Liederen van Mechtildis van Lom en andere annuntiaten, voorafgegaan door de Transcedron-kroniek van Barbara de Put

Hoe dat wij noch eens belegert sijn gewoorden dat 33 cap.

Int Iaer ons heeren 1646 is noch eens heel onverwacht voor venlo gekomen den prins van Oranjen mit sijn leger men en hadde van te vooren niet eens daer van hoeren seggen / maer wel hadden wij ouer langen tijt gehoert / hoe dat den vreden welcken tot munster getractirt⁵ worde / souden haest gesloete worden / daer wij en alle menschen seer naer verlangden, om die groote miserien daer sij soo veel Iaeren in geweest waeren daerom was een Iegelijck ende wij ock van dise goede tijtinge seer verblijdt / maer ons blijschaep is seer haest in groote droef-

5 Gesloten, tot stand gebracht.

[p. 115]

heit ende benaetheit verandert / sienden ons vande guesen widerom beleggert want het was maer 9 Iaer geleden dat wij konincks gewoorden waeren / ende dise benautheijt hadden wij te meer eensdeels om dat wij noch eens onder de kettersche

⁺ Regeeringe geweest waeren / ende veel benautheit geleden ende wt gestaen hadden / ten anderen dat wij seer vreesden dat sij ons nu den vrijdom niet en souden laeten / van onsen goddelijcken dinst te doen int openbaer / gelijck sij te voor ons toe gelaeten hadde / ons E.W. moeder Recomandirden¹ ons altemael seer hertelijck dat wij nacht ende dag souden gebedt houden / sij stelden in gebedt van 40 vren/ onsen E.W.P. Bartolomeus moenen heeft ons vijf dagen achter malcanderen de H. comunie gegeuen om ons te meer onstecken inde deuotie / als ock om ons te verstercken in het lijden ende droefheijt daer wij in waeren / te meer om dat wij anders niet en verwachten dan dat die stat soude ouer gaen / aengesien dat daer geen apparentie² van ontsett te woorden en was

Waerom ons E.W. moeder ons vermaenden tot penitencie³ te doen / ende ons seluen te verootmoedigen voor godt Almachtig / om sijn goddelijcke Maiesteijt also te versoenen en tot bermhertigheijt te beweegen / want godt is eijgen te spaeren die penitencie doen / wij hebben dan geeren en gewillig veel verootmodinghe ende groote penitencie gedaen / inden chor als ock inden refter / om also van godt in bermherticheijt ontfangen te worden / ende ons gebedt mit ootmoedicheijt ende penitencie gelardirt⁴ van godt mocht verhoort woorden / op dat wij doch niet widerom en mochten vallen inde handen der ketters mit die welcke die statt omcingelt was

Want den prins van oranien heeft terstont die statt laeten

+ [fol. 84]

1 Beval ons aan.

2 Geen schijn van.

3 Boete.

4 Lett, doorspekt met.

[p. 116]

op eijschen¹ / op welcke de magestraet mit die borgers geantwoort hebben / dat sij dat geenszins en begerden te doen maer dat sij begerden te vechten tot den lesten man / ende lieuer de statt te gront te laeten schieten dan die noch eens ouver te geuen aende guesen / om dat sij noch soo onlants geproeft hadden / de groote slauernij ende seruituijt² vande ketters van alle die inposten³ / ende vreesden daerbij gelijck het aparentelijck wel souden gebuert hebben dat sij noch veel ergers souden gedaen hebben / hadden sij die statt noch eens gecregen / soo wel mit de Religieusen als ock mit die borgers gelijck sij te vooren wel gedrijgt hadden.

⁺ Den prins dan dise voorseijde antwoort ontfangen hebbende / heeft terstont die battereijen laeten setten om te schieten, op die statt / welcke batterijen sij alsoo gestelt hebben / dat ons kercke ende conuent rechts indie schuet⁴ liggende groote noot daer van geleden heeft / want daer sijn wel elf schueten van grof gestuck soo duer ons kerck als ock het conuent gegaen sijn / ende 2 gloijende bollen / eenen schuet is gegaen door een gelas van ons kerck achter den hoege gen Autaer des auuents ende ginck ouer het hooft van onsen E.W. pater welcke daer was gaen liggen om wat te rusten, want inde paters kamer en mochten sij niet slaepen, om dat sij daer noch in meerder perijckel⁵ waeren vant schieten / ende sij en mochten ock niet in haer lieden conuent gaen / om dat geduerich schieten van de koegels welcke mit groote menigte ouer de straeten quaemen gevliegen / als ock om de groote vrees ende benautheijt daer wij in waeren / niet weetende wat ons ouer komen mocht / waerom sij gedurich nacht ende dag bij ons moesten blijuen / want gingen wij eens inden hoff om Iet nootsackelijcks daer wt te haelen oft andie schijf om boet-

1 Op 10 oktober, 's morgens om acht uur, verscheen de jonge prins Willem, zoon van stadhouder Frederik Hendrik, voor de stadsmuren aan de zijde van Gennep. Dadelijk werd een schipbrug van 19 pontons geslagen.

2 Dienstbaarheid.

3 Belastingen, maar hier meer in het algemeen overlast.

+ ]fol. 85]

4 Recht in de schootsrichting.

5 Gevaar.

[p. 117]

schaepen / so waeren wij al in perijckel van geschoeten te worden / soo dat wij moesten leuen gelijck wij wilden steruen.

Daer is eenen gloij enden bol geuallen op den soller bouen ons brawhuijs daer den turff lag om een heel Iaer daer mit te browen ende begonst terstont een hoepen turff gemuel¹ op welcken hij neder viel te onstecken ende te branden / wij als doen inden chor sijnde en wisten daer niet af / maer ons buijten susterkens ende de naegebueren siende den rock so seer wt ons backhuijs kommen / quamen terstont geloepen ende geroepen dat daer brant was / wij waeren heel verslaegen / deden terstont het sloedt op om het volck in te laeten die den brandt bluesden / het welcke door die hulpe godts terstont gebluest is. maer het was bijnaer mirackel soo wonderlijck als sich door de gehenckenis² godts die bol gekeert hadde / want anders hadde hij nootsackelijck gevallen in den grooten hoep turff welcken op den seluen soller lag / ende alsoo en waer het vier niet te bluesen geweest aengesien daer noch eenen soller mit turff bouen den ander was.

⁺ Den tweeden gloijenden bol is gegaen door onsen verckens stal / ende duer den koij stal vast neuens een koij / ende heeft hem als so gekeert ende is voor bij eenen grooten hoep stroij gegaen door godts bewaerenis / want naturklijck te spreken, souden hij hebben moeten vallen inden hoep stroij, ende alsoo den heelen stal ontstecken hebben, ende verbrandt, eer wij het gewist hadden, want het was inden nacht geschiedt, alsoo dat die suster welcke die koij en melckden des morgens den bol heeft vinden liggen buijten die duer vanden koij stal, indie welcke hij een seer groot gatt gemackt hadde, die koijen waeren soo veruirt³ dat men sij wt den stal moest leijden op een andere plaets, want die daer den bol vast neuen gegaen was / en wilden op die selue plats niet meer staen/ als dit nu des nachts gepassiert was / hebben wij discreeten

1 Turfmolm.

2 Macht, toelating.

+ [fol. 86]

3 Bang.

[p. 118]

veel nachten moeten wacken / van vreese ofter eenigen brandt hadt gekomen / om als dan terstont het sloet open te doen / om hulp te crijgen / maer godt sij gelooft ende gebenedijt die ons bewaert heeft.¹

Onse heel gemienten gingen int cappittel huijs / ende inden pant slaepen / ende droegen alle dingen vande cellen af, neit weetende bij naer waer wij het best souden bewaert sijn/ van het schieten / sijn darom inden keller geulucht wt grote benautheijt / want wij en derfden somighe daghen niet wel mis hoeren op onsen chor, waerom onsen E.W. pater 2 mal mis gelesen heeft int sickhuijs / al waer hij ons ock eens die .H. comunie gegeuen heeft / ende ock een schon sermoon gedaen heeft / ons seer versterkende in die hoep ende betrowen op godt / ons coragie ende moet geuende om te volherden int gebedt. het welcke wij ock continuirden², want den tijt van 3 wecken dat wij belegert waeren, en hebben wij bijcans anders niet gedaen als bidden / wij en gingen niet opt werckhuijs want daer lag allen ons kooren / welcke wij vanden soller daer hadden laeten door loopen³ / om alsoo bewaert te sijn ofter brandt gekomen hadt.

⁺ Wij hebben dan godt Almachtig nacht ende dag gebeden om hulp ende bermhertigheijt, dat sijne goddelijcke Maiesteit doch bliefden eenige middelen te schicken, waer door dat die statt moegt ontsett worden, want daer en waeren maer 300 soldaeten inde statt, het welcke niet mitallen en was⁴, om soo groote beleggerin lang tegen te houden, soo dat die borgers besten moesten doen mit wacken vecheten, ende schieten, ende sij hebben haer soo mannelijck gedraegen, ende soo dapper geschoeten hebben, soo dat sij seer grooten schaeden inden prinsen legger gedaen hebben, soo dat den

1 Stadhouder Frederik Hendrik was zo ingenomen met het succes van de gloeiende kogels, waarmede hij de stad bestookte, dat hij de ‘Meester van het geschut’ vereerde met ‘een nieuw kleedt.’ (Keuller)

2 Voortzetten.

3 Door een gat in de zolder omlaag laten lopen.

+ [fol. 87]

4 De moeite niet waard was, alles bij elkaar niet veel.

[p. 119]

prins seijde, sijn dat lamen en cruppelen oft sicken die daer binnen sijn, want sulcks was hem angedint, dat binnen venlo anders geen soldaeten en waeren, dan sicken en kruppelen, waerom dat den prins ock te meer voor venlo was gekomen, meijnende in passant de statt alsoo voor eenen onbijt gelijck men seijt mit te nemen / maer het is hem godt loof seer qualijck geluckt, want hij van sijn volck wel 2000 voor venlo gelaeten heeft, soo dat hij seijde dat hij sijn leuen wt geen statt soo seer en hadde sien schieten als wt venlo, want sij schoeten bijcans sonder op houden.

Maer dit en soude niet genoch geholpen hebben, hadden godt geen hulp van buijten geschickt, want van binnen en kosten sij niet wel langer tegen houden, als doen heeft godt bewegt het hert vanden wel Edelen Ridtmeester Hafften, den ohm van onse beminde s. filicitas van stienen, den welcken seer wel weetende de Contrijen¹ van venlo, ende aen wat poort hij best het volck souden in bringen, heeft sijn leuen in perijckel ende sijn huisvrouwe mit sijn kinders ende alle sijn goedt te pandt gestelt, om het konnincks volcks te bewegen dat sij hem volgen souden, ende 2 reijsen heeft hij eenighe compagnien van konnincks volck ingebrocht, mit eenen ouersten den welcken seer goede order hielde, ende terstont alle die borgers deden monsteren om die te tellen, ende te sien oft sij mit die soldaeten sterck

⁺ genoch waeren tegen de vijandt wt te vallen, hij rijden selfs wt om alle gelegentheijt van prinsen legger te besien, om soo te weeten hoe ment best anleggen mocht, als den prins dit vernam, ende sinde dat hij soo veel volcks verloor, ende geen apparentie en was om die stadt te bekomen, ist hem seer berouwen dat hij voor venlo komen was, hebben daerom al stillekens beginnen op te brecken/

Des nachts den 24 october hebben die francsoesen² die wel-

1 De omgeving.

+ [fol. 88]

2 Frederik Hendrik werd gesteund door enkele Duitse en Schotse regimenten zuidelijk van de stad en door Engelse en Franse hulptroepen. Deze laatsten waren gelegerd op de heide, en stonden onder bevel van kolonel Hauterive.

[p. 120]

cke lagen aende sijde van ons cappittel huijs haer huttekens die van stroij waeren in brandt gestecken, het vier lichten soo seer op ons kerck, dat wij meijnden ons kerck hadt in brandt gestaen, waer van wij seer verschrickt sijnde sijn bouen geloepen om te besien, maer hebben gesien dat die huttekens in brant stonden, het welck ons verblijden siende dat ons vijanden sich begonsten op de been te geuen maer dien heelen nacht en hebben sij niet gedaen dan schieten, soo wel wt de statt als die van buijten inde statt, het schijnt datse malcanderen daermit adiu geseijt hebben, soo dat wij noch niet en verwachten soo haest verloest te worden.

Des anderen dachs des morgens te 6 vren quam den E.W. pater gardian pater Ioannes Bentinck ant sloet inden pant gekloepen seggende tot ons E.E. moeder dat wij verloest waeren, dit was op den bruijt dag van ons E.W. moeder wij waeren seer verblijdt in dise goede tindinge, wij sijn naer den chor gegaen mit groote blijschaep om ons getijten te lesen / ende mis hooren naer de welcke ons / onsen E.W. pater die H. comunie gegeuen heeft / ende die hoogmis gesongen sijnde, hij ock een sermon gedaen, als nu het sermon begonst was, is daer eenen schuet van een grof gestuck¹ gekomen, door het dack van ons kerck een sijde in en ander wt, mackende twee groote gaeter int dack, ende sulcke groote gerucht, dat wij soo verslaegen waeren meijnende dat ons het welfcel op het hooft viel, ende dat wij daer doot gebleuen souden hebben, warom onsen W.E. pater op hiel van precken.

⁺ Dien selfden morgen is op onsen malt soller² ock sulcken schuet dweers door het dack gekomen, breckende een niew rip vant dack, daer sijn ock 2 gloijende bollen geuallen bij ons buijten susterkens, eenen voor die sacrestie, den anderen viel voor haeren refter, maer 3 oft vier dagen daer naer sijn die guesen samen vande statt vertrocken, daer wij godt grootelijcks van gedanckt hebben singende mit groote

1 Gestuck: contaminatie van het woord ‘stuk’ met ‘geschut’ vgl. veldstukken.

+ [fol. 89]

2 Moutzolder: de zolder waar de gerst ligt te ontkiemen om - na gedroogd te zijn - gebruikt te kunnen worden voor het bierbrouwen.

[p. 121]

blijschaep te deum laudamus, ende op st martinus dag¹ heeft de magestraet allen de borgers geboden, dat sij altemal in de hog kerck souden kommen in die hog mis, om godt eendrachtelijck te louen en te dancken ende mit vol gewer² indie processie souden campareren³, welcke mit groote solemniteijt en Iubilatie gehouden is. Wij hebben ons hier in aende statt conform gemackt, singende ock die hog mis tot danckbaerheit, ende gaende ock mit processie, in die welcke een Iegelijck een bildt oft een schilderij droeg, het welcke seer beweglijck stont⁴, ende seer verweckte tot deuotie ende alsoo gaende naer den chor, hebben godt van alles gelooft ende gebenedijt. dat hij ons conuent soo vaederlijck bewaert heeft anders waer ons conuent geheel vande guesen door schoeten ende ock verbrandt geworden.

1 Martinus, bisschop van Tours, gestorven 397, feestdag 11 november of paus Martinus I, gestorven 655, feestdag 12 november?

2 Gewer: wapenen.

3 Verschijnen, zich vertonen.

4 Treffend.