Liederen van Mechtildis van Lom en andere annuntiaten, voorafgegaan door de Transcedron-kroniek van Barbara de Put

[p. 128]

⁺¹Int iaer ons Heeren 1702 den 1 nouember is ouerleden den genadigen coninck van Spaignien Carolus den 2 ende gevolght den 2 soon van den Dolphin van Vrancrick hertogh van Aniou die genoempt wiert Philippus den v

Int Iaer 1701 Sijn de franse garnisoenen in brabant gecomen en voorts in gelderlant Den 20 april is eenen Commissaris vande francen gecomen en heeft onse solders gesien om die met meel en graenen te belasten Daer wij seer bedroeft om waeren om het gedurig slodt brecken Waerom de susters blije waeren dat wij Dien last vrij waeren Daeren tusschen waeren de bedienders vandes conninx magecijn gecomen tot ons groot gevoelen ende brochten eenen grooten last van graen in ons capittel hŭijs soo dat dien pant Daer voor, oock vol was dat wij geen processis oft Crŭijswegh gaen en costen en dat wiert alle 14 dagh oft 3 weeken gekeert², als wanneer wij dan saegen den heelen schoonen pant soo bedorŭen ende die costelijcke glasen³ van het stof soo bedorŭen bedroefden ons seer, och arm en voorsaghen niet watter volgen soŭde, weijnigen tijt daer naer qŭam dan den Commisse en brogten menigte saecken met meel 2 panden vol en dat was gedŭrig wijt⁴ en in te loopen soo dat men heel dagen aen het kerck slodt moesten wesen dat dien commissariŭs, qŭalijck wilde lijden en seijde Dat wij onsen tijt bij hŭn niet en behoefden te verslijten maer als wij hŭn seijde dat ons h. fondatersse die ordonnantie in vranckrijck aldŭs geordinneert hadden waeren Doen tevreden, daernaer qŭaemen dan noch en leijden het werckhŭijs oock vol terwe soo dat de h gemeijnte het werckhŭijs inde naijCamer mosten gaen hoŭden voor wenige daghen doen gongen al de heele h. gemeijnten boŭen op dormter Diemen het welfsel noemden boŭen het sieck hŭijs, daer naer hebbense het graen Comen bringen onder inde kerck daer wij seer droef om waeren te meer datse eerst

+ [fol. 188]

1 Een andere chroniqueuse.

2 Het graan moest regelmatig ‘gekeerd’ worden om broei, rotting etc. tegen te gaan.

3 Glas-in-loodramen.

4 Uit.

[p. 129]

gewit was met onsen choor ende alse dat qŭamen om keeren was den stof soo groot dat al was het oock met plancken afgemaeckt en costen niet dŭeren¹ van den stof en al watter was bedierf en als wij s'nachts te mettenen qŭaemen waeren om te versticken vande stanck en reuck van al het cooren dat seer

⁺ verdost² was het welcken soo bleuen Continuieren tot naer paeschen int iaer 1702

Als het dan inder maij begonst te Comen begonst de roep te comen dat de stadt belegert³ soŭde worden ende men wiste niet van wijen dan qŭaemen nŭ en dan al eenige nieŭw maaren, dat het de hollanders ende brandeborgers soŭden doen gelijck geschieden, Doen de francen dat vernomen hadden hebben alle de saecken met meel comen vijt haelen ende noch weijnich in de kerck laeten liggen, daer wij oock noch wat van Cregen int leste van aŭgŭsti van dat iaer hebbense eerst de schans belegert van welcke wij de bollen en bommen saghen vliegen Dat dŭrde soo 3 weeken. doen wij dat soo saegen Continŭieren⁴, hebben alle de religieŭsen af gaen slaepen inden pant aen het Cappittel hŭijs dat meer als 14 daghen dŭrde, doen wirt de schans stormender hant ingenomen dat een schrickelijcke schreeŭwen en lamenteeren was, dat de sŭsters het hert beefden, van schrick en vreese

Nota int selŭe iaer 1702 hadde onse seer Eerw. moeder sr Anna Maria moŭtz haer officie van moeder Ancilla geresigneert het welck sij seer loffelijck bedient heeft den tijt van 35 iaeren sij was seer exemplair⁵ van leŭen ende dagh en nacht inden choor dienst onvermoijdt seer ootmoedich en me weerdich van

1 Niet uithouden.

+ [fol. 189]

2 Gedorsen: stukslaan, stukstoten.

3 Het Franse leger kwam onder aanvoering van de hertog van Bouflers de belangen verdedigen van de kleinzoon van Lodewijk XIV, Philips IV. De bedoeling was Spaans-Gelderland tegen het aanvallende leger van de koalitie Duitsland-Engeland-Republiek-Denemarken te beschermen. Het koalitie-leger stak bij Grave over de Maas en richtte zich naar het land van Luik. Bouflers liet toen versterkingen achter en trok zelf haastig terug om niet afgesneden te worden. Natuurlijk moest daarop Venlo wel in handen van de geallieerde troepen vallen.

4 Voortduren.

5 Voorbeeldig.

[p. 130]

conŭersatie eenen spieghel van deŭotie seer compassieŭs met siecke en weeke¹ sŭsters en met de arme menschen dagh en nach besorght en besigh met bidden voor de siele des vageviers vijtsteekende int silentiŭm² en alle sedelijcke deŭgden soo dat sij haer seer gelŭckich vonde ontslagen te sijn van haren last Den thienden Iŭliŭs is haer gevolght inden last van moeder Ancilla de hoogh Edelgebooren Baronesse sr florentin Agnes van doerne de welcke doorhaer deŭchdelijck leŭen en groot verstant heeft vijtgesteeken in deŭotie tot het H. Sacrament en boŭenmaeten te loŭen in den onvermoijden Iver tot den goddelijcken choordienst, heeft stifft Joffroŭw geweest in het stift van moŭsti 24 Iaer ende heeft hier 23 iaeren meesterse vande noŭitien en Ionge sŭsters geweest die sij dagh en nacht met grooten Iŭer heeft voor gegaen met goet exempelen en hŭn soecken in te planten den rechten geest van Religie haer niŭers in spaerende is de seŭende moeder Ancilla geweest welck officie sij alleen becleedt heeft den tijt van 5 maenden en 7 daghen

Naer dat dan de schans oŭer was hebben sij de Canons geset tŭsschen blerick ende schans recht op ons Clooster doen hebben wij al wat men coste af bringen in den kelder gedragen en oock den pant tegen refter op gegrauen ende alles met kisten daer ingedaen eenige ornamenten af gesneden die het beste waeren ende het silŭer werck van kerck

⁺ Ende onder den steenen trap aende choor hadden wij de witte mantels de droeŭe moeder godts³ met de reliqŭien de choorboecken en ander dingen gesalŭeert⁴ ende noch veel ander dingen inden kelder bewaert

Ende doen hebbense den refter gebadt⁵ met schansen en aerde soo hooch als de banken sijn en doen gongen wij inden

1 Zwakke.

2 Stilzwijgen.

+ [fol. 190]

3 Pieta, Moeder van Smarten.

4 Op een veilige plaats gebracht.

5 Volgestort.

[p. 131]

pant aende krantiens¹ eten ende de bŭijten sŭsters qŭaemen alle daghen met eten

Inde stadt Regneerde seer den loop² ende int Clooster waeren oock verscheijden daer aen vast en besmet, maer den 6 September stirf daer een sŭster af en dan wasser een leeke sŭster die langhe Iŭbilaria was onder den H. olie noch seer sieck van, Daer en tŭsschen qŭamter een groote Dierte³, datmen voor een Eij eenen schillingh moeste betaelen dat ons armoede niet toe en liet, en wij en hadden geen bier meer ende en costen oock niet gemaelen Crijgen mits de stadt al geblockeert was soo dat de Ew moeder ons seijde dat wij water soŭde moeten drinken dat ons al seer droef was om hooren, wanter al veel qŭalijck vande gemelde sieckte waeren, men vont dan gelegentheijt om 3 malder gemaelen te crijgen op een ros meŭlen⁴ Daermen wel 2 Rixdaelder van betaelen moeste, en daer braŭwden sij 18 tonnen bier af, het is te Dincken wat cracht daer in was, om datse dan somtij ts al een Canon Schooten soo qŭaem een vliegen door het back huijs tot aen het gancxken vande keŭcken die den raem vande dŭre ende mŭren een stŭck wech naem, daer een sŭster seer naer bij was int perijckel, Doen qŭamen noch oock al van het doeŭen berghsken⁵ eenen Canon, door het glas boŭen op den choor ontrent het oxael, oŭer het hooft van een sŭster tot den H. Cas van reliqŭiem⁶ niet sonder perijckel, waer van sij wel gealtereert⁷ was soo dat wij doen alles af deden ende in het cappittelhŭijs onse L. Vroŭw met alle die schoon schilderijen droeghen, en gerst en malt deden ende het weerdig hooft van sr Agnes mari van Amstenradt was daer oock ende het Cooren ende een goede proŭicie van terwe hadden wij op het werck hŭijs door den solder ende door een celle laeten af loopen onsen pachter had het sijn daer oock bij, soo datter wel samen over hondert malder verbrant waeren

1 Kraantjes.

2 Heerste erg de buikloop.

3 Duurte.

4 Molen waarin een paard loopt.

5 Het Duivenbergje.

6 De relikwiekast.

7 Geschrokken, ontdaan.

[p. 132]

De H. gemeijnte dan begonsten oock te vreesen midts de batterijen altemael recht op ons Clooster en kerck vande viant te blerick gemaeckt wierden hebben altemael hŭn bedden soo inden pant voor het Cappittel hŭijs gedragen een deel int werck hŭijs en hebben daer gebleŭen tot den 21 september als wanneer sij quaemen seggen dat de stadt belegert soŭde worden waerom wij dan des snachts ten 2 vren altemael int sieckhŭijs gongen misse hooren en Commŭniceeren

⁺ ceeren maer den 22 sten september als de belegeringe geschieden soŭde, waeren wel 9 sŭsters s'aŭonts bij hŭn oŭders ende vrinden vijt het slot gegaen vijt groote vreese en anx Want het was geseijt datse te ses vren soŭden beginnen te schieten maer daer was eenen soo dicken neŭel gecomen datse de stadt niet sien en costen en oŭer sŭlx moesten wachten wel tot 10 vren in den dagh En doen onder het prefect vande victorie van landoŭw soo begonsten doen soo vehement¹ teschieten met gloijende kogels en oŭervlodige bommen tot dri reijsen toe, t'is te noteeren dat den Eerw. pater Marcŭs Ingelbergh bichtvader qŭam de heel gemeijnten vijt het slodt haelen het welck met soo extreme droefheijt² geschiede dat niet en is te beschrijŭen soo dat den E. pater het op de gehoorsaemheijt moeste gebieden altemael naer het Conuent vande Eerw. paters te gaen, en doen waerender noch hier en daer inden kelder, soo alsmen bij een qŭaem al de sŭsters discreten noch altemal int Clooster waeren, ende de leeke sŭsters waeren oock seer troŭw om al toe te sien, maer och arm het was al te vergeefs, soo datse qŭaemen seggen dat de Eerw. moeder liet gebieden dat wij altemael soŭden naer Conŭent Comen, een sŭster dan die 4 of 5 dagh den meesten tijt het slodt had bewaert de werelijcke menschen waeren inde kerck om hŭn te

+ [fol. 191]

1 Toen door de aanvallers de gelukkige tijding werd ontvangen, dat Landau veroverd was, liet Prins Nassau-Saarbruck alle troepen in slagorde scharen en gaf bevel om driemaal alle vuurwapens af te schieten (zie kroniek), als blijk van grote vreugde. De belegerden echter meenden, dat de grote stormloop een aanvang nam en de Franse opperbevelhebber Graaf de Varo liet de trommen roeren, ten teken dat hij de stad wilde overgeven. (Keuller).

2 Zeer grote, uiterste.

[p. 133]

salŭeeren, maer doense hoorde dat al de batterie op ons Clooster waeren gekeert gongen van selŭer wech, men schoodt dan soo oŭer vloedige bommen en gloijende bollen dattet int Cleijn sieck hŭijs boŭen int brant qŭaem, soo wasser een sŭster noch int sieck hŭijs seer miserabel van de florecijn¹ dat niet een lit tot haer gebrŭijck en hadde, het vier dan al Comende boŭen op het sieck hŭijs heeft de sŭster die de siecken diende, die sŭster op beijde haer arme opgenomen en inden kelder gedraghen al waer noch een leeke sŭster oock was te vooren gebracht die den H. olie hadde, doen sijn der 2 mans gecomen die die siecke sŭsters naer het Conŭent hebben gedraegen ende de leeke sŭster is naer wenige daghen daer gestorŭen ende in de paters kerck begraŭen doen qŭaemen die mans een sŭster tegen op de straet en seijde wij hebben de siecke sŭsters naer het Clooster gedragen wij gaen oock de simpele² haelen en de eijlacen sij en costen daer niet bij comen want de brant was alsoo sterck en den damp soo groot dat de sŭster van de eene onnosele meijnden haer sŭster te gaen helpen maer was selŭer int perijckel van

⁺ te versmachten door de geweldighen damp soo dat die 2 arme schaepen daer onnosel versmacht ende verbrant soo datter weijnige gebeente gevonden sijn die inde gras plain³ behoorlijck gebraŭen sijn

Doen liet de Eerw. moeder bevelen dat wij altemael vijt het Clooster naer het conŭent soŭde comen die noch int slodt waeren en doen d'een en d'ander op de straet was en wisten geenen wech waer het conŭent te vinden was⁴, ende de heele straet was sonder menschen om het perijckel vande bommen en het Clooster branden al, soo dat seer droeŭich om sijn was en doen qŭamen die borgers van alle kanten om te helpen datse oock al haest vermoijt waeren, waerom de heeren moesten laeten om roepen tot hŭlpen en bij standt want door ons onge-

1 Florecijn, flerecijn, vledercijn, flercijn. Kiliaen: podagra, arthritis.

2 Kindse zuster.

+ [fol. 192]

3 Grasvlakte, grasveld.

4 De slotzusters kwamen nooit buiten het klooster en kenden de stad niet.

[p. 134]

lŭck bleŭe de stadt behoŭden anders soude de heel stadt wel bedorŭen sijn woorden

Al het Clooster ende kerck is dan altemael verbrant het bŭijten sŭsters quartir met het spreeck hŭijs schijue, back hŭijs en braŭw hŭijs ende stallinge sijn blijŭen staen, Daer hebben hŭn dan noch Eenige religieŭsen gelogeert soo nonnekens als Werck sŭsters bŭijten en binnen, ende die int Conŭent waeren sijn daer gebleŭen tot dat pater prouincial is comen ontrent 14 daghen den welcken doen qŭam ordonneeren soo datter 15 sijn gesonden inde Cloosters van ons orden in brabant en die tot thinnen¹ was is met haer sŭster naert verloop van 2 Iaeren tot brŭggen in vlaenderen gegaen Die hŭn daer begeeren te hoŭden voor hŭn leŭen lanck, ende daer sijnder 4 naer hollant gegaen om almosse den sesden october En 2 qŭaemen 8 dagh naer alderheijligen wederom en d'ander twee op onse L. Vrouwe Conceptie² watse gecregen hebben sal op sijn order stellen en

De Eerw. moeder Ancilla de Ew. vicarisse en moijer³ Iubilaris en noch tot 14 of 15 religieŭsen die int Conŭent gebleŭen sijn die daer al veel hebben vijt gestaen want en costen niet crijgen noch soŭt noch peper noch asijn noch brant soo dat den koek gedŭrich vijt gonck om hier en daer wat voor de arm schaepen te crijgen die anders gebreck geleden soŭde hebben soo wel int Conŭent als die in ons Clooster waeren soo dat ons sŭster kock haer seer met groote liefde en arbeijt geqŭeten heeft om dat se vijt de stadt t'hŭijs was, ende den langen tijt maeckten een groot verdriet bij de paters om dat hŭn slodt altijt moeste voor ons open staen, ende de Eerw. Moeder cregh soo groote opspraeck datse niet en arbeijde dat de religieŭse weder int Clooster qŭaemen, en vande anderen kant schreŭen d'oŭersten ten waer de religieŭsen naer hŭn Clooster gongen

1 Tienen in België, waar ook een klooster van de Annuntiaten was. Nu is daar het Moederhuis van de Annuntiaten in België.

2 O.L. Vrouw-Onbevlekt Ontvangen.

3 Moeder Jubilaresse, de vorige Moeder Ancilla, die al haar vijftigjarig kloosterjubileum had gevierd en nu haar ambt neergelegd.

[p. 135]

om dat in te hoŭden¹, dat de heeren staeten² daer al van scheenen te sprecken om die plaets tot hŭn gerief te willen in pocessie nemen, Doen heeft men dan begonst te gaen arbeijden om onder het choor welfsel vande kerck met berders³ af te maecken en voor met een leemen meŭr half voor de Religieŭsen en half voor de werelijcke menschen om dagelicx misse te comen hooren Dat al haest toe naem en ge daen

⁺ daen wiert Daer naer soo quaemen de religieŭsen op den 22 noŭember vijt het Conŭent altemael met alles dat daer geweest was wederom in ons Clooster ende den 23 op ste Clemens dagh⁴ wiert de eerste misse gelesen inde af gemaeckte kerck onder het choor, Als dan alle de religieŭsen wederom t'hŭijs waeren moeste met 2 of 3 en 4 op een gemaeck⁵ al slaepen en behŭlpen hŭn soo dat de af gescheijdentheijt gaf gelijck een vervremptheijt onder malcanderen daer waeren 5 in het hŭijsken onder de poorte en 12 boŭen op de bŭijten sŭsters cellen en inde bŭijten sŭster keŭcken bleŭen wij cocken ende het eten dan draghen in het back hŭijs en dan van alle Canten door regen en wint en hagel en sneew naer den refter int backhŭijs gaen Waerom wij 2 adŭente en 2 vastens s'aŭonts niet en gongen samen Collatien⁶ om dat de dŭijsterheijt de menschen oorsaeck was datse vielen oŭer het hoŭwt en steenen en men gonck al somtijts op perijckel van sijn leŭen, en niŭers en wasser plaets te vinden om werck hŭijs te hoŭden, dan bŭijten op de celle daer vicarisse sliep gongen met hun 5 of 6 de coor⁷ lesen en alle de spoelen⁸ en stoelen waeren oock al verbrant op het werckhŭijs en Iŭst

1 Weer in bezit te nemen, of in bezit te houden.

2 De Staten van Gelderland, daar Venlo vroeger Gelders gebied was geweest, vroegen om Spaans-Gelderland weer bij hun gebied te mogen voegen. De Staten-Generaal besliste evenwel, dat dit gebied tot de Generaliteitslanden zou behoren.

3 Planken.

+ [fol. 193]

4 Paus Clemens I, martelaar, gestorven omstreeks het jaar 100.

5 Kamer,vertrek.

6 Collacie is geestelijke oefening preek, conferentie,

7 De plaats is corrupt.

8 De weefspoelen.

[p. 136]

wasser sŭlckenen continŭerlijcken regen dat het welfsel van de kerck altemael door droncken wiert vande natigheijt soo datmen niet anders te vresen en hadde dan datse boŭen in soŭde vallen, hoe wel de klock vijt den toren gesoncken was en de ongeschent is bleŭen, men heeft dan gearbeijt die clock af te crijgen, die onder den preckstoel geconserŭeert niet denckende datter volgen soŭde doch op eenen dagh als den Eerw. pater naer de misse vande aŭthaer gonck viel een stŭck steen vijt het welfsel dat sijn Ew. niet wegh waer geweest had op sijn hooft gevallen Waer om 2 broeders metselaers geseijt hebben te besichtigen ofter perijckel was die niet en costen vinden datter te vreesen was, Waerom wij dan al besigh waeren om de eerste O¹ te sullen singen den 17 december gelijck wij met groote affectie en Iŭer met ons weijnige gedaen hebben ende was iŭst op den sondagh, des Maendagh den 18 december als de H. gemeijnten aende tafel waeren inde Pant voorden refter qŭaem eenen brooder en sŭster seggen dat hij sagh dat de osiuen te weten de crŭijs mirgel rŭbben soo seer begonsten te wij eken dat men de eerw. moeder soŭden seggen dat de religieŭsen hŭn soŭden hebben te wachten want godt alleen wisten wanneer den tijt was van dat het wilfsel vallen soŭden het welck geen half vre aen en liep oft de H. gemeijnten gongen met hŭn 14 daer bidden het crŭijs gebedt ende Recolexie hoŭde onder welck gebedt een welfsel te weten het boŭenste op het onderste viel ende alsoo samen op de religieŭsen al waer drij mors doot bleŭen ende 4 geqŭetst te weten de E. m.² Ancilla Van doerne en sr Anna maria cox en sr helena maria keutz dese waeren mors doot en seer miserabel verplet dat onbeschrijŭelijck is ende doen gongen noch al soecken ofter meer waeren en vraeghden al wij datmen al gemisten dat was met groot misbaer en ongeloffelijck droefheijt de oŭde EW. moeder Iŭbilaria moŭtz³ was half doot en leefde noch tot den anderen dagh en qŭaem

1 Oratie?

2 Mater-ancilla Baronesse Florentina Agnes van Doerne, slechts vijf maanden tevoren tot het ambt van moeder overste gekozen.

3 Sr. Anna Maria Moutz, tot 10 juli 1702 mater-ancilla. Op die dag resigneerde zij wegens haar hoge leeftijd.

[p. 137]

wederom bij vol verstant en ontfonghe de H. Sacramenten van ons moeder de H. kerck en alsmen de anderen naer het graf drogh soo gaf sij haeren geest aen haeren schipper die haer geschapen hadde ende de andere 3 die dodelijcke wonden hadden sijn wederom genesen ende noch een vande oŭtste sŭsters stont tot den hals toe inde steenen al waer men haer vijt werckte sonder beschadigt te sien

Wij sijn dan vande 18 december tot den 17 Ianŭari geweest sonder moeder Ancilla Daer en tŭsschen hebben de oŭerste in all de Cloosters in brabant daer de sŭsters gevlŭcht waeren gecommitteerde¹ gesonden om de stemme te vraeghen tot een nieuwe Moeder Ancilla te kiezen ende al hier tot Venlo oock gesonden den seer Eerw. pater gŭardiaen van Rŭrmondt den 17 Ianŭariŭs 1703 welcken keŭs de H. gemeijnten van alle kanten verdeijlt siende, nochtans met den eersten keŭs oŭer een Comen sijn, godt wiltse verstercken die dien swaeren last op geleijt is, men heeft dan op den hoff aende oijde² al terstont gaen laten hoŭwt soecken om de 4 panden te anckeren, al waermen noch gevonden heeft 40 balcken daer de panden met geanckert sijn, al hoe wel de brandt borgers³ noch wel acht hondert boomen af hadden gecapt. hebben dan aen het heesken te gribbenvorst⁴ ende tot wachtendonck noch veel schoon balcken gehaelt soo dat ons de timmerlŭijde geseijt hebben dat wij wel mogen schrijuen voor 2 oft 3 hondert dŭcatons hoŭwt op ons Erŭen gehadt hebben

1 Afgevaardigden.

2 Bij Genoy.

3 Brandenburgers.

4 Grubbenvorst en Wachtendonck, waar twee hoeven van de Annuntiaten lagen.