Sinte Franciscus leven
(1954)–Jacob van Maerlant–
Auteursrechtelijk beschermd· IIJ ·
Hoe hi de ordine zette
Entie regle geprouft bi wette.
Ga naar margenoot+IN die kerke ons heren moeder
Bleef wonende Fransois de broeder,
Ende an hare, di twoort ontfinc
980[regelnummer]
Vul gracien ende waerre dinc,
Bat hi zuechtende in groter pine,
Dat soe gewaerdichde te zine
| |
[pagina 63]
| |
Sine tale vrouwe vor onsen here;
Duer hare waerde, dor hare ere,
985[regelnummer]
Die moeder es der ontfarmichede,
Ontfinc hi ende baerde mede
Den helegen geest, daer ter stede,
Vander ewangelien waerhede.
Want als hi up · i · dach
990[regelnummer]
Omoedelike, also hi plach,
Ga naar margenoot+Messe vanden apostelen hoorde,
Als men las der ewangelien worde,
Hoe God sine jongers ute zende
Ende van beghinne toten ende
995[regelnummer]
Hem de regle gaf van levene,
Als ons noch wiset tgescrevene,
Dats, dat si in haer gewout
Selver ebben nochte gout,
No gelt an hare rieme mede,
1000[regelnummer]
No scarpe up wech te gere stede,
No · ij · rocken, stoc no scoen,
No ne dragen no an doen,
Dat hoort hi wel ende verstaet
Ende wel in zine herte vaet,
1005[regelnummer]
Als die minde met renen moede
Der apostelen aremoede,
Ende wort blider uptien dach,
Dan gene tonge tellen mach.
Hi sprac: ‘Dit ebbic dach ende nacht
1010[regelnummer]
Beghert met al mire cracht.’
Te hant doet hi of met moeten
Die scoen daer van sinen voeten;
Hi werpt wech scarpe ende staf;
Des gelts gaet hi algader af;
1015[regelnummer]
Eens rox laet hi hem genoegen;
Die rieme dochten mesvoegen,
Die warp hi of ende nam de line.
Daer zette hi toe al therte sine,
| |
[pagina 64]
| |
Hoe datti vuldoe die woort,
1020[regelnummer]
Die hi hevet daer gehoort,
Ende hoe hi hem daer toe gerede,
Dat hi der apostelen leven lede.
Ga naar margenoot+Voort begonste delege man,
Want hem onse here brochte an,
1025[regelnummer]
Te volgene, so wat hi dede,
Der ewangelien vulmaecthede,
Ende ooc andre lieden raden
Te penitencien van mesdaden.
Sine woert ne waren licht no zot,
1030[regelnummer]
No waert, datmer mede hilde spot,
Maer vul van shelichs geests cracht,
Ende dor gaende met hare macht
Dat marech vander herte binnen,
So datsi wondren beginnen
1035[regelnummer]
Utermatelike zere
Ga naar margenoot+Die horen an spreken den here.
In al sijn sermoen mede
Bootsceipte hi pais ende vrede:
‘God geve u vrede!’ sprac de man,
1040[regelnummer]
Als hi zijn sermoen began.
Dit groeten adde hem God geleert
Sident als hi was bekeert,
Also als men hem vertellen
Hoorde onder zine gesellen.
1045[regelnummer]
Hier bi so es het gesciet,
Also als die prophete behiet,
Datti, die bi Gods vulleeste
Vervult was vander propheten geeste,
Ende predecte zalechede,
1050[regelnummer]
Ooc bootsceipte pais ende vrede,
Ende hi met sire vraier leren
Wel menigen dede bekeren
Ten vrayen paise, ten vrayer soene,
Die daer te voren in haren doene
| |
[pagina 65]
| |
1055[regelnummer]
In stride waren jegen Jhesus Karste
Enter zalicheit adden barste.
Ga naar margenoot+VAn desen mensce ginc de mare
Toten menigen harentare,
Van zinen woorden, simpel ende waer,
1060[regelnummer]
Van zinen levene, scarp ende zwaer.
Bi sinen exempelen so begonden
Somege lieden tien stonden
Hem te penitencien te keerne,
Hem te volgene, na hem te leerne,
1065[regelnummer]
Ende alt hare mede begheven
Ende volgen na zijn leven;
Daer die alre eerste of waert
Die goede man broeder Bernaert;
Want men daer van hem vint,
1070[regelnummer]
Dat hi was sijn eerste kint,
Dien Fransois te Gods dienste wan.
Nu zuldi horen hoet began:
Dese Bernaert mercte mede
Fransoise grote helichede;
1075[regelnummer]
Bi sinen exemple achti te latene
Die quade werelt ende te hatene.
An hem heefti versocht den raet,
Hoe hi dat best ane vaet.
Als Fransois hevet verstaen,
1080[regelnummer]
Datti zine eerste vrucht heeft ontfaen,
Ga naar margenoot+Troosti hem inden heligen geest
Ende zeide: ‘Dese raet es meest
An Gode te soukene sonder waen.’
In Sinte Niclaeus kerke gincsi zaen
1085[regelnummer]
Eens morghins vro bede gader;
Eerst bad hi den hemelscen vader,
Dat hise horde daer ter stede;
Die anebede der drievoudichede,Ga naar margenoot+
Fransois, dede den onder zouc:
1090[regelnummer]
· iij · waerf ondede hi den bouc,
| |
[pagina 66]
| |
Daer die ewangelien in stonden,
Om te ebbene · iij · orconden.
Int eerste ondoen stont bescreven:
‘Wiltu vulmaect sijn in dijn leven,
1095[regelnummer]
Ganc, vercoop al dattu heves
Ende sie dattuut den armen geves!’
Int ander doen stont daer bi:EGa naar margenoot+
‘Ne drach niet inden wech metti!’
Int derde ondoen stont, dats waer:
1100[regelnummer]
‘Die mi wille volgen naer,
Loochene sijns selfs, sijn cruce ontfa,
Ende also volghe mi na.’
‘Dit es,’ sprac Fransois daer beneven,
‘Onse regle ende ons leven,
1105[regelnummer]
Ende elken mensce, die genouget
Dat hi hem met ons gevouget.
Ganc, oftu wilt vulmaect wesen,
Doe dat hier nu es gelesen.’
Ga naar margenoot+Niet lange daer na, ebwi verheest,
1110[regelnummer]
Sijn biden zelven helegen geest
Geroupen daertoe noch · v · man.
Dus wiesen Fransoise kindre an,
So datter hem · vi · volchden mede.
Onder hem adde de derde stede
1115[regelnummer]
Broeder Gillis, die helege here,
Die wel waert es datmen ere.
Want dese man wort daer naer
Van helegen levene so claer,
Also als wi verhoren,
1120[regelnummer]
Dat Fransois zeide van hem te voren,
Al was hi simpel ende ongeleert,
Datti sine herte hevet gekeert
Te merkene dongetallike hoochede
Van der soeter godlichede.
1125[regelnummer]
Want dat herde menigen dach
Ga naar margenoot+Up waert al zijn pensen lach,
| |
[pagina 67]
| |
Ende hi dicken te meniger ure
Hene voer, als Boen aventure
Selve scrivet, diet zach ane,
1130[regelnummer]
Ende diet ons doet te verstane;
Datmen bet orconde mochte geven
Datti leedde ingelijc leven
In dit verwarrede erdrike,
Dan ander menscen gelike.
1135[regelnummer]
Ga naar margenoot+IN dien dat dus was dit doen,
Wort vertoget een visioen
Enen priester *, tAssisen inde port,
Dien men Silvester nomen hort,
Enen man van reinen live,
1140[regelnummer]
Die ic u aldus bescrive.
Want als hi Fransoise leven zach,
Ende wes sijn geselscap plach,
Nader mensceliker maniere
Dochtem zijn ondiere.
1145[regelnummer]
Maer om dat God niet ne woude,
Datti hem verdomen soude
Om sijn ombesceden jugieren,
Visenterdine in deser manieren:
In zinen drome zachi dat,
1150[regelnummer]
Dat van Assisen al de stat
Met ene drake was omme gaen,
Wies grote cracht ooc sonder waen
Alt lant vreesde so onsochte,
Dat hijt al verderven dochte.
1155[regelnummer]
Daer na zachi in corter stonde
· J · goudijn cruce uut Fransoise monde
Comen claer ende herde scone.
Sine hoocheit ghinc toten trone
Ende zine armen recten hem wide
1160[regelnummer]
Ten hende vander werelt zide.
Dat cruce fijn, scone ende claer,
Verdreef den wreden drake daer.
| |
[pagina 68]
| |
Als hi dit · iij · waerf zach,
Daer hi up sijn bedde lach,
1165[regelnummer]
Helt hijt van Gods halven dan.
Fransoise teldijt, den helegen man,
Alte gader sonder bevanc;
Ende ooc daer na eer yet lanc
Heefti de werelt gelaten,
1170[regelnummer]
Ende Gode gevolget so utermaten,
Ga naar margenoot+Dat sijn leven ende zijn doen
Gelooflijc maectem tvisioen.Ga naar margenoot+
Ga naar margenoot+FRansois als hi dit verhoort,
Ne verhief hem niet om dit woort,
1175[regelnummer]
Maer ons heren duechdachtichede
So bekennedi daer mede,
Ende zine miltheit ongescepen.
Met meerren moede worti begrepen
Te verdrivene uten lande
1180[regelnummer]
De felheit vanden ouden viande,
Ende predeken ende leren
Die glorie vanden cruce ons heren.
Tenen tiden gevel hem mede,
Datti in ene woeste stede
1185[regelnummer]
Sine tide ende zine jare
Gedochte ende beweende zware,
Daer hem deleghe geest toe brochte
Bliscap groot in zijn gedochte,
Die hem zekerden tien stonden
1190[regelnummer]
Vergevenesse van al zinen sonden.
Daer na zaen wort hi mede
Gevoert boven sire menscelichede
Ende in wonder claer lecht
Al te male verzwolgen echt,
1195[regelnummer]
Dat hem zine sinne ende zijn gedochte
Wide ondaen wort ende sochte,
So dat hi claerlike zach mettien
Wat hem enten zinen soude gescien.
| |
[pagina 69]
| |
Daer na hi tsinen broeders keerde,
1200[regelnummer]
Die hi dus trooste ende leerde:
‘Alre liefste, troost u zere
Ende zijt vro in onsen here;
Al es uwe menichte niet groot,
Ne zijt daer omme in gere noot.
1205[regelnummer]
Versaghet u lude no stillekine
Om uwe simpeleit entie mine,
Want, als mi God heeft over waer
Vertoget, hi sal hier naer
Jou in groter menichte doen dien
1210[regelnummer]
Ende met zinen gracien benedien,
Ende spreden menichvoudelike
Verre ende wide in aerdrike.’
Ga naar margenoot+Ten selven tiden so vinc an
Fransoise leven echt · i · goet man,
1215[regelnummer]
So dat sine ordine ghinder
Ga naar margenoot+Was gedegen te · vij · kinder.
Al dat so riepse te gader
Fransois haer helege vader,
Ende begonste hem properlike
1220[regelnummer]
Castien vele van hemelrike,
Ende hoe men soude ebben onwaerde
Tallen dingen hier up daerde,
Enten eghinen wille laten,
Tvleesch castien utermaten;
1225[regelnummer]
Ooc ondecti, dat hise zenden
Wilde in der · iiij · werelt enden.
NU merct hier grote wonderlichede.
Sijn arme droge simpelhede
Ne adde nemmeer dan · vij · kinder
1230[regelnummer]
In · i · arem coventkin ghinder,
Ende hi begherde mettien allene
Alle die kerstine ghemene
Toter * penitencie te dwingene
Ende onsen here toe te bringene.
| |
[pagina 70]
| |
1235[regelnummer]
‘Gaet,’ zeiti, die soete vader,
Te zinen kindren allegader,
‘Boodsceipte al den lieden vrede,Ga naar margenoot+
Predect penitencie mede
In verlanessen van sonden.
1240[regelnummer]
In pinen sijt gedochtich vonden,
Sijt wakende in u gebede,
Vromich in arebede mede,
Sijt in u spreken gemate,
Van zeden swaer ende gesate,
1245[regelnummer]
Danct lieflike sgoets datmen u doet,
Want om dit naect u metter spoet
Hier boven in den ogen troon
Van Gode dewelike loon.’
Die broeders negen daer up daerde
1250[regelnummer]
Omoedelike dor zine waerde
Fransoise ons heren knecht.
Met bliden geeste ontfinc si echt
Tgebod der onderhorichede.
Elken allene seidi mede:
1255[regelnummer]
‘Dijn pensen zoutu werpen al
In Gode: hi es, die di voeden zal.’
Dit wort hi emmer te zegne plach,
Welctijt so hi up enigen dach
Enigen broeder senden woudeGa naar margenoot+
1260[regelnummer]
Om zake die hi doen soude.
Ga naar margenoot+Selve heefti wel beseven
Dat hi te spegele es gegeven
Ende texemplen andren lieden,
Datti eer doen zoude eer gebieden.
1265[regelnummer]
Met enen geselle dat hi tijt
Tenen houke waert der werelt wijt.
Dander · vi · in cruce maniere
Sendde driesins de goedertiere.
Niet lange daer na beghert de vader
1270[regelnummer]
Sijn convent te siene te gader,Ga naar margenoot+
| |
[pagina 71]
| |
Ende, want hi niet adde de macht,
Dat hise te zamen adde bracht,
Bat hijt Gode te doene daer,
Die ne gene dinc es zwaer.
1275[regelnummer]
Dus gesciede van hem lieden,
Dat sonder enichs menscen ombieden,
Ende des niemen wanen ne soude,
(Also als de vader woude
Ende God zelve allene dede)
1280[regelnummer]
Dat covent quam tere stede;
Des si al gader ghemene
Wonder adden ende niet clene.
IN dien tiden so gesciede,
Dat hem an quamen · iiij · liede,
1285[regelnummer]
Erachtich ende van goeder namen;
Dus adsire · xij · tsamen.
Ga naar margenoot+Fransois wart geware dies,
Dat hem tgetal van broedren wies.
Hem enten zinen heefti gescreven
1290[regelnummer]
Met simplen woorden haer leven,
Daer hi der ewangelien woort,
Die God zelve brochte voort,
In leide * als een fondament,
Dat nemmermeer wort gescent.
1295[regelnummer]
Lettel andre zaken mede
Ooc daer in hi zetten dede,
Die bedaerflijc wesen dochten,
Hoe si tsamen leven mochten.
Doe quam hem in sinen moet,
1300[regelnummer]
Dat hem dochte wesen goet
Toten paues van Rome te gane,
Hem gone dinc doen te verstane
Ende bi hem hem worde uut gegevenGa naar margenoot+
Die dinc, die hi hevet gescreven.
1305[regelnummer]
Dus achti metten simplen gesellen
Ga naar margenoot+Des paefs zitten, daer wi of tellen,
| |
[pagina 72]
| |
Te soukene, want hi hem zere
Allene troost up onsen here.
God zelve die hevet mettien
1310[regelnummer]
Van hogen zinen wille gesien,
Ende zijn geselscap te baerteert mede
Om sine grote simpelhede.
Doe trooste hine te desen doene
Met dustanen visioene:
1315[regelnummer]
Hi sach *, hem dochte dese dinc,
Dat hi bi enen wege ghinc,
Daerbi · i · boom stont, dochten mede,
Van herde groter hoochede.
Ende als hi daer toe was gegaen
1320[regelnummer]
Ende onder den boom gestaen
Ende hi der hoocheit adde wonder,
Al daer hi dus stont daer onder,
Wart hi bi Gods mogenthede
Up geheven daer ter stede,
1325[regelnummer]
Datti den hoochsten top gerochte
Ende hine lichtelike brochte
Bughende met cleenre pine
Neder na den wille zine.
Hi, die shelichs geests was vul,
1330[regelnummer]
Ne was des visioens niet dul,
Maer hi verstont des booms hoochede
Tote des paues mogentede,
Die hem de zake soude gehingen,
Die hi hem soude te voren bringen.
1335[regelnummer]
Van zinen geeste worti blide.
Die broeders nevens sire zide
Trooste hi in Gode zaen,
Ende heeft den wech met hem bestaen.
Ga naar margenoot+ALs hi te Rome quam inden hove
1340[regelnummer]
Voor die princhen van groten love,
Ende hi in zijn ondiere cleet
Voor den paues wort geleet,
| |
[pagina 73]
| |
Daer ondecte hi zinen moet.
Nerenstelike met groter omoet
1345[regelnummer]
Bat Fransois, hem daer te gevene
Dese voor sede regle van levene.
Gods vicaris hevet bekent,
Die paues, die derde Innocent,
· J · goet man ende zere vroet,
1350[regelnummer]
Fransoise reinen simplen moet
Ga naar margenoot+Enten narenst van sinen zinne,
Vander achtinghe, van zinen beginne,
Ende sinen bernende helegen wille.
· J · deel booch hi, al dede hijt stille,
1355[regelnummer]
Them waert met groter zochtede
Om te doene sine bede.
Nochtan vorste hi te gevene
Die scaerpe regle van levene,
Die daerme Gods wilde halen,
1360[regelnummer]
Want zulke van den cardenalen
Die dinc niewe wesen dochte
Ende datse geen mensce houden mochte.
Onder die cardenale stoet
· J · erachtich man ende vroet,
1365[regelnummer]
Die bisscop was van Sabine;
Mijn here Ihan was de name sine,
Die men van Sinte Pauwels hiet;
Ontfarmich up dat aerme diet,
Minre van alre helichede,
1370[regelnummer]
Ende helpre van Gods arme mede;
Die, als hi dit heeft verheest,
Ontsteken vanden helegen geest,
Den paues ende sine broedren medeGa naar margenoot+
Dus andwoorde daer ter stede:
1375[regelnummer]
‘Weder staen wi alle dit,
Dat dese arme mensche bit,
Als of te hoge ware ofte zwaer,
Jof ooc niewe (weet vorwaer,
| |
[pagina 74]
| |
Dat hi wille ebben gegeven
1380[regelnummer]
Der rechter ewangelien leven)
So moeten wi ons wachten dies,
Dat wi niet in onse verlies
Ne vallen, als wi weder seggen
Woort die in de ewangelien leggen.
1385[regelnummer]
Want so wie hi es, die seget
Dat in de ewangelie leget
Iet dat jeghen redene si,
Jof niewe, gelovets mi,
Jof te houdene te zwaer,
1390[regelnummer]
Jeghen Jhesum Kerste, dats waer,
Die meester der ewangelien was,
So spreecti, sijt zeker das!’
Als dat geseit adde mijn here Jan,
Die paues, dat was · i · wijs man,
1395[regelnummer]
Heeft hem ten aermen gekeert
Ga naar margenoot+Ende met desen woorden geheert:
‘Lieve zone, bidt onse here,
Dat hi ons sinen wille lere
Te doene bi dire bede;
1400[regelnummer]
So wat wi mogen daer medeGa naar margenoot+
Jonstich wesen ende coene
Dinen helegen wille te doene.’
Ga naar margenoot+FRansois, Gods ons heren knecht,
Keerde hem al ter bede recht,
1405[regelnummer]
Ende gewan bi sire bede,
Die hi gewillike dede,
Wat hem orbare was geseget
Ende wat den paefs int herte leget.
Want daer hi sprac in · i · bispel,
1410[regelnummer]
Dat · i · riken coninc gevel,
Die gewillike te sire trouwe
Ontfinc · i · arme, scone vrouwe,
Die · i · kind bi hem gedrouch,
Datten vader geleec genouch,
| |
[pagina 75]
| |
1415[regelnummer]
Ende hier omme hiet de vader
Van sire taflen voeden algader;
Als hi dat seide ende hem God hietGa naar margenoot+
Ende hi dat hevet bediet:
‘Men sal’, seget hi, ‘niet ontsien,
1420[regelnummer]
Dat hem so yet sal messcien,
Dat si van hongre sullen bederven
Die kindre zijn vander Gods erven,
Die, vander aermer moeder geboren,
Tes coninx Kersts ymagen behoren
1425[regelnummer]
Bides helichs geests mogentede,
Entie in aermoeden mede,
In · i · arem landekijn,
Noch gewonnen sullen sijn.
Of God vanden hogen trone
1430[regelnummer]
Sinen volgers belooft te lone
Dat rike dat niet mach henden,
Vele lichterlike machi hem zendenGa naar margenoot+
Die lijfnere, daer hi beradenGa naar margenoot+
Die goede heeft metten quaden.’
1435[regelnummer]
Die bispel van deser lesse,
Den zin entie verstannesse
Verstont wel de paues, de here,
Ende wonderts utermaten zere.
Ooc verstont hi ter selver stonde
1440[regelnummer]
Dat Cristus sprac uut zinen monde.
Ga naar margenoot+Ooc dedem al daer ter stat
Die helege geest verstaen al dat,
Dat zijn droom al sonder waen
In dien man soude zijn vuldaen,
1445[regelnummer]
Die hem te voren cortelike
Was vertoget van hemelrike.
DIe paues vertelde datti zach
sinen drome, daer hi lach,
Die kerke van Latrane
1450[regelnummer]
Wille vallen uut haren stane;
| |
[pagina 76]
| |
Ende harde na den valle zijn
Daer quam een arem mannekijn,
Ne bore groot ende versmaet,
Die metten rigghe daer onder gaet
1455[regelnummer]
Ende onder zettetse so wel
Dat die kerke niet ne vel.
‘Bi waerheden’, sprac die here,
‘Dits die gone, bi wies lere,
Bi wies doene, bi wies gewerke,
1460[regelnummer]
Onder zet sal sijn die kerke.’
Hier omme addine lude ende stille
Vercoren met goeden wille
Ende omoedichdem daer ter stede
Gewillike te sire bede,
1465[regelnummer]
Ende addene zonderlange vercoren
Meer dan hi adde te voren.Ga naar margenoot+
Die paues gaf hem daer ter stede
Sinen eesch ende sine bede,
Ende belovedem over waer
1470[regelnummer]
Meer te gevene daer naer.
Sine regle heefti uut gegeven,
Gelovet ende geprijst sijn leven,
Ende hiet hem penitencie mede
Predeken in elke stede.
1475[regelnummer]
Den leken broeders, die daer waren
Met hem comen inder scaren,
Dedi clene crunen sceren,
Om datsi zonder yemens weren
Vrilike weder ende voort
1480[regelnummer]
Predeken soude dat Gods woort.
|
|