|
| |
| |
| |
Prefacie Tot den Leser.
VEle twisten in diversche Familien sietmen hunnen oorspronck nemen, oft door der Vrouwen onwetentheyt van Keucken-handel, oft oock der selver onhervarentheydt, raeckende de ghemeyne provisie, welck niet alleen twist, maer oock dickmael schade, schande ende ongemack by brenght, soo dat door instantie (alhier onder ons gheseydt) van sommighe van dese voor-ghenoemde Jouffrouwen dit Boeckxken heb moeten voort-brenghen, soo om alle tweedrachtigheydt, soo seer als het moghelijck is, metten eersten neer te legghen, soo oock om te moghen eenichsints voldoen alle de ghene die ick mijn leven lanck qualijck jet heb connen weygheren.
Men placht hier anders niet te hooren, dan daghelijckx Man ende Vrou onder malcanderen twisten om te Koken, Taefelieren verloopen van d'een ghewest tot d'ander, door de ongeregeltheyt vande Vrouwen, ende bottigheydt vande dienstmaerten. Wel t'is waer, datmen my licht andtwoorden sal, dat jeghelijck den Keucken-handel met luttel moete haest begrepen soude hebben, maer dat Koken cost, ende datmen hoort, ja moet tere naer nere setten. Ghy-lieden sijt verabuseert: dit hebbe ick voor desen wel overpeyst, het en is gheen conste koken met groote ghereedschap, met
| |
| |
groote verquistinghe, noch met Boter, noch met Suycker ende Cruyt onnuttelijck daer in te lappen: maer wel ter contrarien met versparinghe, met luttel oncost, met scherpe handt goedt, lacker ende wel bequaem te Coken, dat is conste, dat is te prijsen, dat is, dat ick V. L. hier leere, ende ick bidde dat ghy die naer volghen wilt. Sommige plegen te seggen, ick wilden wel weten watmen nu soude moghen koken om eens te veranderen? mijnen Man en mach niet meer dien ordinarissen huys-cost: om de waerheyt te seggen, men wort het moede, maer ick en weten niet wat koken. Andere segghen, daer en is geen verdrietelijcker dingen dan dese Visdaghen, men weet qualijck wat ter taefelen brenghen: den Vis is dier, is onghesondt, mijnen Man en maeckter gheen werck af, ende soo voorts, elck seyt het zijn. Siet mijn boeckxken, ende en kneutert niet meer. Maeckt Toertjens, maeckt Taertjens, maeckt Kokettjens, behelpt u sonder Visch, jae oock in occasie sonder Vlees: goede Pottagerije, maer die wel ghemaeckt, is veel aenghenamer, veel lieffelijcker, veel gesonder dan al dat vlees, dan al dien slijm-achtighen Visch: uwen Man isser meer mede te houden, u gasten maeckender meer werckx af. Dit wil ick alleenelijck V. L. waerschouwen, datmen geen taert om een ey moet bederven, datmen elck zijn becomste moet gheven: dit is het principaelste punct, daer de jonghe huyhouwende vroukens hun meest in vergheten, meynen dat het profijt al gheleghen is, hier in een brocxken boter te spaeren, daer in wat min suyckerie te doen,
| |
| |
het braet-vet nauw op te sluyten, ende gheven het ghebraet droogh op taefel, om een ortjen peper te doen halen, ende daer heden ende morghen mede toe te comen, ende vele dusdanighe, ende segghen dat vele cleyne maecken een groodt. Lieve vriendinnekens, het en is daer niet in gheleghen: gheeft soo gheerne eenen stuyver als een blancke om een dinghen goedt te maken, ende ghy spaert eenen dobbelen ducaet, de V. L. Man t'achternoen in de herberghe soude gaen verteren: dit is het punct, hier ligghen de mosselen, slaet dit profijtken gaede, ende en sult niet luttel uyt-gherecht hebben. De Mans en verheugen hen niet met oude coude spijse, sy moghen oock segghen al wat sy willen, sy hebben gheerne wat vers, ick weter bescheet af Och neen (seydt daer eene) Signoor Hans mijnen Man is soo wel te vreden met out oft coudt vlees, hy eedt het liever als vers. Ghy slechte sloor, hy maeckt u dat wijs: wilt ghy wel doen en gelooft hem niet, ick bevinde wel dat den eenen mensche lackerder is als den anderen, maer wete wel dat jeghelijck geerne wat goets eet. De Mans moeten dickwils vele segghen, om hun vroukens niet te vertoornen, want sy zijn haest gheraeckt. Dit segghe ick om beters wille, op dat men sien mach, datmen weet watter daghelijckx om gaet Ghylieden cont dit lichtelijck verbeteren door mijn boeckxken, ende dat met cleyne moeyte, met cleyne costen, met groot profijt. De Mans hebben dickwils des nachts luttel geslapen, hebben smorghens vroegh te loopen ende te ketsen, soo dat sy snoenens moede ende hongherachtigh
| |
| |
t'huys comen, isser niet wat goedts ghereet, is de keucken niet besorght soo het behoort, t'is al verloren ghepepen, sy worden korsel, gram, sy spreken haestigh. Waerom wilt ghy dit voorcomen, wilt ghy hier in versien, overleest dit boeckxken wel, doeter u profijt mede, ghy-lieden sult sonder twijffel vinden jet dat V. L. aen sal staen: ick en wil niet dat jeghelijck alles sal ghebruycken wat hier inne staet, alleenelijck wat hem goet dunckt: d'een eet gheerne soet ende d'ander suer, d'een worstkens, d'ander souciskens, in somma men seyt, dat de vrouw wel mach, dat eet den man allendagh: neemt u commoditeyt, men gerieft hier jeghelijck voor sijn ghelt, en twijffelt niet oft ghy en sult mijn kokernaghikens goedt vinden. My dunckt dat ick hier sien op staen een ombehangen ende besmockelt Keuckenmeysen al tierende: wat soumen met dese maniere van Koken uyt-rechten? daer en is niet soo 't behoordt, hier is te veel daer te luttel, in plaetse van Olie moet dit Boter wesen, den Kaese maeckt alle dingen wallichachtigh, onsen meester en eet gheenen Peper, hy heeft te heete lenderen: tot die Toerte is te veel spijse gheordonneert, ons Panne en is soo groot niet, ick hebbe dese daeghen tot Sijnkens wel beter worsten ghegheten dan die hier in staen, ende vele dierghelijcke. Inden eersten segghe ick plat af, dat ick met gheen keuken-meysens te doen en wil hebben, sy stincken my te seer naer de braet-panne, ende oock zijn sy soo bot, datmen het hen qualijck in steecken can, ende overpeysen niet, dat dese maniere van schrijven maer en dient tot een
| |
| |
ordonnantie oft generalen reghel om te leeren koken, ende datmen by elckx by ende af doen mach naer zijn beliefte. Ist u te suer, maeckt het soeter: mooght ghy van dien kaese niet, neemt eenen anderen, laetender oock uyt: eet ghy liever soete specerije als heete, ick ben oock wel te vreden: is u panneken cleyn, stoffeert het met cleyn ghereedschap. Ick moet schrijven naer de volle becomste, soo ick het gheerne verandtwoorden soude, ghy-lieden moochter af ende aen-doen naer u goetduncken. Dit schrijve ick na mijnen smaeck, koockt het ghy naer den uwen: is uwen ketel soo groot niet, datter al dit goet samen in can, neemt maer half soo veel: ist dat de eerste toert niet wel en rijst, maecktse s'anderdaeghs noch eens, t'sal sonder twijffel beter lucken: al doende leertmen. Ick hebbe menigh-mael van mijn taertkens oft toertkens ghebacken met kaese daer by, ende alle zijn toe-behoorte, ende sommighe Jouffrouwen voor-ghesedt, ende hebbense wel ghemoghen, seyden dat sy seer goedt waeren, ende baden my, dat ick soude willen seggen hoe dat sy gemaeckt waren: als sy hoorden van kaese couten t'scheen dat sommighe spouwen wilden: andere seyden dat het seer goedt was, soo dat ick wil segghen, dat het al gheleghen is in een sterck begrijp, sinnelijckheydt oft apprehensie van de lieden. Oock seydt het spreeck-woort, datmen vande smaecken niet en moet disputeren.
|
|
Auteursrechtvrij