Troost der siecken ende overleden

Het VII. Capittel.

Geestelijcke vermaninghe tot troost der siecken, die gheschieden connen vande bewaerders oft besoeckers der siecken.

1. DEn Heere zy ghebenedijdt N. dat hy u niet en vergeet; maer

[p. 51]

komt u als sijn lief kindt besoecken: waer af dese uwe biechte een seker teecken is. Hoort hoe dat hy spreeckt door sijnen heylighen Propheet Dauid Psalm. 90. Ick ben met hem inde tribulatie. Hy moet u dan willecom zijn: ende ghy moet u verduldighlijck, ende danckbaerlijck in sijne komste ende teghenwoordigheydt draghen.

2. Ghy moet weten, dat Godt om de groote liefde die hy ons draghende is, hem uytnemende in ons welvaren verblijdt. Maer wanneer meyndy varen wy wel? sonder twijfel dan, als wy met der herten, wille, ende ghedachten met Godt vereenight zijn. Dese volmaecktheyt gebreeckt ons ghemeynelijck, als wy gesondt van lichame zijn: want wy dan lichtelijck Godt ende onse saligheydt vergheten. Daerom komt u Godt den Heere uyt liefde nu besoecken, om dat ghy sijns beter soudt gedencken, uwe kranckheydt leeren kennen, ende uyt der herten tot hem in uwen noodt uwe toevlucht ne-

[p. 52]

men, ende tot uwen troost sijne gratie versoecken.

3. Ghy moet weten, dat onse sielen, tot nu toe, veel gebreken, die Godt in ons mishagen, onderworpen zijn geweest: hy siet dat wy luttel neerstigheyts doen om die te beteren; soo komt hy, ende hy gheeft ons selve eene salighe medecijne: want de sieckten des lichaems zijn bequame medecijnen voor de ghebreken der sielen: want door sieckte komt den mensch op sy-selven te letten, sy-selven te kennen, sy selven te verootmoedigen, ende sijne traegheyt, ondanckbaerheyt, ende andere ghebreken te belijden: hy krijght begeerte om hem te beteren, hy aenroept vierighlijck de hulpe Godts, ende gebruyckt met meerder profijt de heylighe Sacramenten. Dit zijn de salige vruchten van dese medecijne. Alle medecijne is wat bitter; maer sy wordt bemindt om de ghesontheydt, die men uyt die verhoopt: het selve moet ghy verhopen van uwe sieckte, is't dat ghy dit van de

[p. 53]

handt Godts ontfanght, ende door die Godt soeckt te behaghen.

4. Let op de weerdige exempelen van Godts lieve Heylighen, die in alle droefheden, ende ghedurigh verdriet van dit ellendigh leven verduldigh zijn gheweest, ende hebben dat toecomende eeuwigh leven met stercke begheerten verwacht. Daerom danckten sy Godt, als sy door eenighe sieckte vermaent wierden van verlost te worden, ende derwaerts te reysen; verblijdende hen in de aenstaende doodt, die de deure is van het eeuwigh leven. Danckt ghy oock Godt, dat hy hem geweerdight u de selue oeffeninge van lijdtsaemheydt te gheven, om u door die behaghelijck in sijne ooghen te maken: ende dat hy u sijne voorboden sendt van sijnen saligen wille, u vermanende dat hy u corts sal roepen uyt dit dal der tranen, tot de blijdschap des hemels; toonende dat hy verhoort heeft u daghelijcks ghebedt: Heere ons toekome u Rijck. En vreest dan de doodt niet, want sonder haer en

[p. 54]

kondt ghy tot het Rijck Godts niet gheraken: maer houdt u ghereedt met de vijf wijse maeghden, teghen sijne komste: gheerne al dat tijtlijck is, om hem verlatende, op dat ghy de eeuwighe glorie door hem sekerlijck mooght verkrijghen.

5. Lijdt ghewillighlijck tot uwe saligheydt, dat ghy soudt moeten lijden ongewillighlijck, met meerdere pijne, ende sonder verdienste. Zijt seker, dat, al creunt het vleesch tegen het lijden, den Heere nochtans u niet meer toe-senden en sal, als ghy verdient en hebt , oft als ghy verdraghen en kondt, ende dan het u saligh is. Andere lijden al meer dan ghy, ende hebben nochtans min ghesondight. Dus lijdt verduldighlijck: rust op de groote bermhertigheydt Godts, ende betrouwt, dat hy, die u nu verootmoedight door sieckte, hier naemaels in glorien u sal verheffen.

6. Nu is 't tijdt, om rijpelijck, ende met danckbaerder herten, Godts weldaden, die hy, ghedurende den

[p. 55]

loop van dit verganckelijck leven, u ghedaen heeft, te overleggen: namentlijck, dat hy u nae sijn beeldt ende ghelijckenisse uyt niet gheschapen heeft, een Christen mensch ghemaeckt heeft, met sijn dierbaer bloet verlost ende ghekocht heeft, met sijn Vleesch ende Bloedt soo menighmaels in het heyligh Sacrament ghespijst heeft, ende nu met dese sieckte soo minnelijck komt nooden tot sijn Rijck. Van dese ende alle andere weldaden moet ghy nu Godt dancken: soo suldy hier leeren ende beginnen te doen het ambacht des hemels, het welck is den Heere loven. Ende aldus suldy u bequaem maecken, om nae dit leven onder het hemelsch gheselschap te moghen komen.

7. En steunt niet op uwe verdiensten met den hoveerdighen Phariseus: op dat Godt, om uwe vermetelijckheydt, u niet en versteke. Maer betrout vastelijck op de bermhertigheydt Godts, ende op de verdiensten Christi, die, soo den hey-

[p. 56]

lighen Bernardus leert, dobbel recht heeft tot het Rijck der hemelen; Jnden eersten, het Rijck der hemelen behoort Iesvs toe, om dat hy den eenighen ende naturelijcken Soon is van den hemelschen Vader. Ten tweeden, om dat hy dat met sijne doodt verdient heeft, ende met sijnen Bloede ghekocht heeft. Het een is ghenoech voor hem: het ander schenckt hy u, ende alle de ghene, die in hem ghelooven, ende hem met liefde aenhanghen.

8. Den heylighen Augstinus seght: De voorleden sonden en hinderen niet, behaghen sy niet. Hebt dan eenen goeden wille, om u te beteren, mooghdy noch blijven leven: soo suldy wel staen met Godt, die belooft door sijne Propheten Esaias ende Ezechiel, dat, in wat ure den sondaer uyt der herten voor sijne sonden versucht, ende Godt wilt dienen, dat hy hem in ghenade ontfanghen sal. Ende al is't dat u den tijt van beteringhe onttrocken wordt, soo suldy uwen troost nemen in het

[p. 57]

ghene dat den heylighen Gregorius leert: Godt croont den goeden wille, daer de macht ontbreeckt om dien te volbrenghen. Ende dat niet sonder reden; want soo den heylighen Chrysostomus schrijft: Js't dat Godt straft de quade ghepeysen ende den quaden wille, veel meer soo loont hy de goede gepeysen, ende den goeden wille: want hy meer gheneyght is tot bermhertigheydt, als tot straffe: ende meer tot croonen, als tot verdoemen.

9. Seght met den heylighen Augustinus: Alle mijne hope is in de doodt mijns Heeren Iesu Christi, die sy-selven in de handen sijnder vijanden, om my uyt de slavernije der sonden te helpen, ghelevert heeft: sijne doodt is mijn toeverlaet, mijne verdiensten, mijne heyligheyt, mijn leven, mijne verrijsenisse: want mijne sonden en konnen dese goetheydt niet verwinnen.

10. En gheeft den moedt niet verloren, al is't dat uwe vijanden machtigh zijn: want ghy noch machti-

[p. 58]

gher zijt als sy, met Godt die u versterckt; anders soudt ghy door uwe kleynmoedigheyt, dien almogenden Godt, die met u strijdt ende in u verwinnen moet, ongelijck doen. Hoort wat den heyligen Job seydt, cap. 17. Stelt my Heere ontrent u: ende elck die wil, vechte dan teghen my. Soo oock David, Psal. 26. Al stonde daer eenen geheelen legher teghen my, ick en sal niet vreesen: is't datter oorloghe teghen my opstaet, in den Heere sal ick hopen. Aenmerckt, seght den heylighen Chrysostomus, dat ghy in Godts presentie teghen uwe vijanden vecht: in uwen strijdt komt den Heere oock te velde. Den Heere die strijdt, hy vecht, hy verwint, ende de victorie wordt u toegeschreven. Uwen strijdt is Christi strijdt: en vreest dan niet; want die met u vecht, is stercker als alle uwe vijanden. Houdt u vast in eenen goeden wille van Godt te behaghen, in leetwesen van uwe sonden, ende een vast betrouwen op de verdiensten Christi; ende niet en can u letten.

[p. 59]

11. Den siecken moet voor oogen hebben, hoe dat Christus voor sijne doodt nae den bergh van Oliveten met sijne Discipelen ghereyst is, ende aldaer langhe ende veel ghebeden heeft, sijnen wille in alles stellende in den lieven wille van sijnen hemelschen Vader. Gaet oock met der affectie tot den bergh der passie Christi, die vloeyt van olie der bermhertigheydt: buyght de knien uwer herten, wapent u met het ghebedt in de verdiensten Christi, ende gheeft u gantschelijck over in den wille Godts. Siet hoe dat Christus daer sweet water ende bloedt, ende naer het exempel sijnder volherdinghe, en gheeft den moedt niet verloren, al is't dat ghy terstondt nae uwen sinnelijcken troost niet verhoordt en wordt; maer denckt dat ghy door benauwtheydt liever u bloedt sult uyt-sweeten, als ergens in Godt den Heere vergrammen, oft iet begheeren teghen sijn wel-behaghen.

12. Peyst hoe dat Christus als een

[p. 60]

onnoosel Lammeken ghesweghen heeft, als men hem alle schande aendede, ende met valsche ghetuyghen beloogh: als men hem ghetrocken heeft van den eenen Rechter tot den anderen, onrechtveerdighlijck ghegheesselt, ende met doornen ghecroont heeft, de boosen Joden latende tot den eynde toe hunnen boosen wille met hem doen. Soo moet ghy oock, nae dese verduldigheydt Christi, in alle u lijden ende swarigheydt ghewillighlijck voeghen onder den lieven wille Godts, die niet onrechtveerdigh en is; maer heyligh, ende saligh, ende vol goedertierenheydt: ende den mensche min als hy verdient, uyt liefde ende gratie castijdt.

13. Denckt dat ghy met Christo light op het Cruys, niet creunende, al en light ghy niet ghemackelijck; ende al en wordt ghy niet ghelaeft ende ghetroost, alsoo ghy wel soudt begeeren: aengemerckt dat ghy noch soo hardt niet en light, noch soo vol pijne en zijt, als den levenden Godts

[p. 61]

Sone was; die soo langhe hingh aen het Cruyce, gheheel doorwondt, steunende op sijne wonden, hoorende swaer verwijt onverdient, ghelaeft met azijn ende dit alle in de uyterste benauwtheydt. Daerom en claeght niet; want eenen dienaer en is niet beter als sijnen meester, daer ghy nochtans beter hebt als uwen Godt.

14. Aensiet dickwils het Beeldt van uwen ghecruysten Heere, wiens levende ledeken ghy wesen moet: ende zijt daerom bereydt met u gheestelijck hooft te lijden, om nae dit leven met hem te moghen verblijden.

15. Christus hanght naeckt aen den Cruyce, nae den hemel verheven: maeckt oock alsoo u herte bloot van alle aerdtsche begheerten, ende heft dat op tot het hemelsche goedt, het welck alle andere goedt te boven gaet.

16. Het lijden dat wy verduldighlijck draghen, maeckt dat wy met Christo ghecruyst zijn. Maer wy

[p. 62]

moeten oock hanghen tusschen twee moordenaers, ghelijck Christus; waer af den eenen wierdt met Christo behouden, maer den anderen verdoemt. Soo moeten wy oock, is't dat wy salighlijck willen sterven, aen onse rechte sijde cruycen ons eyghen vleesch, dat de siele doodt; op dat het namaels met haer salighlijck magh verrijsen. Die Christo toebehooren, die hebben hun vleesch gecruyst met sijne ghebreken ende sondighe lusten. Wy moeten oock aen onse slincke sijde de wereldt cruycen, wiens vrientschap de vijandtschap Godts is, soo den heyligen Jacobus leert, capitel 4. ende sal daerom ghelijck den vervloeckten moordenaer, in haere verdoemenisse blijven ende vergaen. Seght dan met den H. Paulus Galaten 6. De wereldt is my door Christo ghecruyst; ende ick ben een cruys voor de werelt. Ick leve, nu niet ick, maer Christus leeft in my.

[p. 63]

Op de seven woorden, die Christus aen den cruyce ghesproken heeft.

CHristus hangende aen het cruyce, heeft seven woorden ghesproken, die vol Goddelijcken troost ende saligheyt zijn. Bemerckt 1. dat het eerste woordt is: Vader, vergheeft het hen; want sy en weten niet wat sy doen. Merckt, wat eens volmaeckte liefde dat Christus hier alle sondaren bewijst. Hy vergheet sy-selven, ende is besorght voor de saligheydt van sijne vijanden, wiens verdoemenisse hem eene meerdere pijne was, als sijne eyghen tormenten ende doodt. Hy ontschuldight hen door hunne onwetentheyt: want den heyligen Paulus seght, 1 Cor. 2. Sy en souden noyt den Heere der glorien ghecruyst hebben, hadden sy hem voor sulcks ghekent. Hy ghebruyckt oock het credijt van eenen sone, als hy hem noemt Vader, om hem soo beter te bewegen: ende be-

[p. 64]

ghint alsoo sijn testament te maken. Alle andere menschen beginnen hun testament van hunne vrienden, Christus ter contrarie van de sondaeren: die, nae dat hy van hen veracht ende in alle sijne leden ghehindert is, nochtans voor hen bidt, ende hen voor de toornigheydt sijns Vaders beschermt.

2. bemerckt het tweede woordt, dat Christus in sijn uyterste hangende aen het cruyce, ghesproken heeft tot Dismas den goeden moordenaer, die aen sijne rechter sijde hingh, ende hem badt: Heere, weest mijnder ghedachtigh als ghy komen sult in u Rijck. Tot desen heeft Christus gheseyt: Heden suldy met my zijn in het paradijs. Dit woordt is boven maten troostelijck voor den siecken, die alle sijn leven sonder achter-dencken in veel ende groote sonden gheleeft heeft, ende voor die gheene penitentie ghedaen en heeft, het welck hem nu al uyter herten leedt is, ende begeert sijn leven te beteren, alsoo verre als hy den tijdt hebben magh, ende

[p. 65]

bidt den Heere ootmoedelijck om sijne gratie. Want die den moordenaer niet verworpen en heeft, om andere sondaeren hope te gheven, en sal u oock niet verworpen, alsoo verre als ghy met oprecht leedt-wesen u tot hem bekeert, ende sijne gratie versoeckt. Want sijne liefde ende ghenade en is niet vermindert.

3. Het derde woordt, dat Christus in sijn uyterste ghebruyckt heeft, is gheweest: Vrouwe, siet hier uwen soon. Desghelijcks tot den heyligen Joannes: Siet hier uwe moeder. Bemerckt hoe Christus hier steldt Mariam tot eene moeder van alle menschen, die hy begrijpt in sijnen Discipel Sint Jan: ende dat ghy Sint Jan ghelijck moet zijn in reynigheyt, gheestelijcke wijsheyd, ende ghetrouwe liefde tot Godt: Houdt dan Mariam voor uwe gheestelijcke moeder, naedemael dat Christus u haer voor eene moeder ghegheven heeft; beveelt haer uwen gheestelijcken noodt, ende betrout vastelijck op hare goedt-hertigheydt; ende sy sal den

[p. 66]

last , dien sy als moeder, van haren Sone in sijn doodt-bedde over alle menschen ontfanghen heeft, over u niet laten gebreken; maer u met alle sorghe in allen noodt bystaen.

4. Her vierde woordt, dat Christus al roepende sprack aen den cruyce, is: Mijnen Godt, mijnen Godt, waerom hebt ghy my verlaten? Christus was besigh met het alderbehaghelijckste werck, dat hy sijnen hemelschen Vader doen konde; want hy stierf aen het cruyce, door de gehoorsaemheydt sijns Vaders, voor de saligheydt der menschen: ende nochtans den Vader laet hem komen tot sulcke grousame tormenten, sonder hem eenighen troost, oft versoeninghe, door sijne Godtlijcke natuere, oft glorieuse siele, in het sinnelijck deel sijnder natuere te laten volgen; soo Christus door dit vierde woordt ons te kennen gheeft. Waer in Christus ons toont sijne groote liefde, ende leert ons met sijn eyghen exempel de schoone deught van stantvastighe patientie. Denckt dan op het

[p. 67]

ghene dat den heyligen Bernardus seght: Niet en isser soo hardt ende swaer om verdraghen, oft het en worde licht, is't dat men het lijden Christi wel ghedachtich is. Ten anderen leert hier, dat al is't dat ghy somtijts meynt van Godt verlaten te wesen, dat Godt nochtans by u is, ende dat u die benautheydt saligh is: want Christus in sijn lijden, u lijden gheheylight heeft.

5. Het vijfde woordt, dat Christus sprack aen het cruyce, is: Ick hebbe dorst. Christus hadde dobbelen dorst, want hy was dorstigh nae het lichaem, het welck t'eenemael uyt-geperst was, door groote pijne ende benautheydt, ende overvloedigh storten van sijnen heylighen Bloede. Hy was oock dorstigh nae den gheest, tot onse saligheydt. Laeft dan Christum met lichamelijcke aelmoessen in sijne ledekens, de welcke zijn de armen. Laeft hem gheestelijck in u selven, u herte af-treckende van al het ghene dat u van hem vervremt. Dan laven wy Christum, als onse

[p. 68]

verdrooghde siele door de sonden dorst heeft nae Godts gratie ende Rijck. Seght dan met den heylighen Augustinus: Ghy hebt, o Heere, my geschapen nae u, ende daerom mijn herte is ongherust, tot dat het rust in u.

8. Het seste woordt is: Het is al vervult. Christus heeft het al vervult, den wille sijns Vaders, den swaren dienst sijnder legaete, onse verlossinghe, ende sijne liefde tot ons, het is al vervult, sijn aenschijn vol verwijtinghe, sijn lichaem vol pijnen, de wreetheyt der Joden, ja sijn eyghen leven. Dese oneyndelijcke voldoeninghen Christi worden ons voorghehouden; op dat wy (die allesins gebreckelijck blijven) al wat ons gebreeckt, in hem souden vinden, ende de volmaecktheden Chisti, voor ons gebreckelijck leven Gode op-offeren. Seght dan: O hemelschen Vader, ick offere u alle de verdiensten ende voldoeningen Christi, voor alle mijne ghebreken: wilt u doch met die, van my voldaen houden.

[p. 69]

7. Het sevenste woordt, dat Christus alderlaetst aen het cruyce voor sijne doodt ghesproken heeft, is: vader, in uwe handen bevele ick mijnen gheest. Met dit woordt moeten alle goede Christenen hunne doodt heylighen, ende hunne sielen bevrijden voor den alder-laetsten aenstoot des vijandts. Als sy met hen selven niet weten waer blijven, noch geen middel en hebben om hen te helpen; dan moeten sy hunne oogen opheffen tot Godt, ende hen gantschelijck stellen in de bewaernisse Godts. Want als den mensch ten eynde van rade is, dan is't Godt licht hem uyt alle verdriet te verlossen, ende saligh te maken. Betrout dan tot den uytersten den Heere, die niet en begheert datter eenighe sielen verloren gaen: want hy voor de saligheydt van elcke siele, sijnen Sone ghegeven heeft, ende den Sone sijn eyghen selven, met alle sijne verdiensten ende voldoeninghen Godt sijnen Vader opgeoffert heeft. Eyndelijck bemerckt hoe dat Christus sterft. Hy roept,

[p. 70]

buyght sijn hooft nederwaerts, ende geeft alsoo sijnen geest. Hy roept, om dat wy in onse kranckheydt sijnder liefde souden gedencken. Hy buyght neder sijn hooft, om in ons sijnen gheest uyt te storten; als oft hy seggen wilde: Nae dat ick sterven moet, ende in my niet leven en can, soo begeere ick in u lieden te leven, ende geve u mijnen gheest: op dat hy met uwen gheest vereenight wesende, den uwen saligh make. Reyst dan tot hem, die door sijnen heylighen Gheest in u leeft, ende verhoopt door hem het eeuwigh leven. Amen.