Logo DBNL
Alexanders geesten (1882)

Alexanders geesten

(1882)–Jacob van Maerlant–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende
tekstkritische noten

Die tiende bouc.

 
Alexander heeft ghesproken
 
Overdaet, die onghewrokenaant.
 
Altoos niet en mach wesen;
 
Want hi hem vermat van desen,
5
Dat hi sal, eist dat hi levet,
 
Dattie nature verholen hevet,
 
Sinen lieden openbaren.
 
Ooc so seidi mede te waren
 
+Dat hem ware al eerderike
10
Te clene tenen conincrike.
 
Hier om was die Nature gram,
 
Alsoe die overdaet vernam.
 
Soe liet alrehande wercaant.
 
End nam up hare een gheswerc;
15
Soe maecte hare ter hellen waert.
 
Waer so soe quam an die vaert,
 
Alle dinc waren hare onderdaen.
 
Die elemente hebse ontfaen,aant.
 
Elkerlijc, want soese sciep.
20
Die lucht eerst jeghen hare liep
 
Ende groetese met soeten winde.
 
Teerst datse die aerde kinde,
 
Groete soese mettien blomen.
 
Twater es mettien visscen comen
25
Ende tfier metten planeten.
 
Alrande figuren betenaant.
 
Ende eren hare sceppersse
 
Ende bidden dat soe niet en persse
 
Met honghere hare creaturen.
30
Dit was die tale der Naturen:
 
‘Danc hebt dat ghi mi doet ere!
 
Nu en souct min no mere
 
Die dinc, die ic hebbe verholen!
 
Ic vare enweghe ter helscer scolen
35
Dor uwen wille ende dor den minen.
 
Dat sal Alexandere scinen,
 
Want het sal sijn hooft becopen.’
 
Dit sprac soe ende dede open
 
Die aerde ende ghinc ter hellen.
40
Nu hoort! ic sal u hier af tellen.
 
Soe sach vor der helle dure
 
Rechte onder die helsce mure
 
Seven vrouwen in seven borghen,aant.
 
+Dier elc man wel mach sorghen.
45
Die een was moeder van den sonden,
 
Vrecheit, die daer was tien stonden.
 
Soe huudde dien groten scat.
 
Over waer segghic u dat,
 
Dat soe ghesmoutens gouts so vele
50
Goot in dier vrecker kele,
 
Dat soeser mede hevet verladen,
 
Al en conde soes hare niet ghesaden.
 
Hoverdechede, die coninghinne,
 
Sat daerna met erren sinne
55
In ene borch groot ende rike
 
Ende bespotte hare ghelike.
 
Luxurie, dats Onsuverhede,
 
Lach dare up hare stede
 
In bernender modre versmoort;
60
Want soe suverheit testoort.
 
Gulsecheit sat up hare stede
 
Ende verteerde hare lede.
 
Soe liet weder dor den hals gaen,
 
Dat soe te vele hadde in ghedaen.
65
Gramscap sat daer verbolghen.
 
Soe doet die ghone, die haer volghen,
 
In allen tiden sijn verwoet;
 
Want soe de liede maect onvroet.
 
Ghierecheit sat daer alleneaant.
70
Beloken in haren stene,
 
Hare hande onder hare liere
 
Ende bernende in dien swarten viere.
 
Nidecheit ende hare kinder
 
Hadden hare sale ghinder:
75
Verradenesse ende Loosheit.
 
Al en moghen si niet ghereit
 
Bedecken der liede weldade,
 
Si verkerense met haren rade.
 
+Met desen seven hovetvrouwen
80
Woonde mede ooc en trouwen
 
Ypocrisie, die haer can maken
 
Buten goet in allen saken.
 
Ende Smekinge was ooc mede,
 
Die nu hevet hare stede
85
Met hoghen lieden in die sale,
 
Want soe can met scoonre tale
 
Hoghen lieden doen verstaenaant.
 
Saken, die quaet sijn ghedaen.
 
So grote cracht hevet die miede
90
Ende smekinghe onder hoghe liede,
 
Dat si bejaghen haren wille,
 
Waer so si sijn, lude ende stille.
 
Dese sonden hevet besien
 
Die nature ende mettien
95
Ghinc soe bindien helscen muren.
 
Daer sach soe die sielen gheduren
 
Int vier dat bernet sonder lecht
 
Elke siele na hare recht.
 
Ic segghe u de stat vander hellen
100
Na dien dat ons die bouke tellen.
 
Soe staet midden in die aerde
 
Ende bernet altoos even haerde;
 
Boven inghe ende binnen wijt.
 
Daer pinet vier in elken tijt
105
Sielen, die hebben mesdaen.
 
Al sijn si in een vier bevaen,
 
Nochtan hebsi niet even groot
 
Die pine van dier langher doot.
 
Want dat vier es so gherecht,
110
Dat het den here ende den knecht
 
Also met pinen hevet bevaen,
 
Na dien dat si hebben mesdaen:
 
Some meer, some min.
 
+Daer sijn ooc vele sielen in
115
Welna al sonder mesquame,
 
Sonder dat si van Adame
 
Sijn besmet ende el niete.
 
Dese weten lettel van verdriete.
 
Bi redenen prouvict u al.
120
Te somere alse berch ende dal
 
Es verciert metter sonnen,
 
Men siet hem tween te gadere ronnen,
 
Die een loopt met cleenre pine
 
Die ander es vander sonnen scine
125
So verhit, dat hi versmacht
 
Ende verliest al sine cracht.
 
In die middel van dier vlamme
 
So stoet die felle druut, die grammeaant.
 
Lucifer Leviathan,
130
Die bedrooch dien eersten man.
 
Teerst dat hi die Nature sach,
 
Liet hie tfier, daer hi in lach,
 
Ende ghinc te hare waert.
 
Om dat soe niet en ware vervaert,
135
Liet hi sijn duvelike ghedane
 
Ende snelde hem te ontfane
 
Die grote sconhede weder,
 
Die hi hadde, eer hi neder
 
Van den hemele was verscroven,
140
Doe hi inghel was hier boven
 
Ende dor sine hoverdechede
 
Was gheworpen vander stede.
 
Doene die Nature sach
 
Begonste soe hare gheclach:
145
‘Vader ende wreker vanden sonden!
 
Wilen in dier eerster stonden
 
Waerstu clare alstier sonnen scijn,
 
Maer dor die hovaerde dijn
 
+So verloorstu hemelrike.
150
Ic bidde di hulpe drouffelike.
 
Het es recht du gheves loon:
 
Want alstu verloors dien troon,
 
Waerstu sonder stede bleven,
 
En haddic di niet ghegheven
155
Ene sonderlinghe stede
 
In dese grote demsterhede.
 
Ic bringhe ene niemare ghedragen:
 
Alle creaturen claghen
 
Over Alexanders overmoet.
160
Hi dwanc enen coninc goet,
 
Coninc Clause van Atervaen;
 
Tracien es hem onderdaen;
 
Hi slouch Pausaniase doot,
 
Hi brac Teben, al was soe groot,
165
Hi dwanc Athenen ende Matone,
 
Hi drouch ooc roomsce crone,
 
Hi dwanc Luken ende Pise,
 
Hi slouch ridderen van prise:
 
Mennoene entie met hem waren,
170
Hi dorreet ooc te waren
 
Daris lant, dat hem verstaerf,aant.
 
Ende verwan dien here driewaerf,
 
Hi verdreef dien here Apolonise
 
Ende brac Tyren, de stat van prise,
175
Hi wan Egypten ende dorreet
 
Libien, dat es so heet;
 
Babylone heeftene ontfaen,
 
Die Siten sijn hem onderdaen,
 
Hi heeft die israelsce roten
180
Binnen Caspi besloten;
 
Dus heeft hi Asien bevaen,
 
Ende Porus es hem onderdaen,
 
Subdraken heeft hi ghevelt
 
+Abisari staet in siere ghewelt,
185
Taxilles es ooc sijn man;
 
Ende dat es meer: hem en can
 
Ghenoughen al dese ere.
 
Hi sochte deylande, dats mere,
 
Die sijn in die Donker see.
190
Heeft hi ghelucke goet voort mee,
 
Hi sal sien, wanen Nilus comt,
 
Want hi hem al nu beromt
 
Dat hi sal winnen tparadijs.
 
Du en wachtsti in alre wijs,
195
Hi sal di de helle af winnen.
 
Daertoe willi ooc bekinnen
 
Die werelt die hier onder es
 
Ende dwinghen Antipodes.
 
Hi wille de sonne sien west upstaen
200
Ende oost te hove gaen.
 
Nu wrec ons over dit verlies!
 
Wat eren soutstu hebben dies,
 
Of wat lone, of wat prise
 
Dattu uten paradyse
205
Adame dreves int drouve dal,
 
Of di Alexander winnen sal?’
 
Soe waende wech varen na dese woort.
 
Lucifer sprac ‘vrouwe hoort!
 
Ic sals uwen wille doen sonder waen,
210
Ende ic en sals niet ave staen,
 
Eer ickene hebbe in der hellen
 
Met anderen sinen ghesellen.’
 
Stappans so riep hi te rade
 
In dier hellen alle die quade.
215
Up een plein quamen die keitive,aant.
 
Daeromme lopen rivieren vive.
 
Die rivieren heten aldus:
 
+Lete ende Avernus
 
Cocitus ende Flegeton
220
Ende die wrede Acheron.
 
Dese bernen ende stinken;
 
En mach niemen ghedinken
 
Dat hiere nie sonne sach,
 
Ofte eneghen wint, die helpen mach.
225
Daer ligghen die drouve sielen
 
Mettien duvelen, die vielen,
 
Ende doghen onghehoorde doot,aant.
 
Want dat es hare meeste noot,
 
Dat si sterven sonder blijf;
230
Die hier leiden sondich lijf
 
Ende altoos om sonden werven,
 
Die moeten altoos ghinder sterven;
 
Si moghen de deemsterhede tasten,
 
Die drouve sielen, die altoos vasten;
235
Nu hebben si heet ende nu cout;
 
Daer es rouwe menechfout,
 
Ende hi moet sonder ende sterven,
 
Dien de helle doet bederven.
 
Doe thelsce volc versament was,
240
Die oude viant Sathanas
 
Wispelde drie waerf, ende al die ween
 
Wart ghestilt. daer ne was gheen
 
Die roupen dorste, doe hijt hoorde.
 
Doe sprac hi der Naturen woorde,
245
Ende hi seide meer daertoe:
 
‘Secht, mine ghesellen, hoe
 
Sullen wi ghedoghen dese overdaet,
 
Van desen man, diet al verslaet
 
Ende die alle dinc ontsien?
250
Laetmen sinen wille ghescien,
 
Hi sal al die werelt breken.
 
Dats al niet, maer hi sal steken
 
Dor die dicke aerde een gat,
 
+Ende maken tote ons enen pat,
255
Daertoe sal hi onse sielen vaen.
 
Dus moeten wi hem sijn onderdaen.
 
Ooc so segghen die propheten
 
Dat god der werelt hevet behetenaant.
 
Menech jaer hier te voren
260
Dat een man soude sijn gheboren
 
Met mieraclen, in weet wie;
 
Met sinen houte so sal hie
 
Breken onse vaste prisoen
 
Ende onse sielen daerute doen.
265
Nu siet, ghi heren vander doot,
 
Helpt ons gheraden terre noot,
 
Die wile dat men ons mach helpen!
 
Laet ons dies mans daet stelpen,
 
Dat hi niet die ghone en si
270
Die de helle sal hebben vri.’aant.
 
Cume hadde hi dit gheseit,
 
Dat Verranesse sprac ghereit:
 
(Die was dier Nidecheiden dochter)
 
‘Lucifer, laet wesen sochter
275
Vorwaert meer dine maniere,
 
Ic salt di volbringhen sciere,
 
Want het es mi clene pine.
 
Ic hebbe een cracht van venine,aant.
 
Men vint gheen van dierre naturen;
280
En mach in gheen vat gheduren,
 
No in ysere, no in stale,
 
No in goude, no in metale,
 
Dan in een coeclauwe allene.
 
Dat salmen gheven hem ghemene
285
Mettien claren wine ghemanc.
 
Hi sal sterven eer iet lanc.
 
Want Antypater, mijn vrient,
 
Die Alexandere heeft ghedient
 
+Ende over Grieken es baliu,
290
Dien hebbic, dat segghic u,
 
Vander wieghen up gheleert
 
Dat hi van buten enen eert
 
Ende int herte draghet de moort.
 
Nu es hi ghedaghet voort;aant.
295
Na dat hi hevet gheregniert dat lant,
 
Willene de coninc al te hant
 
Met hem hebben in sijn here,
 
Dat hi sine oude vertere.
 
Bi des mans helpe sal ic saen
300
Alexandere verslaen.’
 
Verranesse sprac dese tale.
 
Dat drouve volc priset wale,
 
Dat soe so sciere hadde vonden
 
Goeden raet in corten stonden.
305
Stappans voer soe uter helle
 
Tote Antypater, haren gheselle,
 
Die een quaet verrader was
 
Ende haerde sere in soorghen das,
 
Hoe hi behouden sal sijn ere
310
Jeghen den coninc, sinen here,
 
Doe riet soe der herten sijn
 
Te makene dat staerke venijn.
 
Ende doe hijs wale was gheleert,
 
Was soe saen ter hellen ghekeert.
315
Ende soe comt noch dicke uut
 
Te radene dusdaen saluut.
 
Nu es comen uter see
 
Alexander ende heeft mee
 
Wonders vonden, dies hi sach,
320
Dan ic u wel besceden mach.
 
Nu wille hi besien de woestine
 
+Van Endi met groter pine
 
Ende daerna so willi scone
 
Varen tote Babylone
325
Ende besetten Asienlant.
 
Daerna wille hi te hant
 
Affriken winnen al
 
Ende daerna, heeft hijs gheval,
 
Spanien winnen ende in dien
330
Ercules colummen sien
 
Ent westeinde van eertrike winnen.
 
Ende daerna willi doen bekinnen
 
Sine cracht in Vrancrike
 
Ende Gallen dwinghen ghemenelike
335
Ende Aquitaengen ende Bertanien
 
Germaengen ende Allemanien.
 
Dan willi Moniu overliden
 
Ende Lombaerdien doreriden
 
Ende dor Rome in Grieken varen.
340
Bedi ontboot hi te waren
 
Dien van Surien in waren saken
 
Dat si scepe daertoe maken.
 
Alsi besocht heeft dlant van Inden
 
Willi hem dies onderwinden.
345
Dit heeft hi met Porus bestaen,
 
Die hem raet gaf sonder waen,
 
Dat hi Inden bescouwe,
 
Om dat men hem niet en wantrouwe,
 
Dat hi hadde enech lant
350
En ware den Grieken al becant.
 
Si quamen bi groten brouken,
 
Daer souden si passage souken.
 
Mettien rees daer een dier
 
Vreselijc ende onghehier.
355
Sijn rugghe was scaerp alse een saghe,
 
Twee hovede hadt up sinen craghe;
 
+Deen was ghescepen alstie mane.
 
Sine huut, diet hadde ane,
 
Was ghelijc enen seepaerde.
360
Doe dander hovet openbaerde,
 
Gheleect eens cocodrilles hooft
 
Ende verbeet ooc, dies ghelooft,
 
Met enen bete ridders twee.
 
Sine mochtent nemmermee
365
Met ghenen spere doresteken.
 
Doe ghincsi sine been breken
 
Ende met groten hameren slaen.
 
Doe ghinghen si naerre staen;
 
Hem wonderes dat dier was so groot,
370
Dat daer lach ghesleghen doot.
 
Daerna quaemsi tenen woude,
 
Daer sloughen si tenten met ghewoude
 
Ses milen lanc, ses milen breet
 
Bi enen watere, dat Buemer heet.
375
Si wouden bliven daer dien nacht.
 
Doe waren met groter cracht
 
Die voorste cnapen sere versaghet,
 
Dat si ten tenten waren gejaghet
 
Ende si riepen ‘wapent u!
380
Hier comen olifante nu;
 
Si sullen dit here storen.’
 
Alexander hi riep voren
 
Die ridders van Tesalia:
 
‘Varet voren, ic come na;
385
Drivet voren swijn ende soghen
 
Doetse gorren, ghi sult moghen
 
Die olifante so vervaren.’
 
Selve quam hi na te waren
 
Met Poruse, dien edelen deghen.
390
Die olifante quamen hem jeghen,
 
Some swart some bont.
 
+Porus makede hem contaant.
 
Dat si goet te stride waren;-
 
Si wanese vaen ende vervaren-
395
Men soude de soghe so doen gorren,
 
Sine souden hem niet weren dorren.
 
Doe woorden die beesten versaghet,
 
Some vanden swinen verjaghet,
 
Some van ludene van businen.
400
Alexander volghede met pinen.
 
Daer slouchen siere neghenhondert doot
 
Ende tachtich, dat was wonder groot.
 
De tande naemsi tharen doene,
 
Ende keerden in die pauwelioene.
405
Die coninc hiet sciltwachte sciere
 
Bi nachte doen jeghen die diere.
 
Des ander daghes quam hi te waren
 
Ane een jeghenode ghevaren,
 
Ane enen meersch up een riviere.
410
Daer sach hi volc naect als die diere.
 
Si waren lanc neghen voete,
 
Si drinken water, eist sout, eist soete,
 
Rauwe vische eten siaant.
 
 
415
Buten water ende daer onder
 
Moghen si duren, dat es wonder.
 
Alsi wouden tote hem tiden,
 
Dukeden si in de riviere besiden.
 
Ebigmaris heet die riviere,
420
Daer si wonen dese diere.
 
Doe quamen si in een foreest,
 
Daer vonden si alre meest,
 
Die men heet Cynokephaline.
 
Si sijn ghehovet als hondekine.
425
Si quamen jeghen hem ghelopen
 
Te samen met groten hopen,
 
+Si scoten ende vloen mettien.
 
Si quamen al daer si sien
 
Woestinen utermaten breet.
430
Alexander hoort ende versteetaant.
 
Dat daer en was wonders nemee,
 
Tote datmen quame ter Oostersee.
 
Ende si voeren weder west.
 
Doe dochte den coninc wesen best,
435
Om dat dlant was waterloos,
 
Dat si niet en scieden altoos
 
Vanden watere, dan twalef milen.
 
Daer dedi tenten slaen tier wilen.
 
Die tenten sijn daer saen ghesleghen,
440
Ende hout daertoe ghedregen
 
Ende daer ghemaect groot vier.
 
Doe waert die wint so onghehier,
 
Die up hen van oosten quam,
 
Dat sijs alle woorden gram.
445
Hi stac die tenten al ter neder.
 
Dat vier vlooch voort ende weder
 
Ende verbernde man ende paerde.
 
Dat was een weder dat vervaerdeaant.
 
Dat volc, want et was bi nachte
450
Ende in dien heerfst dat waeit onsachte.
 
Doet dach was bonden si te samen
 
Hare haernasch ende quamen
 
Daert was ghelie in enen dal.aant.
 
Dies avonts ghinghen si over al
455
In die pauwelioene eten,
 
Want die stoorm was gheseten.
 
Des avonts waert daer coude groot.
 
Doe quam hem up een ander noot:
 
Die snee viel up hem in den dale
460
Also breet, dat lesemen wale,
 
Alse haddent ghewesen vliese.
 
+Doe ontsach hem van verliese
 
Alexander, die milde, die boude,
 
Hi waende dat al versmoren soude.
465
Hi en wiste ander boete,
 
Sonder dat hi onder de voete
 
Dien snee dien volke treden dede.
 
Maer een reghen quam daermede,
 
Die smelten dede al dien snee.
470
Te hans quam daer wonders mee:
 
Een gheswerc quam daerna ghegaen,
 
Vreselec so waest ghedaen,
 
Swart oft die helle ware,
 
Ende bedecte alle die scare,
475
Daer si laghen in dien dale.
 
Doe saghen si ten selven male
 
Groot vier vallen uter lucht.
 
Daeraf hadsi grote vrucht,
 
Want dat velt waert al ontsteken.
480
Dat volc begonde doe spreken
 
Ende seiden het ware ons heren wrake,
 
Dat een man begonde de sakeaant.
 
Die van gode verholen es,
 
Ende no Liber Bacus, no Hercules
485
So verre dlant en dorsten souken.
 
Doe hiet die coninc oude doukenaant.
 
Die te stucken ghescoert laghen
 
Dien ridders jeghen tfier draghen,
 
Want het wasser jeghen goet.
490
Die coninc sprac ‘god die doet
 
Met alre dinc, dat hi ghebiet,
 
Dien biddic dat hi ons besiet
 
Dat wi niet en sterven hier.’
 
Stappans bleef staen dat vier,
495
Ende die nacht verscoonde al.
 
Ende die coninc gheboot in 't dal
 
+Dat men groot vier ontsteken soude,
 
Ende dat hi ate, wie dat woude.
 
Drie daghe waren si achter een
500
Dat nie sonne up hem en sceen,
 
Want swarte gheswerc hadse bedect.
 
Eer Alexander wech ghetrect,
 
Dedi vijftich ridderen gravenaant.
 
Eerlike met groter haven,
505
Die in dien snee waren versmoort.
 
Ende daerna voersi voort.
 
Cortelike quamen si te waren
 
Bi der groter see ghevaren,
 
Daer si saghen Oost-Etyopen
510
Ende die montanien open,
 
Die Hennos heten in dat lant.
 
Daerwaert voer hi al te hant.
 
Si vonden thol, daer in ghevoetaant.
 
Liber Bacus was, die deghen goet,
515
Die al dlant verwan met wiven.
 
Dus hoort men Solinus scriven.
 
Ooc scrivet hi al over waer
 
Dat Liber Bacus was vierhondert jaer
 
Ende sesse, eer Alexander quam.
520
Doe Alexander thol vernam,aant.
 
Seidemen, wiere in ghinghe,
 
Dat hi soude cortelinghe
 
Sterven bindien derden daghe.
 
Dit hielt die coninc al over saghe.
525
Doe sinde hiere in someghen keytijf,
 
Die verbuert hadde dlijf;
 
Si bleven doot bin drien daghen.
 
Hi hads rouwe, hooric ghewaghen.
 
An Liber Bacus dedi sine bede
530
Ende bat dat hi ende sijn volc mede
 
Te lande weder moeste keren
 
+Te siere moeder met groter eren.
 
Dat bat hi al omme niet.
 
Alsi vraechde ofmen iet
535
Wonders meer vonde int lant,
 
Men seide ‘neent.’ hi hiet te hant
 
Al sijn here varen hene
 
In een poort, heet Fasiatene.
 
Si voeren bi siere baniere.aant.
540
Doe quamen hem tontmoete sciere
 
Twee oude man. doe sprac die coninc:
 
‘Secht mi, heren, ene dinc:
 
Weti iet wonders in dit lant?’
 
Die een seide al te hant:
545
‘Here, eist dat ghijt beghaert
 
Henen over tien dachvaert
 
Moochdi wonder groot bescouwen.
 
Maer ic segghe u bi trouwen,aant.
 
Dat hier tusscen luttel waters si.
550
Daeromme segghic di: bedi
 
Nem metti viertich dusent man
 
Ende bewisse di van water dan,
 
Want die rochen nouwe sijn,
 
Daer liden moet dat here dijn,
555
Daer moechdi vele beesten sien.’
 
Alexander was blide van dien.
 
‘Eer ghi mi enweghe leet,
 
Secht wat dat ghi mi beheet
 
Te toghene dat selc wonder es.’
560
Die een sprac ‘wes seker des
 
Ende merc des wale ende gome,
 
Wi sullen toghen di twee bome,
 
Deen es der manen, dander der sonnen,
 
Die griex ende intsch spreken connen;
565
Waer af dattu ooc wilt horen,
 
Sullen si di bringhen te voren.’
 
+Hieromme waert Alexander erre
 
Ende hi sprac ‘ben ic so verre
 
Van westen tote oosten ghereden,
570
Dat ghi mi sout bespotten heden?
 
Te waren, dat weert ut te scanden.’
 
Dae sworen si bede te hande:
 
‘Hets waer, ende ghi moecht weten saen,
 
Of wi u valsch doen verstaen.’aant.
575
Die ridders baden hem utermaten,
 
Dat hijt niet en soude laten,
 
Hine voere dat wonder besien.
 
Daer coos hi uutten here mettien
 
Viertech dusent, die best waren;
580
Dander hiet hi henen varen
 
Ridders ende ooc olifante
 
Knapen ooc ende seriante
 
Met Poruse te Fasiatene;
 
Ende hi voer metten ouden hene.
585
Int droghe lant sonder water
 
Vant hi vele ommateraant.
 
Serpente ende menegherande diere -
 
Van so misseliker maniere
 
Gheheten na die intsce tale,aant.
590
Dat niemen can ghedietscen wale -
 
Tote dat si quamen dien bomen bi.
 
Man ende wijf vonden si
 
In dat lant, dat si begheren,
 
Ghecleet met huden van panteren
595
Van tygren ende van anderen dieren.
 
De coninc vrachde ‘van wat manieren,
 
Ofte wat liede so sidi?’
 
Si seiden ‘Inden so sijn wi.’
 
In dat lantscap so wies ooc
600
Edele balseme ende wirooc,
 
Want de bome balseme draghen,
 
+Ende die liede, die si daer saghen
 
Si leveder bi al te waren.
 
Mettien so quam hi ghevaren,
605
al daer die mamerie stoet.aant.
 
Die pape hi quam ute te voet,
 
Die pape van dien bomen was.
 
Alexander mercte das,
 
Dat hi was langher dan tien voete,
610
Van ghedane haerde onsoete,
 
Swart, ghetant als een hont,aant.
 
Hi stont ghelijc ter selver stont
 
Alse of hine soude verbiten.
 
An sijn oren hinghen margariten.
615
Hi groete dien coninc ende vraghede
 
Wat hi woude ende wat hi jaghede.
 
Hi seide ‘ic quam hier in dien,
 
Dat ic die bome woude sien,
 
Die der sonnen enter manen
620
Heilech sijn na minen wane.’
 
Die pape sprac ‘bestu rene
 
Van wive ende van manvolc ghemene,
 
Du moghes gaen in die heleghe stede.’
 
Daer stonden Alexanders ridderen mede,
625
Vierhondert, luttel meer of min.
 
Die pape seide ‘wildi hier in -
 
Ghi sijt clene liedekine -
 
So doet af die vingherline
 
Ende uwe cleder ende uwe scoen,
630
Het es sede, ghi moetet doen.
 
Der sonnen boom sal spreken saen,
 
Alse die sonne sal onder gaen,
 
Want hets sijn recht ende sijn sede,
 
Ende alse de sonne riset mede.
635
Dier manen boom spreect also saen,
 
Alse die mane sal up staen
 
+Ende alse soe te hove gaet.’
 
Dit hilt al over baraet
 
Alexander, ende mettien
640
So ghinc hi die bome besien,
 
Die bede stonden in een paerc,
 
In enen mure en bore staerc.
 
Ende een bosch stont bindien mure,
 
Dien ghinc die coninc selve dure
645
Met anderen sinen ghesellen.
 
Si saghen uten bomen wellenaant.
 
Balseme, diemen diere coopt,
 
Ghelijker wijs dat hars looptaant.
 
Ende hanghet uten kerseboom.
650
Dies nam Alexander goom
 
Ende naems vele, omdat wel rooc.
 
So deden sine ridders ooc.
 
In midden van den foreeste
 
Stonden twee die alre meeste
655
Bome, die noit die coninc sach.
 
Dat waest, daer het al an lach.
 
Si waren hoghe der voete hondert,
 
Hoe sere dat Alexandere wondert;
 
Hi waende wale al over waer
660
Dat vele te reghene pleghe daer,
 
Ende si so lanc waren daerbi.
 
Mettien so antwoorde hi,
 
Die pape, ende seide dat noit rein,
 
No beeste no voghel enghein
665
No ooc geenrehande serpent
 
Waert ghesien al omtrent.
 
Ne ware die bome bedeaant.
 
Waren ghewassen uter hede
 
Ende ghewijt wilen ere
670
Inder manen ende der sonnen ere.
 
Die grote Inden settense daer
 
+Ende woonden hier menech jaer,
 
Ende si sijn lanc van helechede.
 
Doe woude die coninc daer ter stede
675
Offeren doen. die pape verboot
 
Ende seide ‘hier en mach niemen doot
 
Beeste slaen, no voghel ooc,
 
No selve ontsteken wirooc’
 
Ende hiet hem allen na dien
680
Dat si vielen up hare knien
 
Ende cusseden dat hout
 
Ende baden met ghewout
 
Bede der manen ende der sonnen,
 
Dat sijs hem souden onnen,
685
Dat si die waerheit doen verstaen,
 
Hoet met hem soude vergaen.
 
Dat dede gheerne Alexander.
 
Doe vraghede dien pape een ander,aant.
 
Weder si spraken griex so intsch.
690
Die pape seide ‘ic wilduut kins:
 
Der sonnen boom hi can wel bede,
 
Dier manen boom beghint gherede
 
In griex, in intsch int hi di spraken.
 
Dit sijn waerlike saken.’
695
Tien tiden dat dit ghesciede
 
Sach die coninc ende sine liede
 
Die sonne te hove gaen
 
Ende dat sonnenscijn ooc slaen
 
Boven an dier sonnen boom.
700
Die pape seide ‘nemet goom!
 
Siet upwaert ende peinst te voren,
 
Waer af ghi wilt die waerheit horen!
 
Dan salmen u saen antwoorden.
 
Niemen en segghe het met woorden!’
705
+De coninc ende sine liede saghen
 
Onder die bome, onder dier haghen,
 
Si wachten hem jeghen baraet.
 
Doe vernamen si gheen quaet;
 
Upwaert saghen si doe alle.
710
Hi peinsde, hoe hi met ghevalle
 
Ende met seghe ende met eren
 
Te lande weder soude keren
 
Moeder ende suster sien.
 
Die sonnenboom antwoorde mettien:
715
‘Onverwonnen met wighen
 
Alexander, du sout ghecrighen
 
Dat heerscap van eertrike.
 
Maer du en comes sekerlike
 
Te dinen lande nemmermere.’
720
Dit sprac die boom toten here
 
Met cleenre stemmen in intscer tale.aant.
 
Die woort bequamen hem niet wale
 
Alexandere; het was hem leet
 
Dat hiere so vele hadde gheleet.aant.
725
Sijn volc begonde wenen;
 
Alexander dreechde dien enen,
 
Den anderen stilde hi met mieden
 
Ende bat al sinen lieden
 
Dat sijt niemenne en seiden.
730
Anderwerf so woude hi beiden,
 
Van dier manen boom te hoorne tale.
 
Die pape hi seide hem wale
 
Dat te midnacht soude sijn
 
Dier manen upganc bi een lictekijn.
735
Hier om woude Alexander biden
 
Ende nam neven siere siden
 
Perdicas ende Philotine
 
+Ende daertoe dien neve sine,
 
Die cortelinghe uut Grieken quam.
740
Want hi vele wel vernamaant.
 
Dat niemen anderen slouch daerin;
 
Dies ontsach hi hem te min.
 
Al die andere hiet hi vlien
 
Ende ghinc inwaert met hem drien
745
Vore dien heleghen boom staen
 
Ende anebedene saen
 
Ende peinsde dat hi weten woude
 
Die stat, daer hi in steerven soude.
 
Ende doe die mane begonste risen,
750
Sprac die boom in griexer wisen:
 
‘Alexander, deghen vri,
 
Dijn steerfdach es hierbi;
 
Ter neghender maent, int naeste jaeraant.
 
Saltu sterven, dat es waer,
755
Te Babilonien in die stat.
 
Het sal di een doen dat,
 
Daer up du moedes min no mere.’
 
Alexander weende sere,
 
Also deden dander drie.
760
Al nochtan so twifelde hie,
 
Ocht enech ware vanden drien
 
Daert hem af mochte ghescien.
 
Ende dat berou hem haerde sere
 
Dat hijs en peinsde min no mere.aant.
765
Si ghinghen danen ende wouden eten.
 
Maer Alexander, woudijt weten,
 
Drouvede, dat hi niet en at.
 
Sine vriende baden hem dat,
 
Dat hi hem selven niet en dode.
770
Hi at een deel, al dede hijt node
 
Ende daerna ghinc hi biden mure,
 
Dat hi daerna ter eerster ure
 
+Echt hore dier sonnen boom.
 
Der dagheraet so nam hi goom.
775
Hi wecte sine vriende saen.
 
Tote dien pape sijn si gegaen,
 
Die noch sliep ende was bedectaant.
 
Met dierhuden onverdect.
 
Een kouke, was dies avonts bleven
780
Van balseme, lach hem beneven,
 
Up ene tafele die vor hem es,
 
Ende daerup een yvorijn mes;
 
Want daer en es yser no loot,
 
Maer gout hebben si te vullen groot.
785
Si eten balseme ende wirooc,
 
Claren boorne drinken si ooc,
 
Die daer springhet in een dal.
 
Ende die liede pleghen al
 
Tetene sonder scolaken;aant.
790
Si en hebben bedde no lilaken,
 
Van vellen maken si leitierenaant.
 
Ghecleet met huden vanden dieren.aant.
 
Bina leven si tweehondert jaer.
 
Die pape ghinc met hem daer.
795
Vore der sonnen boom si ghien.aant.
 
Alexander peinsde in dien,
 
Wie dattene doden soude.
 
Hi peinsde dat hijt weten woude,
 
Wat siere moeder Olimpias
800
Ende sinen susteren ghehouden was.aant.
 
Doe sprac die boom in griexe woort:
 
‘Brochtic di den verrader voort,
 
Daer di de doot af sal comen,
 
Du haddes hem saen sijn lijf ghenomen;
805
Dus soutstu die dinc verdriven,
 
Die niet achter en moghen bliven.
 
Over neghen maent hier naer
 
+Saltu doot bliven, dat es waer,
 
Te Babylonien in die poort.
810
Du en weerts van ysere niet vermoort,
 
No met selvere, no met stale,
 
No met goude, no met metale,
 
Du salt sterven met venine.
 
Olimpias, die moeder dine,
815
Sal doorperleke bliven doot,
 
Ombegraven ende bloot
 
Salsoe ligghen vor de beesten.
 
Dine sustere selen sijn de meeste,
 
Ende twee die salechste langhe wile,
820
Die solen sijn bin menegher mile.
 
Al sal dijn leven niet sijn lanc,
 
Die werelt sal sijn in dijn bedwanc.
 
En vraech ons en twint niet voort!
 
Rume onse borch ende vare ter poort,
825
Die Faciatene heet,
 
Tote Poruse ghereet!’
 
Die pape sprac ‘u hantgheslach
 
Ende u wenen al dien dach
 
Doet de bome belghen sere.
830
Rume die borch, coninc here!’
 
Nu twivelt meneghen man hier af,aant.
 
Wie hem daer antwoorde gaf.
 
Dattie bome niet en spraken
 
Weetmen wale in waren saken.
835
Some segghen sekerlike
 
Dat dinghel was van hemelrike,
 
Ander liede waenden das,
 
Dat het van den duvele was.
 
Maer daertoe secht mi mijn waen,
840
Die duvel en mach niet verstaen,
 
Wat so enech mensce peinset,
 
Ofte segghen waer ongheveinset
 
+Sonder loghene daermede.
 
Maer dese stemme en dede
845
El niet dan waer verstaen.
 
Hierbi so seghet mi mijn waen,
 
Na dien dat soe gaf antwoorde
 
Dien ghepeinse ende niet dien woorde,
 
Dat soe van goods halven was.
850
Dient waer dunct, volghe mi das!
 
Alexander hiet te hant
 
Sinen lieden rumen dlant
 
Ende hietse varen hene
 
Te Poruse te Faciatene,
855
Want het dochte hem wesen goet.
 
Hi saecht an dier liede moet
 
Dat si in wanhope waren,
 
Hi sach wel dat hi moeste varen
 
Danen, en soudsi hem begheven.
860
Hi bat dien drien, die daer beneven
 
Waren daer men die antwoorde gaf,
 
Dat siere niet en seiden af.
 
Aldus sijn si enwech ghevaren,aant.
 
Die balseme ende wirooc te waren
865
Roken so langhe stont.
 
Doe dat dien Inden waert cont,
 
Die woonden bi der groter see,
 
Seiden si dat nemmermee
 
Alexander sterven en mochte,
870
Om dat hi dat lant besochte,
 
Daer noit vremde man en quam.
 
Doe dat Alexander vernam,
 
Wiste hijs hem danc ende dochte
 
Dat het loghene wesen mochte,
875
Die hem die bome hadden gheseit.
 
+Ende hi voer te Poruse ghereit.
 
Daerna quam hi in een dal,
 
Hiet Jordia over al.
 
Daer sijn serpente menech een,
880
An haren hals hebben si dien steen,
 
Die smaragdus es ghenant.
 
Noit en was man becant,
 
Die liden mochte dor dat dal.
 
Die serpente leven alaant.
885
Met witten peper, dat wast int lant.
 
Dat es dien Inden wel becant.
 
Si hebben daer ghemaect forneise,
 
Daer si up ligghen met peise,
 
Dertich voete vander eerden.
890
Daer met jaghen si haerre veerden
 
Die serpente met viere;
 
Dus eist van bruunre maniere.
 
Die serpente die daer sijn,
 
Alse beghinnet die lentijn,
895
So hebben si orloghe groot
 
Ende dan blijfter vele doot.
 
Hieraf hadde meneghen steen
 
Alexander, dat wonder sceen.
 
Daerna quamen si te hant
900
Varende in der Bragmannen lant,
 
Dats heilechste volc van eerderike.
 
Si delen haer goet ghemeenlike
 
Ende si en hebben gheen afgode.
 
Si en doen niet buten goods ghebode,
905
Daer sijt weten, nemmermee.
 
In dien lande noch in dier see
 
En souken si neringhe enghene.
 
Si ontfinghen wel ghemene
 
Alexandere ende ooc die sine,
910
Die daer quam met groter pine,
 
+Ende Dyndimus, die daer was here
 
Ontfinkene met groter ere.
 
Van danen voer hi tote Ceres,
 
Dat alre gherechteste volc es,
915
Dat men weet in eerderike.
 
Tusscen dese twee conincrike
 
Loopt een riviere, die Axis heet.
 
Dats een lant, daer men niet en weet
 
Van hoerdom no van valscen ede,aant.
920
Daer en was noit so groot onvrede,
 
Daer men manslacht om dede;
 
Dronkenscap no *
 
En kent men daer clene no groot;
 
Si en eten anders niet dan broot
925
Ende daertoe somech coukelkijn,
 
Si drinken borne; ende dit sijn
 
Die behendechste van sijtwerke.aant.
 
Si maecten een ghelede sterke
 
Ende leden dien coninc uptie vaert
930
Ten coninghe Poruse waert
 
Al toten berghen van Caspi,
 
Ende daer so scieden si.
 
Voort quam Alexander die fiere
 
Daer hi vant erehande diere:aant.
935
Voren rechte tusscen haer oren
 
Stont ghewassen een groot horen,
 
Alst ware een selfwassen been,
 
Dat ghelijc enen swaerde sceen
 
Ende ghetant ghelijc ere saghen.
940
Teerst dat si die liede saghen,
 
Quaemsi ghelijc verwoeden wilde
 
Ende staken de ridders dor die scilde.
 
Daer hadden si enen staerken strijt.
 
Si slougher doot ter selver tijt
945
Achtdusent ende vierdehalf hondert.
 
+Hoe sere dies Alexandere wondert
 
Dat si so sere jeghen hem striden!
 
Doch dat sijt met pinen liden
 
Ende quamen aldaer ghevaren,
950
Daer Porus lach met siere scaren.
 
Na dien dat Permenio
 
Was versleghen rechte also,
 
Alse de achtende bouc vertelt,
 
Makede Alexander met ghewelt
955
Over Percen ende over Meden
 
Ende alle die goede steden
 
Baliu sinen neve Aloene
 
Ende gheboot hem te doene
 
Dat hi soude in corter wile
960
Vive guldine pileaant.
 
Maken doen te Babilone.
 
Daerin hiet hi scriven scone
 
Altenen gader sine geesten.
 
Die soudemen setten met groter feesten
965
Int al einde van Endi,aant.
 
Voorder dan die deghen vri
 
Liber Bacus noit comen dorste,
 
Ofte Ercules, die edele vorste.
 
Si waren lanc vijfentwintech voete,
970
Daer an bescreven met grooter moete
 
Sine geesten utermaten wale,
 
Tien voete hogher dan Ercules pale
 
Ende daertoe voorder oc gheset,
 
Want hi dlant besochte voorder bet.aant.
975
Alexander vergat dies al
 
Dat hem dat ghevallen sal,
 
Dat hem die bome hadden gheseit,
 
Maer hi haeste hem ghereit
 
Te winne also menich lant,
980
Alse hier voren es ghenant,
 
+Daer hi de scepe toe dede maken.
 
Ende of ooc waer waren die saken,
 
Die hem die bome seiden,
 
So woude hi hem ghereiden,
985
Te stervene met groter ere.
 
God here, wel lieve here,
 
Wat inde sal hier ave wesen?
 
Al waert al sijn daer wi af lesen,
 
Ende al dat dat sonnescijn besiet,
990
Nochtan soudt hem al dunken niet.
 
Ens niemen rike die nu levet,aant.
 
Hem en ghenoughet te dien dat hi hevet.
 
Hoe saen sal hi sijn bedroghen!
 
Nu wille hi sine macht toghen
995
Al dien lieden, die nu sijn;
 
Te waren dat sal een venijn
 
Hem benemen haerde saen.
 
Hi waent die werelt al verslaen
 
Ende al tfolc verwinnen moghen,
1000
Hi sal verliesen met ere toghen:
 
Want die verrader Antipater,
 
Die hem dies ghenenden der,
 
Ende sulc sijn gheselle,aant.
 
Dien die vrouwe van der helle
1005
Leerde maken dat venijn,
 
Dat niewer in en mochte sijn,
 
Sonder in een coeclauwe allene,
 
Die sijn comen al ghemene
 
Te Babilonien in die poort
1010
Ende visieren om die moort.
 
Men leest in een ander stedeaant.
 
Dat Alexanders suster dede
 
Met haren rade den broeder vergheven;
 
Want soe waende na sijn leven
1015
Enen hoghen man nemen daerna.
 
+Aldus seghet Scolastica.
 
God here, hoe valsch es die aventure!
 
Nu hevet soe te menegher ure
 
Desen man behouden dleven;
1020
Och, sal soe hem laten vergheven?
 
En mach soen nu niet doen ontvlien,
 
Of dat die saken niet en ghescien:
 
En mach soe niet openbaren
 
Die ghone, die dat doen begaren,
1025
Ende doene anders sins doch bliven,
 
Waert met sweerden of met kniven?
 
Want daermet heeft hi meest ghedaen.
 
Maer nu seghet mi mijn waen
 
Dat hi was so seghevri,
1030
Dat niemen in die werelt en si,
 
Diene mochte met wapen winnen.
 
Willemen dan die waerheit kinnen,
 
So waest hem dan meerre ere,
 
Dat menne mochte nemmermere
1035
Doden, dan met venine.
 
Dus quam hem ere vander pine.
 
Nochtan dat de Aventure sach
 
Dat hem naecte die steerfdach,
 
Wille soene prince maken allene
1040
Over de werelt al ghemene.
 
Soe maecte cont dien coninc
 
Also verre als die werelt ghinc.
 
Also sere waert tfolc vervaert,
 
Doe dat openbare waert
1045
Dat hi bedwonghen hadde Asien lant,
 
Ende hi woude al te hant
 
Dwinghen dlant van Affrike
 
Ende al de werelt ghemenelike -
 
Hoe verre dat si van hem waren -
1050
Dat si niet en waenden ontfaren;
 
+Gheen eylant en was so vast,
 
En ontsach dien wreden gast.
 
Al die lande van eertrike
 
Ghereden hem ghemenelike
1055
Alexandere te gane in hant
 
Ende up te ghevene al hare lant,
 
Om te sachtene sinen moet.
 
Si quamen ter see waert metter spoet
 
Ende snelden hare vaert.
1060
Cartago waert so vervaert
 
Ende algader Affrike
 
Dat si meenden ghemeenlike
 
Si wouden hem sijn onderdaen
 
Spanien, dat hadde ontfaen
1065
Daer te voren meneghen seghe,
 
Screef dat hem wilde alleweghe
 
Dienen alse sinen here.
 
Gallen seinde hem, dat es ere,
 
Een fine guldine crone.
1070
Almanien quam hem scone
 
Ende Germanien te ghenaden.
 
Lombardien es beraden
 
Ende Italen alghemene:
 
Al sijn si mettien staerken stene
1075
Van Moniu ghevest ende metter see,
 
Sine waenden nemmermee
 
Alexandere wederstaen.
 
Sardanien waert hem onderdaen
 
Ende ooc die vaste Cecile
1080
Ende Cypre, dan was ghene ghile.
 
Maer ic maect u te lanc:
 
Wat so die aerde in hare bedwanc
 
Hevet dat waert hem onderdaen
 
Ende quamen te Babilone saen.
1085
So menech bode quam al daer,
 
+Scepe geladen, dat was waer,
 
Met so menegher dierhede
 
Ende daertoe van so menegher stede,
 
Dats cume ieman gheloven mochte,
1090
Hoe men daer die mare brochte.
 
Teerst dat Macedo vernam
 
Dat eertrike al gader quam
 
Te Babilonen hem te ghenaden,
 
Waert hi haerde saen beraden
1095
Ende hadde dien wille groot
 
Te varene te siere dootaant.
 
Ende snelde hem sere utermaten.
 
Hi quam in dier Eufraten
 
Nederwaert met siere scaren
1100
Al bi dien watere ghevaren.
 
Ende doe hi quam dier stat bi,
 
Ontsceepte die deghen vri
 
Ende voer toors metter vaert.
 
Doet in die stat cont waert
1105
Dat Alexander quame aldaer,
 
Dat segghic u al over waer
 
Dat men al die stat verchierde.
 
Elc man pijnde ende visierde,
 
Hoe hi hem scoonste maken mochte.
1110
Ic segghu dat in waren ghedochte
 
Dat si maecten meerre feeste
 
Bede die minste entie meeste,
 
Dan si ghedaen hadden te voren,
 
Doe si hem coninc vercoren.
1115
Ende Alexander quam ghevaren
 
Moghentlike met drien scaren;aant.
 
Die poorters quamen jeghen hem uut,
 
Daer was van feesten groot gheluut.
 
Aldus quamen si in die stede,
1120
Daermen hem groot ere dede.
 
+Teerst dat hi was ghebeet,
 
Was hem een sitten ghereet
 
Van yvore ende van goude.
 
Selve was hi, alse hi woude
1125
Versiert met ere conincscrone.
 
Daer besiden so sat scone
 
Die grote coninc Porus,
 
An dander side Exateus,
 
Die dies conincs Daris broeder was.
1130
Ic dar mi wel vermeten das,aant.
 
Dat siere ghenote engheen
 
Scoonre man ghinder en sceen:
 
Sijn haer was kersp ende blont,
 
Blosende lier ooc talre stont,
1135
In die oghen was hi goedertieren.
 
Hi hiet in laten sciere
 
Die boden, die daer waren comen,
 
Die ic bi namen u sal nomen.
 
Teerst quam die bode van Gallen
1140
Ende brachte vor hem allen
 
Enen scilt ghesmeet van goude,
 
Versiert met stenen menechfoude;
 
Want daer es van ridderscap die blome.
 
Cartago met groten rome,
1145
Die van Affrike es hovetstede,
 
Brochte enen helm van goude mede,
 
Want men daer die beste maect.
 
Almanien brochte al naect
 
Te prosente een swaert van stale,
1150
Dat men daer can smeden wale,
 
Van goude die appel ende scoe.
 
Spanien seinde dien coninc doe
 
Een oors van prise appelgrau,
 
+Ghereide ende breidel van siden blau
1155
Ende die steghereep van goude.
 
Italien seinde dor sine houdeaant.
 
Van siden een groot pauwelioen.
 
Cecilien seinde na sijn doen
 
Halsberch ende cousen een paer
1160
Ende een coverture van selvere claer.
 
Noorweghen ende Denemaerke
 
Seinden teldende peerde staerke,
 
(Want het was tien tiden een)
 
Inghelant, dat wonder sceen,
1165
Seinde enen cop vol diere stene;
 
Het was Scollant doe ghemene.
 
Yrlant seinde een scip vul scachte,
 
Baertanien seinde daer met crachteaant.
 
Enen boom, die ganse drouch.
1170
Nochtan en waest niet ghenouch:
 
Elc conincrike seinde scone
 
Van goude ene diere crone
 
Ende daertoe purper ende scarlaken
 
Ende alrehande diere saken:
1175
Selver, gout ende bliaude
 
Ende meneghe diere miraude
 
Ende wat die mensce gheerne siet.
 
Dat ic u nome, dats al niet;
 
Maer ic segghe u cortelike,
1180
Al dat goet van eerderike
 
Was hem gheseint daer te samen.
 
Dus sprac hi ten ghonen, diere quamen:
 
‘Danc hebbes god ende daventure -
 
Al eist mi worden te sure -
1185
Dat mi ghesciet al dese ere
 
Dat ic bem een enech here
 
Van eertrike nu tier tijt.
 
+Dat ghi, die hier nu comen sijt
 
Ende van verren sijt ghesent,
1190
Over here mi bekent
 
Sonder slach ende sonder stoot,
 
Danc ooc moetijs hebben groot.
 
Hadde Daris aldus ghedaen
 
Ende over here mi ontfaen,
1195
Hi hadde weder ontfaen sijn lant.
 
Dus waert woorden hem becant
 
Dat mi te dienne es groot ere.
 
Porus, die rike here,
 
Mach dat weten haerde wel
1200
Dat ic sachte bem ende niet fel,
 
Al verwan ickene met stride
 
*
 
Dan mi te dienne in allen tide.
 
Want ic wille dat mijn vrient
 
Ende wat menscen dat mi dient
1205
Dat hi wese also vri
 
Ende eighendomes quite si,
 
Dat men segghe in elke stede
 
Dat el niet dan vrihede
 
En es mi te wesene onderdaen,
1210
Up dat si willen te paise staen.’
 
Dit hevet hi ten boden gheseit.
 
Mettien so keerde hi hem ghereit
 
Te sinen ridderen ende sprac:
 
‘Ghi, die groot onghemac
1215
Ende menech lant hebt dorronnen,
 
Eer die werelt wi verwonnen,
 
Met wier cracht ic hebbe ghecreghen
 
Dat mi die werelt heeft gheneghen,
 
Uwe loen en sal niet wesen clene;
1220
Want ghi weerdich sijt allene
 
Mi te hebbene tenen here,
 
Ende ic bem weerdech wel der ere
 
Dat ic ooc u coninc si;
 
+Want u die coude niet van mi
1225
En verdreef in Siten lant;
 
Die grote hitte ende tgrote sant
 
Van Libien ende van Persi
 
En versciet u niet van mi.
 
Dat wonder van der intscer see,
1230
Dat swarte gheswerc, die grote snee,
 
Die leuwe van Yrcani
 
Ende dat wonder van Endi,
 
Die serpente ende die olifante
 
Ende ooc die leleke gygante,
1235
Al hebdijt met mi dorronnen;
 
Darise bebdi tweewerf verwonnen
 
Ende Mennoene hebdi doot;
 
Porus weec, al was hi groot,
 
Taxillis ende Abysari,
1240
Dese coninghe verwonnedi.
 
Nu en wetic hier ter tijt
 
In die werelt enghenen strijt;
 
Maer om dat ic niet en wille
 
Dat onse wapen ligghen stille,
1245
Laet ons een ander werelt souken!
 
Men vindet lesende in bouken
 
Dat een ander werelt es,
 
Daer tfolc heet Antypodes,
 
Laet ons dat winnen mede!
1250
Dat gheen lant no ghene stede
 
En si, si en sijn algader mijn;
 
So en mach gheen sake sijn,
 
Die ghebreect an uwer ere,
 
Dus salmen van ons emmermere
1255
Bede singhen ende lesen.
 
Hier af sal ic u leetsman wesen.
 
En es gheen lant dat * staet,
 
Willics mi pinen, in doorgaet.
 
 
1260
+ 
 
Die staerke maecht al besouken.
 
Ja en segghen onser voorders bouken
 
Dat mee werelde sijn dan ene?
 
Mine bliscap soe es clene
1265
Dat ic dene niene hebbe bedwonghen.
 
Het weten doude metten jonghen
 
Dat mi Rome hier te voren
 
Tenen here hadde vercoren
 
Ende si mi seinden haerde scone
1270
Bi Emulium ene crone;
 
Nu wilsi dit belof mi breken.
 
Dat willic talre eerste wreken
 
Ende Rome neven daerde slechten,
 
So dat si nemmermeer en vechten.’
1275
Dit sprac hi, ende daerna saen
 
Begonste de sonne sinken gaen.
 
Stappans ghinc de sonne te hove,
 
Entie coninc van groten love,
 
Dien eertrike was onderdaen,
1280
At ende ghinc slapen saen.
 
Ende die lucht waert onghedaen;
 
Sterren ende mane woorden bevaen
 
Met enen swarten gheswerke in dien,aant.
 
Datse niemen en mochte sien.
1285
Waer so die scepeliede waren,
 
Die bider see souden varen,
 
Si en consten bi sake neghene,
 
No bi naelden no bi stene
 
Die leidesterre niet ghevinden.
1290
Om dat si hem niet en bekinden
 
Bi sterren no bi steens cracht,
 
Bleven si al dien nacht
 
Drivende. al, clene ende groot,aant.
 
Beweende Alexanders doot.
1295
God here, wel lieve here,
 
+Waerbi verloos hi emmermere
 
Tgheluc, dat hem mede was?
 
Maer ic bem in wane das:
 
Hadde hi hem laten ghenoughen
1300
Met redene ende met ghevoughe,
 
Hadde hi so ootmoedelikeaant.
 
Gheluc ghedraghen, als hi was rike,
 
Alse hi sijn aermoede dede,
 
Hi ware ontfaren terre stede,
1305
Dat hi niet en ware bleven
 
Van den venine, dat hem was ghegheven.
 
Nu eest comen ter dagheraet,
 
So dattie dou te vallene en bestaet;
 
Die voghele en songhen niet,
1310
Dat haerde selden es ghesciet
 
Na dien tijt van haren eersten sanghe;aant.
 
De nachtegale sweech van bedwanghe
 
Ende van rouwe, die nakende was.
 
Vele liede mercten das,
1315
Dat de daghesterre eerst verscoot
 
Ende dandere lichten noch al bloot,
 
Doe die dagheraet up stoet;
 
Soe snelde haer met groter spoet
 
Voor den daghe te hove waert,
1320
Ghelijc of soe ware vervaert.
 
Die dagheraet was haerde lanc,
 
Die sonne rees aen haren danc.
 
Teerst dat soe was up ghestaen,
 
Woude soe wederkeren saen;
1325
Maer goods ghebot wasser weder.
 
Ay, god here, doe keren weder
 
Die sonne, of een wile staen!
 
Want soe sal bederven saen
 
Die sonne van der werelt al.
1330
Maer, weet god, dat ongheval
 
Ende die wile soe was bi
 
Dat die edele deghen vri
 
Dat venijn moeste ontfaen,
 
+Dies hi niet en mochte ontgaen.
1335
Die sonne sceen hoge up den dach
 
Ter cameren, daer hi in lach
 
Haerde sachte ende sliep.
 
Menech man snelde ende liep
 
Te comene in dies conincs sale.
1340
Die coninc achemeerde hem wale
 
Ende quam sitten uptier sele.
 
Daer was feeste overvele.
 
Selve gaf hi grote ghichten,
 
Meer dan ic u can berichten.
1345
Mettien so brochtemen dien wijn,
 
Daertoe snelden de ridders fijn.
 
Senberis ende Antypater,aant.
 
Dier ic cume ghewaghen der,
 
Brochten ghemanc in dien wijn
1350
Dat onverwinleke venijn.
 
Ende dien god dies onste
 
Dat hem noit man verwinnen en conste,
 
Hem quam coude ende grote pine,
 
Dat hi vel ende beswalt onder de sine.
1355
Doch halpmen hem te bedde waert.
 
Sine vriende bleven beswaert
 
Ende weenden haerde sere;
 
Maer daer en dorste vor dien here
 
Niemen wenen openbare;
1360
Si waenden der aventuren wareaant.
 
Soude hem te staden staen,
 
Alsoe dicke hadde ghedaen.
 
Maer teerst dat dat venijn
 
Quam binnen dien aderen sijn,
1365
Ende hem die puls dede verstaen
 
Dat hi niet en mochte ontgaen,
 
Dede hi maken in die sale
 
Sijn bedde scone ende wale.
 
Daer quamen al sine baroene
1370
+Ende menich seriant coene
 
Wenende ende waren onvro.
 
Teerst dat dit sach Macedo
 
Dat menech sine cleder scoorde,
 
Sprac hi dusdaneghe woorde:
1375
‘Wie sal na mi werdech wesen
 
Dat hi here si van desen
 
Ende coninc van diere scare,
 
Teerst dat ic uter werelt vare?
 
Langhe ghenouch hebbic ghehadt
1380
Die werelt al, ic benre sat.
 
Mi es ghenouch ooc aventure
 
In stride vergaen wel ter cure;
 
Minen leden vernoiet des,aant.
 
Dat dese siele daerinne es;
1385
Ic hebbe verteert lijf ende stonde
 
In dier werelt met menegher sonde;
 
Ic hebbe ghenouch tote nu
 
Die werelt berecht, dat segghic u.
 
Ic moet berechten nu dien troon;
1390
Men roupt mi te meerren loon,
 
Want die hemel wille mi halen,
 
Om dat ic daer soude betalenaant.
 
Dat rike, dat gherechte algader
 
Met Jupiter, minen hemelscen vader.
1395
Daer moetict berechten al,
 
Van eerderike dat gheval
 
Ende al dat doen van hemelrike.
 
In weet ooc niet sekerlike
 
Oftie gygante sijn verresen,
1400
Daer wi vele ave lesen,
 
Astreus ende Tifoëus
 
Egeon ende Enceladus
 
Ende si dien hemel willen winnen.
 
+Si willen weten ende bekinnen
1405
Dat Jupiter van groter ouden
 
Dien hemel niet en can behouden.
 
Om dat si niet en dorren striden
 
Hebben si nu te desen tiden
 
Boden al na mi ghesant
1410
Dat ic mijn comen niet en make lanc,
 
Ende Jupiter hevet gheseit;
 
Ic moet dare, al eest mi leit.’
 
Aldus inde hi sine woort.
 
Sine ridders vraechden hem voort,
1415
Met naten oghen, wien hi wilde
 
Dat eertrike na hem behilde.
 
Hi sprac ‘het sal die beste sijn
 
Coninc na dat leven mijn
 
Entie es dies riken werdich wale.’
1420
Mettien ontvel hem die tale,
 
Ende hi en constene niet ghenomen.
 
Maer in dien es hi becomen,
 
Dat hi nam een vingherlijn
 
Van den luchter vingher sijnaant.
1425
Ende gaeft Perdicas an die hant.
 
Die heren peinsden al te hant,
 
Dat hi woude dat na sijn leven
 
Perdicas hare here bleve.
 
Scolastica seit dese dinc:aant.
1430
Doe hem sine tale ontghinc,
 
Dat hem sine memorie bleef,
 
Ende alle sine dine bescreef,
 
Ende dat hi twalef jaer drouch crone.
 
Ooc maecte hi twalef stede scone;
1435
Alle hiet hise Alexandrie,
 
Sonder ene stede vrie,
 
Die hiet hi Bucifaline,
 
Ende some hiet hise Alexandrine.
 
Hi bescreef in elke stede
1440
+Enen coninc ende dede
 
Elken ene crone draghen
 
Van dien ridders in dien daghe
 
Die met hem waren sine ghenoot.
 
Ne ware na sine doot
1445
Vochten die viere jeghen die achte
 
Ende verwonnense met crachte.
 
Deen vanden vieren was Tholomeus,
 
Dander was Anthiocus,
 
Emenidus ende Perdicas:
1450
Dus wanic datter viere was.
 
Dese viere behelden trike
 
Na Alexandere gheweldelike.
 
Doe Alexander elken coninc
 
Bescreven hadde sine dinc
1455
Drouch hem tfenijn ter herten saen.
 
Sine oghen ghinghen te stare staen,
 
Ende dat coude vander doot
 
Brachte hem selken wederstoot,
 
Dattie siele sciet uten vate
1460
Ende voer enweghe haerre strate,
 
Daer soe verdiende ende god gheboot.
 
Doe waert van claghen gheluut so groot
 
Alse ocht die donre ware.
 
Dat saghen si openbare,
1465
Dat hem dAventure niet en halp,
 
Dies maecten si groot ghestalp.aant.
 
O wi, hoe salech ware die man,
 
Leide hi sinen sin daer an,
 
Hoe hi de salechede mochte erven,
1470
Ende hi dan ontsaghe sterven;
 
Want es het aerm, es het rike,
 
Al moet sterven ghemenelike.
 
Dats der sielen een groot vaer
 
Daer men volcht den goede naer,
1475
Dat dien aermen man bedrieghet;
 
+Die werelt ere, die gheerne lieghet,
 
Doet vergheten ons der doot.
 
In dier see doochtmen vrese groot,
 
Ghelijc oft volc ware verwoet
1480
Ende al om dier werelt goet.
 
Clerke varen te Rome waert,
 
Dat es een vreselike vaert,
 
Daer si ooc groot goet om verteren;
 
Want si willen impetreren
1485
Provende met groter eren.
 
Ghevalt dat si te lande keren,
 
So comt een coorts ende nemet saenaant.
 
Al dat si hebben begaen.
 
Bi Alexandere prouvent wi allene:
1490
Dien de werelt was te clene,
 
Die geeste seghet ons daer af:
 
Hem was groot ghenouch een graf
 
Van vijf voeten maerberijn.
 
Te waren, dat dunct mi jammer sijn
1495
Dat so edel een lichame
 
Ende een man van sulker name
 
So langhe in ondiere aerde lach,
 
Tote dat Tholomeus sach,
 
Die ooc mede Soter hiet,
1500
Dien Alexander Egypten liet;
 
Dat was die gone die Achers stichte.
 
Hi maecte, seghet dat ghedichte,
 
Alexandere een diere graf
 
In die stat, die hi hem gaf,
1505
Dats in Egypten Alexandrie,
 
Daer was met groter sengerieaant.
 
De here begraven ende met feesten.
 
Hier makic ende vander geesten.
 
Nu dankic gode, die mi die cracht
1510
Gaf, dat ic hebbe vulbracht
 
+Alexanders aventure;
 
Want hets worden mi te sure.
 
God gheve haer ere ende prijs goet
 
Die dede dat ict bestoet,
1515
Want soe es edel ende bequame.
 
Die wille weten hare name,
 
Ic segghe hem, waer hise mach souken:
 
Die eerste littere van ses bouken
 
Segghen hare name, min no mee,
1520
Beghinnet hi ter eerster G.
 
Ic bidde ooc al dien ghonen mede,
 
Waer so si sijn in elke stede,
 
Die in desen bouke lesen,
 
Sien siere in iet bescreven wesen
1525
Daer iet an te beterne es,
 
Jacop bidt hem allen des,
 
Dat sijt beteren, hets wel ghedaen;
 
Want diet wille maecht verstaen
 
Datti materie es haerde swaer;
1530
Ende ooc om een half jaer
 
Was over dien bouc ghedicht.
 
Ware die materie licht,
 
So waert te lachterene mere,
 
Haddicker in mesgrepen sere.
1535
Nu biddic dier moeder ons heren,
 
Dat soe mi moete daertoe keren,
 
Dat ic hare dienen moete.
 
Al es mi die werelt soete,
 
Ic hope noch an haren troost,
1540
Die meneghe siele heeft verloost,
 
Dat soe noch mijn leven al
 
Tenen goeden inde bringhen sal;
 
Want soet noit manne en ontseide,
 
Die an hare sinen hope leide.
1545
Met hare moetwi sijn vercoren;
 
+Amen segghet alle diet horen!

Vorige Volgende