Alleen op de wereld

De angst van Mattia.
XL.

De heer James Milligan kwam niet meer in De Roode Leeuw, of althans wij zagen hem niet, hoe wij ook opletten. Na Kerstmis moesten wij weer overdag uit en onze kans om hem te ontmoeten werd minder; onze hoop was nog op den Zondag gevestigd. Wij bleven dan ook dikwijls thuis, in plaats van voor ons pleizier te gaan wandelen.

- Wij wachtten.

Zander onzen toestand geheel te vertellen, had Mattia toch aan zijn vriend Bob het een en ander medegedeeld en hem gevraagd, of er geen mogelijkheid was het adres te ontdekken van een zekere mevrouw Milligan, die een lam zoontje had, of zelfs maar van den heer James Milligan. Maar Bob zei, dat men dan allereerst weten moest wie die mevrouw Milligan was, of welke betrekking de heer James Milligan bekleedde, daar zeer veel menschen in Londen, en nog meer in Engeland, den naam van Milligan droegen.

Daaraan hadden wij niet gedacht. Voor ons was er maar één mevrouw Milligan, de moeder van Arthur, en een mijnheer James Milligan, die de oom was van Arthur. Toen begon Mattia weer met zijn raad om naar Frankrijk terug te keeren, en opnieuw begonnen wij daarover te kibbelen.

- Gij wilt het dus opgeven om mevrouw Milligan te zoeken? vroeg ik.

- Neen; maar 't is niet uitgemaakt, dat mevrouw Milligan nog in Engeland is. - Evenmin, dat zij in Frankrijk is.

- Dat is waarschijnlijk; daar Arthur ziek is geweest zal zijn moeder hem naar een land hebben gebracht, waarvan het klimaat geschikt is voor zijn herstel. - Frankrijk is het eenige land niet, dat heilzaam is voor een zwakke gezondheid.

- Arthur is eenmaal in Frankrijk hersteld, daarheen zal zijn moeder hem dus wel voor de tweede maal ook gebracht hebben, en bovendien zou ik ook gaarne zien, dat gij van hier gingt.

Mijn toestand was van dien aard, dat ik aan Mattia niet durfde vragen, waarom hij mij volstrekt hier vandaan wilde hebben; ik was bang, dat hij juist datgene zou zeggen, wat ik niet wilde hooren.

[p. 216]

- Ik ben bang, ging Mattia voort; laat ons dus heengaan. Gij zult zien, dat als een ongeluk overkomt; laat ons gaan.

Ofschoon het gedrag van mijn familie tegenover mij niet veranderd was, mijn grootvader nog altijd spuwde, als hij mij in zijn nabijheid zag; mijn vader mij slechts enkele woorden op een toon van gezag toevoegde; mijn moeder mij nooit aanzag, en mijn broers en zusters onuitputtelijk waren in het uitdenken van allerlei streken, die mij onaangenaam waren; Annie mij haar afkeer toonde bij elke gelegenheid en Kate slechts lief was, als ik haar lekkers meebracht, kon ik nog maar niet besluiten om den raad van Mattia te volgen, evenmin als ik hem gelooven wilde, dat ik de zoon van Driscoll niet was. Twijfelen kon ik, maar vast gelooven dat ik geen Driscoll was, viel mij onmogelijk. De tijd ging langzaam voorbij, zeer langzaam, maar de dagen volgden toch op de dagen en de weken op de weken en het tijdstip naderde, waarop de Driscoll's Londen zouden verlaten om hun zwerftocht door Engeland te ondernemen.

De wagens waren opgeschilderd en zij waren gevuld met al de koopwaren, die zij maar bevatten konden en die men in den loop van den zomer zou verkoopen. Er was een ontzaglijke hoeveelheid van allerlei artikelen en het was bijna niet te begrijpen, dat alles in de twee wagens kon worden gepakt. Het waren manufacturen, gebreid goed, mutsen, omslagdoeken zakdoeken, kousen, onderbroeken, vesten, knoopen, garen, katoen, naai- en breikatoen naalden, scharen, scheermessen, oorringen vingerringen, zeep, pommade, schoensmeer, slijpsteenen, poeders voor zieke paarden en honden, vlekkenwater, landwater, middelen om het haar te doen groeien of om het te verven, enz.

En terwijl wij in de schuur waren zagen wij uit den kelder de pakken te voorschijn komen, die des nachts in De Roode Leeuw waren gebracht en niet geleverd waren door de magazijnen, waar die voorwerpen doorgaans worden verkocht. Eindelijk waren de wagens gevuld; er werden paarden gekocht; waar, dat wist ik niet, maar wij zagen ze thuisbrengen en alles was gereed voor het vertrek.

En wat zouden wij gaan doen? Zouden wij te Londen blijven met grootvader, die De Roode Leeuw niet zou verlaten? Zouden wij, evenals Allen en Ned, de waren moeten te koop bieden; of zouden wit met de wagens meegaan en ons vak van muzikant voortzetten in al de plaatsen, waar wij op onze reis doortrokken?

Mijn vader vond, dat wij een goed daggeld maakten met onze viool en onze harp en hij besliste daarom dat wij muzikanten zouden blijven.

- Laten wij naar Frankrijk terugkeeren, zei Mattia, en van de eerste de beste gelegenheid gebruik maken om te vluchten.

- Waarom zouden wij geen reisje door Engeland maken?

- Omdat ons een ongeluk overkomen zal.

- Wij hebben kans mevrouw Milligan in Engeland te ontmoeten.

- Ik geloof, dat wij daarop veel meer kans hebben in Frankrijk.

- We kunnen het altijd in Engeland beproeven; daarna kunnen wij zien.

- Weet ge wat gij verdient? - Neen.

- Dat ik u verlaat en alleen naar Frankrijk ga.

- Gij hebt gelijk; dat raad ik u ook aan; ik weet wel, dat ik het recht niet heb u terug te houden, en ik weet ook wel, dat gij te goed zijt om bij mij te blijven; ga dus heen; gij zult Lize opzoeken en haar zeggen....

- Als ik haar ontmoet, zou ik haar zeggen, dat gij dom en slecht zijt om te gelooven, dat ik u ooit zou verlaten, terwijl gij ongelukkig zijt. Want gij zijt ongelukkig, zeer ongelukkig. Wat heb ik u gedaan, dat gij zoo iets van mij zoudt kunnen denken? Zeg, wat heb ik u gedaan? Niets, nietwaar? Welnu, vooruit dan!

Alweer waren wij op de groote wegen, maar ditmaal was ik niet vrij om te gaan, waar ik wilde en te doen, wat ik goedvond. Toch had ik een gevoel van verlichting toen ik Londen verliet. Ik zou De Roode Leeuw niet meer zien en dat luik, dat mij, ondanks mij zelven, aantrok. Hoe dikwijls ben ik des nachts met schrik wakker geworden, terwijl ik in een benauwden droom een rood schijnsel door het raampje zag vallen. Het was een droom, een visioen; maar wat deed dit er toe; eenmaal had ik werkelijk dit licht gezien en dit was genoeg om het altijd als een brandende vlam voor oogen te hebben. Wij stapten achter de wagens aan en inplaats van de ongezonde geuren van Bethnal-

[p. 217]

Green, ademden wij de zuivere lucht van de landschappen, die wij doortrokken en die het woord green niet in hun naam hadden, maar groen waren voor de oogen, terwijl onze ooren vergast werden op het gezang der vogelen.

Op den dag van ons vertrek, zag ik hoe de verkoop plaats had van de waren, die zoo weinig gekost hadden. Wij waren in een dorp gekomen en de wagens werden op het plein gebracht. Een der wanden, die uit verschillende paneelen bestond, werd neergeslagen en de geheele voorraad werd uitgestald.

- Koopjes! koopjes! zoo iets heb je nooit gezien! riep mijn vader. Daar ik mijn waar niet betaal, kan ik ze goedkoop leveren. Ik verkoop ze niet; ik geef ze present. Koopjes! Koopjes!

Ik hoorde menschen onder het weggaan tot elkander zeggen!

- 't Zal wel gestolen waar zijn. - Dat erkent hij zelf.

Als zij mijn kant hadden uitgekeken, zouden zij aan mijn blozen gezien hebben, dat hun vermoeden maar al te gegrond was. Maar al zagen zij dien blos niet, Mattia had hem wel opgemerkt en des avonds sprak hij er mij over, hoewel hij gewoonlijk vermeed openhartig over dat punt te spreken.

- Zult gij die schande altijd kunnen verduren? vroeg hij.

- Spreek er niet over, als gij niet wilt dat die schande mij nog meer kwelt.

- Dat wil ik niet; maar ik wil samen naar Frankrijk terugkeeren. Ik heb u altijd gezegd, dat er een ongeluk gebeuren zal, en ik zeg het u nog; en ik voeg er nu bij, dat het niet lang meer zal uitblijven. Begrijp dan toch, dat er een politie is en dat deze den een of anderen dag zal willen weten, hoe Driscoll voor zoo lage prijzen zijn waar kan verkoopen. En wat zal er dan gebeuren?

- Mattia, ik bid je....

- Als gij zelf dan niet zien wilt, moet ik het wel voor u doen. Ge zult zien, dat men ons allen oppakt, ook u en mij, die niets gedaan hebben. Maar hoe zullen wij dat bewijzen? Hoe zullen wij ons verdedigen? En is het niet waar, dat wij het brood eten voor het geld van die gestolen waar gekocht?

Die gedachte was nog nooit bij mij opgekomen; zij trof me, alsof men met een hamer op mijn hoofd had geslagen.

- Maar wij verdienen ons brood zei ik, om mij te verdedigen, niet zoozeer tegen Mattia dan wel tegen de gedachte.

- Dat is waar, hernam Mattia, maar 't is evenzeer waar, dat wij vereenigd zijn met menschen, die het hunne niet verdienen. Dat zal men zien, en overigens niets anders zien; wij zullen veroordeeld worden evenzeer als zij. Het zou mij diep leed dien zoo ik veroordeeld werd als dief, maar nog veel meer, wanneer gij als dief wordt veroordeeld. Ik ben maar een arme drommel, en ik zal nooit iets anders zijn; maar gij, als gij uw familie hebt weergevonden, uw echte familie, wat zal het dan een smart en een schande voor u zijn als gij zulk een vonnis hebt gehad! En als wij in de gevangenis zitten, zullen wij allerminst gelegenheid hebben om uw ouders te ontdekken, en kunnen wij mevrouw Milligan ook niet waarschuwen, voor hetgeen James Milligan tegen Arthur in 't schild voert. Laten wij ons dus redden, terwijl het nog tijd is.

- Red u zelven.

- Gij zegt altijd dezelfde domheid; wij zullen ons samen redden, of wij zullen samen opgepakt worden; en als dat gebeurt wat niet lang meer duren kan, zult gij de verantwoordelijkheid dragen, dat gij mij met u medegesleept hebt, en wij zullen eens zien, of dat besef zoo licht te dragen is. Als gij nuttig waart voor hen, bij wie gij nu zoo hardnekkig wilt blijven, zou ik dat volhouden begrijpen; maar gij zijt volstrekt niet onmisbaar voor hen. Laat ons dus spoedig heengaan.

- Welnu laat mij nog een paar dagen om er over te denken; dan zullen wij zien. - Haast u! de wildeman rook menschenvieesch; ik ruik het gevaar.

Nooit hadden de woorden, de redeneering en de beden van Mattia mij zoo sterk getroffen als thans, en als ik er aan dacht, zei ik tot mijzelven dat de besluiteloosheid, waaraan ik mij maar niet onttrekken kon, laf was en dat ik beslissen moest en eindelijk toch moest weten, wat ik wilde.

De omstandigheden deden voor mij, wat ik zelf niet durfde.

Reeds eenige weken waren voorbijgegaan sinds wij Londen verlaten hadden en wij waren in een stad gekomen, in welker omtrek wedrennen moesten plaats hebben. In Engeland zijn de wedrennen niet, wat zij in andere landen zijn, een vermaak alleen voor de rijken die drie of vier paarden tegen elkander laten loopen en zich zelven eens komen vertoonen om dan met elkander

[p. 218]

weddenschappen om een gulden of wat aan te gaan. Daar zijn zij volksfeesten en het zijn niet de paarden alleen, die men komt zien; op de vlakte of langs de kust, waar de wedrennen plaats hebben, komen, reeds dagen van te voren, kunstenaars, muzikanten, kooplieden, enz. die daar een soort van kermis ma- ken. Wij hadden ons gehaast om een plaats te krijgen, wij als muzikanten en de Driscoll's als kooplieden.

Maar inplaats van op het terrein van de wedrennen zich te vestigen, had mijn vader een standplaats ingenomen in de stad, waar hij betere zaken dacht te maken. Wij waren al vroeg aangekomen en daar wij niet behoefden te helpen aan het uitstellen der koopwaar, gingen Mattia en ik het terrein van de wedrennen eens opnemen, dat op korten afstand van de stad was gelegen. Er waren een aantal tenten opgeslagen en van verre zag men smalle rookkolommen opstijgen, die de grenzen vormden van het veld voor de wedrennen. Weldra kwamen wij door een hollen weg op de gewoonlijk dorre naakte vlakte, maar waar dien avond houten loodeen waren opgestagen, waarin men nu ververschingen kon bekomen en zelfs nachtverblijf, barakken, tenten en wagens, of zelfs legerplaatsen met vuren in de open lucht, waaromheen een groot aantal menschen in allerlei kleeding zich bewogen, die schilderachtige troepen vormden. Toen wij een van die vuren voorbijgingen, waarboven een ketel hing, herkenden wij onzen vriend Bob. Hij was recht blij dat hij ons zag. Met twee zijner kameraden was hij naar de wedrennen gegaan om voorstellingen te geven, maar de muzikanten, op wie zij gerekend hadden, hadden geen woord gehouden, zoodat de andere dag, inplaats van een goede winst af te werpen, zooals zij gehoopt hadden, zeer onvoordeelig zou zijn. Als wij wilden, konden wij hun een grooten dienst bewijzen, door de taak van die muzikanten on ons te nemen. De opbrengst zouden wij met ons zessen deelen want ook Capi zou een aandeel hebben.

Uit een blik van Mattia begreep ik, dat het hem pleizier zou doen, als wij het voorstel van Bob aannamen, en daar wij vrij waren om te doen, wat wij wilden onder voorwaarde slechts, dat wij een goede som thuisbrachten, nam ik het aan. Wij spraken dus af, dat wij den anderen morgen ons ter beschikking van Bob en zijn beide vrienden zouden stellen.

Maar toen wij weer in de stad kwamen deed zich een moeilijkheid voor. Ik vertelde aan mijn vader, welke afspraak wij hadden gemaakt.

- Den hond heb ik zelf noodig, zei hij; gij kunt hem dus niet meenemen.

Die woorden maakten mij ongerust; wilde hij Capi weer voor een slechten streek gebruiken? Maar mijn vader deed terstond alle vrees bij mij verdwijnen.

- Capi heeft een fijn gehoor, zei hij, en hij is zeer waakzaam; hij kam ons dus van dienst wezen bij de wagens, want bij dien toevloed van menschen zouden er wel eens onder kunnen zijn die ons wilden bestelen. Gij gaat dus alleen spelen met Bob en als het heel laat mocht worden, wat zeer goed mogelijk is, kunt gij ons opzoeken in de herberg De Eikenboom, waar wij onzen intrek nemen, daar het mijn plan is teen het vallen van den nacht te vertrekken.

Die herberg De Eikenboom, waar wij den vorigen nacht hadden doorgebracht, was een kwartier van de stad gelegen, op het open veld, in een eenzame sombere streek. Zij werd door een echtpaar gehouden, dat niet zeer geschikt was om vertrouwen in te boezemen. Die herberg des nachts terug te vinden was niet moeilijk; het was een rechte weg; het eenice onaangename was, dat zij nogal veraf lag, wat vooral na een zwaren dag geen genoegen was.

Maar dat kon ik aan mijn vader niet zeggen, want deze gedoogde geen tegenspraak. Als hij iets gezegd had, moest men gehoorzamen.

Den anderen dag, nadat ik een poos met Capi had geloopen, en hem eten en drinken had gegeven, zoodat hij geen gebrek zou lijden, maakte ik hen vast aan den wagen en Mattia en ik gingen naar het terrein van de wedrennen.

Zoodra wij aangekomen waren, begonnen wij muziek te maken en dit duur de voort tot des avonds laat. Mijn vingers deden eindelijk zoo zeer of zij door duizend naalden werden gestoken, en Mattia had zooveel op den horen geblazen, dat hij bijna geen adem meer halen kon. Toch moesten wij maar blijven spelen, daar Bob en zijn makkers met hun kunsten niet ophielden; van onzen kant mochten wij dus ook geen rust nemen. Toen de avond gevallen was, dacht ik, dat wij rust zouden gaan nemen; maar wij verwisselden onze plaats in de open lucht met een groote houten loods en daar begonnen de kunsten en

[p. 219]

de muziek opnieuw. Dit duurde tot bij middernacht; ik maakte nog altijd geluid op mijn harp, maar ik wist niet meer, wat ik speelde en Mattia wist het evenmin als ik. Al twintigmaal had Bob medegedeeld, dat het, nu de laatste voorstelling zou zijn, en twintigmaal waren wij weer opnieuw begonnen.

Wij waren moe maar onze makkers, die veel meer hun krachten moesten inspannen dan wij, waren afgemat en al meer dan een van hun toeren was mislukt. Bij een van die toeren gebeurde het, dat een staak die daarbij dienst deed, op den voel van Mattia terecht kwam. De pijn was zoo hevig, dat hij het uitschreeuwde; ik dacht, dat zijn voet verpletterd was en wij snelden allen naar hem toe. Gelukkig was de wond niet gevaarlijk; zijn voet was gekneusd en het vleesch opengereten, maar er was niets gebroken. Loopen kon Mattia evenwel niet. Er werd besloten, dat hij in den wagen van Bob zou slapen en dat ik alleen naar de herberg De Eikenboom zou gaan. Ik moest toch weten, waarheen de familie Driscoll den anderen dag zou heengaan.

- Ga er niet heen, zeide Mattia bij herhaling dan gaan wij morgen samen.

- En als wij dan niemand in de herberg De Eikenboom vinden?

- Des te beter; dan zijn wij vrij.

Als ik de familie Driscoll verlaat, zal het niet op die manier zijn. Bovendien, gelooft gij niet, dat zij ons spoedig zou weergevonden hebben? Waar wilt gij dan heengaan met uw voet?

- Welnu, wij zullen morgen er heen gaan, maar niet vanavond. Ik ben bang.

- Waarvoor?

- Dat weet ik niet, maar ik ben bang voor u.

- Laat me toch gaan; ik beloof u morgen terug te zullen komen.

- En als men u terughoudt?

- Om dit te beletten zal ik mijn harp hier laten; dan moet ik wel terugkomen. Ondanks de vrees van Mattia, ging ik op weg, want zelf was ik volstrekt niet bang. Voor wie, voor wat zou ik bang zijn? Wat zou men kunnen verlangen van een armen drommel als ik?

Maar al voelde ik niet de minste vrees of een zweem van angst, ik was toch zeer ontroerd; 't was voor de eerste maal, dat ik werkelijk alleen was, zonder Capi, zonder Mattia en dat gevoel van verlatenheid drukte mij, terwijl de geheimzinnige stemmen van den nacht den gewonen indruk op mij maakten. Ook de maan, die mij met haar bleek gelaat aanstaarde, stemde mij zwaarmoedig. Hoe vermoeid ik ook was, ik stapte stevig door en kwam eindelijk aan de herberg De Eikenboom, maar hoe ik onze wagens ook zocht, ik vond ze niet. Er waren drie ellendige karretjes, een groote loods van planken en twee overdekte karren, waaruit het gebrul van wilde dieren zich deed hooren, toen ik naderde; maar de wagen met de helle kleuren van de familie Driscoll zag ik nergens. Toen ik de herberg omliep, zag ik een licht dat achter een ongesloten raam brandde, en daar ik hieruit opmaakte, dat niet iedereen nog sliep, klopte ik op de deur. De herbergier met zijn ongunstig uiterlijk, dien ik den vorigen dag had gezien, deed mij zelf open en hield zijn lantaarn vóór me, zoodat het volle licht op mijn gelaat viel. Ik zag, dat hij mij herkende, maar in plaats van mij door te laten, hield hij de lantaarn achter den rug en een blik om zich werpende luisterde hij eenige oogenblikken aandachtig.

- Uw wagens zijn al vertrokken, zei hij; uw vader heeft gezegd, dat gij zonder verwijl naar Lewes zoudt gaan en den nacht zoudt doorloopen. Goede reis!

En hij deed de deur voor mijn neus dicht, zonder een woord erbij te voegen.

Sedert mijn komst in Engeland had ik genoeg van de taal geleerd om die weinige woorden te begrijpen; maar er was één woord in, het belangrijkste, dat voor mij onverstaanbaar was. Louis, had de herbergier gezegd; waar lag dat land? Ik wist niet, dat Louis de engelsche uitspraak was van Lewes, een stad, waarvan ik den naam wel eens op de kaart had gelezen.

Maar al had ik ook geweten waar Lewes lag, dan had ik er toch niet dadelijk kunnen heengaan. Mattia achterlatende. Ik moest dus naar het terrein van de wedrennen terugkeeren hoe moe ik ook was. Ik begaf mij dan ook weer op weg en anderhalf uur later lag ik op een bos stroo naast Mattia, in den wagen van Bob, en in weinige woorden vertelde ik hem wat er gebeurd was; daarna viel ik dood vermoeid in slaap.

Eenige uren slaap gaven mij mijn krachten terug, en den anderen morgen werd ik wakker, gereed om naar Lewes te gaan, als tenminste Mattia mij kon volgen. Toen ik uit het rijtuig stapte, ging ik naar Bob, die vóór mij was opge-

[p. 220]

staan en bezig was het vuur aan te maken. Ik sloeg hem gade, terwijl hij daar op handen en voeten lag en met alle macht in het smeulend hout onder den ketel blies, toen ik meende Capi te herkennen, dien een politieagent aan een touw hield. Ik was zoo verbaasd dat ik mij niet verroeren kon en vroeg mij af, wat dit kon beteekenen. Maar Capi had mij herkend en een ruk gedaan aan het touw, dat het aan de handen van den agent ontsnapte. In een paar sprongen was hij bij mij. De agent kwam bij ons.

- Die hond is van u nietwaar? vroeg hij. - Ja.

- Dan neem ik u in hechtenis.

De woorden en de daad van den agent hadden Bob doen opzien. Hij kwam erbij. - Waarom neemt gij dien knaap in hechtenis? vroeg hij.

- Zijt gij zijn broer? - Neen, zijn vriend.

- Een man en een jongen zijn dezen nacht in de kerk Sint-George geklommen door een hoog raam met behulp van een ladder. Zij hadden dezen hond medegenomen, om hen te waarschuwen, als men naderde. Zij werden overvallen en zij hebben zich den tijd niet gegund om den hond mee te nemen, toen zij uit het venster sprongen en het beest heeft hen niet kunnen volgen, daar het in de kerk was opgesloten. Met dien hond was ik zeker de dieven te z1d1en ontdekken en nu heb ik er een van. Waar is nu de ander. Ik weet niet, of die vraag gedaan werd aan Bob of aan mij; ik antwoordde niet.

Toch begreep ik, wat er gebeurd was; ondanks mij zelven raadde ik het: men had Capi niet gevraagd om de rijtuigen te bewaken, maar omdat hij zulk een fijn gehoor had en hen kon waarschuwen, als zij in de kerk aan het stelen waren. Het was dus ook niet alleen om in het genot van in De Eikenboom te overnachten dat bij het vallen van den avond de wagens waren vertrokken; als zij aan die herberg geen halt hadden gehouden, was het, omdat de diefstal was ontdekt en men zoo snel mogelijk zich uit de voeten moest maken.

Maar niet aan de schuldigen moest ik thans denken, maar aan mij zelven; wie zij ook waren, ik kon mij verdedigen, en zonder hen te beschuldigen, mijn onschuld bewijzen; ik behoefde slechts te zeggen, hoe ik dien nacht mijn tijd had doorgebracht.

Terwijl ik zoo redeneerde, was Mattia, die ook den agent had gehoord, opgestaan, uit het rijtuig gekomen en hinkend mij genaderd.

- Maak het hem toch duidelijk, dat ik niet schuldig ben, zei ik tot Bob! Ik ben tot één uur hij u geweest, toen ben ik naar de herberg De Eikenboom gegaan; daar heb ik den kastelein gesproken en ben terstond hierheen teruggekeerd. Bob herhaalde die woorden voor den agent, maar deze was daardoor volstrekt niet overtuigd, zooals ik gehoopt had. Integendeel.

- Het was kwart over eenen toen men in de kerk inbrak, zei hij; die knaap is van hier vertrokken eenige minuten voor eenen, zooals hij zegt. Hij heeft dus om kwart over eenen in de kerk kunnen zijn met de dieven.

- Men heeft toch meer dan een kwartier noodig om van hier naar de stad te komen, zei Bob.

- O, als men hard loopt, hernam de agent; bovendien wie bewijst me, dat hij om een uur is vertrokken! - Dat zweer ik, zei Bob.

- O, gij, antwoordde de agent; het zal blijken wat uw getuigenis waard is.

- Vergeet niet, dat ik Engelsch onderdaan ben, zei hij met waardigheid. De agent haalde de schouders op.

- Als gij mij beleedigt, schrijf ik aan de Times.

- In afwachting daarvan neem ik dien knaap mee. Hij zal zich voor den rechter verantwoorden.

Mattia wierp zich in mijn armen; ik dacht, dat hij afscheid van mij wilde nemen, maar Mattia liet zijn verstand spreken vóór hij aan zijn hart toegaf.

- Houd moed, fluisterde hij mij toe; wij zullen u niet verlaten.

Toen eerst nam hij afscheid van me.

- Houd Capi bij u, zei ik in 't fransch tot Mattia.

Maar de agent begreep het.

- Neen, neen, zei hij; ik houd den hond; hij heeft mij dezen doen vinden en hij zal mij ook wel op 't spoor van den anderen brengen.

Dit was de tweede maal, dat men mij in hechtenis nam, en toch viel de schande mij veel zwaarder dan de eerste maal, want nu gold het niet zulk een dwaze beschuldiging als toen men meende, dat ik een koe had gestolen. Als

[p. 221]

mijn onschuld was gebleken, zou ik dan niet de smart ondervinden diegenen te zien veroordeelen, wier medeplichtige men mij geloofde?

Ik moest door den politieagent vastgehouden, langs de rij van nieuwsgierigen gaan, die zich om ons hadden verzameld, maar men jouwde mij niet na en dreigde mij niet, zooals in Frankrijk, want zij, die er getuigen van waren, waren geen boeren, maar menschen, die altijd min of meer in oorlog leefden met de politie: kunstenmakers, trappers, vagebonden, tramps, zooals de Engelschen hen noemen. De gevangenis, waarin men mij opsloot, was geen gevangenis om den spot mee te drijven, zooals die eerste, waarin men mij bewaarde; het was een gevangenis met getraliede vensters, waarvan het gezicht alleen elk denkbeeld aan ontsnappen verdwijnen deed. De meubels bestonden uit een bank en een hangmat.

Ik ging op de bank zitten en bleef daar lang.

Hoe vreeselijk was het heden; hoe vreeselijk de toekomst. ‘Houd moed,’ had Mattia gezegd, ‘wij zullen u niet verlaten.’ Maar wat vermocht een knaap als. Mattia? Wat vermocht een man als Bob, zoo deze Mattia wilde helpen?

Als men in de gevangenis is, heeft men slechts één gedachte: eruit te komen.

Hoe zouden Mattia en Bob, als ze mij niet verlieten en alles deden om mij dienst te zijn, mij kunnen helpen om uit de gevangenis te komen.

Ik ging naar het venster, opende het om de ijzeren staven te betasten, die een kruis ervoor vormden; zij waren in den muur gemetseld. Ik onderzocht den muur; hij was meer dan een el dik. De grond bestond uit een vloer van groote steenen; de deur was met ijzeren platen beslagen. Ik keerde naar het venster terug; dit gaf uitzicht op een smal, lang plein, waarvan het uiteinde was gesloten door een grooten muur, die minstens vier el hoog was.

Uit deze gevangenis was het niet mogelijk om te ontsnappen, zelfs al werd men geholpen door trouwe vrienden. Wat vermag de opofferende vriendschap tegen de kracht der dingen? Met vriendschap breekt men niet door de muren heen. Voor mij loste de zaak zich op in de vraag, hoelang ik in de gevangenis zou blijven, vóór ik voor den rechter zou verschijnen, die over mij beslissen zou? Zou het mij mogelijk zijn hem van mijn onschuld te overtuigen, niettegenstaande Capi in de kerk was.

En zou het mij mogelijk zijn mij te verdedigen, zonder de schuld te werpen op hen, die ik niet wilde en niet kon beschuldigen?

Daarin was alles voor mij gelegen en daarin alleen konden Mattia en zijn vriend Bob mij van dienst wezen. Hun taak bestond hierin, dat zij getuigen bijbrachten om te bewijzen, dat ik om kwart over eenen niet in de kerk Sint-George kon geweest zijn; als zij dat bewijzen konden, was ik gered, ondanks het zwijgend getuigenis van mijn armen Capi tegen mij. En die bewijzen waren, naar het mij voorkwam, onmogelijk te geven.

O, als Mattia maar geen gekneusden voet had, zou hij wel wat weten te vinden en zich moeite geven, om mij te redden; maar in den toestand, waarin hij nu verkeerde, kon hij misschien niet eens uit den wagen komen! En als hij niet kon, zou Bob dan zijn plaats willen innemen? Die angst, gevoegd hij al hetgeen er buitendien in mij omging, belette mij te slapen ondanks de vermoeienis; ik kon zelfs het eten niet aanraken, dat men mij bracht. Maar zoo ik al het eten liet staan, met gretigheid viel ik op het water aan, want ik versmachtte van dorst en dien dag ging ik elk kwartier naar mijn kruik en dronk met lange teugen, zonder mijn dorst te lesschen of den bitteren smaak weg te nemen die ik den geheelen dag in den mond had.

Toen ik den cipier in de gevangenis zag komen, had ik een gevoel van genot en een zweem van hoop ontwaakte in mij, want sedert het oogenblik, dat ik was opgesloten, verkeerde ik in spanning over de vraag, die ik maar niet kon oplossen.

‘Wanneer zou de rechter verhooren? Wanneer zou ik mij kunnen verdedigen? Ik had wel eens verhalen gehoord van gevangenen, die men maanden lang had opgesloten gehouden, zonder dat men hun zaak behandelde, of zelfs hen maar in verhoor nam, wat voor mij hetzelfde was, en ik vuist niet, dat in Engeland er nooit meer dan een paar dagen verloopen tusschen het in hechtenis nemen en de openbare behandeling der zaak voor den rechter.

Die vraag, die ik niet kon oplossen, was dus de eerste, welke ik tot den cipier richtte, die er niet kwaad uitzag, en die zoo goed was om mij de verzekering te geven, dat ik zeker den volgenden dag zou voorkomen.

[p. 222]

Maar mijn vraag gaf hem aanleiding om ook een paar vragen te doen. Daar hij mij geantwoord had, was het niet meer dan billijk, dat ik hem ook antwoordde? - Hoe ben je toch in die kerk gekomen? vroeg hij.

Op die vraag antwoordde ik met de vurigste verzekeringen van mijn onschuld. Maar hij zag mij aan en haalde de schouders op; toen ik voortging met te bezweren, dat ik niet in de kerk geweest was, ging hij naar de deur en mompelde, terwijl hij zich nog even naar mij omwendde:

- Wat zijn ze toch bedorven, die Londensche straatjongens.

Daarop ging hij heen.

Die woorden maakten een pijnlijken indruk op me; hoewel de man mijn rechter niet was, had ik zoo gaarne gewild, dat hij aan mijn onschuld geloofde. Aan mijn toon, aan mijn gelaat moest hij gezien hebben, dat ik geen kwaad had gedaan. Als ik hem niet overtuigd had, zou het mij dan mogelijk zijn, den rechter te overtuigen? Gelukkig had ik getuigen, die voor mij spreken zouden; en als de rechter mij niet hoorde, dan zou hij toch verplicht zijn om de getuigenissen aan te hooren, die mijn onschuld zouden bewijzen.

Maar die getuigenissen had ik noodig. Zou ik ze hebben?

Onder de geschiedenissen, die men mij verteld had, was er ook een, dat men aan gevangenen briefjes kon doen toekomen in het eten, dat zij kregen. Misschien zouden Bob en Mattia van dit middel hebben gebruik gemaakt, en toen dat denkbeeld in mij was opgekomen, begon ik mijn brood te kruimelen, maar ik vond er niets in. Behalve dat brood had men mij aardappelen gebracht. Ook deze kneedde ik fijn, maar er was geen stuk van een briefje in te vinden.

Zeker hadden Mattia en Bob mij niets te zeggen of, wat waarschijnlijker was, konden zij mij niets zeggen. Er bleef mij dus niets anders over dan den volgenden dag af te wachten, zonder al te veel aan mijn treurigheid toe te geven, zoo mij dit mogelijk was. Ongelukkigerwijze was mij dit niet mogelijk en hoe oud ik ook word, steeds zal mij de herinnering aan dien nacht voor den geest staan, alsof het gisteren was. Hoe onzinnig was het ook, dat ik niet geloofd had aan de vrees van Mattia.

Den anderen morgen kwam de cipier in mijn cel met een kruik en een waschkom. Hij zei mij, dat ik mij wat kon opknappen, als ik er lust in had, want dat ik straks voor den rechter zou verschijnen en hij voegde er bij. dat een net voorkomen somtijds het beste verdedigingsmiddel voor een beschuldigde is. Toen ik mij zoo netjes mogelijk had gemaakt, wilde ik op mijn bank gaan zitten, maar 't was mij onmogelijk om op mijn plaats te blijven en ik liep in mijn cel heen en weer, zooals de dieren in hun kooi.

Ik wilde mijn verdediging en mijn antwoorden vooruit klaarmaken, maar mijn hoofd was te veel in de war; ik kon niet denken aan mijn tegenwoordigen toestand; ik was met allerlei zonderlinge dingen bezig, die in mijn hersens zich verwarden, als de beelden in een tooverlantaarn.

De cipier kwam terug en gelastte mij hem te volgen. Ik liep naast hem, en na een aantal gangen te zijn doorgegaan, kwamen wij aan een kleine deur, die hij opende. Een warme lucht kwam mij tegen en ik hoorde een verward gedruisch. Ik trad binnen en bevond mij in een kleine, afgesloten ruimte, de zaal van het gerechtshof. Hoewel ik aan een soort van zinsverbijstering ten prooi was en de aderen van mijn slapen voelde kloppen, alsof zij straks bersten zouden - een enkele blik, dien ik om mij heen wierp, deed mij duidelijk zien, al wat mij omringde, de geheele zaal en al de menschen, die er zich in bevonden. Zij was vrij groot die zaal, zeer hoog en met breede ramen; zij was verdeeld in twee dealen: het eene was voor de rechters en de beschuldigden, het andere voor de nieuwsgierigen. Op een verhevenheid was de rechter gezeten; iets lager vóór hem zaten drie rechterlijke ambtenaren, zooals ik later vernam, de griffier, een penningmeester voor de boeten en een ander rechterlijk ambtenaar, dien men in Nederland het ‘openbaar ministerie’ noemt. Voor mijn afgesloten bankje zat iemand met een toga en een pruik, dat was mijn advocaat. Hoe kwam het, dat ik een advocaat had? Waar kwam hij vandaan? Wie had hem mij gegeven? Dat waren vragen, die ik op dit oogenblik moeilijk kon oplossen. Maar ik had een advocaat en dat was genoeg.

In een andere bank zag ik Bob zelf met zijn twee makkers; den herbergier uit De Eikenboom en menschen, die ik niet kende, en in een bank tegenover hem herkende ik den politie-agent, die mij in hechtenis had genomen. Ver-

[p. 223]

scheidene andere personen waren bij hen; ik begreep, dat dit de bank der getuigen moest zijn. De ruimte voor het publiek was gevuld; boven de balustrade zag ik Mattia; onze oogen ontmoetten elkander en wij lazen er in wat wij dachten. Dadelijk kreeg ik moed. Ik zou verdedigd worden; ik moest dus de hoop niet opgeven; ik werd niet langer verpletterd door de oogen, die op mij gericht waren.

De ambtenaar van het openbaar ministerie nam het woord en sprak zeer kort. Hij scheen haast te hebben. Hij stelde de zaak voor: er had een diefstal plaats gehad in de Sint-Georgekerk; de dieven, een man en een knaap, waren er binnengekomen met behulp van een ladder en door het verbreken van een glasraam. Zij hadden een hond met zich genomen, om de wacht te houden en hen te waarschuwen als er gevaar mocht dreigen en er iemand kwam. Een voorbijganger, die laat naar huis terugkeerde - het was kwart over eenen - had met verwondering licht in de kerk bespeurd en hij had iets hooren kraken. Daarop had hij den koster gewekt; men was met eenige andere mannen naar de kerk gegaan, maar toen had de hond aangeslagen en terwijl men de deur opende, waren de dieven door het venster gevlucht, den hond achterlatende, die de ladder niet kon opklimmen. Die hond naar het terrein van de wedrennen gebracht door den agent Jerry, wiens doorzicht en ijver niet genoeg konden worden geprezen, had zijn meester herkend, die niemand anders was dan de beschuldigde op gindsche bank gezeten. Wat den anderen dief betrof, dien was men op het spoor.

Na eenige beschouwingen, die mijn schuld moesten bewijzen, zweeg het openbaar ministerie, en een schelle stem riep: ‘Stilte.’ Toen vroeg de rechter, zonder zich tot mij te wenden, en alsof hij tot zichzelven sprak, hoe ik heette, hoe oud ik was en welk beroep ik uitoefende.

Ik antwoordde in het Engelsch, dat ik Francis Driscoll heette en bij mijn ouders te Londen woonde, in De Roode Leeuw, in Bethnal-Green. Daarop verzocht ik verlof om van de fransche taal gebruik te maken daar ik in Frankrijk was grootgebracht en eerst eenige maanden in Engeland mijn verblijf hield.

- Tracht mij niet te bedriegen, zei de rechter op strengen toon; ik ken fransch.

Ik deed dus mijn verhaal in het fransch; ik deed uitkomen hoe volkomen onmogelijk het was, dat ik te één uur in de kerk was geweest, daar ik tot op dien tijd op het terrein der wedrennen was, en dat ik te halfdrie bij de herberg De Eikenboom was geweest.

- En waar waart gij te kwart over eenen? vroeg de rechter. - Onderweg.

- Dat staat te bewijzen. Gij zegt, dat gij op weg waart naar de herberg De Eikenboom en volgens de akte van beschuldiging waart gij in de kerk. Als gij vóór eenen het veld van de wedrennen verlaten hebt, kunt gij bij uw medeplichtige zijn geweest bij de kerk, die u daar met een ladder wachtte, en nadat uw diefstal mislukt was kunt gij naar de herberg De Eikenboom zijn gegaan.

Ik trachtte aan te toonen, dat het niet mogelijk was, maar ik bemerkte duidelijk, dat ik den rechter niet had overtuigd.

- En hoe verklaart gij de tegenwoordigheid van uw hond in de kerk?

- Die kan ik niet verklaren, die begrijp ik zelf niet; mijn hond was niet bij mij; ik had hem des morgens aan één onzer wagens vastgemaakt.

Het betaamde mij niet er iets meer van te zeggen, want ik wilde geen wapens in de hand geven tegen mijn vader. Ik zag Mattia aan, die mij wenkte, dat ik verder zou gaan, maar ik ging niet verder.

Men riep een getuige en deed hem den eed afleggen op den bijbel en beloven, dat hij de waarheid zou zeggen, zonder haat of nijd.

Het was een dikke man met een dom gelaat, niet groot van gestalte en zeer statig, ondanks zijn vuurrood gezicht en zijn blauwen neus. Vóór hij den eed aflegde, maakte hij een kniebuiging voor den rechter en richtte zich toen met veel waardigheid op. Het was de koster van de Sint-George-kerk.

Hij begon uitvoerig te verhalen, hoe hij gestoord en verontwaardigd was, toen men hem plotseling had gewekt om hem mee te deelen, dat er dieven in de kerk waren. Zijn eerste gedachte was, dat men hem een poets wilde spelen maar daar men geen poetsen speelt aan personen van zijn kwaliteit, had

[p. 224]

hij begrepen, dat er iets ernstigs gebeurde; hij had zich toen aangekleed, met zooveel haast, dat er twee knoopen van zijn vest waren gesprongen; en hij had gevonden.... wie? of liever wat?.... Een hond. Ik had daarop niets te antwoorden; maar mijn advocaat, die tot op dat oogenblik gezwegen had, stond op, schudde zijn pruik, schoof zijne toga op de schouders glad en nam het woord.

- Wie heeft gisteren de deur van de kerk gesloten? vroeg hij.

- Ik, zei de koster zooals mijn plicht is. - Zijt gij daar zeker van?

- Als ik iets doe, ben ik zeker, dat ik het doe. - En als gij het niet doet?

- Dan ben ik zeker, dat ik het niet doe.

- Zeer goed; dus kunt gij zweren, dat gij den hond, waarvan hier sprake is, niet in de kerk hebt gesloten?

- Als de hond in de kerk was geweest, zou ik hem gezien hebben.

- Hebt gij goede oogen? - Ik heb oogen als iedereen.

- Zijt gij zes maanden geleden, niet tegen een kalf geloopen, dat opengesneden voor den winkel van een slachter hing?

- Ik zie het belang niet in van zulk een vraag aan een man van mijn kwaliteit! riep de koster uit, terwijl zijn gezicht blauw werd.

- Wilt gij mij de beleefdheid bewijzen om op die vraag te antwoorden, alsof zij werkelijk van belang was?

- Het is waar, dat ik tegen een dier ben aangeloopen, dat zeer onhandig voor een winkel was opgehangen.

- Hadt gij het dan niet gezien? - Ik was in gedachten verdiept.

- Hadt gij gegeten, toen gij de deur van de kerk sloot? - Zeker.

- En toen gij tegen het kalf aanliept, hadt gij toen ook niet gegeten?

- Maar....

- Gij zegt, dat gij niet gegeten had? - Toch wel.

- En drinkt gij licht of zwaar bier? - Zwaar bier.

- Hoeveel halve kannen? - Twee. - Nooit meer? - Wel eens drie.

- Nooit vier? Nooit zes? - Dat gebeurt zeer zelden.

- Drinkt gij geen groc na uw middagmaal? - Soms.

- Houdt ge van sterken of slappen groc? - Niet te slap.

- Hoeveel glazen drinkt gij dan? - Dat hangt ervan af.

- Zijt gij bereid te zweren, dat gij soms niet drie of vier glazen drinkt?

Daar de koster, die hoe langer hoe blauwer werd, niet antwoordde, ging de advocaat zitten en zei onder de hand:

- Die vragen bewijzen genoeg, dat de hond zeer goed in de kerk kon opgesloten zijn door den getuige, die na zijn middagmaal geen kalveren ziet, omdat hij in gedachten verdiept is. Dat is alles wat ik wilde weten.

Als ik gedurfd had, zou ik mijn advocaat om den hals zijn gevlogen. Ik was gei ed. Waarom zou Capi niet in de kerk zijn opgesloten? Dat was zeer wel mogelijk. En als hij op die wijze opgesloten was, zou ik niet in de kerk hebben ingebroken; ik was dus niet schuldig, daar dit het eenige bewijs was, dat tegen mij was aangevoerd.

Na den koster hoorde men de menschen, die met hem waren meegegaan, toen hij naar de kerk ging, maar zij hadden niets gezien, behalve het open raam, waardoor de dieven waren ontvlucht. Daarna hoorde men mijn getuigen: Bob, zijn makker, den herbergier, die allen getuigden omtrent den tijd, waarop zij mij gezien hadden; een enkel punt werd echter niet opgehelderd, en dit was van veel gewicht, omdat het den juisten tijd betrof, waarop ik het terrein van de wedrennen had verlaten.

Toen het getuigenverhoor was afgelooren, vroeg de rechter mij, of ik niets te zeggen had, er bijvoegende, dat ik zwijgen kon, indien ik dit beter achtte.

Ik zei, dat ik onschuldig was en mijn zaak vertrouwde aan de rechtvaardigheid der rechters. Toen liet de rechter het proces-verbaal voorlezen van de verklaringen die ik had hooren afleggen en zei daarop, dat ik overgebracht zou worden naar de gevangenis van het graafschap om daar te wachten tot de groote rechtbank van gezworenen bijeenkwam, die beslissen zou of ik al dan niet naar het crimineel gerechtshof zou worden verwezen.

Het crimineel gerechtshof! Ik zonk op mijn bank neer. Helaas! waarom had ik ook niet naar den raad van Mattia geluisterd!

[p. t.o. 224]

HOE GAAT HET ER MEE? VROEG BOB, ZICH OMKEERENDE.