant,
Begoste regieren onbarmhertich
Antiochus vailliant,
Een groot end' fel Tyrant,
Een boos wortel verwanich,
Die t'Rijck Asia heeft,
Was in hoochmoet vermanich,
Ick maeck my onderdanich
Al dat op Aerden leeft.
Ga naar margenoot+ Als Antiochus in sijn rijcke
Soo gheweldich verscheen,
Ded' hy vergaren autentijcke
Seer veel krijchsvolck by een,
End' wildese op leen
In Egypten sonder sparen,
End' creech tot sijn ghewin,
Steden by groote scharen
| |
[pagina 123]
| |
Van die Epyptenaren,
Nae sijnen wille in.
Als hy uyt Egypten soude comen Ga naar margenoot+
Met den gheroofden schat,
Quam voor Jerusalem sonder schromen
End' hy nam in de stadt,
End' ontheylichde, dat
Heylichdom, tot verblooden,
End' deed' wech nemen daer
De tafel end' toonbrooden
Liet menich Mensche dooden
Met grooten jammer swaer.
Den gulden Altaer tot sijner baten Ga naar margenoot+
End' veel cieragie schoon,
De kandelaer, bekers, schalen end' vaten,
T'voorhangsel en de croon,
Silver en goudt ydoon
Dat voerde hy oock mede,
En daer uyt roepen liet
Gheboden vol onvrede,
Door dat, met treurichede,
Wast volck in swaer verdriet.
T'silver van Antiochus ghecreghen
In den Tempel voor buyt, Ga naar margenoot+
Was achthien hondert centners geweghen,
End' track haestelijck uyt,
Hy nam voor een besluyt,
Ick sal de Aerde maken
Tot water met beschee,
| |
[pagina 124]
| |
Dat men daer over sal gheraken
Met schepen sonder staken,
End' besaeyen de Zee.
Ga naar margenoot+ Twee Jaer nae desen was ghesonden.
Al voor Jerusalem,
s'Conincx Hooftman, onvertsaeght bevonden,
Apolonium slem,
Tweentwintich duyst by hem,
Seyd' niet te zijne schadich,
Wilden sy hem open doen,
Maer hy handelde verradich,
Wreed' ende onghenadich,
Met haer op dat saysoen.
Ga naar margenoot+ Als hy de stadt nae sijnen wille
In hadde ghecreghen ras,
Sloech hy doot met grooten gheschille
Dat in huys end' op strate was,
End' ded' op t'selve pas
De mueren gheheel raseren,
D'huysen verbranden schier,
Rooven ende plonderen,
Vanghen ende persequeren,
Wreedt ende buyten tier.
Ga naar margenoot+ Daer waren ghesleghen bin drie daghen
Tachtentich duysent doot,
By tachtentich vercocht, te beclaghen,
Veertich ghevanghen bloot,
Den borcht Davids minioot
Ded' hy seer bemueren,
| |
[pagina 125]
| |
Ley daer een boos rot saen,
Die loerden ter selver uren
Op die men sach vol trueren
In s'Heeren Tempel gaen.
Schilden, spiessen, en veel gheweere Ga naar margenoot+
Roofden sy met der spoet,
Deen't op den borcht t'haren begheere,
Seer veel onschuldich bloet
Wierdt daer ghestort onvroet,
De Borgherije ghepresen
Sach men vluchten by dien,
Soo dat de stadt door desen
Bewoont was, soo wy lesen,
Van alle vreemde lien.
Aniochus liet publieren Ga naar margenoot+
Door t'gantsche Coninckrijck,
Dat alle volcken souden vieren,
Houden Gods dienst ghelijck,
En deed' voor elck publijck
Des Wets boecken verbranden,
End' al die by de Wet
Bleven, met goede verstanden,
Brochte hy ter doot met schanden,
Om haer vromicheyt net.
De Coninck sandt oock eenen oude
Man van Antiochia, Ga naar margenoot+
Dat hy de Joden dwinghen soude,
De Wet niet te dencken nae,
En den Tempel met schae
| |
[pagina 126]
| |
Ginck hy onreyn besmetten,
Ga naar margenoot+ Den woesten grouwel liet
Ga naar margenoot+ Op s'Heeren Altaer setten,
Den Tempel, nae sijn Wetten,
De Kercke Jovis hiet.
Ga naar margenoot+ Men sach daer in swelghen en brassen
De Heydenen vileyn,
Op Sabbath, noch vierdach niet passen,
Noch ander feesten reyn,
End' offerden ghemeyn
Op den Altaer des Heeren
Verboden offer vry,
Maer de Joden met verseeren
Droeghen cranssen ter eeren
In de feeste Baecht.
Ga naar margenoot+ Twee Vrouwen waren met onvreden
Voor den Coninck ghebracht,
Om datse haer sonen hadden besneden,
De welcke men bandt onsacht,
De kinderen met macht
Aen de borsten der Moeren,
Door veel tormenten straf,
Sach mense met beroeren
Langst henen der stadt voeren,
Werpen ter mueren af.
Sommighe hebben haer uyt sorghen,
Ga naar margenoot+ Voor des Commer aenschijn,
In holen end' speloncken verborghen,
Om daer te houden fijn
| |
[pagina 127]
| |
Des Heeren Wet divijn,
Alst nu Philippus heeft gheweten,
Heeftse, uyt s'Conincx ghebodt,
Verbrandt en doot ghesmeten,
Op den Sabbath, met vermeten,
Als sy aenbaden Godt.
Daer was een vroom Jode eersame, Ga naar margenoot+
Eleazar bekent,
Een Schriftgheleerde van goeder fame,
Die Godt vreesde excellent,
Dien braken sy met torment
Den mont op met benouwen,
Om dat hy nae den heesch
Gods Wet niet en soud' houwen,
Maer eten in elcx aenschouwen
Verboden Vercken vleesch.
Men hoorde hem vrymoedich belijden, Ga naar margenoot+
Weet dat ick dit ghequel
Al soude moghen gaen besijden,
Wilde ick zijn rebel,
End' verlaten Gods bevel,
Maer tot een exempel verheuen
Al voor die jonghe jeucht, Ga naar margenoot+
Ick wil gheeren mijn leven
Tot een slacht-offer gheven,
Met blijschap ende vreucht.
Daer wierden senen broeders ghevanghen,
End' hare Moederme, Ga naar margenoot+
Ghegheesselt met groot verstranghen,
| |
[pagina 128]
| |
De Coninck sprack t'onvre,
Verlaet ws Vadersze:
Den Oudtsten heeft ghesproken
Vrymoedich ter selver uer,
Sy en sal van my ghebroken
Niet zijn, t'is u ontloken,
Dit viel den Tyran suer.
Ga naar margenoot+ De Coninck deed' daer haestich setten
Ketels en pannen heet,
Om sijn lijf te doen verpletten,
Sneen uyt sijn tonghe wreet,
Handen end' voeten ghereet
Ded' hy hem oock af smijten,
Nae des Schrifts uytlegh,
Doen sagh men hem uyt spijten
Met den vyere verbijten,
Soo quam den eersten wegh.
Ga naar margenoot+ Den tweeden dede hy daer halen,
Ende heeft hem ghevraeght,
Of hy van de Wet wilde dwalen,
Waer op hy heeft ghewaeght:
Doet al dat u behaeght,
Doen hebben sy ongheloghen
De huyt al van sijn hooft
Met den hayre afghetoghen,
Handen, voeten af vloghen,
Alsoo van't lijf berooft.
Ga naar margenoot+ Den derden brochten sy met pijne
Aen de martelrije,
| |
[pagina 129]
| |
Handen end' voeten gaf hy ten fijne,
En de tonghe seer blye,
End' sprack: al de leden die
Ghy my, als nu zijt schendich,
Sal Godt sonder verdrach
My weder gheven behendich,
Als ghy sult zijn elendich,
Al in den laetsten dach.
Den vierden hebben sy bloetgiere Ga naar margenoot+
Als die ander ghevelt,
Maer hy sprack seer goedertiere,
Vrymoedich als een helt,
Dit lijf, dat ghy hier quelt,
Sal Godt hier naer verwecken
Al tot des levens som,
Maer ghy stout end' hartnecken,
Sult dan moeten vertrecken,
End' voor hem wesen stont.
Den vijfsten heeft moeten aenveerden Ga naar margenoot+
Dit lijden onghespaert,
Maer hy bleef in een volheerden
By s'Heeren Wet vermaert,
End' sprack vry onbeswaert,
Ghy zijt een Mensche machtich,
Die seer gheweldich zijt,
Maer ghy sult bevinden crachtich
Gods straffe handt waerachtich,
In alsoo corten tijdt.Ga naar margenoot+
Den sesten sach men oock verwerven
| |
[pagina 130]
| |
Dit lijden end' ghepijn,
Maer alst quam dat hy moeste sterven.
Seyde met woorden fijn,
Weet dat wy schuldich zijn
Aen al dit lijden swaerlijck,
Waer door wy zijn verbaest,
Ten sal u niet eenpaerlijck
Altijts ghelucken claerlijck,
Dat ghy teghen Godt raest.
Ga naar margenoot+ Den sevensten ded' hy presenteren
Seer veel beloften schoon,
Hadde hy willen blasphemeren,
Verlaten de Wet ydoon,
Een heer voor mijnen throon
Sult ghy zijn autentijcke,
Hebben bevel voortan,
Maer sijn Moeder publijcke
Trooste hem sterckelijcke,
Bespotte den Tyran.
Ga naar margenoot+ De Moeder heeft sonder vertsaghen
Tot sijnen troost ghepooght,
Negen Maenden hebbe ick u ghedraghen,
End' by drie Jaren ghesooght,
End' veel moeyten ghedooght,
Om u voor quaet beschermen,
Daerom soo wilt doch ghy
Over my ontfermen,
En vreest gheen druckich kermen,
Maer sterft uyt liefden vry.
| |
[pagina 131]
| |
Lieve Moeder, en wilt niet peynsen, Ga naar margenoot+
Dat ick den Tyran hier
Ghehoorsaem ben, oft yet wil beynsen,
Te breken Gods Wet schier
Die Godt door Mosen fier,
Onse Vaders heeft bevolen,
Die te wandelen naer,
Al moeten wy in holen
Nu langst den lande dolen,
Dit doen ons zonden swaer.
Ick wil gheerne mijn lijf end' leven, Ga naar margenoot+
Om mijner Vader Wet,
Met mijne broeders overgheven,
Tot Godt doen mijn gebedt,
Dat hy sonder uytset
Sijn knechten zy ghenadich,
Maer ghy wreede Tyrant,
Bloedtgierich end' moordadich,
Ghy en sult onbeschadich
Niet ontvlieden Gods handt.
Als de Coninck dit heeft vernomen, Ga naar margenoot+
Werdt hy ontsinnich gram,
Liet hem martelen sonder schromen,
Soo't hem te vooren quam,
In't lijden te boven clam,
T'heeft den Coninck verdroten,
Dat hy soo was ghestraft,
Soo is daer nijdt ghesproten,
End' heeft sijn bloet vergoten,
| |
[pagina 132]
| |
En hevet niet gheschaft.
Ga naar margenoot+ De Moeder heeft dit sien ghebueren
Van haer sonen vroet,
Maer sy moeste de doot besueren,
Men vergoot oock hare bloet,
Door den stouten hoochmoet
Heeft hy verdruckt de Joden,
Al door sijn gantsche landt,
End' roeyde uyt Gods gheboden,
En deed' dienen d'Afgoden,
Teghen des Wets verstandt.
Ga naar margenoot+ Maer als de Moeder was verscheyden
Met haren sonen al,
Heeft Antiochus willen bereyden
Een seer groot ongheval
Over dat Joodtsche ghetal,
Hy sprack, ick wils my moeyen,
Want, siet, t'is mijn advijs,
Dat ick't al sal uytroeyen,
End' nerghens laten boeyen
Dat Joodtsche volck propijs.
Als Antiochus dit quaet onmatich
Over de Joden sloot,
Track nae Jerusalem obstinatich,
Maer hem ontmoette bloot
Een felle straffe groot,
Van den Heere ghesonden,
Die al sijn boos opstel
Strafte ten selven stonden,
| |
[pagina 133]
| |
Een nijpen heeft verslonden
Inwendich vleesch end' vel.
Noch en wilde hy niet cesseren Ga naar margenoot+
Van't moordadich bedrijf,
Maer Godt liet wassen, om sijn persequeren,
De Maeyen uyt sijn lijf,
End' met groot ongherijf
Moeste hy de doot besueren,
Met seer veel lijden stranck,
Niemant ter selver ueren
En coster by ghedueren,
Dat hy soo seere stanck.
Alsoo is ghestorven Gods lasterare Ga naar margenoot+
Antiochus met smert,
In de wildernisse met grooten vare,
End' veel tormenten hert,
Sijn vleesch heel verrot werdt,
T'viel by stucken beneden,
Aldus gaf hy den gheest,
Philippus met hem ghetreden,
Ginck hem ter Aerden besteden,
Was voor den stanck bevreest.
Oorlof broeders en susters verheven Ga naar margenoot+
Het is nu tijdt om scheen,
Hier hebdy Antiochus leven
End' sijne doot by een,
Dus laet ons al ghemeen,
Door't gheloove crachtich,
Aenroepen Israels Godt,
| |
[pagina 134]
| |
En bidden hem eendrachtich,
Dat hy ons make machtich
Te doen nae sijn ghebodt.Ga naar margenoot+ Gheest die u bidt.
|
|