Heimelijkheid der heimelijkheden

(1917)–Jacob van Maerlant– rechtenstatus


XVI. Ga naar margenoot+Some spise es licht, some swaer,Ga naar margenoot+ 1360[regelnummer] Some spisen middelbaer. Lichte spise maect goet bloet,Ga naar voetnoot1361 Alse tarwijn broot licht ende goet; Hinnen kiekine wel ghevoet;Ga naar voetnoot1363 Eyer niewe ende niet ghebroet. 1365[regelnummer] Grouve spise, alse berinzwelaant. Ende ossin vleesch also wel, Ende alle die hart sijn ende droghe, Men ghevese - ic wilt ende ghedoghe -Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot1368 Arbeiders ende oec heten lieden, 1370[regelnummer] Want sie wel in hem versieden, Ende die gherne slapen na etene. Middel spise, doet men ons te wetene, Alse lamvleesch, hoeken ende wedrijn,Ga naar voetnoot1373 Ende ghevoet niewe varkijn 1375[regelnummer] Sijn der meenten wel ghesont;Ga naar margenoot+ Maer sie verkeren ter somer stont, Als mense braet: sie heten ende droghen; Men salse tetene niet ghedoghen, Het ne si heet ende metter vaert, 1380[regelnummer] Met sausen diere ende waert.aant. Vleesch ghevoet in dien daleGa naar voetnoot1381 aant.
[pagina 163]
Es vele beter tallen male, Dan dat heiden ende berghen voeden. Ga naar margenoot+Van vischen suldi dat bevroeden,aant. 1385[regelnummer] Dat clene visch ende dinne sijn vel, Ende die hem dan laet cuwen wel, Ende dan in lopenden watre ghevoet,Ga naar voetnoot1387 Dat soete es, houtmen vor goet.aant. Ga naar margenoot+Van watre salmen dat verstaen,Ga naar voetnoot1389 1390[regelnummer] Dat clare watre sonder waen, Licht, coud, scone ende wit, Die sijn best ende mynst besmit.Ga naar margenoot+ Broec water, daer pude in sijn,Ga naar voetnoot1393 aant. Hebben in somich venijn. 1395[regelnummer] Bornen, die uten stenen rinnen,Ga naar voetnoot1395 Quetsen den mensche van binnen. Reghenwater, dat hier nederGa naar margenoot+Ga naar voetnoot1397 Vallet in starc onweder, Up dat ment reine mach ontfaen, 1400[regelnummer] Dat es ghesont sonder waen. Die nuchterne versch water drinken,Ga naar voetnoot1401 aant. Doen haerre maghen hitte sinken, Ende quetst dan den lechame; Namaels eist gans ende bequame, 1405[regelnummer] Up dat ment dan drinct te maten.Ga naar margenoot+ In somer tijt so comter baten, Dat men drinke water cout, Ende warem in des winters ghewout. Ga naar margenoot+Wijn ripe ende van goeder smakeGa naar margenoot+ 1410[regelnummer] Es ene nuttelike sake, Diene drinct int ghevouch:Ga naar margenoot+aant.
[pagina 164]
Hie starct den lechame ghenouch;aant. Hie versiet des menschen spise;Ga naar voetnoot1413 Hie doet oec wel spreken die wise;Ga naar voetnoot1414 1415[regelnummer] Hie verblijd die herte binnen; Hie doet goede varwe ghewinnen;Ga naar voetnoot1416 Hie maect den mensche starc ghemoet;Ga naar voetnoot1417 aant. Hie doet menich ander goet. Ga naar margenoot+Maer als men den wijn ontfaet 1420[regelnummer] Boven mate, doet hi groot quaet: Hie verstormet smenschen hovet;Ga naar voetnoot1421 Alle sinne hie verdovet;Ga naar voetnoot1422 Hie maect die jucht in die lede; Ende verdonkert doghen mede;Ga naar voetnoot1424 1425[regelnummer] Ende verkeert des menschen ghedane;Ga naar voetnoot1425 aant. Daer noch meer quaets leghet ane: Laserscap der ute wallet, Ende thevel daer men af vallet. Hier toe radic elken man, 1430[regelnummer] Die here wille wesen dan, Ende andre lieden wille berechten, Dat hi lere selve vechten Jeghen sijns selves overdaet, Ende hi den lechame so beraet, 1435[regelnummer] Dat hie hem sine nooddurste gheve, Ende hie in overdaet niet ne leve; Want landshere onghesont Doech lettel, dats der werelt cont. Dus hebbic u nu hier gheleert,Ga naar margenoot+
[pagina 165]
1440[regelnummer] Hoe trecht es, dat hem lantshere keert, Dat hi berechte wel sijn landGa naar margenoot+ Jeghen scalkeit, jeghen viand, Ende hoe hi jeghen sonden vechte, Ende sine lechame oec berechte, 1445[regelnummer] Dat hi in ghesonden blive. So eist recht, datmen vort scrive Dinghen, die den heren betamen,Ga naar margenoot+ Die noch behoren ter eren namen,Ga naar margenoot+ Ende eerst vander gherechtichede, 1450[regelnummer] Die elken here moet volghen mede.	margenoot+ Cap. 40, de qualitatibus ciborum. margenoot+ H XXXV, C XLIII voetnoot1361 subtilia subtilem generant sanguinem clarum et bonum voetnoot1363 pulli gallinarum margenoot+ (H 70^v. b) voetnoot1368 valent calidis humoribus (hominibus Utr. 819) et laborantibus in ieiuno et dormientibus post prandium voetnoot1373 carnes agnine et castratine (Utr. 819 agnine arietine castr.) et omnes carnes calide et humide (zie verder blz. 91) margenoot+ (C 96^v. a) voetnoot1381 ... habentes subtiles carnes que pascuntur et nutriuntur in aquosis et humidis et umbrosis locis edrum carnes sunt meliores et saniores [tekstkritische noot]1382 C better - 1384 C, H visschen; C, H, B ghevroeden - 1386 C, H entie; B laten cnuwen - 1387 B danne; loepende water - 1388 B over goet - 1389 C vatre; B suldi - 1390 C, H, B claer water - 1391 B liicht - 1392 H mindst; C, B minst - 1393 C, L brect; H, B breede watre (vgl. blz. 91) - 1394 B h. some in v. - 1396 H menschen - 1398 C sterc; H staerc; B valt in groten ongeweder - 1399 C, H reene - 1401 C, B nuchteren; V vrsch; H visch; B versch; L die n. willen w.d. - 1402 C doet der m; H doet; B harre mage - 1403 H, B quetsen - 1405 B drinke - 1406 C te zomere tijt; H te zomers tide; C, H, B so ontbr.; C, H comet te b.; B comt het te b.; L comt' - 1407 C drinct; H drinket; L men ontbr. - 1408 H.e. waerm water int w.g.; B warm - 1409 H, B rijp - 1410 C e.e. harde goede sake; B ene ontbr. - 1411 H, B ghevoech margenoot+ Cap. 41, de piscibus. voetnoot1387 qui nutritus sit in aquis salmaticis currentibus talis est melior et levier quam ille qui nascitur in mari vel dulci aqua margenoot+ Cap. 42, de aquis. voetnoot1389 zie blz. 48 margenoot+ (L 197^r. b) voetnoot1393 zie blz. 91 voetnoot1395 zie blz. 48 margenoot+ (B 75^r. c) voetnoot1397 zie blz. 48, noot 2 voetnoot1401 potatio aque frigide stomacho ieiuno ... nocet corpori margenoot+ (H 71^r. a) margenoot+ Cap. 43, de vino. margenoot+ H XXXVI, C XLIV margenoot+ (C 96^v. b) [tekstkritische noot]1412 C, H hi sterct, B hi starct; H ghenoech; B gnoech; L Die - 1413 - 1418 en vlg. C, H, B steeds hi (vgl. blz. 82) - 1414 B de wise - 1416-17 heeft B in 4 regels - 1416 C verwe; H varuwe - 1417 C, H sterc; L st'c; B starc; naect - 1418 C, H h.d. oec.; B ende doet - 1419 H mare; C maer wie dat - 1420 B buten mate hi doet quaet - 1421 C, H verstoremt; B verstormt; C des meinschen; H, B des m. hoeft: verdoeft - 1423 B jecht - 1424 C, H, B hi v.; die o; L verdonket - 1425 H ghedaen - 1426 B quets legt ane - 1427 C laserschepe; C, B vallet; C, H, B daer - 1428 C, H dat evel; B devel - 1431 C, H andere; B ander; C, H, B liede; B berachten: wachten (vgl. blz. 77, noot 1) - 1432 B hem selven W. - 1434 C lachame; begaet, B dat hi - 1435 C sinen noetdorst (f?), H noetdurst - 1436 C, B hie ontbr.; C en leve; H ende niet in overdaden en l. - 1438 C, H, B doech; L doch; B luttel. Hier eindigt B - 1439 C, H nu men hier voren heeft (hevet) g. voetnoot1413 iuvat digestionem ... decoquit (cibum) voetnoot1414 linguam reddit expeditam voetnoot1416 colorem vultus rubificat (Campb. 177) voetnoot1417 hominem facit audacem margenoot+ Cap. 44, de malis que sequuntur ex nimio potu. voetnoot1421 (obscurat intellectum ...) turbat cerebrum voetnoot1422 ledit omnes quinque sensus voetnoot1424 generat lippitudinem oculorum et tremorem membrorum .... voetnoot1425 generat corporis grossitudinem et quod deterius est: lepram inducit margenoot+ H XXXVII, C XLV [tekstkritische noot]1440 H hoet rechte; vs. 1440 in H op 2 regels - 1442 C, H ende i. pl. v. jeghen - 1443 C, H die sonden - 1444 C oec ontbr.; H so ber. - 1445 C ende - 1446 H vroet i. pl. v. vort - 1449 H ierst; gherechticheden - 1450 H mensche - 1451 C, H gherechtichede; H dueghet: moeghet - 1452 H aldus best hoeden; C aldus - 1453 C, H dats; C lovenlijc - 1454 C, H die (dat) die e.u.g. - 1455 L belovet; H heeft: gheeft - 1457 C hierbi so; H hier omme - 1459 C, H die dat volc; L dat dat v. - 1460 C entie - 1461 H te delene - 1462 C tfol; C, H in sulker h. - 1463 H e. oec wachten - 1464 C, H oft - 1465 C alse; erdsch; H erdersch - 1466 C, H die heere; H sod - 1467 H mare; C also v. - 1468 C, H in allen dinghen - 1469 L omme ontbr. C, H die van Inden margenoot+ (H 71^r. b) margenoot+ (C 97^r. a) margenoot+ (L 197^r. c)

Vorige Volgende

XVI.