Sinte Franciscus leven

· J ·

Dits tbegin van sire viten
Ende sijn bekeren van werelt abiten.

⁺EEn man was tAssise inde port,
Die men Fransoise nomen hoort
Wies gedincnesse es gebenedyet;
Want onse here, diet al vryet,
Die voorsachne so goedertierlike
In benedixien soete ende rike,
Dat hine lieflike verloste⁺
Ute des arems levens wantroste,⁺
Ende vervuldene mildelike
Metter ghifte van hemelrike.
Want al was hi in lichteden
Metten jongelingen vander steden
In sire jueghet up gevoet,
Ende, na dien datti lettren verstoet,
Toter coopmanscepe geset
Om gewin na daertsce wet,
God die addene so behoet
Dat hi niewer sinen voet
Ne sette metten jongelinghen,
Die om svleeschs crancheit ginghen,
Al was hi gherne blide ende vro.
Ende al plachi coopmanscepe also,
Sine hope ne lach niet anden scat,
Als coopman die niet wart zat.
Want die inadren van Fransoise juegt *
Waren dor gaen met vulre duegt,

+ 1.

+ E

+ E

[p. 40]

165

Dat hem vanden hemelscen vader

 

In geplant was algader,

 

Dat hi an daerme, ons heren lede,

 

Drouch so grote ontfarmichede.

 

Die lieberaelheit sonder liegen

170

Wies met hem up al vander wiegen

 

Ende adde sine herte so vervult,

 

Datti niet als een verduit

 

Doof int verstanden was

 

Der ewangelien diemen las.

175

Want hi hem selven telker stat

 

Achte te gevene wie so bat,

 

Ende meest wildi hem daer toe keren,

 

Dat hi gewoeghe der minne ons heren.

 

Hem gevel up enen dach,

180

Dat hi sire coopmanscepe plach,

 

⁺Datti enen aermen weder zede,

 

Die hem de minne Gods vorlede;

 

Nochtan waest jegen zine sede.

 

Doch bepensde hi hem ter stede,

185

Ende keerde tsire herte daer

 

Ende liep den andren naer

 

Ende heeftene mildelike vorsien.

 

Gode belovede hi mettien,

 

Dat hijs nemmermee ne dade,

190

Waer datmen hem dor Gods minne bade,

 

Waert datti adde wat geven.⁺

 

Vort mee helti al zijn leven

 

Met miltheden scone ende groot

 

Dit belof al toter doot.

195

Ende hier bi wies hi met eren

 

Grootlike in de gracie ons heren.

 

Hi plach te segne sonder waen

 

Sint hi Gode adde an gedaen,

 

Datti des plach inde tijt,

200

Datti drouch dat leec abijt:

+ Fol. 2a

+ C

[p. 41]

 

Hoordi openbare gewagen

 

Ons heren minne in enigen dagen,

 

Dat sine herte plach alte male

 

Te verwandelne om de tale.

205

So sochte was hi ende so mate,

 

Ende van seden so ghesate,

 

Gedogich ende gewandrich mede,

 

Meer dan macht heeft smenscen zede,

 

Milde gevende sonder clagen,

210

Meer dan zijn goet conde gedragen.

 

Met aldustaenre doget

 

So begonde in sire joget

 

Die jonclinc, daer ment an sach,

 

Te bloeyene nacht ende dach.

215

Dit dochte · i · voor tekin wesen,

 

Dat noch namaels soude na desen

 

Die benedixie vanden trone

 

Up hem comen harde scone.

 

EEn man was doe tote Assisen,

220

Simpel zere in alre w[i]sen;

 

Van hem bewanen wi ons mede,

 

Dat hem God te wetene dede.

 

Als hi uptie strate vernam,

 

Dat Fransois hem jegen quam,

225

Heefti den mantel of gedaen

 

⁺Ende spreeddene tsinen voeten zaen

 

Ende seide, Fransois ware mede

 

Wel waert alre waerdichede,

 

Als · i ·, die noch herde zaen

230

Grote dinc soude ane vaen,

 

Daerne souden omme eren

 

Alle die hem an Gode keren.

 

⁺Fransois selve die niet verstaet

 

Te hem waert ons heren raet,

235

Want sijn vader dedene waken

 

Ende pinen te uterliken saken,

+ Fol. 2b

+ 2.

[p. 42]

 

Entie crancheit der menscelijchede

 

Dwankene te nedren dingen mede.

 

Dus was oncont den jongelinge

240

Te merkene demelsce dinge,

 

Ende ooc ongewone ter sake

 

Hoe hi de gifte ons heren smake;

 

Ende, want vernoy ende ziechede

 

Verstannesse te meniger stede

245

Ghevet ten geesteliken horne,

 

Cam up hem zinen vleesce te torne

 

Gods hande, diene verkeerden wale,

 

Want hi vel in langer quale,

 

Die zinen lechame so versleet

250

Om de siele te makene gereet,

 

Die soetheit shelichs geest tontfane,

 

Entie te gevoechte daer ane.⁺

 

DAer na als hi des genas

 

Ende hem sine cracht comen was,

255

Dedi hem met goeden cleden

 

Scone pareren ende gereden,

 

Ende voer daer hem te zine stoet.

 

Enen rudder datti gemoet

 

Edel, arem, qualike gecleet;

260

Sijns ontfarmede hem gereet:

 

Hi ontcledem daer ter stede

 

Ende cledene daer mede.

 

D[aer] m[?] erct datti in enen dede⁺

 

Tweerhande dogedachtichede:

265

Teen es, alsic ebbe gemect,

 

Des edels scaemte heefti gedect,

 

Enten aermen metten goede

 

Verlicht van sire aermoede.

 

⁺Nachts daer na, als de jongelinc

270

Up sijn bedde rusten ghinc,

 

⁺Vertoochdem God, die goedertiere,

 

· J · palaes scone ende diere

+ E

+ C

+ 3.

+ Fol. 2'a

[p. 43]

 

Met rudders wapenen behangen

 

Ende met roden crucen bevangen;

275

Om dat hem die ontfarmichede,

 

Die hi den armen rudder dede

 

Dor den coninc vanden trone,

 

God vertoghen zoude scone,

 

Dat hijt hem vergelden soude

280

Met dieren lone menichfoude.

 

Doe hi vraechde wies dat ware,

 

Wort hem geandwoord openbare,

 

Dat sijn ende sire rudders mede

 

Ware algader die chierhede.

285

Tilike na deser zaken,

 

Als Fransois wart onwaken,⁺

 

Want dat nochtoe niet sijn moet

 

Was ooc te bekenne vroet

 

Ter betekenesse ons heren,

290

Ende hi niet conste bekeren

 

Dinc die men van buten siet,

 

Watter bi mach zijn bediet

 

Int ware datmen niet mach sien,

 

Bewaendi hem wel in dien,

295

Dat groot geluc ende ere lach

 

In den droom dien hi daer sach.

 

Bedi so heefti voor acht,⁺

 

Als die gone die clene wacht,

 

Wat God met hem wille bestaen,

300

Dat hi wilde in Poelgen gaen

 

Tote · i · hovesschen milden grave

 

Om te bejagene daer ave

 

Rudders ordine, mocht hem gescien,

 

Als hi in drome adde gesien.

305

Doe gevel hem daer na zaen,

 

Als hi den wech soude bestaen,

 

Ende hi quam ter naester poort,

 

Heefti nachts Gode gehoort

+ K

+ C

[p. 44]

 

An hem sprekende vriendelike:

310

‘Wie machti, Fransois, bet maken rike,

 

Arem oft rike, here of knecht?’

 

Fransois andwoorde na trecht,

 

Want hem dochte ongelijc zere

 

Arem knecht ende rike here:

315

‘Die rike here hevets bet macht.’

 

⁺Doe andwordem de Gods cracht:

 

‘Twi laetstu den here om den knecht dan

 

Ende Gode om enen armen man?’

 

Fransois antwoorde daertoe:

320

‘Wattu wiltu, here, datic doe?’⁺

 

Onse here sprac: ‘Kere te lande;

 

Dat visioen, datic di zande,

 

Heeft an hem geestelike cracht:

 

Dats sal vervullen de Gods macht,⁺

325

Na dien dat hem genoeget,

 

Niet als smenscen herte voeget.’

 

TIlcke ter dageraet daer naest

 

Keert hi tAssisen metter haest,

 

Bede zeker ende blide

330

Om tvisioen vander nachts tide,

 

Als of hi van onderhorichede ware

 

Bede speghel ende exemplare,

 

Ende ombeet ons heren wille.

 

⁺Voort waert meer lude ende stille

335

Lieti coopmanscepe varen,

 

Ende bat al sonder sparen

 

Der goedertierheit ons heren,

 

Dat hine daertoe moeste keren,

 

Dat hi hem vertogen woude

340

Wat hi best begripen soude.

 

Alse bi costumen ende bi der seden

 

Vander eenpaerliker beden

 

· J · vier der minnen van onsen here

 

Begonste in hem wassen zere,

+ Fol. 2'b

+ E

+ E

+ 4.

[p. 45]

345

De minne, die hem cam van Gode,⁺

 

Dedem al, dat wi hier loven,

 

Versmaden als oft niet ware;

 

Ende bi dustaenre gebare

 

Gevoelde zine herte dat

350

Dat hi vonden adde den scat,

 

Die so vaste lach geborgen;

 

Recht als of · i · wijs coopman vul zorgen⁺

 

Wildi om de margarite,

 

Die hi vant, hem maken quite

355

Al sijns goets, groot ende clene,

 

Om die te ebbene allene.

 

Dese scat ende dose margarite,

 

Daer of spreict dese vite,

 

Sijn der ewangelien woort

360

Ende ic ombintse den leken voort.

 

⁺Mattheus spreict: dat hemelrike

 

Draget recht des scats gelike,

 

Die de man geborghen vint

 

Inden acker; want hine mint,

365

Bedect hine, ende coopt den acker dan.

 

Die acker nu, merct hier an,

 

Es die leringe van hemelrike,

 

Entie scat draget tgelike

 

Vander begherte vanden trone.

370

Desen acker cochte Fransois scone,

 

Als hi algader zine sinne

 

Leide in der ewangelien minne,

 

Ende ooc dien geborgen scat

 

Drouchi in dat erdsche vat

375

So bedect, dat noit viant

 

Wech hem dien te nemene ne vant.

 

Echt seget Mattheus mede,

 

Dat · i · coopman in meneger * stede

 

Goede margarite zochte;⁺

380

Ene vant hi, die hem goet dochte.

+ E

+ E

+ Fol. 3a

+ E

[p. 46]

 

Van joyen vercochti doe tsine

 

Ende cochte de margarite fine.

 

Die margarite, die wi loven,

 

Dats die soetheit van hier boven;

385

Hens niemen so ongeraect,

 

Geeft hem God dat hire eens smaect,

 

Alle erdsche dinge dinct hem zijn

 

Bitter, zuur ende fel aysijn.

 

Dese waest dat Fransois cochte

390

Ende gaver omme al dat hi brochte.

 

Nochtoe conste hi niet bekinnen,

 

Hoe hi dat soude beghinnen,

 

Sonder dat hem alre meest

 

Quam te voren in zinen geest,

395

Dat coopmanscepe, die geestelic es,

 

Heeft hare beghin in des,

 

Datmen de werelt ebbe onwaert,

 

Entie Gods rudderscap begaert,

 

Wilhi comen ten beghinne,

400

Sie, dat hi hem verwinne.

 

⁺TEnen tiden soudi riden

 

Up · i · plein bider ere ziden

 

Van Assisen, vander stat;

 

Een lazers gemoeten up dat;

405

Want hi up hem quam onversien

 

⁺Wart hi zere vervaert van dien;

 

So dat hi hem hevet bedacht,

 

Ende penst om dat hi hevet voracht

 

Hem ter vulmaecteit te kerne,

 

410 Dat hi hem best pijnt te lerne,

 

Hoe hi hem zelven verwinne,

 

Beghert hi ons heren minne

 

Ende wille hi zijn rudder wesen.

 

Te voet beetti hi daer met desen

415

Ende loopt om te cussene den man;

 

Die lasers boot die hant dan

+ 5.

+ Fol. 3b

[p. 47]

 

Om te ebbene der caritate;

 

Die gaf hem Fransois tsire bate

 

Ende custene daer mede

420

Met groter omoedichede.

 

Fransois die zat up na dien;

 

Al omme ende omme heefti gesien:

 

Upt velt breet, slicht ende wijt

 

Ne zachi niemene daer ter tijt.

425

Hier omme began hem wonderen so;

 

Ooc wort hi blide ende vro

 

Ende loveder omme onsen here;

 

Ooc so achti voort waert mere,

 

Datti soude in meerren dingen

430

Clemmen vort *, wils God gehingen.

 

Voort waert meer so plachi das,

 

Datti ghinc daert woeste was,

 

Daert goet wenen ende carmen dede,

 

Daer hi in groter zerichede,⁺

435

In versuchtene nacht ende dach,

 

Meer dan men vertellen mach.

 

Was *, ende zonder rusten bat.

 

Na lange bede verdiendi dat,

 

Dattene God bi sire genaden

440

Gehoren wilde ende beraden.

 

WAnt doe hi dus up enen dach

 

Biddende in ere woesteden lach

 

Ende hi, met uutbernende zinne,

 

Al was bevaen inde Gods minne,

445

Vertoochdem Jhesus Cristus dare

 

Als hi ant cruce geslegen ware.

 

Als hi dien an versach,

 

Die ziele, die in hem lach,

 

Versmalt van jammere alte male,

450

Entie gedincnesse also wale

 

⁺Der passien ons heren ende sire smerten

 

Wort so geprent in sire herten,

+ K

+ Fol. 3'a

[p. 48]

 

Ende so diepe daer in geboort,

 

Dat hi vander stonde voort,

455

Als hem inden zinne quam

 

Die passie die onse here an nam,

 

Cume van groter zuchten machte⁺

 

Ende van weenne ooc met crachte.

 

Alst zelve ondecte de man,

460

Als hi der doot naken began.

 

Die Gods man verstont daerbi voort

 

Der vrayer ewangelien woort,

 

Die spreect: ‘Wiltu mi volgen an,

 

So verloochene dijns selves dan

465

Ende drach dijn cruce ende volch mi naer!’

 

Dit verstont Fransois al daer.

 

⁺Voort waert meer dede an de goede

 

Den geest van der aermoede

 

Enten zin van omoedicheden

470

Entie minne van goedertierheden.

 

Want te voren, horen wi bedieden,

 

Scuwedi van den lazersen lieden

 

Tgeselscap ende tgemoet nochtan;

 

Ja sachise van verren an,

475

Hi wort al vervaert van zinne;

 

Maer nu, dor ons heren minne,

 

Die hem, na den prophete, verbaerde

 

Als · i · lazers ende · i · onwaerde,

 

Om datti hem zelven wale

480

Wilde versmaden al te male,

 

Diende hi metter milder hant

 

Den lazersen, daer hise vant.

 

Haer huus besachi menich waerven,

 

Ende gaf hem tsine thare bedaerven,

485

Ende met ontfarmicheit van gronde

 

Custi hare hande ende hare monde.

 

Den aermen broodbidders gemene

 

Ne gaf hi niet dat zine allene,

+ E

+ 6.

[p. 49]

 

Maer hi begherde in sijn gedochte,

490

Hoe hi hem zelven hem geven mochte;

 

Nu dedi sine cledren af,

 

Die hi mildelike hem gaf;

 

Nu ontnaeyde hi ende scueretse dicken

 

Ende cledetse metten sticken,

495

Als hi anders in der hant

 

⁺Hem te gevene niet ne vant.

 

Aermen papen dedi goet mede

 

Met groter onderdanichede,

 

Ende garenst gaf hi openbare

500

Ten ornemente vanden outare,

 

Om dat hi wilde delen met eren

 

Emmer anden dienst ons heren,

 

Entie mede helpen voeden,

 

Die tons heren dienste stoeden.

505

ALs hi tien tiden zoude te waren

 

Te sint Pieters te Rome varen

 

Als pelegrijm, sachi tier ure

 

Aldaer voor die keerke dure

 

Vele aermer lieden daer ter stede.

510

Dor sine grote goedertierhede

 

Ende dor der armoeden minne

 

Sachi den aremsten daer inne:

 

Sine cledren gaf hi hem dan

 

Ende nam zine doerselen an.

515

Dien dach heefti daer leden

 

Met sonderlangher vroylicheden

 

Van zinne ende al na den geeste,

 

Onder ghere aermer feeste,

 

Om dat hi wilde scuwen zere

520

Der werelt glorie ende hare ere

 

Enter ewangelien vulmaectede

 

Van grade te grade clemmen mede.

 

Sijn vleesch te dooddene pijndi zere,

 

Dat hi tcruce van onsen here,

+ Fol. 3'b

[p. 50]

525

Dat hi in sire herten drouch,

 

Buten droege bloot genouch.

 

Fransois dede dese dinghe

 

Niet versceden zonderlinghe

 

Van levene no van abite

530

Uut deser werelt, spreect de vite.