Maerlants werk. Juweeltjes van zijn hand

Grus

[Origineel]

Grus es in Dietsch i crane.
Elx jars plechti te bestane
Sine vard van oesten te westen
Jeghen den winter ute sinen nesten
Ende sceppet danne sine scare
Als oft i lettre ware.
Alsi scepen hare wechvard
Dan ebben si enen diese beward.
Alsi roept, volghen si hem nar;
Sij kinnen sinen luud clar.
Werti heesch, so comter mede
i ander roepende in sine stede,
Ende dar si beeten bi nachte,
Setten si hare sciltwachte

[Prozavertaling]

van de priester en is weggevlogen. Dit vertelt Isidorus naar volle waarheid.

Haymo, een ander groot geleerde, zegt dat onze Lieve Vrouwe naar deze plaats vluchtte en er lange tijd gewoond heeft, in de tijd dat Herodes de kinderen liet vermoorden. De feniks kondigde dus aan dat de ware feniks ook op die plaats zou vertoeven.

De grus heet in het Diets kraanvogel. Ieder jaar trekt hij tegen de winter van het oosten naar het westen en vormt daarbij een zwerm in de vorm van een v. Als kraanvogels op reis gaan, is er één vogel die de leiding heeft. Als die roept, volgen de andere hem en ze kennen de klank van zijn roep. Wanneer hij schor wordt, komt er een ander in zijn plaats om te roepen. 's Nachts

[p. 332]

[Origineel]

So, dat de tiende waken moet.
Dan houden die wachters in den voet
i keselkin, oft hem wee doet
Die vaec, dat hem die voet ontdoet
Ende hem die kesel dan ontvalle,
So roepti dat sijd oren alle.
Ende alsi verre wil doen vlucht,
So vliechti oghe inde lucht,
Om dat si verre willen sien
Int lant dar si willen tien.
Experimentator die seghet
Dat die crane te roepene pleghet
Alsi i nat swerc siet effen:
Hi wil dat dandre alle beseffen
Ende si hasen na hare eten.
Ende alsi omme ardinge beeten,
Hare leedere staet inder hoede
Al omme te siene alse die vroede.
So roepet hi lude, siet hi den man
Ende waerscuwet dandre dan.
Alsi van verren lande comen,
Ebmen dicken wel vernomen
Dat si steene hute werpen dan
Darmen goud hute purgeren can.
Want alsi verre sullen vlieghen,
Weetmen voer waer sonder lieghen

[Prozavertaling]

strijken zij neer om te slapen en dan houdt van iedere tien vogels er één de wacht. De vogels die de wacht houden, houden een kiezelsteentje in hun poot en voor het geval dat de slaap hen overmant en hun poot ontspant en het steentje valt, dan schreeuwen ze, zodat alle andere vogels het horen. Wanneer zij ver weg willen trekken, vliegen ze hoog in de lucht, zodat ze het land waar ze heengaan al van verre zien liggen.

Het boek Experimentator zegt dat de kraanvogel hard gaat roepen als hij een bui ziet aankomen: hij wil dat de andere vogels het weten en dan sneller vliegen.

Wanneer ze neerstrijken om voedsel te zoeken, houdt de aanvoerder de wacht door als een wijs leider in het rond te kijken. Als hij een mens ziet, roept hij hard en waarschuwt daarmee de andere vogels.

Wanneer ze uit verre landen komen, zo wordt vaak verteld, braken zij stenen uit waaruit men, door die te smelten, goud kan halen. Want als ze ver

[p. 333]

[Origineel]

Dat si in swelghen sant ende stene
Ende in hare voete so menech ene
Hebsi kesel. Dits hare sin
Omme swaer te sine int beghin,
Dat niet te vardech, mar ghestade
Har vlieghen si, met goeder stade.
Dat si steene voeren in voeten
Weten scipmans, diese ghemoeten,
Want dar si hover de scepe liden
Es ghesciet ter menegher tiden
Dat sire so vele vallen lieten
Dat sijs mochten cume ghenieten.
Die gheruste elpen den moeden.
Andie oude willic u bevroeden:
Die swartste ebben meest jaer.
Dat seggic ju al over waer
Datmen lieden vindet cleene,
Die bi namen heten pigmeene,
Die jeghen die cranen striden
Ende pais ebben alsi danen tiden.
Sijn vlesch es art ende swaer.
Bedi so rademen over waer
Dattet best ware dat hi laghe
In die zomertijt twe daghe
Ende in wintertijt daghe drie,
Want aldus so morwet hie.

[Prozavertaling]

moeten vliegen, zo is bekend, slikken ze zand en stenen in en veel dragen er ook kiezelstenen in hun poten. Dat doen ze om in het begin van hun vlucht zwaar te zijn, zodat ze niet te hard zullen vliegen, maar rustig en op hun gemak. Dat ze stenen in hun poten meenemen, weten zeelieden die die vogels zijn tegengekomen, want het is al vaak gebeurd dat ze er zoveel lieten vallen, wanneer ze over schepen heenvlogen, dat de zeelieden het nauwelijks doorstonden. Vogels die uitgerust zijn, helpen vogels die vermoeid zijn.

Over hun leeftijd kan ik u het volgende vertellen: vogels die het zwartst zijn, zijn ook het oudst.

Er zijn kleine mensen, pygmeeën genaamd, die in voortdurende strijd met kraanvogels verwikkeld zijn en pas gerust zijn als ze wegtrekken.

Het vlees van de kraanvogel is taai en moeilijk te verteren; daarom is het aan te raden het in de zomer twee en in de winter drie dagen te laten liggen: dan wordt het mals.