Heimelijkheid der heimelijkheden

(1917)–Jacob van Maerlant– rechtenstatus


XXII. Twee mannen camen up ene vaerdGa naar margenoot+ Tidende tenen lande waerd
[pagina 181]
1935[regelnummer] Deen was een wise van Orient,Ga naar voetnoot1935 aant. Ende dander was een Jode bekent. Die wise reet ene mulinne, Die hie up helt van beghinne,Ga naar voetnoot1938 Die hem drouch vleesch ende brood, 1940[regelnummer] Ende wat hem in den wech was nood. Die Jode die ghinc te voet, Sonder spise ende sonder goet. Als sie dus hare straten wanderen,Ga naar voetnoot1943 Favelende deen jeghen den andren, 1945[regelnummer] Die wise erst den Jode vraghede, An wat wette hie hem draghede,Ga naar margenoot+ Ende waer an sijn ghelove leghet. Mettien die Jode weder seghet: ‘Ic ghelove an enen God, 1950[regelnummer] Diet al hevet in sijn ghebod, Ende gheweldich in den hemel sit. Dits hie, daer mijn ghelove an bid;Ga naar margenoot+ An desen hopic, dat hi sal Mire zielen gheven loon van al, 1955[regelnummer] Ende elken mede, die hem set In mijn ghelove, in mine wet; Ende noch es mine ghelove mede: Die es buten mire ghelovichede, Ende an mine wet niet ne houd,Ga naar margenoot+ 1960[regelnummer] Dat ic hem wel moet met ghewoudGa naar voetnoot1960 aant. Nemen sijn goed ende sijn leven, Wive, kinder, maghe, neven. Oec eist mine verdomenesse hiertoe, Eist dat ic hem ghenaden doe 1965[regelnummer] Jof hoveschede, jof enich goet. Nu mac mi dijns ghelove vroet,’
[pagina 182]
Sprac die Jode. Doe seide die vroede: ‘Ic doe’, als die was sonder hoede.aant. ‘Tersten willic, dat goet ghescie,Ga naar voetnoot1969 aant. 1970[regelnummer] Vor aldat levet ter werelt, mie, Daer na den minen ende minen gheburen; Ende inne wille ghene creaturen, Die God ghemaect hevet ende gheset, Weder si houden an mine wet 1975[regelnummer] Jof an ene andre, iet ghescaden; Ende ic ghelove, dat ghenaden,Ga naar voetnoot1976 Recht ende ontfarmicheit derbi, Ter werelt goet ghehouden si; Ende en dinct mi altoes niet goet, 1980[regelnummer] Datmen iemen onrecht doet. Mie dinct, als enen onnoselen manGa naar voetnoot1981 Enighe scade comet an, Dat mi dert in al mijn lijf, Ic wille dat elc man, elc wijf 1985[regelnummer] Gheluc hebben ende ghesonde, Ende salich sijn haers lives stonde.’ Doe sprac die Jode: ‘Wat daetstu dan,Ga naar margenoot+ Jof die ghewelt dade enich man?’Ga naar margenoot+ Die wise sprac: ‘Inne bem niet so sot, 1990[regelnummer] Inne kenne inden hemel enen God, Gherecht, al wijs, diet al weet, Ende sine oghen ne dect gheen cleet, Want hijt al siet claer ter curen,Ga naar voetnoot1993 Dat es in sinen creaturen; 1995[regelnummer] Die den goeden den loon ghevet, Nadat si wel hebben ghelevet,Ga naar margenoot+ Ende den quaden tallen stonden
[pagina 183]
Loon ghevet na hare sonden. Hem so ghevic up die wrake, 2000[regelnummer] Mesdoet men mi in enigher sake.’ Die Jode sprac: ‘Dits wel ghesproken!Ga naar margenoot+ Twi hevestu dine wet tebroken? Dune wercs een twint niet daer naer. Hoe es dat?’ sprac die wise daer. 2005[regelnummer] Die Juede sprac: ‘du best des wijs: Ic bem mensche alse du sijs, Du sies mi moede gaen te voet, Ende hongherich ende sonder goet, Ende du best wel gherust ende sat.’ 2010[regelnummer] Die wise sprac: ‘Hets waerheit dat!’ Van den mule beetti saen, Ende hevet sinen voedersac ontdaen,Ga naar voetnoot2012 Ende gaf hem spise ende dranc, Ende ghinc bi hem eenen ghanc, 2015[regelnummer] Ende dedene een wile riden. Dien Jode began therte verbliden, Alse hi ghedroncken hadde ende geten, Ende hi sachte was gheseten; Ende gaf den mule die sporen, 2020[regelnummer] So dats die wise hadde toren, Alse hem mul ende man ontliep. Naer den Jode dat hi riep:aant. ‘Dune beidt mijns, ic bem onteert.’ Die Jode sprac: ‘Hebbic unietgheleert,Ga naar margenoot+ 2025[regelnummer] Die pointe van mire wet, Die ic wille houden al onbesmet? Ic hebdi vul recht ghedaen.’ Mettien ghinc hi met sporen slaen. Die wise riep na utermaten:
[pagina 184]
2030[regelnummer] ‘Sultu mi in die wostine laten, Daer mi die leeuwe entie diere Verteeren sullen harde sciere;aant. Of ic blive van hongre doot,Ga naar margenoot+ Of van dorste in dese noot: 2035[regelnummer] Doe met mi ontfarmichede,Ga naar voetnoot2035 Ghelijc dat ic metti dede.’ Die Juede en achte niet der wort, Maer ghinc emmer jaghen vort, Onthier ende hi so verre ontran, 2040[regelnummer] Dat niemen andren en sach an. Alse die wise was buter hopenGa naar margenoot+Ga naar voetnoot2041 Van eeneghen troste, es hi ghelopenaant. Ter vulmaectheit van sire wet, Want hi in talen hadde geset 2045[regelnummer] Den Jode: of men hem dade hone, Dat een God ware in den trone, Diet al saghe claer ter curen, Dat ware in sine creaturen. Te hem hief hi hovet ende montGa naar voetnoot2049 2050[regelnummer] Ende seide: ‘Heere, hets di cont, Dat ic dine wet hebbe ghehouden, Ende dine ghebode wel vergouden. Doet an desen Jode anschine Dijns selves eere entie mine.’ 2055[regelnummer] Niet langhe naer dese taleGa naar margenoot+ Es hi comen in eenen dale, Ende vint den Jode ghevallen, Den scinkel ontwee met allen, Ende in den hals gequetst zeere.
[pagina 185]
2060[regelnummer] Die muul verkende sinen heere,Ga naar margenoot+ Ende comt them waert omme eten. Die wise die es up gheseten, Ende so henen, ende liet den Juedeaant. Stervende alse eenen ruede. 2065[regelnummer] Maer die Juede die riep zeere: ‘Ne laet mi hier niet broeder, heere! Ontfaerme mijns! ic hebbe noot; Ic bem ghewont toter doot; Hout dine wet, vare niet en weghe; 2070[regelnummer] God hevet di ghegheven den zeghe.’Ga naar margenoot+ Die wise sprac: ‘Twi lietstu mi alleene Sonder ontfaermicheit ne gheene?’ ‘Neen,’ sprac die Jode, ‘dat laet gaen; Hets leden, datter es ghedaen. 2075[regelnummer] Ic dede, dat mi mine oudere leerden,Ga naar voetnoot2075 aant. Die wet, daer si hem oint an keerden.’ Die wise hilt vort sine wet, Ende heeftene achter hem gheset, Tote dat hi quam, daer waren Jueden, 2080[regelnummer] Ende gaf den quaden hont den rueden, Die daer na sinen ende dede. Die heere vernam dit van der stede,Ga naar voetnoot2082 Ende hevet den wisen man ontfaen Tsinen rade, ende eere ghedaen 2085[regelnummer] Om die hovesche ontfarmichede Entie doghet, die hi dede. Dus eist: si twee ghedeelt in tween Draghen selden over een, Want elc sine wet hout over best, 2090[regelnummer] Dus bliven die herten al ontvest. Ga naar margenoot+Nu betaemt wel elken heere,Ga naar margenoot+ Die bewaren wille sine eere, Dat hi scrivers met hem houde; Vroede liede, jonghe ende oude,
[pagina 186]
2095[regelnummer] Die scone ende wel connen dichten,aant. Entie met sconen worden verlichtenGa naar margenoot+ Connen, dat sijn heere wille; Entie connen decken stille Eens lants heeren heymelichede. 2100[regelnummer] Want ghelijc dat smeinschen ledeGa naar voetnoot2100 aant. Scoenre sijn ghecleet dan naect, Also eist dat men een dicht maect, Daer men der waerheit niet uut en gheet, Ende mense met sconen worden cleet. 2105[regelnummer] So wert die heere daer omme ghepriset, Dat hi lieden, so wel ghewiset,aant. Hevet tsiere heimelichede,Ga naar margenoot+ Ende wert te meer ontsien oec mede. Dusghedane sullen die heerenGa naar voetnoot2109 2110[regelnummer] Houden in werdicheit ende in eeren, Up dat mense ghetrouwe vint, Ende sparen jeghen hem niet een twint. Ga naar margenoot+Boden, die heere senden sal,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot2113 Moeten sijn besceeden al; 2115[regelnummer] Want men dat te sprekene pliet:aant. Daer die heere niet en siet,Ga naar voetnoot2116 Dat die bode sijn oghe es daer; Ende sijn ore over waer, Daer die heere niet en hort; 2120[regelnummer] Ende daer sijn heere zwighet, draghet hi vort. Hier bi waert den heeren goet, Dat hare boden waren vroet, Ende scuweden die dorperheden.Ga naar voetnoot2123 Die Persiene plaghen eere seden, 2125[regelnummer] Alse heeren boden tote hem quamen, Die waren van hoegher namen, Dat sise gherne droncken maken:
[pagina 187]
Dan ondervonden si die saken Entie heimelicheit dies heeren, 2130[regelnummer] Ende hier af quam vele onneeren. Hen sijn gheene messagiere,aant. Daer ic af dese dinc visiere,Ga naar margenoot+ Maer hoghe lieden, die weder ende vort Uut draghen der heeren wort. Ga naar margenoot+Heeren sullen hebben mede,Ga naar margenoot+ Altoes ende in elken stede, Met hem vele haerre edelinghen, Die in allen haren dinghen Draghen sullen haren last, 2140[regelnummer] Entie met dogheden also vastaant. Ende met ghevene an hem verhalen, Dat si tlijf vor hem betalen Tallen tiden in den noot; Ende si eer vallen in die doot,Ga naar margenoot+ 2145[regelnummer] Eer si verliesen haren heere. Dien sal die heere altoes doen eere, Die hem dus sijn ghetrouwe; Ende daer hi ontrouwe ane scouwe, Dien sal hi so van hem verstoten, 2150[regelnummer] Dat si hem niet ne ghenoten Onder die goede meer na dien. Dus sal mense minnen ende ontsien: Want alse een wel doet sonder danc, So wert sijn wille also cranc, 2155[regelnummer] Dat hem rouwet in sinen moet, Dat hi omme niet was goet. Hier endt die bouc, die es gheseit Heimelichede der heimelicheit.	margenoot+ H XLV [tekstkritische noot]1935 C, H Deen; L teen - 1936 C ende ontbr., tander; C, H iuede (H steeds ue) - 1938 C, H hilt - 1939 H droech; C spise e. br. - 1940 H e. dies; weghe - 1941 C juede - 1944 C, H faveleerde; anderen; L tweemaal deē, 't eerste doorgehaald - 1945 C eerst; H ierst; H vraegde: draegde - 1947 H ane; leght: seght - 1954 H miere; C l. ende val - 1956 C an .... an - 1957 C, H mijn - 1958 H wie dat es; gheloevelichede - 1959 C, H hem n. en h. - 1960 L moet ontbr. - 1962 C, H w. kindere nichten n. - 1964 C eeneghe ghen.; H ghenade - 1965 C of ... of; H oft .... oft; C, H hovescheit - 1966 H maect; C, H gheloeven voetnoot1935 magus orientalis voetnoot1938 quam nutriverat ad pratum suum voetnoot1943 dum igitur fabularentur in via dixit magus iudeo que est lex tua et fides tua? margenoot+ (L 198^v. c) margenoot+ (C 100^v. a) margenoot+ (H 74^v. b) voetnoot1960 licitum est mihi tollere suum sanguinem et pecuniam suam: et accidens suum: et uxorem: parentes: et genitores: insuper maledictio est mihi si servo ei fidem ..... vel parco ei [tekstkritische noot]1967 C, H iuede - 1968 C alse; bē; H es - 1969 C teerst; H tiersten - 1970 H leeft - 1971 H daernaer dan minen gheburen - 1972 C, H e. ic en; H ghenen - 1973 d.g. ter werelt h.g. - 1975 C, H oft; andere; C an ontbr. - 1976 C, H hope, L d. ic (met stippen er onder) g. - 1977 H ontfermecheit - 1978 C behouden - 1979 H e. enne dunet - 1980 C, H iemene - 1981 C, H mi dinke (dunct) alse - 1983 H deert; L vert - 1984 C ende e.w. - 1985 C, H hebbe - 1986 C, H si sijns levens st. - 1987 C, H die iuede sprac - 1988 C, H of - 1989 H ben; C ic; C, L bē - 1990 C ic en - 1991 C, H g. ende w. - 1992 C ne ontbr.; H en d. - 1993 C w. hij al cl. s.; L ter (nu doorgehaald) curen - 1994 C sine; L in sire naturen (vgl. vs. 2048) - 1996 C, H naer dat - 1997 C enten voetnoot1969 in primis volo bonum mihimetipsi et filiis generis mei voetnoot1976 et credo equitatem et misericordiam servandam cuilibet viventi voetnoot1981 si quid mali accidit alicui viventium quod id malum me contingat et me conturbet margenoot+ C LIX margenoot+ (C 100^v. b) voetnoot1993 cui nichil .... penitus celatur de his que latent in suis creaturis margenoot+ (H 75^r. a) [tekstkritische noot]1998 C, H van haren s. - 1999 C h.s. gheve ic hem up - 2000 H in eengehe zaken - 2001 C, H iuede; H hets w. - Hier eindigt L; van 2002 af is C gevolgd, en wordt van L vermeld, wat op de overgebleven smalle strook van het uitgescheurde blad nog staat - 2002 H heefstu; L twi hev - 2003 C werts; H weres; L dune w. - 2004 L hoe es - 2005 L die iod; H dies - 2006 L ic ben; H ben - 2007 L du sie; H mede - 2008 L ende o - 2009 L ende d - 2010 L die w - 2011 L van d; H v. dien muul beetede hi - 2012 L ende he; C voetsac; H voedersac - 2013 L ende ga; H beede sp. e. dr. - 2014 L ende gh-2015 L ende ded; H eene - 2016 L den i; H iuede - 2017 L als - 2018 L e - 2019 L s; C den sp.; H dien muul die - 2020 L s - 2021 L al; H muul - 2022 L na; H iuede - 2023 L du; H beits; ben ontheert; C bē - 2024 L die; H hebbic di; C hu - 2025 L die - 2026 L di; H wil; ombesmet - 2027 L i; H ic hebbe di al v.r. - 2028 L m - 2029 L d; H naer margenoot+ C LX voetnoot2012 aperuit manticam suam margenoot+ (C101^r.a)C LXI [tekstkritische noot]2030 L s.; H woestine - 2031 H leeuwen - 2032 H vertheren s. harde sc.; C entie i. pl. v. harde - 2033 H oft; honghere - 2034 H ofte - 2035 H doet an mi ontfaermichede - 2036 L g; H met di - 2037 L d - 2038 L m'; H m. hi ghinc - 2039 L o - 2040 L e; H niemene - 2041 L a - 2042 L va; H troeste - 2043 L ter; H siere - 2044 L wan - 2045 L den i; H iuede - 2046 L dat 1 - 2047 L diet al; H s. wel t.c. - 2048 L wat wa; H wat; sinen - 2049 L the hē H hant e.m. - 2050 L ende seide; H wel cont - 2051 L dat ic di - 2052 Lende dine gh; H gheboden - 2053 L doe an dese; H iuede - 2054 L dijns selves; H dijns selfs eere eist - 2055 L niet langhe; H na d.t. - 2056 L comt hi vort; H comt hi voert - 2057 L ende vint den; H iuede - Met vs. 2057 eindigt de strook van L (recto). margenoot+ (H 75^r. b) voetnoot2035 age ergo misericorditer mecum sicut egi tecum margenoot+ C LXII voetnoot2041 Quando vero magus desperatus fuit de cursu recordatus est perfectionis legis sue: et fidei sue: et eius quod dixerat iudeo voetnoot2049 dirigens ergo caput in celum inquit deus meus tu nosti quia credidi in te et in tua lege et in tuis mandatis sanctificavi te sicut precipisti. confirma ergo apud iudeum laudem meam in te margenoot+ C LXIII [tekstkritische noot]2061 H coemt te hem w.,- 2062 C ghesetten; H gheseten - 2063 H ende reet wech e. laet - 2064 H als - 2066 H en l.; C nit - 2067 H ontfaremt - 2068 C bē; H ic ben gequetst al t. - 2073 H iuede; staen - 2075 H oud'; C houde - 2076 H oyt - 2081 H saen s.e.d.; C hende - 2082 H vernaemt daer v.d. - 2084 H te sinen; lieve - 2085 H omme; ontfaermichede - 2086 H dueght - 2088 H wel over een margenoot+ (C 101^r. b) margenoot+ (H 75^v. a) voetnoot2075 ... hec est lex mea ..... in qua nutritus sum: inveni parentes meos et senes et antiquos perseverantes in hac lege voetnoot2082 Audieus ergo rex illius civitatis opera illius magi ..... constituit eum baiulum suum margenoot+ (Tr. VII) Liber de scribis (cap. 72). margenoot+ H XLVI, C LXIV [tekstkritische noot]2095 H connen; C conen - 2096 H ende met - 2100 H smenschen lede; C leden - 2104 H e. ment - 2105 H gheprijst: ghewijst - 2107 H heeft te siere - 2108 H onts. oecde me - 2109 H dusghedaneghe - 2110 H In werdecheden houden e.; C heeren - 2113 C heeren; H heere - 2116 C, H dat die h. - 2117 C, H daer die b.; H tonghe - 2119 C, H dat die h.; H hoort: voort - 2120 H zwijghet; draeght - 2123 H scuwen - 2127 H gheerne; C dat; H dan margenoot+ (C 101^v. a.) voetnoot2100 quum significatio seu interpretatio sermonis est spiritus eius et dictiones sunt corpus: scriptura vero sermonis vestimentum margenoot+ (H 75^v. b) voetnoot2109 et condecet quod tu remuneres opera sua iuxta servitium tibi exhibitum margenoot+ Cap. 73, de nunciis. margenoot+ C LXV voetnoot2113 (Scias ergo quod nuncius sive missus demonstrat sapientiam mittentis) voetnoot2116 et est oculus in his que non videt: et eius auris in his que non audit. et eius lingua in eius absentia voetnoot2123 fugientem omnem turpidinem [tekstkritische noot]2128 C dat - 2129 H hoore h. - 2131 H henne - 2133 H mare - 2134 H wi dr.; C huut - 2138 H allen - 2139 H sullen draghen sinen l. - 2140 ende die; duegden - 2141 C gheweene; H ghevene an heere halen - 2143 H die - 2146 C aldus d.e.; H altoes - 2147 H oec ontr. an sc. - 2150 H niet en - 2152 H sien - 2153 H als - 2154 H so cranc - 2157 H boec - 2158 H heymeliche der heymelicheit. margenoot+ (C 101^v. b) margenoot+ Cap. 74, de 2135 subditis domus proprie. margenoot+ C LXVI. margenoot+ (H 76^r. a)

Vorige Volgende

XXII.