Torec

V. Hoe Torec verloeste die joncfrouwe van Montesclare.

Na gewaget die aventure

Dat Torec quam te deser ure
Gereden an een scone dal,
Dat was beslegen met tenten al.
Daer sach hi ene boerch staen,
Starc ende scone ende welgedaen.
Doe reet hi vaste derward.
Alsi daer quam beetti ter vard.
Hi sach daer enen riddere staen

[p. 21]

765

Vor sine tente; dien vrachdi saen

 

Wat orlogen dat daer ware.

 

Die riddere die seide hem daernare,

 

Dat II graven waren en trouwen,

 

Ende orlogeden daer om ere joncfrouwen:

770

‘Die scoenste eest daermen af seget,

 

Ende in genen casteel verwoest si leget’.

 

Doe sciet Torec van hem twaren

 

Ende es te genen castele gevaren,

 

Ende roept ende clopt menechfout.

775

Hi seit hi wilt dinen om tsout.

 

Doe sprac een knape udeward daer

 

Ende seide: ‘Her riddere, wet vor waer,

 

Wi sijn so arm hier binnen nu,

 

Wine wisten hier wat geven u’.

780

Doe sprac Torec: ‘Gaet ende vraget,

 

Ic dine om niet, oft hare behaget’.

 

Doe ginc hi tsire joncfrouwen saen

 

Ende dede hare dese dinc verstaen.

 

Doe deetsi den riddere laten in,

785

Dies blide was in sinen sin.

 

Hi dede sijn paert op daer saen

 

Ende ontwapende hem, ende quam gegaen

 

Vor die joncfrouwe in die zale,

 

Dien hi behagede harde wale.

790

Si dedem enen mantel geven houde,

 

Dat hi niet vervrisen soude.

 

Doe sprac Torec, die riddere fier:

 

‘Joncfrouwe, ic ben onthouden hier:

 

Nu biddic u, dat gi ter ure

795

Mi doet tonen nu die mure’.

 

Doe sprac Mabilie die joncfrouwe saen:

 

‘Ic wilse u selve tonen gaen’.

 

Torec besachse herde wale:

 

Si behageden hem wel tesen male,

800

Ende seide: ‘Dese borch es vast:

 

Wine dorven ontsien genen gast.

 

Maer joncfrouwe, ic segt u twaren,

 

Dat wi margen vroech utvaren

 

Dat dochte mi wesen harde goet’.

[p. 22]

805

‘Here,’ seitsi, ‘dat ware jegen spoet;

 

Onse liede sijn gelovech ende mat,

 

Sine varen niet u, ic weet wel dat’.

 

- ‘Joncfrouwe, laet mi des gebaren,

 

Ic salse wel ut doen varen’.

810

Dus quamen si weder in die zale.

 

Doe sprac Torec dese tale:

 

‘Gi heren, waerd nu hier u gevoech,

 

Ic sage gerne dat wi mergen vroech

 

Uttrecken ende iet daer winnen,

815

Dan wi van hongere sterven hier binnen;

 

Ende hets oec ene groten onnere

 

Dat wi ne doen negene were

 

Ende wi hier stillen licgen nu’.

 

Hi sprac so vele, dat secgic u,

820

Dat sijs hem scaemden alle doe,

 

Ende geloefden des ander dages vroe

 

Ut te varne wel gereet.

 

Des ander dages stont op, Godweet,

 

Torec, ende die andere mede.

825

Hi reet vore: si volgeden gerede,

 

Ende slogen vaste ten tintenwaerd;

 

Ende eer mens int here geware ward,

 

Hadden sijs vele verslagen daer.

 

Selc vloe al naect dor den vaer,

830

Want daer menech in slape lach.

 

Doen dit de grave anesach,

 

Ginc hi vlien dore die noet,

 

Ende C ridders in sijn conroet

 

Die ontvloen daer in een wout.

835

Doe crierde Torec menecfout,

 

Datmen name spise ende goet,

 

Ende ment ter borchwaerd voren doet.

 

Doen dit die joncfrouwe hevet verstaen,

 

Sende si knapen derward saen,

840

Die de borch vaste spisen

 

Gnoech van alretiren wisen.

 

Ende doe si hier over onledech waren

 

Quam die grave hemelijc gevaren

 

Met C ridders op Torec saen,

[p. 23]

845

Die hier vore waren ontgaen.

 

Dese quamen weder striden.

 

Torec troeste die sine tien tiden,

 

Dat si hen vromelijc weren souden.

 

Torec deetse alle verbouden,

850

Want hi stac den here ter stont

 

Met sinen spere, dat si u cont,

 

Dore den lichame, wetet dat,

 

Dat hi doet viel ter stat.

 

Ende doen dat die grave sach,

855

Vloe hi echt al dat hi mach.

 

Doe keerde Torec ende de sine

 

Ter borchwaerd al stillekine,

 

Daer hem grote ere was gedaen.

 

Die joncfrouwe quam te hem gegaen

860

Ende ontwapendene selve ter stede,

 

Ende seide: ‘Gi sijt blome,’ mede,

 

‘Van allen ridders, die leven nu.

 

Al min herte settic an u’.

 

Si vohldens alle die waren daer,

865

Ende seide: ‘Joncfrouwe, gi segt waer;

 

Want al dat daer gedaen nu es,

 

Heeft hi gedaen, sijt seker des’.

 

Soe vele men daer van hem sprac,

 

Dat hare doe een splinter stac

870

Van reinre minnen in haer herte,

 

Dies si sint hadde grote smerte;

 

Want die splinter onstac haer soe,

 

Dat sijs in langen niet ward vro.

 

Vander minnen latic nu bliven,

875

Ende sal u vanden grave scriven,

 

Die harde was nu tongemake.

 

Hi viseerde ene valsce sake,

 

Hoemen die borch mochte winnen

 

Ende den riddere, diere es binnen.

880

Hi ontboet algader sine man

 

Ende sprac hen in deser maniren an:

 

‘Gi heren,’ sprac hi, ‘hoe soet gaet,

 

Ic hebbe gevisert enen raet

 

Hoe wi die borch mogen winnen:

885

Wie selen ons deilen in drien sinnen.

[p. 24]

 

Het sal licgen die ene scare

 

In gene delle: die andere daer nare

 

Sal in geen wout licgen saen.

 

Die derde sal vor die porte gaen

890

Ende groet geruechte maken daer.

 

Dan selen si ut comen daer naer;

 

Ende die riddere in alre wijs

 

Sal varen ut te bejagene prijs.

 

Ende alsi daer willen bestaen,

895

So selen si achterwaerd trecken saen,

 

Ende bringense dan op ons geleet’.

 

Dese raet docht hen goed, Godweet.

 

Des ander dages werd dit gedaen.

 

Dene scare es ten porten gegaen

900

Ende maecte daer een groet geclop,

 

Ende ripen vaste: ‘Geeft u op!’

 

Ende alse Torec verhorde dat,

 

Ende sine gesellen alle ter stat,

 

Wapenden si hen ende trocken ut.

905

Ginder werd een groet geluut.

 

Ende die andere trocken achterwaerd

 

Tot haren scaren metter vart.

 

Doe werd daer die strijt groet;

 

Daer bleef menech riddere doet.

910

Torec sloger XX daer,

 

Dat si meer op stonden daernaer.

 

Hi dorbrac die scare al.

 

Ginder werd doe groet gescal.

 

Ende alse die grave dit vernam,

915

Ic secgu dat hi derwaerd quam

 

Om de sine te bescuddene nu.

 

Ende Torec gemoettene, secgic u,

 

Ende die grave op Torec stac,

 

Dat sijn spere te sticken brac;

920

Ende Torec stakene weder saen

 

Ene grote wonde, hebbic verstaen.

 

Doe gingen si houwen metten swerde;

 

Maer Torec slogen saen ter eerde

 

Met enen slage, die hi hem gaf,

925

Dat hi daer in ommacht lach.

 

Ende alse Torec dit verstoet

 

Beetti daer doe saen te voet

[p. 25]

 

Ende vinc den grave, ende gaven daer

 

Sinen gesellen, ende hiet hen daernaer

930

Dat sine der joncfrouwen, sonder waen,

 

Van sinent halven voren saen.

 

Dus voren si en wech den grave,

 

Ende Torec bescuddese wel daer ave

 

Van sgraven lieden, wetet dat.

935

Ende doen si vernamen daer ter stat,

 

Dat haer here daer was gevaen,

 

Worden si alle sere ontaen,

 

Ende die strijt sciet altemale.

 

Doe keerde Torec saen ter zale,

940

Daer hem si C daden ere

 

Ende hitene alle willecome sere.

 

Ende die joncfrouwe als ende als

 

Namen vrindelijc omden hals

 

Ende hitene willecome wesen,

945

Ende custene menechwaerf na desen.

 

Doe vrachdi der joncfrouwen saen

 

Wat lone hi soude nu ontfaen.

 

‘Gi hebt den grave in uwer gewout:

 

Ic hebbe u gedient sonder sout’.

950

- ‘Here,’ seit si, ‘al dat gi wilt

 

Dat gevic u in uwer gewilt’.

 

Ende na dese dinc ginc si daer nare

 

In ene camere ende riep te hare

 

Harre vorster ridders een deel,

955

Ende ontecte hen daerna al geel

 

Hoe si Torecke minde sere,

 

Ende dat si nemen wilde den here.

 

Haer ridders castieden daer ave nu met

 

Ende seiden: ‘Joncfrouwe, bi mire wet,

960

Ende sprect dompelike hier an;

 

Gine wet niet wie hi es die man

 

Anders dan hi seget hier nu’.

 

Die joncfrouwe seide: ‘En roke u,

 

Wat gi mi raet, ic sal dit doen’.

965

Doe keerde si weder toten baroen

 

Ende seide si soude hem lonen saen

 

Sijn sout met haer selven, sonder waen;

[p. 26]

 

Want sine te manne nemen woude.

 

Doe seide Torec also houde:

970

‘Joncfrouwe, gi biet mi gnoech van desen;

 

Maer en mach nu niet dus wesen.

 

Ic ben hier een vremt seriant,

 

Ende in hebbe hier borge no lant;

 

Ende oec so minnic elre nu,

975

Dat ic niet wille laten dor u.

 

Maer blijft te Gode, ic moet varen

 

Ende moet mi andersins genaren’.

 

Doe sprac die joncfrouwe Torec an:

 

‘En werdi dan meer min man?’

980

- ‘Nenic,’ sprac hi, ‘bi mire trouwe’.

 

Doe dedene vaen die joncfrouwe,

 

Soe wat haer manne daer toe secgen:

 

Si dedene in enen steen daer lecgen.

 

Nochtan so was daer menech here

985

Diet haer lachterde harde sere,

 

Maer sine wouts daer laten niet.

 

Dus bleef Torec in swaer verdriet

 

Om dat hi niet wilde sijn haer vrient:

 

Des en heeft hi niet verdient.

990

Die grave, dien si hadde gevaen,

 

Hi maecte sinen pais daer saen,

 

Ende swoer der joncfrouwen vort an

 

Embermer te dienne dan,

 

Ende in staden te stane daernaer.

995

Doe scietden si alle also van daer,

 

Ende Torec bleef aldaer gevaen,

 

Die grote smerte hadde, sonder waen,

 

Vander wonden, die hem Bruant sloech,

 

Want dat venijn hem sere woech.

1000

Dus latic Torecke daer nu bliven

 

Ende sal u van Melions scriven,

 

Den orgelyois, ende den neve sijn,

 

Die getrouwe waren ende fijn.

vs. 789, Dien, J. dier.

vs. 807: niet u, ic, J. niet, ic; lees met u, ic.

vs. 885, sinnen, J. finnen, dat ook uit het handschrift te lezen is; Zie verder 't Gloss. op sin.

vs. 960, Ende, J. Gi.