Voyagie ofte schipvaert van by Noorden om langes Noorwegen

[p. *13]

[fol. 24r]

De tweede reyse ofte schipvaert van Ian Hvygen van Linschoten, als Opper-commis van vveghen sijn Excell^tie. ende de Heeren Staten Generael, by Noorden-om, door de Straet van Nassau, ofte d'Engte van Vaygats, Anno 1595.

ALDUS onse eerste Reyse voleyndt hebbende, hebben wy ons rapport gedaen aen sijn Excellentie ende de Heeren Staten, ende onder anderen, soo ben ick in den Haech ontboden gheweest, ⁺ ende hebbe persoonelicken onse wedervaringhe mondelinghe, soo aen sijn Excellentie, als aen den Heer Advocaet van Hollandt, Ioncker Ian van Olden-Barnevelt verclaert, ende daer beneffens aen sijn Excellentie overghelevert, t'Verbael met de uytworpsels ende Figueren, alles van woordt tot woordt, en soo ghelijck als het hier vooren ghestelt is, sonder t'selfde andersins te prijsen, dan alleenlicken voor te wenden, dat het ons (door een soo goeden ende welgheluckten beginsel) een gheraedtsamen ende doenlicken Vaerdt, ende ghewisse passagie dochte te wesen: Al hoe wel dat die van Plancius opinie zijn, in haer Tractaet te verstaen gheven, dat ick de sake breeder aenghedient hadde, als sy in effect was, t'welck ick den discreten Leser t'oordeelen gheve, willende t'selve sonder partijschap, ende met aendacht nae lesen, ende te recht doorsien. Nu t'selfde by de Generaliteyt overgheleyt ende inghesien wesende, hebben seer raedtsaem ende goet ghevonden, ⁺ t'aencomende Iaer een goede en wel gemonteerde vloot Schepen toe te rusten, om de Reyse weder, ende gantsch t'eenemael te vervanghen, met verhopinghe (door die soo wel gheluckte beginselen) van die tot in China t'effectueeren, ghelijck als wy oock altesamen niet eens en twijffelden, ende hoe wel dat het met d'uytcomste (door Godes verborghen raedt) anders af liep, soo en is nochtans daeromme de hope ende sekerheyt des selfden, niet t'eenemael gheblust ofte wech ghenomen, maer vertrouwe vastelicken, dat Godt de Heere, noch t'eenighen tijde ghenade sal gheven, datse door de selve ontdeckte passagie, tot volcomen effeckte ghebracht sal worden. Nu keerende op onse propoost, soo zijn daer gheordonneert gheweest seven Schepen, te weten, twee uyt Zeelandt, twee van Enchuysen, twee van Amsterdam (die nu mede haer eerste Nova-Zemblasche Reyse niet gheluckt hebbende, onse ontdeckinghe wilden volghen) ende een Iacht van Rotterdam, ⁺ die alle ghelijck, elck in sijn quartier, toegherust worden, om teghens t'aenstaende Iaer, ghelijckelick d'aenghevanghen Reyse weder te vernieuwen, ende met Godes hulpe soecken te volbrenghen. Dit aldus ghedelibereert zijnde, hebben daer veel Cooplieden ende avanturiers, soo in Zeelandt, Amsterdam, Enchuysen, als elders (haer eerst van't Lant sekere conditien van vryicheden ende voordeels vergunt zijnde) Compagnien ghemaeckt, ende veel goederen ende gheldt ghescheept, om de voorsz. Reyse ende Vaert in treyn te brenghen, ende in alles te helpen verstijven, met de verhoopte winsten, die men op dierghelijcke avanturische Reysen verwachtende is.

De Schepen die toe-gherust worden, waren dese: ⁺ Eerst, den Griffoen van Zeelandt, als Ammerael, groot ontrent 100. last, met een Iacht van ontrent 50. last, dat het voorleden Iaer mede gheweest hadde: De Hoope van Enchuysen, als Vice-Ammerael, t'welcke een nieuwe Pinas was, zijnde ghedestineert om ten oorlogh te varen, met het Iacht van't voorgaende Iaer. De VVinthont van Amsterdam, insghelijcks een nieuwe oorloghs Pinas, met oock een Iacht, alles van ghelijcke grootten, als die van Zeelandt. Een Iacht van Rotterdam, van ontrent 20. last groot, al te samen wel ghemonteert van dubbelt volck, amonitie, ende victualie naer behooren, voor den tijdt van anderhalf Iaer, etc. Zijnde Ammerael ofte Superintendent vande Vloot ofte Schepen, ⁺ Cornelis Cornelisz. Nay op't Schip van Zeelandt: Vice-Ammerael Brandt Tetgales op't Schip van Enchuysen: Ende VVillem Barentsz. Schipper ende Stuerman op't Schip van Amsterdam: Nu op't Iacht van Zeelandt was Schipper Lambert Gerritsz. Oom, van Enchuysen: Op dat van Enchuysen Thomas VVillemssoon: Op dat van Amsterdam Harman Iansz. Ende op dat van Rotterdam Hendrick Hartman. Opper-Commissen van de gantsche Vloot, van weghen sijn Excellentie ende de Heeren Staten, waren Ian Huygen van Linschoten, ende Françoys de la Dale. Commissen van wegen de Compagnie der Cooplieden, ende van de Coopmanschappen van Hollandt ende West-Vrieslandt, waren Ian Huygen voorseyt, Iacob van Heemskerck, ende Ian Cornelisz. Rijp. Ende voor die van Zeelandt, Françoys de la Dale voorsz. ende N. Buys, neffens andere Cousijns van Balthazar Moucheron. Den Tolck van de Vloot, soo in de Slavoensche, als andere talen was eenen Meester Christoffel Splindler, Slavoen van gheboorte. Ende op dat een yeder bekent zy, de meeninghe en eerlicke intentie, ⁺ die sijn Excellentie ende de Heeren Staten ghehadt hebben, om dese Noordtsche Vaert

+ Ian Huygen doet sijn rapport in den Haech, aen sijn Excellentie ende de Heeren Staten, van t'wedervaren van sijn eerste Reyse van Vaygats, &c.

+ Wort by de Generaliteyt geresolveert een wel ghemonteerde Vloote toe te rusten, om de Reyse by Noorden om door Vaygats nae China t'effectueren.

+ Die van Amsterdam stemmen mede neffens d'ander Schepen na Vaygats te varen.

+ Namen van de Schepen die op de tweede Reyse naer Vaygats, toegherust worden.

+ Namen van de Officianten, die op de tweede Tocht van Vaygats gedestineert zijn, etc.

+ D'eerlicke intentie van de Heeren Staten, om de Vaert van China by Noorden om t'ontdecken.

[fol. 24v]

te doen attenteeren, tendeerende tot geen ander eynde, dan alleenlicken om buyten prejudicie van alle andere Potentaten, ende natien te mogen becomen een vrye Vaert ende passagie, van by Noorden om, nae Chatay ende Chinen, om den Coophandel ende traffijcke deser landen, in alles te doen verstijven ende vermeerderen, tot welvaert van de Inwoonders ende Inghesetenen van dien , als oock om te verbreyden Godes glorie, met de vercondinghe van sijn heylich ende suyver onveranderlick Woordt, tot grootmakinghe sijnes heylighen Naems, etc. Soo ist dat ick alhier ghestelt hebbe, de Commissie ofte Instructie, die ons van de ghemelte Heeren Staten Generael der Gheunieerder Nederlantsche Provincien bestelt is, zijnde van woordt tot woordt, als volght:

Instructie voor Ian Huyghen van Linschoten, ende Françoys de la Dale, principale Commisen, vvaer nae sy hun sullen reguleeren in de Coninckrijcken van China, ende andere Coninckrijcken ende Landen, die besocht sullen vvorden by de Schepen ende Iachten, ghedestineert tot de Vayagie by Noorden-om, door de Vaygats, ofte Strate van Naβau.

IN den eersten sullen syluyden, ⁺ nae dat Mr. Christoffel Splindler Slavoen, aen landt sal gheweest zijn, ⁺ ende versocht hebben, of men aldaer sal moghen aencomen, hen te lande vinden by den Coninck, Gouverneur ofte andere Overicheyt aldaer, ende den selfden aenbieden, (van weghen dese Landen) alle vriendtschappe: ende openen de Conditie deser Landen, namelick, dat sy hen gheneeren van over Zee met alle Coninckrijcken ende Natien van de gheheele Weerelt, vriendtlick ende oprechtelick te traffiqueren, negotieren, ende handelen, hebbende daer toe vele commoditeyten van diversche soorten van coopmanschappen ende andersins.

Item dat d'Overicheyt deser Landen, ⁺ sekerlick gheinformeert wesende, dat men in de selve Coninckrijcken ende Landen oprechte handelinge, traffijcke ende negociatie was doende, goet ghevonden hebben, eenighe Schepen derwaerts te senden, onder goede ordre, policie ende gheregheltheyt, oock met eenighe waren, penninghen ende andere commoditeyten, om de handelinghe te beginnen, door sekere ghetrouwe ende vrome luyden, in de selve Schepen wesende, voor den welcken sy vrye toeganck aldaer sullen versoecken, ten eynde voorsz.

Sullen versoecken dat tot vroome, ⁺ ghetrouwe, ende oprechte ghestadighe handelinghe, traffijcke ende navigatie, tot gemeene welvaren van de selve Coninckrijcken ende dese Landen: Midtsgaders den Inghesetenen der selver, mach worden verstaen. Ende soo t'selfde aldaer goet ghevonden wordt, sullen verclaren dat men henlieden met een goede Ambassade ten selven eynde, met de eerste gheleghentheyt van meeninghe is te besoecken, indien henluyden sulcks aenghenaem soude wesen.

Sullen aldaer moghen openen wat commoditeyten ende Coopmanschappen uyt dese Landen aldaer van tijdt tot tijdt sullen mogen worden ghebracht, ⁺ ende neerstelick ondersoecken, omme te verstaen wat Coopmanschappen ende goederen daer tegens by retour uyt de selve Coninckrijcken ende Landen sullen moghen worden ghetoghen, ende in dese Landen ghebracht.

V Sullen van alle t'ghene op de Reyse passeert, ⁺ so wel binnen Scheeps boort, in de opdoeninghe van de Landen, Havenen, ende alle andere gheleghentheyden, als van t'ghene te lande hen sal voorcomen, goede ende partinente noticie houden, om terstont op hare wedercomste by geschrifte den Heeren Staten Generael, van alles te doen goet ende getrou rapport. Aldus ghedaen ende ghearresteert in de vergaderinghe van de Heeren Generale Staten der vereenichde Nederlanden, in S'Graven-Haghe den xvj. Iunij Anno xv^c.xcv. Sloeth .^vs. ter ordeninghe van de voornoemde Heeren Staten.

C. Aersens. &c.

+ I.

+ Instructie van de Generaliteyt, voor de Opper-Commissen, op de 2. Tocht na Vaygats.

+ II.

+ III.

+ IV.

+ V.

[fol. 25r]

Aldus geordonneert zijnde is d'equipagie ende toerustinghe wat verlancksaem toegegaen, ⁺ door d'andere groote en wichtighe Landt-saecken, die hen daghelicks bejegenden, in sulcker voeghen, dat wy onse expeditie ende laetste afscheyt al volle laet bequamen, ende ons eensdeels half in waenhopen bracht, de Vaert (doort verloop van den tijt) tot volcomen effect te moghen brenghen: ⁺ Niet teghenstaende, hebbent met Godes hulpe aenghevanghen, ende zijn voor de tweede Reyse uyt Texel, van't Mars-diep, daer wy altesamen versaemt waren, t'zeyl ghegaen, zijnde den tweeden Iulij des Sondaechs smorghens, ⁺ An. 1595. met eenen oostelicken wint, ende comende buytens duyns in Zee, ⁺ stelden onsen Cours noordt noordt-west, ende noorden ten westen aen, hebbende dien gheheelen dach ende aenvolghenden nacht een goede koelte ende voortganck.

Den 3. des Maendaechs smorgens maecten onse gissinghe van 35. mijlen ghezeylt te hebben, hadden noch al een goede koelte ende voortganck, zijnde de wint van de zuyder ende wester cant, met een betrocken Hemel, doende noch de Cours van n.n. west, ende n. ten westen aen. Teghens den middach begonst het wat te stillen, loopende de wint naer't oosten, met een slappe koelte, gheduerende alsoo den gheheelen dach ende voor-nacht, des nae-middernachts liep de wint in het noorden.

Den 4. des Dingsdaechs hadden noch de wint van uyt den noorden met schoon weer, deden onsen Cours van west ende west ten noorden aen, om dat wy niet hoogher zeylen mochten, maeckten onse gissinghe van te wesen op de hoochte van 56. graet, ghelijck wy int peylen van de Son daer nae bevonden: zeylden aldus den gheheelen dach ende aenvolghenden nacht, somtijdts west noordt-west, ende bywijlen noordt-west ten westen aen.

Den 5. des Woensdaeghs hadden noch al t'selfde goedt weer ende slecht water, gheduerende de wint van uyt den noorden, zeylden noch west ende west ten noorden aen tot nae den middach: doen wenden wy't op den anderen boegh, op de Cours van n.o. ende n.o. ten noorden aen, zeylden aldus tot de middernacht.

Den 6. des Donderdaeghs creghen wy eenen harden wint van uyt den noorden met een holle Zee, doende noch al de Cours als vooren, zeylende aldus den gheheelen dach ende aenvolghenden nacht.

Den 7. des Vrydaeghs hadden noch al t'selfde weer ende wint, doende onse voorgaende Coursen van n.o. ende n.o. ten oosten ende bywijlen wat lagher: Teghens den avont begonst de wint dapper op te steken, comende met een hol water ende ruych weer, so dat wy alleen onse schoover-zeylen voeren mochten, gheduerende aldus den gheheelen nacht.

Den 8. des Saterdaeghs in den dagheraet wendent weer op den anderen boegh, op de Cours van w. aen, gheduerende noch even ghestadich t'voorsz. ruych weer ende wint van uyt den noorden, dien gheheelen dach ende aenvolghenden nacht.

Den 9. des Sondaeghs hadden een weynich beter weer, gheduerende noch den selfden noorden wint, wendent weer op den anderen boegh, doende onsen Cours van n. noordt-oost, ende noort ten oosten aen: Dit selfde weer duerden aldus den gheheelen dach, ende moesten des nachts weer onse Mers-zeylen in nemen, zeylende door't onweer met de schoover-zeylen alleen, den gheheelen nacht over, doende de Coursen als vooren.

Den 10. des Maendaechs hadden noch al t'selfde ruych weer ende wint, doende onsen Cours als vooren, van n. noordt-oost, ende n. ten oosten aen: Nae den middach begonst het weer wat te bedaren, ende tegens den avondt wendent weer op den anderen boegh, zeylende zuydt-west ende zuydt-west ten westen aen, den gheheelen nacht over.

Den 11. des Dingsdaechs creghen beter weer ende Sonneschijn, ende wendent des middaeghs wederom, doende onsen Cours noort ende n. ten westen aen, zeylden aldus tot teghens den avont, doen werdent weer wat stilder ende de wint liep wat noordelicker, soo dat wy maer noordt ten oosten ende noordt noordt-oost mochten aen zeylen, tot des morghens toe.

Den 12. des Woensdaechs hebbende een slappen windt van uyt den noorden, wenden wy't weer in den morghenstont op den anderen boegh, altoos met goet weer ende slappe koelte, zeylden aldus tot den middach, doen begonst het gantsch stil te worden, loopende de wint daer nae in het zuydt-westen, beginnende allengskens op te koelen, waer mede wy onse rechte Cours ende wech vervolghden, ende begonst daer nae te reghenen, gheduerende alsoo bynaest den gheheelen nacht.

Den 13. des Donderdaechs in den dagheraet liep de wint weer recht int noorden, beginnende met een ruych weer ende betrocken lucht, soo dat wy niet hoogher als west noordt-west mochten aen zeylen: Dit weer duerden aldus tot nae den middach, doen begonst het een weynich te bedaren ende op te claren: Teghens den avont liep de wint wat westelicker, waer mede wy't weder wenden op den anderen boegh, doende onsen Cours noordt-oost ten noorden ende noort noordt-oost aen: des nachts wordent gantsch stil, gheduerende alsoo tot s'morghens.

Den 14. des Vrydaechs wat voor den middach creghen een slappe koelte van uyt den zuyt-oosten, waer mede wy onsen Cours weder recht noorden aen liepen: hadden des middaeghs int peylen van de Son, de hoochte van tsestich graeden min thien minuten: ⁺ zeylden aldus den gheheelen dach ende aenvolgenden nacht, met een goede koelte, loopende de wint daer nae int oosten.

Den 15. des Saterdaeghs voormiddaechs, hebbende noch de wint van uyt den oosten, met de selfde koelte ende goet weer, saghen wy het lant van de Custe van Noorvveghen, ⁺ daer seven ofte acht mijlen van af wesende, ende was naer onse gissinghe Kijn, ende den hoeck Stat gheheeten, gheleghen op een en tsestich graden ende daer ontrent: deden noch onsen selfden Cours van noort ende noorden ten oosten aen. Teghens den avondt wordent mistich, doncker en reghenachtich weer, ende begonst soo te

+ De toerustinghe van de Schepen is wat verlancksaem toe gegaen , en de oorsake waerom.

+ Hebben quade moet de Reys te effectueren, om datse laet te zeyl ginghen.

+ Iulius. An. 1595.

+ Gaen gelijckelicken uyt Texel t'zeyl voor de tweede mael, om haer gedestineerde Reys te beginnen.

+ 60. graedt.

+ Sien het landt van Noorweghen, Kijn, en Stat.

[fol. 25v]

waeyen, dat wy alleen onse Schoover-zeylen voeren mochten, comende met een dapper hol water, duerden aldus den gheheelen nacht over.

Den 16. des Sondaeghs geduerde noch al t'selve ruych weer ende harde windt, met een seer hol water, wesende de windt uyt den noort-oosten, soo dat wy maer noort noort-west mochten aenzeylen, gheduerende aldus tot in den nacht-stondt, doen begonst de windt wat te cesseeren, loopende weder nae't zuydt-oosten, doch behielden even wel t'holle water, dat ons dapper faxeerden, zeylden aldus den gheheelen nacht, hebbende altemets reghen, zijnde de windt bywijlen wat oostelicker.

Den 17. des Maendaeghs was de wint noch van uyt het oosten, ende somtijdts wat zuydelicker, met een weynich tijdts goet weer, gisten ons des middaeghs te wesen op de 64. graet, ⁺ of daer ontrent, des naemiddaeghs wordent weder doncker reghenich weer, beginnende de wint teghens den nacht weder op te steken, soo dat wy onse Mers-zeylen moesten in nemen, zeylden aldus den gheheelen nacht, altoos met een hol water.

Den 18. des Dingsdaeghs hadden noch al de wint van uyt den oosten ende zuyen, gheduerende even ghestadich t'holle water ende reghenich weer, deden onsen Cours als vooren, van noort noort-oost aen, altemets wat noordelicker, en bywijlen wat zuydelicker, nae't varieeren van de wint, creghen daer nae een claer weer ende Sonne-schijn, hadden des middaeghs de hoochte van 66. graet min 10. minuten, ⁺ vervolghden onsen wech als vooren, zeylende aldus tot in der nacht, doen liep de wint weer int noorden, soo dat wy maer west noordt-west mochten aenzeylen, beginnende weder soo hart te waeyen, dat wy alleen onse Schoover-zeylen voeren mochten.

Den 19. des Woensdaeghs hadden noch al t'selve ruych weer, met eenen natten mist, en harden wint van uyt den noorden, ⁺ zeylden noch al de Cours van west noordt-west aen, by de windt heen, met onse Schoover-zeylen alleen, hebbende een hol water, teghens den nacht begonst het soo te stormen ende t'onweeren, dat wy maer ons groot Schoover-zeyl ter halver Mast mochten op voeren, ende hadden eenen grooten overlast van de Zee, teghens den dagheraet liep de wint nae't west ende west ten zuyen, gheduerende noch even ghestadich t'voorseyde quaet weer.

Den 20. des Donderdaeghs hadeen noch al t'voorsz. quaet ende reghenich weer, met een holle Zee, geduerende den geheelen dach tot in der nacht, doen begonst het een weynich te bedaren, so dat wy weder onse ander zeylen voeren mochten, zeylden aldus den gheheelen nacht, met de selfde wint van west zuydt-west, doende onsen Cours noordt-oost aen.

Den 21. des Vrydaeghs zeylden noch al met den selfden goeden windt, onsen voorsz. Cours van n.o. aen, hadden des middaeghs de hoochte van 70. graet min 10. minuten, ⁺ zeylden aldus den gheheelen dach met een slappe koelte, teghens den avondt wordent gantsch stil, gheduerende den gheheelen nacht over, met weynich ende variabele winden.

Den 22. des Saterdaeghs hadden noch goet schoon weer ende stilte, met een slecht water, ende altemets variabele koelte, maer teghens den avondt begonst het wederom te waeyen van uyt den noorden, loopende daer nae int noordt-oosten, met een goede koelte, soo dat wy maer oost zuydt-oost, ende zuydt-oost ten oosten mochten aenzeylen, wesende recht in de wint, zeylden aldus den gheheelen nacht.

Den 23. des Sondaeghs hadden noch de wint van uyt het noordt-oosten met een harde koelte ende ruych weer, soo dat wy alleenlicken met onse Schoover-zeylen zeylen mochten, doende onsen Cours als vooren. Teghens den avont quamen wy dicht aen't landt, t'welcke was, na onse gissinghe, T'Eylandt ende omligghende clippen van Loeffoet, ⁺ lach noch hier en daer in de hoolen met sneeu bedeckt. Wenden't alhier weder van't landt af, t'Zeewaerts in, doende onsen Cours noordt noordt-west aen, zeylden aldus den gheheelen nacht met het selve ruych weer ende windt.

Den 24. des Maendaeghs hadden noch al t'selfde weer ende windt, doende onsen Cours als vooren, des naemiddaeghs soo quam ons een Schip int ghemoedt, ⁺ t'welcke wy daer nae int spreken, verkenden, ende hoorden t'Amsterdam t'huys, comende uyt de Witte Zee. Wy wierpen hem eenen brief toe, den welcken tusschen beyden over boort in Zee viel, door dien dat het quaet weer was, en den anderen qualick dorsten ghenaken, waer mede wy ghedwonghen waren, van een te scheyden, elck sijns weeghs. Wert teghens den nacht gantsch doncker, mistich, ende vochtich weer, gheduerende alsoo den gheheelen nacht over, met den voorsz. oostelicken windt.

Den 25. des Dingsdaeghs gheduerden noch al den gheheelen dach t'selfde mistich weer ende oostelicken windt, deden als noch onsen Cours van noorden ende noorden ten oosten aen, den geheelen nacht over.

Den 26. des Woensdaeghs creghen een schoon claer helder weer ende Sonne-schijn, met een slecht water, en cleyne koelte van uyt den oosten, en variabel, hadden des middaeghs de hoochte van 71. graet, ⁺ ende haddent ghewent op den boech van't zuydt-oosten ende zuyden, tot teghens den avondt, doen liep de windt wat zuydelicker, soo dat wy't wederom wenden, doende onsen Cours van oost noordt-oost, ende oost ten noorden aen, gheduerende noch t'selfde schoon weer, ende slappe koelte, maer in der nacht (al hoe wel dat de Son niet onder en ginck) liep de wint weer oostelick.

Den 27. des Donderdaeghs was de windt weer recht oost waeyende, met een goede koelte, ende helder schoon weer en Sonne-schijn, hadden des middaeghs de hoochte van 71. graden en twee derde deelen, ⁺ deden onsen Cours van noordt noort-oost, ende noordt-oost ten oosten aen, ende somtijdts wat noordelicker en oostelicker, nae't varieeren van de windt, zeylden aldus den gheheelen nacht over, en begonst soo hart te waeyen, dat wy alleen de Schoover-zeylen voeren mochten.

+ 64. graet.

+ 66. graet.

+ Stormweer.

+ 70. graet.

+ Loffvoet.

+ Ghemoeten een Schip dat uyt de Witte Zee quam, en na Hollandt wilde wesen.

+ 71. graden.

+ 71. graden en twee derde deelen.

[fol. 26r]

Den 28. des Vrydaeghs gheduerden noch al den harden windt, met een seer hol water, ende donckerachtich weer, wendent op den anderen boegh, doende onsen Cours van zuydt zuydt-oost, en zuyden ten oosten aen, den gheheelen dach over, teghens den nacht begonst het wat te bedaren, gheduerende even ghestadich t'doncker, en somtijts mistich weer, zeylden aldus den gheheelen nacht, altemets met een weynich stilten.

Den 29. des Saterdaeghs hadden een weynich tijdts stilte, doch begonst terstondt weder op te koelen uyt den noordt-oosten, Hijsten onse Mers-zeylen weer op, doende onsen Cours van zuyt-oost ten oosten, ende o.z.o. aen, gheduerende noch al t'selfde mistich, vochtich, vuyl, en doncker weer. Teghens den nacht begonst het een weynich te stillen, doch behielden altoos een hol water. Wy saghen den selfden dach eenen uytnemenden grooten dooden Walvisch, met den buyck om hooch drijven. ⁺

Den 30. des Sondaeghs hadden meestendeel stilten, en somtijdts, doch niet veel, variabele koelte, ende altoos een betrocken lucht, hadden noch al een hol water, saghen veel Walvisschen hier en daer door't water spelen, ⁺ teghens den avondt creghen eenen noorden windt, met vochtich weer, deden onsen Cours oost ende oost ten noorden aen, en bywijlen zuydelicker: Ontrent noorder Son liep de wint weer int oosten, met een goede koelte, ende schoon claer weer.

Den laetsten des Maendaeghs gheduerende den selven oosten windt, tot ontrent des middaeghs, doen wordent weer gantsch stil, ende daer nae mistich, hadden des middaeghs de hoochte van de Son op 71. graet, ⁺ hebbende altemets, doch niet veel, zuyt ende zuyt-westen wint, altoos met een hol water van uyt den oosten, teghens den avondt wordent weer stock stil, gheduerende even ghestadich den voorsz. mist.

Den eersten Augusti des Dingsdaeghs in den morgen-stont creghen eenen westelicken wint, ⁺ met een mot-reghen, beginnende allengskens met een moye koelte, des naemiddaeghs wordent schoon, ende altemets claer weer, zijnde de koelte teghens den avont wat slapper, beginnende t'water oock wat slechter te worden, deden onsen Cours van oost ende oost ten noorden aen, wiert daer nae weer stil, gheduerende meest alsoo den gheheelen nacht over.

Den 2. des Woensdaeghs, begonsten in den dagheraet landt te sien, ⁺ ende een weynich daer nae, liep de wint weer int oosten, beginnende met een moy Top-zeyl op te koelen, zijnde een schoon weer, zeylden den gheheelen dach zuydt zuydt-oost, ende zuydt oost ten zuyden op't landt aen, tot teghens den nacht, doen wenden wy't daer weer van af, op den boech van't noorden t'Zeewaerts in, quamen dit lant te verkennen, ende was naer onse gissinghe, t'Eylandt ende omligghende clippen van Trompsout, ⁺ gheleghen ontrent 40. mijlen by westen de Noordt-caep, lach noch hier en daer in de dalen ende holen met sneeu bedeckt, worden des nachts weer gantsch stil.

Den 3. des Donderdaeghs cregen weer des morghens eenen westelicken, doch slappen wint, welcke duerde met weynich koelte, tot des middaeghs, doen wordent reghenich mottich weer, loopende de wint int noorden, ende daer nae int noordt-oosten, waeyende met een goede koelte, doch een slecht water, liepen oost ende oost ten zuyen, langhes de wal heen, tot ontrent twee mijlen daer van af, sonder eenich achterdencken, hebbende t'Schip eenen harden voortganck, waer mede wy onvoorsiens gheraeckten met onse voor-steven op een blinde clippe, ⁺ soo dat wy vast bleven sitten, stootende t'hout daer de steven met ghevoert was, aen spaenderen daer af, waer mede wy in grooter verbaestheyt bleven, loopende eenighe van den onsen terstondt nae de pomp, doch vonden t'Schip noch goet en dicht, ende door dien datter een goede stroom langes de Custe heen liep, maectet ons Schip een weynich te draeyen, in voeghen, dat het overstaech raeckten, waer mede wy weder eenen moedt greepen, ende maeckten soo veel, dat het Schip onder zeyl quam, ghevende int afgaen, een paer cleyne stooten, waer door wy kennelicken saghen, dat ons Godt de Heere daer ooghen-schijnlicken weder af hielp, ende alle dinghen ten besten keerden, waerschouwende d'ander Schepen die op de selfde Cours daer op gheloopen souden hebben, maer door ons (ende Gods voorsienicheyt) gheadverteert zijnde, wendent met ons op den anderen boech t'Zeewaerts daer van af. Dese verborghen clippe leyt nae onse gissinghe ende vermerckinghe, ontrent acht mijlen of daer ontrent, ⁺ by oosten t'Eylandt van Trompsout, twee ofte anderhalf mijl van't landt af, verborghen onder t'water, daer tot noch toe ons wetens noyt kennisse afgheweest is, en is te bedencken, datter noch wel meer moeten ligghen, waer door het ons een goede waerschouwinghe sal wesen, de Custe ende t'landt beter te schouwen, en ons soo veel niet te vertrouwen op de Pas-caerten, die doch meest uyt hooren segghen ghemaeckt zijn, doch is ons (Godt lof) ten besten vergaen, hoopende dat het Schip daer gheen letsel af hebben sal, dat te beduyden heeft, de wint liep daer weder oostelick en in der nacht wat zuydelicker, soo dat wy den gheheelen nacht onsen Cours deden van noordt noort-oost, noort-oost, ende daer nae oost noordt-oost aen, met een goede koelte ende voortganck, by de windt heen.

Den 4. des Vrydaeghs hadden eenen zuydt-oosten windt, met een goede koelte, doende onsen Cours als vooren, van oost noordt-oost aen, en somtijdts wat oostelicker, nae't varieeren van de windt, des middaeghs begonst het wat stilder te worden, hadden een seer schoon weer ende heldere Sonne-schijn, desen nacht was het een claer stil, schoon, ende warm weer, ende ick merckten de Son, welcke ginck int noorden ten westen onder, ⁺ zijnde ontrent een uyr wech, doen quam hy weder voor den dach, dit was in de contreye van recht teghens over den hoeck van't Eylandt van Stappen, ontrent vier ofte vijf mijlen daer van af, alwaer wy laghen en dreven met de stilte. Desen Hoeck van Stappen, leyt met de Noordt-caep oost ende west, wel ontrent veerthien ofte vijfthien mijlen verscheyden.

+ Sien een grooten dooden Walvisch met de buyck om hooch drijven.

+ Sien veel Walvisschen int water spelen.

+ 71. graet.

+ Augustus.

+ Crijgen t'lant weer int gesicht.

+ d'Eylanden van Trompsout.

+ Ian Huygens Schip raect op een blinde clippe, int zeylen langes de wal vast, doch raken daer met Gods hulpe weer af.

+ Verborghen clippen geleghen by de Eylanden Trompsout die seer periculeus zijn.

+ De son gaet noorden ten westen onder, ende comt een uyr daer nae weder te voorschijn, zijnde in de contreye van t'Eylandt Stappen.

[fol. 26v]

Den 5. des Saterdaeghs creghen weer een goede koelte, van uyt den z.o. ende liep daer na wat zuydelicker, deden onsen Cours van oost ende oost ten zuyden aen, en bywijlen wat noordelicker, nae't varieeren van de windt, was een warm, schoon Soomers weer. Teghens den nacht quamen met de Noort-caep over een. ⁺ T'landt was gantsch sonder sneeu aen te sien: saghen des voormiddaeghs twee zeylen langhes de wal, nae ons toe comen, wy hoopten dat het van onsen Lants-luyden uyt de Witte Zee gheweest souden hebben: Waerom ick eenen brief ghereedt maeckte, om van ons tijdinghe naer huys te schrijven, en hun die met te gheven: Maer sy hielden hun soo dicht onder de wal, dat wy haer niet bezeylen conden, waer door wy quamen te verkennen, dat het Noorluyden waren, die om desen tijt nae Berghen met Visch varen: Des naemiddaeghs saghen noch een ander van de selve slach, doende den selven Cours, teghens den avondt begonst het wat stilder te worden, zijnde de wint noch aen de zuyer-cant, doende onse Coursen als vooren, in der nacht liep de windt int z.o. ende begonst hart te waeyen, hadden alle dese daghen een holle Zee van uyt den oosten.

Den 6. des Sondaeghs begonst het eenen grooten storm te waeyen, ⁺ uyt den zuyt-oosten, ende hadden een seer verbolghen hol water, creghen van gelijcken eenen grooten mist, met doncker, kout, vochtich weer, zeylende aldus de Cours van oost ende oost ten noorden aen, quam ons t'Amsterdammer Schip van Willem Barentsz. (zijnde te loefwaerts) op't lijf zeylen, ⁺ sonder dat wy't mochten weeren, ende hoe wel wy hem toeriepen, aen te loeven, om ons te schouwen, niet teghenstaende, hieldent draghen, in sulcker voeghen, dat sy ons met de voor-steven van achteren op onse zijde van't Stuer-boordt aen quamen, met sulcken ghedruys, dat wy voor ghewis en voorseker meenden, beyde ghesoncken souden hebben, brack onse vertuyninghe, boven by't Compagnie, soo dat de Besaens-mast om viel, smijtende int vallen de Schippers Koy in de Koywt aen stucken, eyndtlicken, quam ons daer na met keeren en swayen, by't Gallioen, t'welcke van ghelijcken aen stucken, ende gantsch af brack, in summa, meenden sonder remissie beyde te gronde ghestooten souden hebben, nae't aen te sien was, sonder hoope van yemandt te moghen salveeren, door't harde onweer en verbolghen water, dan Godt de Heere, die onser ontbarmde, maeckte dat wy weder, (sonder te weten hoe) van den anderen gheraeckten, sonder dat ons Schip onder water eenighe schade ofte letsel (dat wy vermercken conden) hadden, dan alleenlicken boven water, als gheseyt is, zijnde t'Amsterdammer Schip van ghelijcken op deselve plaetsen beschadicht, als wy, te weten, t'Gallioen af, de Besaens-mast om verre, ende by't Compangie aen stucken ghebroken, in alles als wy, so dat men qualick soude seggen, wie de meeste schade hadde, dat genoech om te verwonderen is, ende door de verbaestheyt weten qualick, hoe wy noch soo weder van den anderen raeckten, Waerom wy Godt de Heere niet ten vollen moghen dancken, van soo merckelicken en onghesienen verlossinghe en behoudenisse. Dit was de tweede reyse, dat hy ons aen boordt gheweest hadde: Hoe wel dat d'eerste mael in stilten was, en dat wy hem met stocken en staven afweerden, waer aen wy ghenoech moghen aenmercken, ⁺ dat door dusdanighe ongheregheltheyt ende quade opsicht, de Schepen dickwils den anderen in de grondt zeylen, daer men daer nae tael noch teycken af comt te vernemen, ghelijck het met ons ghebeurt souden hebben, soo Godt soo miraculeus niet verhoedet hadde, ende behoorde wel een waerschouwinghe te wesen, voor andere, om beter opsicht ende wacht te houden, malcanderen te mijden en te schouwen, dewijle dat de Zee breedt ende wijdt ghenoech is, want van dicht by een te loopen, en can doch nemmermeer gheen profijt comen, als daghelicks ghenoech tot groote schade ende achterdeel ondervonden wordt, namelicken, met hart en onstuymich weer. Waren dien gheheelen dach besich onse Besaens-mast weder op te rechten, die noch gantsch en heel was, ⁺ ende hielpen het Gallioen, soo wy best mochten met winden en bewoelen, in summa, dat wy't soo verre brachten, dat wy weder zeylen en vloot houden mochten, hoe wel dat het weer niet veel plaetse gaf veel zeylen te moghen voeren.

Den 7. des Maendaeghs gheduerden noch al t'onweder ende hol verbolghen water, zijnde de wint van uyt den oosten, met een betrocken koude locht, haddent gewent op den anderen boech, doende onsen Cours z.z. west, ende daer nae z. ende z. ten w. aen, Teghens den middach saghen een Schip, van achteren op ons aen comen, doende den selven Cours als wy: ⁺ Wy vermoedden dat het een Hollandts Schip was, dat nae de Witte Zee wilde wesen, het welcke wy daer nae quamen te verkennen, ende te spreken, ende was Iacob Iochemssz. van Enchuysen, die nae de Witte Zee bevracht was, zijnde veerthien daghen nae ons uyt Texel ghezeylt. Teghens den avondt quamen weer op't landt aen, ende was noch al de Noordt-caep, wendent weder daer van af, t'Zeewaerts in, noordt-oost ende noordt noordt-oost aen, gheduerende t'selfde hart weer den gheheelen nacht over.

Den 8. des Dingsdaeghs hadden noch al den selfden oostelicken windt, maer was beter, doch kout weer, en teghens den middach wendent weer nae't landt toe, doende onsen Cours z.o. ende z.o. ten z. aen, en daer nae z. ten o. ende z. tegens den nacht wordent weder doncker vochtich weer.

Den 9. des Woensdaeghs hadden noch al eenen oosten wint, ende doncker vochtich kout weer, saghen des morgens een vreemt zeyl onder onse Vloot comen, t'welcke wy daer nae quamen te verkennen, ende was T'Yseren Varcken van Amsterdam, dat nae de Witte Zee wilden, zijnde in onse Compaignie uyt Texel gheloopen, en by Loeffoet van ons versteken. Een weynich daer nae, quam ons een Noorman) die nae Berghen wilden) teghens, zeylende voor de wint, door onse Vloot heen, sijnen Cours westwaerts aen. Ontrent des middaeghs quamen weder by't lant, ende was een weynich by oosten de Noordt-kijn, ⁺ alwaer wy't weder van af wenden, met onse 9. Schepen

+ Comende by de Noort-caep sien twee zeylen, het welcke Noorluyden waren, die met Stockvis nae Berghen wilden.

+ Tempeest.

+ T'Amsterdammer Schip comt met een grooten storm Ian Huygens Schip aen boort, zijnde beyde in groot perijckel van blijven, doch raken noch met genoech schade, van den anderen.

+ De Schepen verliesen haer dickwils door quade toesicht van den anderen niet te willen schouwen.

+ Zijn besich om de Schepen weder van de gheleden schaden te repareeren.

+ Comen met een Enchuyser Schip te spraeck dat na de Witte Zee wilden en van daer na Venetien.

+ Noort-kijn.

[fol. 27r]

in Compagnie, doende onsen Cours t'Zeewaerts in, noordt n.o. aen, op de selfde tijdt quam daer weer een ander zeyl op ons aen, ⁺ zeylende westwaerts voor de wint heen, ende liet Enghelsche vlaggen waeyen, waerom wy gisten dat het Enghels-Man was, die uyt de Witte Zee weder nae huys toe wilden: Hielt hem wat van onse Vloot af, sonder ons te verspreken, zijnde in corter tijt weer uyt het ghesicht.

Den 10. des Donderdaeghs hadden noch eenen oosten wint, ende somtijdts z. oost den gheheelen dach over, met een betrocken hemel ende kout weer, wendent des morgens weer nae't landt toe, doende onsen Cours zuydt-west ende zuydt-west ten zuyden, ende daer nae zuyden, en zuyden ten westen aen, zeylende aldus den gheheelen dach sonder landt te sien, tot des nachts, doen quamen wy weder by't landt, welcke was een weynich oostelicker, als daer wy't des voorigen daeghs afghewent hadden, wendent daer van af t'Zeewaerts in, beginnende de wint hart te waeyen noch uyt den oosten, met een holle Zee en verbolghen water.

Den 11. des Vrydaeghs, gheduerende noch al den harden oosten wint met een mistich kout vochtich weer, en seer hol water, deden onsen Cours t'Zeewaerts in, tot over den middach, doen wenden wy't weer nae't landt toe, ende deden onsen Cours zuyt-oost ende zuydt-oost ten oosten aen, om dat de wint wat noordelicker was, gheduerende aldus t'ruych weer, den gheheelen dach ende nacht over, altoos mistich reghenachtich kout.

Den 12. des Saterdaeghs worden het gantsch stil, zijnde even wel vochtich en mistich doncker weer, en hol water, tot ontrent des middaeghs, doen creghen wy een slappe koelte uyt den westen, comende altemets met een blenck van claerheyt, soo dat wy't landt aen stuerboort quamen t'ontdecken, alhoewel dat wy daer wel 7. of 8. mijlen van af waren, t'docht ons in de verthooninghe ende opdoeninghe t'landt van Kegor ofte t'Visschers Eylandt te wesen, ⁺ niet tegenstaende, dat wy in onse zeylagie soo verre niet en gisten te wesen, behielden noch al den mist, die uyt het westen met vlaghen overdreef, met weynich wints, gheduerende even ghestadich de hollicheyt van de Zee-baren uyt den oosten, deden onsen Cours oost ende oost ten zuyen aen, zeylende aldus den gheheelen nacht over, altoos met een slappe koelte ende somtijdts stilten.

Den 13. des Sondaeghs hadden een poos stilte, en creghen een slecht water, loopende de wint daer nae int noorden, en bywijlen wat westelicker, deden onsen Cours oost ende oost ten zuyden aen, was een overtrocken hemel, en somtijdts mistich, maer niet veel, drijvende met vlaghen over. Alhier scheyden de twee Schepen, ⁺ te weten Iacob Iochemssz. ende t'Yseren Varcken, van ons nemende haren Cours na de Witte Zee toe, Saghen van ghelijcken de selfde dach een zeyl achter in ons water comen, doende de selfde Cours als wy, gistent een Hollandts Schip te wesen, dat nae de Witte Zee wilden. Wy zeylden aldus den gheheelen dach ende aenvolghenden nacht met een passelicke koelte.

Den 14. des Maendaeghs hadden noch al eenen noordelicken wint, en somtijts wat westelicker, met een slecht water, en een goede koelte, zijnde vochtich ende mistich kout weer, deden onsen Cours als vooren, van oost en oost ten zuyden, ende somtijdts oost zuydt-oost aen, begonst op den dach wat meer te koelen, met een harden voortganck, zeylden aldus den gheheelen dach, altoos mistich en doncker kout weer.

Den 15. des Dingsdaeghs was de wint noch uyt den noorden, waeyende een goede koelte, met licht en kout weer, deden onsen Cours als vooren, van oost ten z. ende oost zuydt-oost aen: Hadden des middaeghs een weynich claerte, so dat wy de Son peylden, vonden de hoochte van 71. graet schaers, ⁺ zeylden aldus den gheheelen dach ende nacht over met de selfde gheduerende koelte.

Den 16. des Woensdaeghs, hadden een wackere koelte van uyt den noorden ende noordt-westen, loopende altemets wat welicker, comende met vlaghen van overdrijvende stof-reghen, wierpen des naemiddaeghs t'loot uyt, ende vonden de diepten van 63. en 64. vademen, ⁺ hadden eenen harden voortganck, oock een koude locht, deden altoos onsen Cours van oost ten zuyden ende oost zuydt-oost aen, zeylende aldus den gheheelen nacht, wierpen somtijdts t'loot uyt, vonden altemets min, bywijlen meer, als de voorsz. diepten wasighe gront, t'water begonst alhier seer grondich, ende doncker groen te sien, ende en was niet te zout, maer brack.

Den 17. des Donderdaeghs hadden een moy schoon weer en slappe koelte van uyt den noorden, en bywijlen wat oostelicker, en somtijts wat westelicker, was soo schoonen dach weers, als wy in langhen tijdt gehadt hadden, doch even wel een koude locht, quamen teghens den middach by een groote streeck ijs, ⁺ dat vast aen een lach, streckende noorden opwaerts, soo verre als men beooghen conde, zijnde op sommighe plaetsen gantsch vol en dicht, sonder dat wy daer een eyndt af sien mochten, dan van boven uyt de Mers ende Stenge, sach men hier en daer, daer over heen, scheydtsels en plaetsen van water, was altemael vlack en niet te hooch ijs: Wy gistent te wesen 12. 13. mijlen van't landt van Noza-Zembla, ⁺ ontrent 25. oft 30. mijlen by noorden de Straet van Nassau. T'water was seer slecht, namen alhier onsen Cours langhes t'ijs heen, onsen wech voortaen. ⁺ Peylden des middaeghs de hoochte van de Son, ende vonden 70. graet 30. minuten, ⁺ zeylden aldus den gheheelen dach ende nacht langhes t'ijs heen, wel over de 25. mijlen weeghs, lach soo dicht ende eenparich in de streckinghe, ghelijck of het een Custe van landt geweest hadde, t'welck ons ghenoech verwonderde, ende in wanhopen stelden, van onse Reyse te moghen volbrenghen, vreesende voor noch meer ijs, in de ander Zee te vinden, begonst in der nacht wat harder te koelen, loopende de wint int noorden, en daer nae int n. oosten. Wy deden onse Coursen altoos langes t'ijs heen, z.o., z.z.o., zuyen, ende daer nae z.w. aen, ghelijck als hem t'ijs streckende was, aen't backboordt van ons af. Wy loodent altemets eens in der nacht, ⁺ vonden eerst 35. daer na 30. vaem,

+ Ghemoeten een Enghels Schip dat uyt de witte Zee quam.

+ Kegor alias t'Visschers Eylandt.

+ Scheyden van de schepen die nae de witte Zee wilden.

+ 71. graet.

+ 64. vaem diepten.

+ Comen by een groote streeck ijs.

+ 12. 13. mijlen van Nova-Zembla.

+ Zeylen langs t'ijs heen over de 25. mijlen.

+ 70. graet 30. minuten.

+ 35-30. ende 24 vamen diepten by't ijs.

[fol. 27v]

ende in den morghen-stondt 24. vaem diepten, al eenparighe wasighe gront.

Den 18. des Vrydaeghs, zeylende aldus langhes t'ijs heen, met eenen noort-oosten kouden wint, siende datter gheen eyndt af en quam, resolveerden eyndtlicken een gat daer door te booren, want begonst hem allengskens te scheuren en aen schossen te drijven, alwaer wy't door heen jaechden, ⁺ een goede poos o.z.o. ende z.o. ten o. aen, tot dat wy weder in een claer water quamen, daer sonderling gheen ijs en was, dan hier en daer een schos, en drijvende stucken, waer mede wy weder wat beter moets cregen, settende onsen voorsz. Cours voortaen, met de merszeylen op. Creghen alhier een mist, maer dreef terstondt weer over, wordende t'weder wat claerder, met een ruymer wint, hebbende een goede koelte ende voortganck, om dat het water seer slecht was, ⁺ door oorsake van t'ijs, wierpen teghens den middach weder t'loot uyt, ende vonden de diepten van 20. vaem, en wat nae den eten 17. vaem. Hadden des middaeghs de hoochte van de Son op 70. graet juyst, t'welcke nae onse rekeninghe soude wesen 12. 13. mijlen by noorden de Straet van Nassavven, ⁺ daer wy nae onse gissinghe, ende de diepten, niet verre mochten afwesen: Wat nae den middach, docht ons landt recht voor uyt te sien maer verdween daer nae weder. Gemoeten noch altemets een deel schossen ijs, maer dreven hier en daer verscheyden van den anderen, waerom ons gheen swaricheyt en gaven, gisten dat het selfde ijs uyt het gat ofte de Straet quam, uyt de Tartarische Zee, met den n.o. wint, ghelijck wy t'Iaer voorleden ooghenschijnlicken ghesien hadden, daerom beduchten daer noch meer ijs te vinden, ende schijnt alhier een langhe en seer harde nae-winter gheweest te hebben, want wy t'Iarent om dees tijdt, int wederom comen, daer gantsch gheen ijs meer ghewaer en worden, daerom is goet te considereeren, dat het eene Iaer t'ander niet en stelt, gelijck als in ons landt: even wel, is noch ghenoech en vastelicken te ghelooven, dat het selfde altesamen met de stormen van den Herfst, noch breeckt en verdwijnt: Hoe wel hier nae qualick te wachten is, voor de ghene, die de dagen ende t'licht ghebruycken moeten, ende den tijdt waer nemen, etc. Een tijdt aldus met clare Zee, en open water ghezeylt hebbende, dat wy meenden nu ymmers geen ijs meer vinden souden, zijn wy teghens den avondt by soo grooten menichte van ijs ghecomen, ⁺ dat het een verschricken om sien was, t'welcke hem streckende was van't noorden naer't zuyden, sonder daer eyndt af te moghen sien, zijn daer, niet tegenstaende, weder op Gods ghenade doorghejaecht, want was een seer schoon en goet weer, loopende aldus met loeven en draghen eenen langhen tijdt, daer door heen, tot in de voornacht, doen quamen wy weder in een claer water, doch even wel ghemoetende noch hier en daer drijvende schossen. Creghen op den selfden tijdt t'landt int ghesicht, ende quament te verkennen, ⁺ dat het waren d'Eylanden van Mauritius, Orangien, ende t'landt van Nieu-VValcheren, waer mede weder wat verquickt worden, ende comende in der nacht, ofte om te segghen, nae de wester Son, creghen weder een weynich verheffent water, t'welcke ons een seker teycken dochte te wesen, datter gheen ijs meer voor handen was, dat ons gheen weynich troost gaf, blijvende even wel met noch ghenoech sorghen van't contrarie. Deden onsen Cours van dese Eylanden af (die ontrent drie mijlen aen stuerboort in de ly, van ons bleven) o. ende o. ten n. aen, om ons van de noordelicke winden te versekeren, die soo't schijnt, hier meest regneeren, met de ooste winden, ghelijck wy op d'eerste, als nu oock op dese Reyse, ondervonden hebben.

Den 19. des Saterdaeghs in den dagheraet, quamen wy voor de Straet van Nassau, ⁺ alwaer wy weder soo groote menichte van ijs vonden, dat het gantsche gat scheen ghestopt te ligghen, tot so verre als men t'Zeewaerts in beoogen conden, in voeghen, dat het scheen gantsch en t'eenemael ghelijck een vaste landt te wesen, dat seer ijselick om sien was, waer door wy niet en wisten wat ons te doen stont, doch zijn eyndtlicken gheresolveert daer door te booren, tot onder t'Afgoden Eylandt ofte Hoeck, ⁺ daer een weynich claer water was, door dien dat het uyt de ganck van de stroom was, alwaer wy't setten, om t'ondersoecken wat uytcomste wy mochten vinden, daer wy nu seer weynich moet toe hadden, gesien dat den tijdt begonst te verloopen, en dat wy't soo contrarie en verscheyden van't ander Iaer vonden. Laghen alhier op de Ree, makende t'ijs voor ons heen, te weten westwaerts t'Zeewaert in, van't eene landt tot het ander, een beslooten rinck, in sulcker voeghen, dat men daer gheen water over heen, noch oopen door sien conde, ligghende aldus in een Vuyck, dat niet sonder perijckel ende vreese te bestaen is, doch t'scheen dat den tijdt, ende om onse eere te betrachten, ons alsulcks dwong, dat met gheduldicheyt t'ondersoecken, op dat het van onsent weghen niet en mochte ghebreken, soo veel ons doenlick ende lijdelick was, om de Voyagie (soo verre alst Godt de Heere toelaet) t'achtervolgen, want tegens sijnen wille, ende sonder sijn bystant, en is niemandt machtich yets uyt te rechten. Wy hadden desen dach noch eenen kouden noordelicken windt, ende een goede koelte, doch met een claer ghesicht, zijnde de windt somtijdts wat oostelicker, ligghende aldus op de voorsz. Reede, soo liep daer ghestadich een groote menichte van ijs uyt de Straet, waer door t'ijs, dat voor uyt lach, vermeerden en gantsch dicht en vol werdt, so dat het daer door sijnen loop weder int ronde dede, van't eene landt nae't ander, en soo weder op onse Schepen aen, in voeghen, dat wy ghedwonghen worden, en niet sonder perijckel, ons anckers te lichten (wesende in der nacht) ende t'zeyl te gaen, ⁺ hoe wel wy weynich spatie hadden om te ruymen, zeylende aldus op Gods ghenade, en met ghenoech verbaestheyt, in een wijck die aen de noort-zijde van de Straet leyt, niet verre van daer wy laghen, alwaer wy, met het loot in de handt, op aen liepen, onder t'beschutsel van een punt, daer wy't weder anckerden. Alhier waren wy soo ons dochte uyt de stroomen, ende met desen noorden wint wat versekerder van ijs te moghen becomen, doch van westelicke ende zuyden winden en was het niet onghesien, perijckel te passeeren. Wy

+ Zeylen door t'ijs heen.

+ Seer slecht water by't ijs.

+ 70. graden 12. 13. mijlen by noorden de straet van Nassau.

+ Ghemoeten weder een groote menichte van ijs, daer sy door heen zeylen.

+ Comen by de Eylanden van Mauritius, ende Orangien, etc.

+ Comen voor de straet van Naβau, die sy met ijs beset vinden.

+ Loopen tot onder den Afgoden Hoeck, alwaer sy't anckerden.

+ Worden van't ijs gedwongen haer lig plaetse te verlaten, ende in een Wijc dicht aen de Wal te loopen, om de Schepen, so veel mogelic was te barghen.

[fol. 28r]

onthieldent alhier den gheheelen nacht met beter rusten, sonder eenighen aenstoot van ijs, hoe wel dat den beslooten ring van't ijs, allengskens dichter ende meerder werdt, in somma dat wy daer weynich, ofte gantsch gheen oopen saghen, om daer weer te moghen uyt comen.

Den 20. des Sondaeghs, hadden noch al eenen noordelicken windt ende overtrocken hemel, met een kout weer, ende somtijts sneeuvlaghen en haghel, ⁺ daer waren sommighe van onse gasten aen lant gegaen, te weten, op Vaygats, loopende tot aen de west-zijde van't lant, om aldaer te besien de gestaltenis ende gelegentheyt vant ijs, bevonden dattet nae't zuyen, ende z.w. tot by't westen, over al vol en dicht lach, sonder eyndt daer aen te sien, streckende alsoo tot aen de noordt-zijde van het gat ende de eerste incomste, soo dat wy daer rondtsom in besinghelt laghen, ⁺ dreef altoos heen en weer met de wint ende stroomen, sonder dat wy daer eenighe verminderinghe aen conden vernemen. Aen de voorseyde west-zijde saghen de gasten een Rusche Lodding ligghen, ⁺ ende door dien dat sy gheluydt van schieten hoorden (om dat den Ammerael schoot ons aen boort te hebben) soo zijn sy terstondt t'zeyl ghegaen, en van de Wal af ghesteken, achterlatende hare netten, ende eenighe andere rommelinghen van weynich waerdije, t'welck ons volck lieten ligghen, sonder yet op te nemen, om dat hen sulcks scherpelicken belast was, yet ter Weerelt te benemen, nochtans soo en hebbense noyt eenich ander volck, noch teycken van wooninghen connen vernemen, dan vonden aen de binnen zijde van de Straet, aen de strant, vier ofte vijf leederen sacken (te weten van vellen ghemaeckt) met stinckenden traen, welcke onder de keesel-steenen van de strandt begraven ofte bedeckt laghen, hebbende een opghesteken stocxken, met een leederen lapken daer aen hanghen, tot een teyckeninge ofte merck (soo't scheen) van de plaets, als oock een sleetgen op hare maniere, van houten stocken aen een ghehecht, ende in den anderen ghevoecht, sonder eenighe ijsere naghelen te hebben, gelijck wy't daer nae selfs aen landt ginghen besien, waer aen ghenoech te vermoeden is, dat daer volck moet wesen, ⁺ want saghen noch daerenboven op veel plaetsen, hier en daer versche gehouwen spaenderen liggen. Wy vergaderden op desen dach in den Ammeraels Schip, ende besloten dat wy des anderen daeghs souden uytsenden een Iacht met volck, om t'ondersoecken de gestaltenis ende ghelegentheyt van den doorganck van de Straet, ende t'ijs aldaer. ⁺ Van ghelijcken vonden goet met ons 30. ofte 40. ghewapende persoonen, eens t'Eylandt van Vaygats over te loopen, (want aen de ander zijde van't vaste landt en conden om t'ijs halven niet aen comen) om te besien, of wy op eenighe manieren yemandt conden behandigen, om ons van alles te deghen te informeeren, om dat sommighe van de gasten meenden, een teycken van hutten ende woonplaetsen ghesien te hebben.

Den 21. des Maendaeghs was het noch al een kout guer weer ende noordelicken wint, comende met vlaghen van sneeu ende haghel. Wy toghen ontrent onser vijftighen met geweer aen landt, ⁺ loopende seven ofte 8. mijlen over en weer over, sonder dat wy oyt apparentie van volck ofte wooninghen conden vernemen, dan vonden alleenlicken by een gheberghte onder sommighe steenrotsen, hier en daer, sacken van vellen ghemaeckt, ligghen, alles met stinckenden traen ghevult, ende etlicke Rheens-vellen toomen, ende ander ghereedtschap van de sleeden, ghemaeckt van Zee-paerden vellen, die soo't scheen, daer te drooghen laghen. Dese sacken traen ende vellen laghen met steenen bedeckt. Dese Crotten meenden onse gasten des voorighen daeghs dat het woonplaetsen waren, maer en was anders niet, dan als gheseyt is. Van ghelijcken, so stonden daer niet verre van daen, ⁺ sommige van de houten sleetkens, gheladen met alderhande velwerck, als van Rheenen, Vossen, en andere, altemael wel ghebonden en overdeckt, met de toomen, pijl-ijsers ende andere snuysterije daer by, oock mede vonden daer veel voetstappen van Rheenen, Mans, Vrouwen, ende Kinderen, soo't scheen, waer door ghenoech te vermoeden is, dat daer Menschen ontrent zijn gheweest, die door't ghesicht van de Schepen ende t'volck ghevlucht zijn, ende door de haesticheyt alle dese dinghen verlaten hebben. Wy lietent alles blijven, ghelijck als wy't vonden, sonder daer yet af te verminderen, ende leyden daer kaes ende broodt by, en sommighe andere snuysterijen, om hun te versekeren dat wyse niet en sochten te beschadighen. Wy vonden oock op de binnen-strandt van de Straet vier ofte vijf doode Zee-paerden ligghen, ⁺ van uytnemende grootte, welcke tot den been toe afghevilt waren, van welcker Vellen zijn (soo wy conden vermercken) de toomen tot hare Rheenen ende sleetgens ghemaeckt, ghebruyckende t'vleesch ende speck tot traen, soodanich als het in de sacken begraven lach, waer door ghenoech te verstaen is, datter de Ruschen op eenighen tijdt van't Iaer met moeten handelen, die hun dit goet afhalen en vermanghelen, wy mochten bescheydelicken sien de spoeren van de sleetkens, die aen de strant gheweest hadden, int wech voeren van't vleys, ende ander nutticheden van de Zee-paerden die daer ghevilt laghen. Als wy t'landt over en weer over geloopen hadden, sonder yets te connen bemercken, keerden weder moed' en mat nae de Schepen toe, sonder yet anders uyt te rechten. Nu die van't Iacht, die door de Straet meenden te varen, quamen by de Cruyshoec toe, door't ijs heen, dat noch hier en daer met schossen open en van een dreef, ⁺ maer comende aen de Cruys-hoeck, en mochten niet verder, want was van daer voort aen over al soo vol en ghestopt, dat men daer gheen water af onderscheyden conde, ende om t'selve beter t'onderstaen, liepen van daer over landt, tot de Tvvist-hoeck toe, ⁺ alwaer t'ijs noch over al vol en dicht lach, tot soo verre als sy sien conden, streckende langhes t'vaste landt heen, even wel t'Zeewaerts in te sien, was het (soo sy segghen) oopen water. Met dese tijdinghe zijn sy wederom gekeert, waer door wy niet veel ghetroost waren, en onse hope begonst bynae te verflauwen, en dat ons meest quelden, was dat wy so weynich apparentie saghen, om eenich volck te

+ Vlagen van sneeu ende haghel.

+ Liggen rontom int ijs besinghelt.

+ Vinden een Rusche Lodding, aen de west-Custe van Vaygats, die door t'geruchte van't schieten de vlucht gaven.

+ Teyckenen van datter volck op Vaygats was.

+ Vergaderen in den Ammeraels Schip, om te beraedtslaen wat haer te doen stont, ende stemmen een tocht op Vaygats te doen, om kennis vant landt te crijghen, ende informatie van alles te hebben.

+ Ian Huygen treckt met sijnder vijftighen ghewapent op Vaygats, om de gelegenheyt t'ondersoecken.

+ Verclaringe wat haer op de tocht ofte lantganc bejeghent is.

+ Vinden drie of vier doode Zee-paerden oft Morsen, van uytnenende groote op de strant ligghen.

+ Varen met het Iacht tot den Cruys-hoec, alwaer haer tvorder varen van t ijs belet wordt.

+ Loopen over lant tot by de Twist-hoec ende vinden de Zee over al vol ijs.

[fol. 28v]

spreken, op dat wy doch ten minsten te degen mochten weten de ghelegentheyt ende ghetijden van de Iaren, Weder, ende Winden van dese contreyen, doch moestent alles met gheduldicheyt verbeyden, siende wat uytcomste Godt onse alder Heere, ons verleenen wil, in wiens macht t'selfde alleen ghelegen is.

Den 22. des Dingsdaeghs was de wint van uyt den westen, doch koudt en donckerachtich weer, waer mede t'ijs weer innewaerts aen quam strijcken nae't gat toe, soo dat wy om ons daer van te bevrijen, t'landt bet moesten ghenaken, t'welcke was eenen grooten Inwijck, daer wy alleenlicken voor een z. ende z.z.o. wint onbeschut laghen, van welcke zijde t'ijs over al vol en dicht lach, sonder dat wy soo't de wint van daer op ons aen jaechden) anders geen vertreck hadden, dan de Schepen aen de grondt, int binnenste van de wijck te jaghen, ende alsoo de reste Godt op te gheven, van wiens wy t'beste moeten verwachten, ende met vasten gheloove op sijn goetheydt ende ghenade vertrouwen. Ons Volck waren om water te halen, ghevaren aen't Afgoden Eylandt, alwaer sy van't ijs beset worden, ende moesten daer ses vaten met water laten staen, om by tijdts met het Iacht daer af te comen, ende die van den Ammeraels Iacht, waren achter t'Afgoden Eylandt ghevaren, te weten, binnen in de Straet, ⁺ alwaer sy metter haest soo beset worden, dat sy t'Iacht moesten op de strandt halen, en comen over lant weer nae de Schepen toe, want de gheheele Straet was terstont vol en dicht ghestopt, tot een groot stuck weeghs langhes t'Afgoden Eylandt, ende t'landt van't backboort. Teghens den nacht-stont begonst het eenen goeden storm te waeyen, ende te reghenen, zijnde de wint somtijdts wat noordelicker, waer mede alle d'ander Schepen (die wat meer als wy uytwaerts aen laghen) altesamen binnewaerts aen, bet in de bocht ofte wijck quamen, om van't ijs niet over-ronnen te worden. ⁺ Desen harden windt ende reghen duerde den gheheelen nacht over, waer mede t'ijs met eenen grooten vaert, de Straet innewaerts aen ghedreven worde, in sulcker voegen, dat d'incomste van t'Zeewaerts, (dat ons te vooren een besloten cinghel van ijs geweest was) nu gantsch open en claer water worde, dat ons ghemoet een goede verlichtinghe dede, zijnde t'ijs altesamen in de Straet aen't Afgoden Eylant, ende de noordt-zijde van dien, aen den anderen gheschoven, ende hoepten oock, dat den harden storm ende regen daer een goede afbreuc in doen soude, soo dat wy hier door bynaest weder eenen goeden moet vercreghen, ⁺ ende begonsten te verhopen, dat ons Godt de Heere noch wel mochte tijdt ende commoditeyt verleenen, om onse begonnen, en soo seer ghewenschten Reyse t'achtervolghen, ende met hulpe van den selven Heere te volbrenghen.

Den 23. des Woensdaeghs liep de wint noordt-west, en daer na weder int noorden, even wel met een goede koelte, doch worden op den dach schoon weer ende Sonne-schijn, waer mede t'ijs weder begonst nae de zuyer-wal, van de Straet te drijven, en alsoo binnen in aen een drong, waer door wy hoepten dat het allengskens aen stucken en brocken soude raken en consumeeren, om ons (in't Godt ghelieft) een oopen passagie te verleenen. Den selfden dach was ons volck met het Iacht eens in een ander wijc, niet verre van daer wy laghen, ende saghen aen de wal een Rusche Lodding, so hen dochte, ⁺ waer van etlicke van dien, een vyer aen de Strant ghemaeckt hadden, doch en wilden haer niet ghenaken, om hun niet verveert te maken, en te verjaghen, maer quamen en brachten ons de tijdinghe, waer mede wy ons resolveerden des anderen daeghs (om dat het in der nacht was) derwaerts te varen, om te sien of wy daer eenighe informatie van conden crijghen, worde des nachts weder stilachtich weer.

Den 24. des Donderdaeghs was het ijs overal, daer't aen geset lach, veel gemindert, waerom wy weder op een nieu een Iacht uyt sonden, ⁺ om de Straet te gaen visiteeren, wat ghelegentheyt aldaer van't ijs was. Van gelijcken voeren wy ter plaetsen daer men ons geseyt hadde dat de Rusche Lodding lach, alwaer wyse noch vonden ligghen, met de Lodding, anders een Sem genaemt (om datse cleynder als een Lodding was) aen de strandt, ⁺ hebbende een vyer ghemaeckt, daer sy hunluyden eten by koocten, t'welcke was gersten meel in water ghesoden: Sy waren vast besich int villen van een Zee-paerdt, dat daer op de strandt doodt lach, om de huydt te ghenieten: Als wy daer by quamen, lieten sy hun werck staen, ende quamen ons te ghemoete, doende hare eerbiedinghe. Wy vraechden hen eerstelicken van waer sy waren, sy seyden te wesen van Pennegô, ⁺ dat is by Comogrô, gheleghen in de Witte Zee, boven Archangel, ende datse daer eerst gisteren ghecomen waren, seyden oock dat sy alle de Somer onder t'landt van Nova-Zembla gheleghen hadden, ende door de menichte ende t'belet van't ijs, en waren alhier niet eer ghecomen, oock mede dat sy noch een ander Sem ofte Lodding van heur gheselschap verwachtende waren, die met hen by Nova-Zembla gheleghen hadde. Wy vraechden hen nae de gheleghentheyt van't Landt, Volck, Ys, Winter, Somer, ende andere particulariteyten, waer op antwoorden, ⁺ dat het een langhe ende harde Winter gheweest hadde, en dat het eene Iaer t'ander niet en stelt, (somtijdts wat vroegher, bywijlen wat later) maer dat het ijs noch altesamen soude vergaen, ghelijck als het alle Iaren dede, ende dat het noch wel thien weken soude wesen, eer dat de rechte Winter weder aenvinck. Item dat het gat ofte de Straet wel toe vroos, ende in de wijcken, bochten, en aen de Zee-cant, maer dat het in de ruyme Zee nemmermeer en vriest, aen gheen, noch aen dees zijde: ⁺ seyden noch meer, dat het landt aen de noort-zijde van de Straet, (te weten, daer wy by haer op stonden) een Eylandt was, genaemt Vaygats, streckende ontrent een dach zeylens, noorden en zuyen, en dat hem aen de noordt-zijde afscheydde, met Nova-Zembla, maer dat de passagie aldaer van tusschen beyden, vol ijs toe lach. t'Volck dat hen op Vaygats onthout, seyden sy, datse daer alleenlick des Somers zijn, maer des Winters vertrecken sy aen de zuydt-zijde van't Vaste landt, daer sy hun

+ Varen met het Iacht water te halen , worden van't ijs gedwonghen t'Iacht te verlaten, en over lant en ijs Scheep te comen.

+ Harden wint met reghen.

+ Crijgen weder goeden moet om de Reyse te mogen achtervolghen, door t'verdrijven vant ijs.

+ Ontdecken een Rusche Lodding, die op de strant een vyer ghemaeckt hadden.

+ Senden weder een Iacht uyt om de Straet t'ondersoecken.

+ Comen met de Ruschen van de Lodding te spraeck.

+ De Ruschen van de Lodding, waren van Pennegô, ende Colmogrô in de Witte zee gelegen.

+ De Ruschen vertellen haer wedervaringe, ende gheven haer informatie van de gheleghentheyt van de Straet, etc.

+ De ruyme zee en vriest nemmermeer toe, zijnde alle het ijs datter in ghevonden wort, drijf-ijs dat uyt de Revieren bochten ende wijcken comt, etc.

[fol. 29r]

des Winters onthouden binnen in't landt, ⁺ alwaer sy seyden Bosschagien, ende hout ghenoech te wesen, hoe wel dat ment tot een stuck weeghs aen de zee-cant gantsch niet en heeft, ghelijck ghenoech te gelooven is, also te wesen, door de menichte van't drijf-hout, dat men over al aen de oeveren van de water-canten vindt, oock dat sy door vreese van ons wech vlooden, ende haer tentgiens ofte hutgiens, van d'een plaets op d'ander veranderden, seyden oock, datse Schuyten hadden, doch niet veel, daer sy met vischten, en de Zee-paerden vinghen, met welcke Coopmanschappe, als oock met velwerck, sy met de Ruschen handelen en manghelen, om andere waeren, van weynich waerdije. Wy vraechden hun, wat dat die Afgoden te beduyden hadden, die daer alom end' om met hoopen over een gheleyt waren: seyden, datse die aenbaden, als hare Goden, etc. Als wy hun vraghende waren nae de kennisse van de Tartarische Zee, soo en wisten sy anders niet te segghen, dan dat sy daer noyt geweest waren, doch datter van Colmogrô ende van heure contreye, jaerlicx etlicke Loddinghen ofte Semmen door voeren, ⁺ tot voorby de Revier Oby, in een ander Revier, die sy seyden te hieten Gillissy, alwaer sy haer handelinghe dreven met Lakenen en ander tuych, oock mede datter noch souden comen thien Semmen ofte Loddingen van Colmogrô, om in de voorsz. Revier te varen, en aldaer Winter laech te ligghen, ghelijck sy ghemeenlicken doen, tot des anderen Iaers, om dan wederom te comen, oock mede dat het volck aldaer, van't selve gheloove ende Wet was, ⁺ ghelijck als sy, dat is Christenen te zijn, op de Griecksche maniere. De distancie van mijlen, ofte andere gheleghentheyt van die contreyen, en wisten gantsch niet anders te segghen. Wy besaghen t'ghene dat sy in de Lodding ofte Sem hadden, t'welcke waren een deel Zee-paerden tanden, en wat andere vellen, en dierghelijcke tuych van weynich estijme, maer en wilden ons gantsch niet vercoopen: Want seyden, dat sy met noch andere drie Loddinghen in Compagnie waren, sonder wiens bywesen ende consent, niet doen mochten: Wy dit siende, lieten hun onghemoeyt, ende schoncken hun een oudt Compas, daer sy ons wonder om bedanckten. ⁺ Wy bevalen henlieden dat sy de Samoyeden van't landt wilden waerschouwen, van ons niet schou te wesen, dar wy haer niet en sochten te beschadighen, maer alle deucht ende vrientschappe te bewijsen, als oock aen henluyder, ende soo hen yemant van den onsen misdeden, souden daer soo in voorsien, dat sy ons bedancken souden, t'welcke sy alles beloofden te doen, ende seyden, dat sy oock wel ghehoort hadden, dat wy t'voorleden Iaer by Rusche Loddinghen gheweest, (en alles goets bewesen) hadden, waerom sy hen voor ons gantsch niet gheschroemt hadden. Als wy saghen dat wy daer anders gheen informatie meer van crijgen conden, hebben oorlof ghenomen, en zijn weder t'Scheep ghevaren, verwachtende met verlanghen nae de Iacht, die wy in de Straet ghesonden hadden, om de ghestaltenisse van't ijs, aldaer te besichtighen. Teghens den middach liep de windt weer wat westelick, met een goede koelte, waer mede te beter verhoepten, open passagie te ghecrijghen, ontrent des middernachts quam de Iacht aen boordt, ende bracht tijdinge, dat comende aen den Cruys-hoeck, sy van daer voort aen, tot so verre hen t'ghesichte streckten, over al dicht en vol ijs vonden, doch verbeydende aldaer een poos, begonst het ijs driftich en gaende te worden, in sulcker voeghen, dat het in een weynich tijdts uytwaerts aen schoof, soo dat sy terstont daer naer tot den Tvvist-hoeck vry en onverhindert varen mochten, ⁺ alwaer sy soo verre als hen t'ghesichte streckten, de Zee schoon en claer saghen, waer mede weer gecomen zijn, t'welck ons docht een blijde ende goede tijdinghe te wesen, om onse Voyagie te vervorderen.

Den 25. des Vrydaeghs was de windt noch westelicken, waeyende met een harde koelte en vaer-weer, ende vertoevende tot ontrent des middaeghs, om t'ijs spatie te gheven, van te deghen wech te wesen, so ons docht, dewijle dat het t'Zeewaerts in geset was, soo zijn wy weder gelijckelicken t'zeyl ghegaen, ⁺ verhopende, ende nu vastelicken gheloovende, dat wy niet meer te vreesen en hadden voor verhinderinghe: Hoe wel dat wy ghenoech vermoedden, dat het ijs noch niet gheheel uyt de wech was, maer dat het aen de wal van't Vaste landt soude ligghen, daer wy't ghenoech meenden te moghen schouwen, int setten van onsen Cours t'Zeewaerts aen, zeylende aldus door de Straet, tot een weynich voorby de Tvvist-hoeck, ⁺ en ghemoeten noch en saghen gantsch gheen ijs, dan over al een clare baen, waer mede ons contentement vermeerden: Maer een weynich tijdts ghezeylt hebbende, begonsten weder menichten van ijs te sien, waer mede onse blijdtschap in droeffenis veranderde, deden onsen Cours langhes t'Eylandt van Vaygats noordtwaerts aen, meynende dat wy op deser voegen, boven t'ijs souden moghen comen, maer was te vergheefs, want quamen soo verre, daer hem t'ijs aen't selve landt vereenichde, streckende alsoo ghelijck een halve Maen, ofte boeghs ghewijs, tot aen't vaste lant, te weten, van't westen nae't oosten, ende alsoo tot zuydtwaerts op aen't landt vast, ende lach so vol en dicht, dat men daer van de stenghe af, gantsch gheen open door ofte over conde sien, zijnde gantsch en t'eenemael in de verthooninghe, gelijck een Vaste landt, ⁺ waer mede wy't weder met nedergheslaghen hoofde, en bynae verloren moedt moesten wenden, nae de Straet toe, alwaer wy weder teghens den nacht arrivereden, ende anckerdent aen de opperwal, van tusschen den Tvvist-hoeck ende Cruys-hoeck, want en mochten om de westelicke windt ende harde stroomen, niet verder op comen, verwachtende met gheduldicheyt, het ghene Godt de Heere ons verleenen wilde, met seer weynich hope van dit Iaer yet te moghen uytrechten, gesien den tijdt allengskens op't hoochste loopt, om te moghen verbeyden.

Den 26. des Sondaeghs hadden noch eenen westelicken doch slappe koelte, ende sagen met den dagheraet alle het ijs, ⁺ dat wy des voorighen daeghs soo grooten stuck weeghs in Zee ghelaten hadden, weder op ons aen comen dringhen, met een harden voortganck, zijnde al tot den Tvvist-hoeck,

+ Des Somers volck op Vaygats, vertreckende sWinters-daeghs, op t'Vaste lant in de Bosschagien.

+ Die van Colmogrô, ende de Witte Zee handelen door Vaygats, tot voorby de Reviere Oby, aen de Custe van Tartarien.

+ In de Reviere van Gillissy, voorby Oby, woonen Christenen, op de Griecxsche maniere.

+ Nemen oorlof van de Ruschen van de Lodding.

+ t'Iacht weder aen boort comende, brengt goede tijdinge, ende hope vande strart te moghen passeeren, sonder belet van ijs.

+ Gaen weder ghelijckelick mette Schepen t'zeyl Straetwaert in.

+ Zeylen tot voorby den Twist-hoec in de ruyme Zee van Tartarien.

+ Vinden de Zee weder soo vol ijs, datser gheen eyndt ofte oopen aen sien conden, so dat sy gedwonghen waren weer na de Straet toe te keeren.

+ t'Ys comt weder uyt den oosten, de Straet in ghedreven.

[fol. 29v]

ende Maelsons Eylandt, hebbende t'gheheele gat van het eene landt tot het ander ghestopt, sonder dat men daer van de stenghe af, door ofte eenich open water, over heen sien conde, ende quam seer sterck met de stroomen in loopen teghens de wint op, ⁺ dat ons ghenoech verwonderde, eyndtlicken dat wy ghedwonghen waren onse anckers te lichten, ende weer innewaerts aen te loopen: zeylden tot de Cruys-hoeck toe, daer wy't weer setten, ⁺ maer al eer het middach was, soo hadden wy't ijs al weer by ons, ende moestent van daer oock ruymen, de Straet uyt, op ons eerste ende oude leg-plaetse, daer wy des voorighen daechs vandaen gescheyden waren. Des naemiddaechs liep de wint weer noorden, ende daer nae noordt-oost, beginnende met een goede koelte op te waeyen, waer mede wy meenden dat het ijs weder by westen uyt ghedreven souden hebben, maer en conden noch niet vernemen, vermoeden dat het eenighe teghen-stroom ghecreghen moet hebben, daer het met opghehouden wert, t'welcke een kennelicke ende ghenoechsame bewijsinghe is, van twee openbare groote Zeen, ⁺ die de stroomen teghens den anderen aenjaghen, ghelijck als in de Straet van Magallanes gheseyt wert.

Den 27. des Sondaechs saghen wy't ijs weer by menichten t'gat uyt westwaert aen comen drijven, langhes de zuyder wal heen, ende was eer den avont quam, gantschelicken van de zuyder-waltot aen't noorder landt toe, vol en dicht ghestopt, soo dat wy weder in een Vuyck laghen: Ende terstont daer na liep de wint int zuyden, waer mede op ons aen quam setten, waerom gedwonghen waren te loopen soo verre in den bocht als wy immers mochten, tot op drie vaem diepten aen de wal, ⁺ daer wy't weder op Godts ghenade neer setten, sonder eenighe andere wijckinghe meer te hebben, dan alleen Godts barmherticheyt: Het was desen dach een claren Sonneschijn en schoon weer, hoe wel dat de Son niet veel warmte en gaf, ende vroor alle nachten op het oude ijs, ⁺ als oock in de rusten ende craen vant water-vat, zijnde t'nieuwe ijs op plaetsen van een vinger dick, waer van wy niet veel beteringhe te verwachten hadden, om eenighe hope meer te hebben: Alle dese nacht soo en ginck ons niet veel slapens aen, om dat het ijs begonst by menichten by ons in de bocht te comen.

Den 28. des Maendaechs soo quam het ijs so geweldelick by ons in de Bay drijven, dat het ons over al besetten ende omcingelden, in voeghen dat wy daer altesamen vast in laghen, ⁺ soo dat wy den anderen over't ijs heen mochten loopen drooghs voets, zijnde de gheheele stroom ende alle t'water dat wy sien en beooghen conden, ende by ons overal, met velden van schossen ende ijs bedeckt, ende aen een gheschooven, alwaer wy't op Godts genade, met onse ghewoonlicke lijdtsaemheyt moesten verbeyden, t'gene dat de Heere met ons ordonneeren wilde: Hadden een zuydelicken windt ende claren Hemel en schoone sonneschijn, doch een coude lucht, ende des nachts vorst, t'welcke ons ghemoet niet weynich ontstelden ende mistroosten, even wel moestent met patientie aensien, ende een beter verwachten: Des nachts daer aen wordent mistich reghenich en seer nat vochtich weer, ⁺ gheduerende alsoo den gheheelen nacht over.

Den 29. des Dingsdaechs was het noch al mistich ende vochtich weer, zijnde de wint noch uyt den z. ende z.w. waer mede t'ijs soo't scheen, een weynich af brokich wert en gantsch waterich, zijnde t'weer wat ghetemperder, hoewel dat het ijs al meest in eenen doen en vast aen een bleef, sonder noch weynighe hope te vermercken van eenighe verbeteringhe, sonder particulier favoir ende hulpe van den Heere, van wiens wy't alleen moesten verwachten. Teghens den nacht liep de wint int o.n.o. ende n.o. beginnende met een goede koelte, en daer nae met eenen harden storm op te waeyen, gheduerende evel wel den ghestadighen mist ende reghen, den geheelen nacht over, waer mede wy verhoopten eenighe verlichtinghe van't ijs te crijghen en dat het met de wint van ons af souden setten.

Den 30. des Woensdaechs was de wint wat noordelicker, beginnende claer weer en slapper wint te worden, waer mede het ijs weder sijnen drif uyt westwaerts aen, t'zeewaerts in, begost te schuyven, ⁺ in voeghen dat wy in weynich tijts weder claer en open water begonsten te crijghen, dat ons niet weynich en verquickten, ons verlost siende van den beslooten bant daer wy in benaut, en soo vast beset lagen, Godt van alles loovende, want hadden veel en het meestendeel van't volck, al in vertwijffeling gestelt, van te moghen bevriesen, ⁺ en andere dusdanighe lijf-periculen voor ooghen gheworpen, met ghenoech heymelicke murmuratie, dat ooc in der waerheyt, niet sonder vreesen te aenmercken stont, waerom oogenschijnlicken ghenoech saghen, ende bekennen moghen, dat ons Godt in alles, boven alle onse meeninghe gheholpen en ghetrouwelicken byghestaen heeft. Des naemiddaeghs liep de wint weer oostelick, waeyende met een slappe koelte, waer mede het ijs sijnen harden voortganck verloor, ende bleef int gat van de uytcomste over al vol aen een ligghen, makende alsoo eenen beslooten bant van het eene lant tot het ander, doch behielden onse lig-plaetse claer en open, uytghesondert aen de wester-wal lach noch een reghel ijs aen een gheschooven: Hadden des morghens een Iacht ofte bock uyt ghesonden, om de gheleghentheyt van de Straet te besien: dese quam des avonts weder, ende seyden, datse aen de zuyder wal van de Straet (te weten aent Vaste landt) gheweest waren, ⁺ alwaerse ontrent 25. Mans saghen, die by hen quamen, leggende de boghen van hen af, tot een vertrouwen van den onsen: ons volck gavense t'eten ende te drincken van t'ghene datse by haer hadden, dat sy ten dancke ontfinghen en op aten, ⁺ seyden oock datse een stuck-weeghs, van daerse stonden, noch wel ander half hondert ofte meer by een saghen, doch en ghenaeckten hen niet, is by avontuer gheweest, om den onsen niet verveert te maken, of te verjaghen, maer door dien datter niemant onder den onsen en was, die hen verstaen conde, deden hen teyckens met wijsen, datse des morgens weer comen wilden, waer in sy wesen wel te vreden te zijn.

+ T'ijs loopt mette stroomen tegens de wint aen.

+ Moeten van het ijs halven met de Schepen bet innewaerts aen wijcken tot op haer eerste legplaetse om haer te barghen.

+ Stroomen van beyde de Zeen, te weten van uyt den oosten ende westen comen in de Straet teghens den anderen aen, ghelijck als in de Straet van Magalanes

+ Hebben des nachts vorst.

+ T'ijs comt in de bocht ende beset de Schepen van alle canten.

+ De Schepen soo vast int ijs beset, datse tot malcanderen ende aen het landt overt ijs heen mochten loopen.

+ Crijghen mist en vochtich weer.

+ Het ijs wort met den noorden wint weder van de schepen af tzeewaert in gedreven.

+ T'volck begint te vertwijffelen en te murmureeren van met de Schepen bevrooren te worden.

+ Het Iacht brengt haer tijding datse aent vaste landt by volck gheweest hadden.

+ Wat datter met het volck bejeghent was.

[fol. 30r]

Den laetsten des Donderdaechs was het noch al een goet, doch koelachtich weer, en overtrocken hemel, zijnde de windt noch uyt den oosten, waer mede weer veel ijs uyt het gat ofte Straet westwaerts aen quam drijven, soo dat het allengskens int gat van de uytcomste verdickte, sonder uytdrift te maken, ofte uyt te schuyven, waer door genoech te vermoeden is, datter ghety gaet, ende stroomen zijn die't teghenhouden, ende oock om dat de wint soo slap was, dat hy't ghety ende stroomen niet overwinnen conde, soo dat wy hier door noch gheen commoditeyt saghen, yet te moghen uytrechten, noch ter eender, oft ter ander zijde doorganck te hebben. ⁺ Sonden des morghens twee Iachten uyt nae't landt, daer sy des voorigen daeghs t'volck ghesien en ghesproken hadden, met Tolcken, eten ende drincken, om te besien of wy door dusdanige middelen met henlieden vriendtschappe conden maken, ende eenighe ghewisse informatie, van de ghelegentheyt deser Contreyen ende Ghetijden des Iaers, te recht te verstaen comen, om ons daer door te meer van alles te versekeren. Op den dach begonst het ijs weder op ons aen te comen, en by ons over al te verspreyen, hoe wel dat het gantsch en t'eenemael stil was. Teghens den avont quam des Ammeraels Iacht wederom aen boordt, met groote moeyten, om tusschen de schossen (die overal weer dicht en vol laghen) door te comen, bracht tijdinghe dat de Straet binnen in, van den Afgoden Hoeck af, tot voorby de Cruys-hoeck toe, en soo verre als sy beoogen conden, weder soo vol en dicht van ijs lach, als het steken mocht, en dat met soodanighe grootte, ende overdadige velden en schossen, alsse van alle den tijdt ghesien hadden, ⁺ ligghende op plaetsen op 6. ende 8. vaem aen de grondt vast, dat een verschricken om sien was, ende onmoghelick scheen de Straet te moghen in en door comen, welcke tijdinghe ons niet lief om hooren was: seyden oock, datse op een plaetse aen't landt van de zuyder-wal gheweest hadden, om te besien of sy eenich volck conden bejeghenen, om te mogen spreken, maer en conden nieuwers geen becomen, hoewel dat sy daer groote neersticheyt om deden, dan sagen daer teyckens ghenoech af, te weten, vonden daer een Schuyt ligghen van de grootte ghelijck ons Roey-Iacht, t'welcke d'eerste was die wy daer oyt ghesien en vernomen hebben, vonden daer van ghelijcken hier en daer veel sacken met speck van de Zee-paerden begraven ligghen tot traen, ghelijck als wy aen't landt van Vaygats, op veel plaetsen ghevonden hadden: Item, een heel deel Sleetgiens met alle haer toebehoorten van helsters, toomen ofte inspansels, als ooc pijlen, boogen, potten, ketels, ende sommich teer, en andere dierghelijcke dinghen meer, t'welcke ghenoech teyckens was, dat sy daer niet verre van daen moesten wesen, maer door dien dat sy om t'ijs halven, daer niet langher vertoeven dorsten, om niet beset te worden, voeren daer weder van daen, sonder daer yet af te verminderen, ende leyden daer kaes en broot by, tot een verthooninghe van vrientschappe. ⁺ Nu t'Amsterdammer Iacht, met onsen Bock, die wy nae uyt ghesonden hadden, quamen op een ander plaets aen't selve lant, ende worden door langhe loopen, volck ghewaer, die sy int eynt te sprake quamen, zijnde niet verre van een deel hutten ende wooningen, die op der Lappen ende Vinnen maniere ghemaeckt waren, ons volck was int eerste gesicht verbaest, om datse veel ende ghewapent waren met boogen en pijlen, ⁺ syluyden schenen oock een mistrouwen van den onsen te hebben, waerom sy te verstaen gaven, dat sy met een of twee souden by haer int Dorp comen, waer op den onsen den Tolck, dat een Amsterdammer Bootsman was, voor uyt sonden, ende sy van gelijcken een tegens hem aen, ende comende by den anderen, maecten die van't landt een ghelaet, ghelijck of hy hadde willen schieten, t'welcke onsen Tolck siende, stelden hem om te vluchten, dit siende den anderen, wierp terstont sijn boogh ende pijl op der eerden, ende wees nae den Hemel, met teyckens en beduydinge dat hy hem niet doen en soude, waer mede weder by den anderen geraeckten, met omhelsen en de handt te gheven. ⁺ Hier mede is den gheheelen hoop by hem ghecomen, waer onder eenen was, die scheen haerder Overste ofte Coninck te wesen, door dien dat het scheen dat d'andere hem ghehoorsaemden, ende was oock aen sijn ghewaet opsichtigher als d'andere toeghemaeckt, hebbende silveren oor- hangsels ende aen sijn booghe gout-schijnende banden, te weten, van clater-gout ghemaeckt: Den onsen gaven hen broodt ende kaes t'eten, ende schonckense elck eens een dronc wijns, waer mede groote dancsegginge gaven, vereerende of om recht te seggen, vercoopende (want zijn van weynich gevens) den onsen pijlen, Wolven tanden, en ander diergelijcke snuysterije van weynich waerdije, gaven te verstaen, dat sy wel ghewilt souden hebben vermangelen eenich wollen Laken, ende ander cramerije, maer van lijnwaet of gelt, en hadden gheen, of seer luttel bewegenis af, seyden datse int Dorp souden comen, te weten, met hen tween of drien, om met hen te handelen van't ghene dat sy hadden: maer den onsen excuseerden hen tot op eenen anderen dach, ende bequamer tijdt, ende brachtense tot aen de water-cant by de Iachten, daer sy den onsen met grooter vriendtschappe gheleydden: Onderweghen vraechden hen nae alle gheleghentheyt, te weten, nae't ijs, ende wanneer dat het weder begonst te Winteren, ⁺ seyden dat het over 3. of ten langsten 4. weken weer begonst te vriesen, t'welck beter te gelooven is, als t'gene ons de Ruschen te vooren gheseyt hadden, ende comt over een met het gene dat het voorleden Iaer d'ander Samoyeden seyden, want comt in den tijt dat de Son sich begint te vertrecken aen d'ander zijde van de Linea Aequinoctial, Seyden oock, nae des Tolcks segghen, dat het ijs daer somtijdts wel een gantsch Iaer over en weer dreef, sonder wech te geaen, ende dat het des Winters daer over al vast toe vroor, in sulcker voegen, dat men van't eene lant nae't ander daer over loopen mocht, ⁺ Seyden noch, te weten, den Coninck ofte Oversten, dat sy Christenen waren, Samoyeden ghenaemt, ende dat het landt daer teghens over, daer wy aen laghen, een Eylandt was, Vaygats ghenaemt, waer van hy seyde verdreven te wesen, van die van Nova-Zembla sijn vyanden, maer meenden hem noch wel te ghele-

+ Senden twee Iachten uyt om met het volck vant vaste lant te spreken, en sien of sy eenighe sekere informatie conden crijghen.

+ T'ijs leyt op 6. ende 8. vaem diepten aen de gront vast.

+ 'Tvolck van de Iachten comen op't vaste landt weder by volck.

+ Verhael wat datter met het volc bejegent is

+ Oversten van de Samoyeden.

+ Verhaling vanden aencomenden Winter in de Straet van Naßau.

+ t'Relaes van de Samoyeden by den Amsterdammer Tolc qualic beduydt, als onervaren in de spraec.

[fol. 30v]

gender tijdt te wreken, even wel dat hy noch eender zijnder knecht op Vaygats hadde, die hem aldaer velwerck, traen, en ander tuych vergaderden, soo dat hy seyde, met het ghene dat hy aldaer hadde, wel een Schip met lading gerieven soude, soo wy daer op een ander Iaer wilden comen traffikeeren, vraechden na onse Schepen, hoe veel dat sy waren, ende hoe datmense op onse tale noemden, het welcke sy met de selfde woorden naeseyden, als oock onse namen, en lieten hen dies seer wel ghenoeghen. Item, ghevraecht zijnde nae de Straet ende de Tartarische zee, seyden, dat als men door t'gat was, soo quam men in een cleyne Zee van vijf dach reysens lanc, ende dan had men weer een gat ofte doorganc, daer door wesende, so wasser een groote geweldige Zee: Dit was het gene dat sy van hen quamen te weten, hoe wel dat den Tolc de rechte interpretatie van sommige dingen niet te recht en verstont, ende om dies wille dat wy aen etlicke dingen twijffelden, so accordeerden wy met Franҫoys de la Dale, noch eens by hen te trecken, moghelick wesende, om hen alle dingen te degen t'ondervragen, ende beter particulariteyten van alles te weten, door dien dat den selfden de la Dale de Rusche tale beter ervaren en cont is, als den voorsz. Amsterdammer Tolc, door sijn langhe residentie in Ruslandt. Hadden noch geseyt, dat sy hen alhier maer des Somers en onthielden, ende des Winters vertrocken sy thien, twaelf mijlen te landewaerts in, daer eenighe bosschagie moeten wesen, daer sy hen des Winters onthouden.

Den eersten des Vrydaeghs was het een mistich doncker vochtich weer, ⁺ en gantsch stock stil, hebbende alsoo den geheelen nacht geweest, drijvende t'ijs over al aen stucken en schossen by ons om ende weer, ende scheen gheheel door de mist te debiliteeren, ofte te swacken en waterich te worden, want was so warmen weer, als wy van alle den tijdt (dat wy hier gheleghen en ghesworven hebben) gehadt hadden, in voegen, dat so t'weer also acht of thien dagen duerden, zijnde vroeger int Iaer, ghelijck als wy t'Iaer voorleden hadden, soude sonder eenighe twijffelinghe, altesamen smelten en voor ons ooghen verdwijnen, ghelijck wy t'ander Iaer ghenoech saghen, daerom siet men claerlicken ghenoech, dat het eene Iaer t'ander niet en stelt, en niet al even eens zijn. ⁺ Wat op den dach voeren wy met ons Iacht, ende Franҫoys de la Dale aen't vaste landt, om t'ondersoecken, of wy met de Samoyeden te recht conden te spraec comen, varende aldus heen, door de mist op't Compas aen, zeylden een stuck weeghs van onse Schepen af, door't ijs heen, maer comende int diepe water ende rechte stroom ofte doortocht van de Straet, vonden over al claer open water, tot aen't vaste landt van de zuyder wal toe, ende so verre als wy binnen in de Straet sien conden, door dien dat de stroomen oostwaerts aen de Straet in trocken, want de wint was uyt den zuyden ende zuydt-westen, doch waeyden een slappe koelte, waer mede t'ijs weder (datter des voorighen daeghs soo dick en gheweldich vol lach) nae d'ander Zee toegheweken was, dat ghenoechsaem te verwonderen is, t'aenmercken, met wat een lichtveerdicheyt dat het hem met de stroomen verandert, en gins en weer drijft: ⁺ Comende aen't landt, ter plaetsen daer wy ghewesen worden, daer sy des voorighen daeghs gheweest waren, spronghen wy op't landt, ende cregen t'weer te bate, door dien dat het begonst op te claren, met een schoon dach weers, namen onsen wech nae hare wooninghen toe, maer en hadden niet verre ghegaen, ofte wy begonsten te sien, recht teghen ons aen comen, een groot Heyr van Samoyeden, met hare sleetkens, hebbende elcke sleetken drie of vier Rheenen in ghespannen, dat seer antijcx om sien was, want jaechden daer met sulcken snellicheyt met door, dat sy in een corter spatie by ons waren, ⁺ springhende terstont van de sleetkens af, met nijgen en buygen, doende een groote reverentie ende eerbiedinghe, strijckende de Capruynen af, ende gaven ons de handen, in teycken van vrede, alwaer wy den anderen met ghenoech verwonderinghe besaghen. T'volck was van de selfde ghedaente ende cleedinge, gelijck wy die t'voorleden Iaer in de Straet ghesproken hadden, uytghesondert, datter onder desen van witte ende bruynachtighe coleur waren, ⁺ doch den meesten hoop swartachtich (als t'voorleden Iaer) hebbende altesamen platte aensichten, cleyne ooghen, en seer swart hayr, sonder baerden, uytghenomen twee ofte drie, die wat baerdts hadden, doch niet veel. Waren altesamen vet, glat, en wel gehouden, zijnde ghewapent met hare pijlen ende booghen, als t'Iarent, even wel met beter vertrouwen, ⁺ want hoe wel dat wy sommighe roers ende spietsen met hadden, quamen niet teghenstaende even vrypostich by ons, ende lieten ons alle dinghen besien en handelen, jae op de sleeden rijden, de Rheenen waren seer glat-hayrich ende vet, dat een lust om sien was, met seer fraeye hoornen, en wel ghefatsoneerde sleetkens. ⁺ Wy baden haer te willen comen by onse Iacht aen de water-cant, daer wy eten en drincken met hadden, om hun te onthalen, ⁺ waer in sy terstondt verwillichden, onderweghen ondervraechden hen Franҫoys de la Dale nae alle gheleghentheyt, waer mede wy quamen te verstaen, dat den Amsterdammer Tolck veel dinghen qualick verstaen hadde, als by dese ondervraginghe blijcken sal: Eerstelicken vraechden wy hen nae henluyder Oversten, ende wesen ons een bedaecht Man, van ontrent vijftich Iaren oudt (soo't scheen) welcke gantsch en t'eenemael ghecleedt was als d'ander, uytghesondert dat hy een Muts ofte Capruyn op't hooft hadde, van Bevers hayr, hebbende op de cruyn van dien een sterre, van ghecoleurde lapkens laken ghemaeckt. Hadde twee Sonen by hem, dat flocxsche jonghe Gasten waren, met wat uytghesonderder Pijl-koockers ende Booghen, als d'ander, doch niet veel. Hy seyde datse altesamen van een geslacht ende vrientschap onder den anderen waren, ⁺ ende dat alle t'volck van Vaygats, Nova-Zembla, ende aen't vaste landt, te weten, van Pitzora af, tot de Reviere van Oby toe, altesamen van sijn volck ende onderdanen waren, ende dat den meesten hoop van dien (te weten van die by hem waren) nu eerst-daeghs van Nova-Zembla ende Vaygats ghecomen waren, daer sy hun allen den Somer onthouden hadden, doch seyden, dit Iaer weynich

+ Septemb. An. 1595

+ Ian Huygen vaert met Franҫoys de la Dale aent vaste landt, om rechte informatie van de Samoyeden te gecrijgen

+ Comen met het Iacht aent vaste landt.

+ Comen by de Samoyeden en hieten den anderen willecom, etc.

+ Gedaente der Samoyeden.

+ De Samoyeden ghewapent met boogen en pijlen, etc

+ Rijden op sleetkens met ingespannen Rheenen.

+ Franҫoys de la Dale ondervraecht haer nae de geleghentheyt van de Straet van Nassau, ende omligghende contreyen.

+ Verclaringhe van dat de Samoyeden verhaelden.

[fol. 31r]

profijts ghedaen te hebben, door dien dat de vangst van de Zee-paerden (diese Morsen noemen) ende ander-landt ghedierten, niet veel ghedooghen hadden, seyden oock, dat sy haest meenden te vertrecken, te weten, nae Pitzora toe, ⁺ daer sy hen des Winters onthouden, daer sy na haer seggen, bosschagien ende barnhout ghenoech hebben, t'welck in dese contreye nieuwers aen de Zee-cant en is, dan allen drijf-hout, dat uyt de Revieren met de afwateringhe comt drijven, ghelijck ghenoech te ghelooven is. Wy verstonden oock van henlieden dat sy geen Christenen, maer Heydenen waren, ⁺ ende dat sy de houten Beelden ofte Afgoden (die daer over al op de clippen ende uytstekende hoecken van de Zee-cant, by hoopen stonden, ende over een laghen) aenbaden, ende die voor hare Goden hielden, aenbaden van ghelijcken de Sonne ende Hemelsche teyckenen, soo't schijnt, want willende eenighen Eedt ende beloften bevestighen, wijsen nae de Son, die sy tot een ghetuyghe nemen, etc. Belanghende de Ghetijden van't Iaer, wisten seer weynich bescheydts te segghen, door dien dat sy daer t'gheheele Iaer door niet en zijn, even wel seyden dat daer van heur volck op Nova-Zembla, als oock aen de Reviere van Oby, ende andere Revieren voorder aen, hen t'gheheele Iaer door aldaer onthouden, ende altoos woonachtich waren. Item, dat de Straet ende vlackten van de Bayen ende Wijcken, ⁺ des Winters gantsch end' al toe vriesen: maer in de ruyme Zeen aen beyde zijden, en vriest het gantsch niet, ende teghens den tijdt dat sy daer weer comen (t'welcke is, nae hunluyder segghen, in de Mey-maendt) soo loopen sy noch over de Straet over t'ijs, nae Vaygats ende Nova-Zembla toe, ende van dien tijdt voortaen, soo begint het ijs af te scheuren, ende t'gat ofte Straet te openen, drijvende t'ijs als dan met de winden over en weer, door en om end' om de Straet, soo wel aen de oost, als aen de west-zijde, tot dat het geheel vernielt wordt, of gantsch wech drijft, eyndtlicken, ⁺ dat het op dese maniere alle Iaren vergaet, oock mede, dat men thien, twintich mijlen aen dees, ⁺ ende gheen zijde t'gat in de ruyme Zee, gantsch gheen ijs en vindt: Seyden oock, dat men van hier af in vijf daghen, in de Revier van Oby mochte zeylen, t'welcke nae onse rekeninghe t'selfde was, daer wy t'Iarent onse gissinghe maeckten, dat sy ligghen moeste. Want sy rekenden van hier af tot Pitzora, thien dach zeylens, het welck in onse rekeninghe dertich mijlen zijn, ergo, soo zijn de vijf daghen zeylens vijfthien sesthien mijlen, ghelijck het nae ons vermoeden is, tot Oby toe. Item, dat wat voorby Oby, een Reviere lach, Gillissy ghenaemt, daer de Rusche Loddingen traffijckeerden, ghelijck als ons de Ruschen te vooren gheseyt hadden, ⁺ oock datter noch wat voorby Gillissy een ander Reviere lach, Molconsay gheheeten, tot welcke Reviere streckt het ghebiedt van den Groot-Vorst van Moschovien, ⁺ zijnde altesamen bewoont van Samoyeden, die hy seyde altesamen van sijn volck te wesen, sittende onder tribuyt van den Groot-Vorst voorsz. ende seyden oock, dat de laetste Reviere van Molconsay, was aen d'een zijde, onder t'ghebiedt van den Groot-Vorst, ende aen d'ander zijde, onder den Tartar, wiens landt van daer af voortaen, sijn beginsel hadde, ⁺ welcke Tartaren sy seyden seer wel te kennen, oock soo seyden sy noch, dat daer in de voorseyde Revieren, veel costelixke Pelteryen ghevonden ende verhandelt worden, ende datse oock groot en diep ghenoech waren, voor groote Schepen te moghen in loopen, maer hier van en is niet veel nae te segghen, om dat sy hen op de Zee-vaert (soo ghenoech te vermoeden is) niet veel en verstaen, seyden noch dat hen t'landt aldaer, (te weten van voorby Oby af) uytwaerts aen streckten, ⁺ makende eenen hoeck, die sy Noes noemen, teghens welcken hoeck over, noorden aen, soude strecken het eynde van Nova-Zembla, alwaer hen etlicke van heur volck, t'gheheele Iaer door onthielden, ende woonachtich zijn, ende als men den voorseyden hoeck ofte Noes om is, soo crijcht men dan een groote ende gheweldighe ruyme Zee, de welcke loopt langhes Tartaryen, ende soo voortaen, om streckende nae de warmte toe: Dit was al t'ghene dat wy daer af conden te weten comen. En hadden sonderlinghe niet veyl, dan een weynich Zee-paerden ofte Morsen tanden, die sy bynae met goudt wilden op weghen: En maeckten van gheenighe dinghen werck, dan sy vraechden nae Meel, Vleesch, Speck, ende Wollen laken, doch waren soo vast houdende ende loos, datter gantsch gheen voordeel aen te behalen was: Oock soo en hebben hare dinghen gantsch niet te beduyden. Wy hadden wel lust ghehadt in haer Dorp te gaen, om henluyder wooninghen ende Vrouwen te sien, doch seyden ons, dat het verre, ende seer nat om gaen was, waerom wy't achterlieten. Ende nae dat sy wel ghebrast ende ghedroncken hadden, namen wy daer oorlof van, ende scheyden weder met grooter vriendtschappen van hen af, ⁺ jae hadden haer soo verre ghebracht, dat sy wel gheerne met ons de Schepen besien wilden, maer om dat wy daer niet meer af verstaen conden, lieten haer blijven. Met dese informatie waren wy weder een weynich beter ghemoedt, want seyden oock, dat het ijs met den zuydelicken windt wel haest wech setten soude, sonder ons meer te verhinderen, waer door wy resolveerden (soo ons Godt de Heere de windt liet behouden, ende passagie van't ijs creghen) des morghens noch eens een tocht te doen, op Gods ghenade heen.

Den tweeden des Saterdaeghs was het een seer schoon claer weer, met een goede koelte uyt den zuyden, waer mede t'ijs t'eenemael achter ons om bleef, drijvende alsoo nae de wal toe, in voeghen, dat wy een open wech, ende claer water voor uyt creghen, ⁺ waer mede wy terstondt t'zeyl zijn ghegaen (om uyt de bocht te laveeren, al eer het harder begonst te waeyen) onsen wech nae de Straet toe, ende aleer wy daer ter deghen in quamen, soo begonste het soo hart te waeyen, dat wy meer als ghenoech te doen hadden, om boven den Afgoden Hoeck te comen: Zeylden tot den Cruys-hoeck, alwaer wy't setten, ende het ancker uyt wierpen, om na den Ammerael te wachten, ende ons Boot, t'welcke so verre int ijs

+ Trecken des Winters na Pitzora toe.

+ Samoyeden zijn Heydenen ende bidden houten Afgoden aen, mitsgaders de Son en de Hemelsche teyckenen, etc

+ De straet van Naßau vriest des Winters toe.

+ T'ijs by Vaygats comt alle Iaren te vergaen.

+ Twintich mijlen aen dees ende gheen zijde van Vaygats, in de ruyme Zee en is nemmermeer ijs.

+ Molconsay Reviere.

+ De Samoyeden sitten onder tribuyt van den Groot-Vorst van Ruslandt ende Moschovien etc.

+ De Reviere van Molconsay; bewoont van Samoyeden ende Tartars.

+ Het oosteynde van Nova-Zembla comt te strecken teghens over een hoec vant vaste landt van Tartaryen, van welcken hoeck af, de Zee wijt ende breedt streckende is, tot Chatay ende China toe, etc.

+ Nemen haer afscheydt van de Samoyeden ende varen weder aen boordt.

+ Zeylen weder uyt de bocht, straet waert in, voor de tweede mael.

[fol. 31v]

(van de bocht daer wy gheleghen hadden) beset was, dat het daer een ancker verloor, ende een ander omgecromt worde, doch isser eyndtlicken noch uyt ghecomen. Wy onthielden ons by den Cruys-hoec, tot des morgens, om dies wille, dat wy noch veel ijs by den Tvvist-hoeck saghen liggen, als oock om dat het eenen dapperen storm begonst te waeyen, comende altemets met reghen.

Den 3. des Sondaeghs was het beter weer, met eenen z.w. moyen wint, en slecht water, ende ons scheen dat het ijs van't gat wech gheset was, liepen weer alle ghelijck daer door heen, hebbende wint ende stroom te baten, waer door t'Schip eenen harden voortganck hadde, ⁺ waren in corter tijdt een stuck weeghs t'Zeewaerts in, ende saghen over al claer water, uytghesondert int noorden, daer lach noch over al ijs, doch schenen schossen te wesen, en van een te liggen, deden onsen Cours o. ende o. ten n. aen, ende daer nae o.n.o. om dat wy gisten, op desen Cours claerder zee te vinden, want meenden dat het ijs met de z. harde windt, van de wal afgheschoven most wesen, zeylden aldus een poos met een claer ende warm weer, doch was over al aen den Horisont, ende op 't landt, dampich, waerom wy qualick recht bescheydt conden sien, waren niet teghenstaende bynae alle verheucht, met groote hopinge, dat wy daer nu immers souden door raken, maer dese blijdtschap en duerde niet lange, of wy lieten terstont de hoofden weer hangen, want begonsten weer hier en daer geweldige groote velden ijs te vernemen, ⁺ dat een verschricken om sien was, waren soo vreesselicken groot, dat wyer van alle dese Reyse soodanigen niet ghesien hadden, dit gaf ons terstondt quaet vermoeden, dat wyder noch niet al vry van en waren, een weynich daer na wordet gants mistich doncker ende stil, so dat wy den anderen noch niet een Schip lengte van ons sien conden, hoe wel dat het altemets boven claer was, soo dat wy dickwils de toppen, ende Mers-zeylen van d'ander Schepen sien conden, ⁺ even wel so beletten ons de mist t'gesicht van 't water, dat ons seer moeylic viel, quamen met desen mist weder int ijs, zijnde altesamen open schossen, van de grootte als voorsz. is, eyndtlicken, dat wy daer qualick saghen door te comen, om de donckerheyt ende stilte, want conden de schepen niet in dwang houden, sonder aen de schossen te stooten, welcke stalen berghen en steenrotsen schenen te wesen, waer door wy gedwongen waren, by der tast wederom te keeren, doende verscheyden Coursen, nae dat de wint ende t'open water ons plaets gaf. Hadden te vooren (wesende noch int gesicht ende niet verre van't lant, ontrent 4. of 5. mijlen by oosten de Straet) t'loot uytgeworpen, ⁺ ende en conden met 110. vaem geen gront vinden, sagen oock hier en daer Walvisschen blasen, zijnde t'water lasuer blau, waer aen gants gheen twijffel is, van een openbare Zee Oceano te wesen, ⁺ die hem nae Chinen uytbreyt, soo daer slechts t'belet van't ijs niet en waer. Desen donckeren mist hielt aldus aen tot tegen den avont-stont, in sulcker voegen, dat wy bynaest van den anderen versteken hadden, want conden malcanderen bywylen wel hooren roepen, sonder nochtans te sien, maer door't geluyt van de trompetten ende met schieten, adverteerden wy den anderen, doch en conden hier door geen sekerheyt verstaen, so dat wy onwetende drie by een geraecten, ende vier op een ander oort, zeylende also op Gods genade, met genoech schroemen van eenen donckeren nacht, ⁺ ende dat meer is, onder't ijs, niet verre (na onse gissinge) van de wal, t'welck ons alle gelijck niet weynich verturbeerde, maer Godt de Heere, die ons alle dese Reyse so oogenschijnlicken geholpen heeft, quam ons in desen so noodigen tijt, ooc boven alle onse hopinge te baten, want ontrent een ure voor den nacht begonst het op te claren, in voeghen, dat wy ons met ons drien by een vonden, sonder de ander vier gewaer te worden, maer door het schieten condense wel hooren, en quamense daer nae te sien, een groot stuc weechs achter ons uyt, zijnde noch onder t'ijs, ende quamen terstont op ons geluyt van't schieten, na ons toe zeylen, daer wy genoech in verblijt waren, ende t'ghene dat onse vreuchde vermeerde, was, dat wy voor ons uyt landt sagen, ⁺ ende verkendent te wesen t'Staten Eylant, en quamen daer soo recht op aen zeylen, al haddet met een lijn gheschoren gheweest, gelijck als het ons oock van gelijcken gebeurde t'voorleden Iaer, ⁺ so dat wy opentlick moeten bekennen, dat ons Godt de Heere daer met de handt geleydt hadde, om ons sijn barmherticheyt te bewijsen, so wy't hem maer slechts danck weten, door dien dat wy nauwelicken geanckert waren, of het begonst eenen storm te waeyen uyt den n.w. waerom wy Godt in onse herten loefden en danckten, Snachts hadden noch een groote moeyte met sommige schossen ijs, die ons voor den boegh dreven, die alhier om t'Staten Eylandt met een maelstroom gints en weer swerven, door dien datter Ebbe ende Vloedt gaet, creghen onder ander een so groot en gheweldich Eylandt van ijs recht voor den boegh, dat het al dreunde watter int Schip was, ende was t'aensien ghelijck eenen stalen bergh, wiens dickte ende grootte ongelooflick soude schijnen, voor de gene die't niet ghesien en heeft, t'welcke niet sonder schromen te sien was, gaf ons den halven nacht ghenoech te doen met bot uyt te vieren, ende een ander werpancker uyt te brengen, eyndtlicken dat wyer met groote moeyten van ontslagen worden. Met dusdanighe recreatie waren wy t'meestedeel van den tijt besich, t'welck niet alleen ons te deel viel, maer ooc alle d'ander Schepen, daer't een yeder de handen vol gaf.

Den 4. des Maendaeghs was het kout weer, waeyende noch al even ghestadich den harden n.w. storm, waer mede de gheheele Zee weder soo vol ijs quam aen een geschoven, dat men van't noordt-westen af, tot den zuydt-oosten toe, anders niet en conde onderscheyden, dan t'eenemael bedeckt met ijs, blijvende alleen een streeck waters tusschen t'ijs ende t'landt, ende de Haven daer wy geanckert laghen, dat ons genoech versuften, door vreese van eenen noorden wint, voor de welcke wy gheen open saghen om uyt te comen, dan alleenlicken de Schepen achter aen't Eylandt tegens de wal van de wijcken aen te halen, ende alsoo t'ijs op Gods ghenade te verwachten, om van alle canten beset te worden, doch wy hoepten altoos om een beters, met een seer goet vertrouwen op den Heere, die ons tot hier toe so goedichlic ende

+ Comen inde Noordt-zee met claer water.

+ Comen weer onder t'ijs, dat groot en gheweldich was.

+ T'ghesicht wordt haer van de mist benomen, dat haer een groot belet was.

+ Zijnde 4. of 5. mijlen t'zeewaert van't landt af, en connen met 110. vamen geen grondt worpen.

+ Walvisschen ende blau water, teyckenen van een Oceaensche Zee.

+ Mosten met gheluyt van trompetten ende schieten, teyckenen maken, om by den anderen houden zijnde t'ghesicht door de de mist benomen.

+ Comen by't Staten Eylandt te landt.

+ Comen miraculeuslick ende onversiens in de haven en op de Ree vant Staten Eylandt, om haer voor t'aenstaende perijckel te barghen.

[fol. 32r]

ghetrouwelicken byghestaen heeft, hopende dat hy ons voort aen niet verlaten sal, op dat wy daer door dies te meer veroorsaeckt moghen worden, om sijnen heyligen Naem eeuwelicken te loven, ende sijnder almogentheyt ende wonderen alle de Weerelt te openbaren, ende aen den dach brenghen. Waren des morghens vergadert int Schip van den Ammerael, om t'overlegghen wat ons te doen stondt, ⁺ nae gheleghentheyt der tijdt: Stemden met den anderen, om emmers aen ons devoir niet te ontbreken, des anderen daeghs toecomende (met Godes hulpe, weer ende bequamen tijdt hebbende) noch eens een Tocht te doen, by de windt, nae't ijs toe, om te sien of het moghelick is, passagie te vinden, om onse Reyse te vervorderen, soo niet, t'selfde niet meer t'attenteeren, gesien den tijt allengskens verliep, ende de Winter begonst aen te comen, als oock de vreesselicke koude ende langhe nachten, soo datter weynich hope van verbeteringe stont te verwachten: Want is ons als dan claerlick en kennelick ghenoech, dat het de Heere voor dese mael niet en gelieft, de Vaert door ons vorder t'ontdecken, so en stondt het ons oock niet meer doenlick, hem alwillens te tempteeren, ende met het hooft teghens de muer te loopen: Ordonneerden oock onse zeynen ofte teyckens, om ons in den mist (soo sy ons weer over viel) te moghen by een houden etc. Den selfden aenvolghenden nacht liep de windt wat noordelicker, waer mede t'ijs sijnen drif nae ons toe nam, so dat het, eer den dach te degen aen quam, over al dicht aen de wal, ⁺ int gat ende Haven daer wy laghen, by ons in quam drijven, so dicht ende vol datter gheen oopen en bleef, zijnde meestendeel van uytnemende groote schossen ende velden, dat het scheen niet mogelick te wesen, emmermeer te moghen smelten of vergaen.

Den 5. des Dingsdaeghs moesten door't crachtich aendrijven van 't ijs, noch bet binnen in, achter aen't Eylandt wijcken, ende om ons nae ons best vermoghen van't ijs te bevrijen, settent in een Wijck, tusschen de clippen in, tot dicht onder t'landt, alwaer wy ons alsoo te samen boordt aen boordt by een voechden, ⁺ met alle versekerheyt die wy conden by brenghen, van Cabels ende Anckers, van alle zijden. Waren terstont van't ijs over al beset: Wy liepen eens op't Eylandt, om van daer de gheleghentheyt van't ijs in Zee te sien, de welcke over al soo vol en dick lach, dat men daer aen geenighe oorden open ofte doortocht, ja noch eenich claer water sien conden, dat het volc niet weynich en ontstelden en in murmuratie bracht, segghende, dat wy ons alwillens om den hals wilden brengen, en dat wy daer beset lagen, en in groot perijckel van Winter-laech te moeten ligghen, ⁺ en alsoo ghenoech van't leven, en yet te moghen salveeren, seer onseker en ghenoech berooft waren, en andere dusdanighe swaricheden, dat in der waerheyt, niemant uytgenomen, niet in weynich ghedachten stelden, van te moghen gheschieden, doch thoonden den besten moedt die wy conden, met ons vertrouwen op den Heere, dat hy't alles ten besten wille keeren sal, ende dat wy't alles deden om beters wille, en om ons eere te betrachten, ende t'ghene dat ons Godt op leyde, en was in onse macht niet, van ons te weeren, dan moestent alles met gheduldicheyt naecomen. Worden op den dach wat stilder, doch gantsch mistich ende vochtich, waer door wy weer hoepten een veranderinghe van windt ende weer te crijgen. Hoe wel dat de lucht even wel uyt den noorden was, ende daer nae gantsch stil, desen mist ende stilte gheduerden alsoo, den gheheelen nacht over. Wordende de wint (doch met weynich koelte) teghens den dagheraet uyt den westen, waer mede t'ijs weder een weynich oostwaerts aen schoof, ende scheen door de vochticheyt wat ghedebiliteert te wesen, maer de quantiteyt was te veel, om eenighe hope ende verbeteringhe te mogen verbeyden, even wel scheen t'volck een weynich te verquicken van hope dat wy eenighe opinie souden moghen crijghen, om ten minsten weder door't gat ofte Straet te moghen comen. Wy saghen int overloopen van't Staten Eylandt, etlicke Hasen loopen, ⁺ daerder van t'volck twee van gheschoten ende ghevanghen worden. Saghen van ghelijcken eenen grooten witten Beyr, ⁺ de welcke om dat hy met roers vervolcht worde, hem van't Eylandt af begaf, vliedende van't lant af t'Zeewaerts in, over de schossen ijs heen, waer mede hem van den onsen bevrijdden, die hem aldaer niet volghen dorsten, in summa, datter soo't schijnt, van dusdanighe Iacht, als oock van Wolven, geen ghebreck is. T'meestendeel van't volck occupeerden hen, om alle Melancolye te vergheten, in't soecken van de ghesteenten, ofte materie van't Bergh-cristal, ⁺ dat daer overal met stucken en brocken uytghecrabbelt worden, waer mede sy hen een weynich met vermaeckten, tot dat het Godt anders versach: Wy vermerckten op desen tijdt, van ghelijcken de Conjunctie ofte t'loopen van't Ghety, ende bevonden met opghemerckte ondersoeckinge, dat de vloedt uyt het oosten quam, ⁺ waer mede van ghelijcken oock noch ghenoech bevesticht werdt, van dat het een openbare doorgaende Zee is.

Den 6. des Woensdaeghs wordent wat claerder ende sachter weer, zijnde de windt ofte lucht van de wester-cant, doch was meest stil, waer mede t'ijs wat oostwaerts aen scheen te setten, de wint liep daer na zuydelick, ende ten laetsten int oosten, doch met een slappe koelte, blijvende den gheheelen dach doncker, mistich en vochtich weer. Nu dewijle datter niet vele uyt te rechten was, ende de begheerte van de steenen ofte t'cristal te soecken, deden t'volck aen landt varen, d'een hier ende d'ander daer, een yeder ter plaetsen daerse best wat meenden te vinden, alwaer sy hen stelden op knyen ende op elleboghen, sonder eenich achterdencken, ofte eenich gheweer by hun te hebben, door dien dat hen docht niet noodich te wesen, ghelijck wy van ghelijcken daghelicks, als oock het voorleden Iaer gedaen hadden. ⁺ Onder dese steen-soeckers waren daer twee, welcke laghen by den anderen (met de voorseyde versekertheyt en onbeschroemt) te graven ende d'aerde om te wroeten, op't Vaste landt, niet verre van de Zee-cant, op welcke contreye niet verre verscheyden, noch wel andere dertich persoonen waren, in de selfde handelinghe gheoccupeert, so isser gecomen

+ Vergaderen in des Ammeraels Schip, om te beraetslaen wat haer te doen stont, etc.

+ Worden onder t'Staten Eylandt rontom met ijs beset.

+ De Schepen binden haer boort aen boort dicht onder t'lant, om haer te beter vant ijs te beschermen.

+ Tvolc murmureert van vreese aldaer winterlaech te moeten ligghen met groot perijckel van lijf en goet, etc.

+ Hasen op 't Staten Eylandt.

+ Eenen witten Beyr wort van den onsen vervolght, dat haer daer na noch dier quam te costen.

+ Bergh-cristal, op t'Staten Eylandt.

+ Vloedt uyt den oosten in de nieuwe Noordt-zee een seker teycken van een openbare doorgaende Zee nae China, &c.

+ Een Tragedische gheschiedenisse van twee Bootsgesellen die by t'Staten Eylandt van een Beyr omgebracht worden, en hoe dat het selfde toeghegaen is.

[fol. 32v]

eenen grooten witten Beyr, vermoeden den selfden te wesen, die sy des voorighen daeghs van't Staten Eylandt verjaecht hadden, de welcke soo't scheen, verhonghert wesende, is al lijfelicken ghecomen, tot daer dese twee Steen-soeckers in haere besoigne besich waren, sonder nae-dencken van't ghene dat hen soo schadelick nae by was, eyndtlicken, so quam den Beyr ende vatten den eenen van achteren in sijn neck, ende haelden hem wech, eer dat den Pacient spatie hadde om te weten wie hem ghevat hadde, ende alhoewel dat hy terstondt om hulpe riep, niet teghenstaende, soo is sijn macker, die anders gheen middelen en hadde, wech ghevlooden, met ghenoech verbaestheyts, dit siende ende hoorende d'andere, die hier en daer verscheyden daer ontrent waren, quamen ghelijckelicken gheloopen, om den Beyr de proye te ontjaghen, maer t'was te vergheefs, want hadde den armen Pacient metter haest de halve kaecke ende wanghe, met het halve hooft afghebeten, suyghende t'bloet soo langhe, dat den ellendigen boodtsman den geest gaf, nae dat hy hem een langhe poos met sijn mes gheweert hadde: Etlicke van de Schepen dit spectakel van verre hoorende, roeyden daer terstont met een Boot nae toe, maer eer sy daer by quamen, was het feyt al gheschiedt, ende t'ongheluck en bleef hier noch niet met den eynt, dan ginck noch verder aen de Man, want als den Beyr sijn genoeghen van den eersten hadde, so wende hy hem na den meesten hoop toe, den welcken, hoe wel dat sy hun int eerste daer tegens stelden, doch siende dat hy soo furieus op hen aen quam, nam een yeder de vlucht, in summa, dat den ghenen die niet loopen conde, moest het becoopen, t'welck was een Bootsman van ons Iacht, (zijnde den eersten een Boodtsghesel van den Ammeraels Iacht) den welcken hy van ghelijcken om brocht, ghelijck als den eersten, sonder dat den onsen daer yets teghens doen mochten, doch deden daer nae soo veel met schieten ende slaen, dat sy den Beyr om hals brachten, ⁺ diese daer nae vilden om t'vel te ghenieten, ende vonden hem noch de halve hoofden ende kaken van de omghebrachte Boodtgasten, in de maech ligghen, sonder yet meer. Den Beyr was van uytnemende grootte, meerder als eenen grooten Osse aen te sien. Dit ellendich ongeluck was ons een groote verschrickinge, ende maeckten een groote vervaertheyt onder t'volck, doch soo en conden wy daer niet tegens gedoen, dan hen des anderen daeghs nae onse beste vermoghen, op't eerlickste te begraven, op't Staten Eylandt. ⁺ Dese gheschiedenisse maeckten dat het Volck niet te grooten lust creegh meer op't landt te gaen, sonder wel ghewapent, en goet opsicht van voor hen te sien. T'weer bleef dien gheheelen dach ende nacht geheel vochtich, mistich, ende den meesten tijdt stil, doch in der nacht liep de windt int noorden ende n.n.w. waer mede t'ijs weder op de wal vast en dicht aen quam setten.

Den 7. des Donderdaeghs was de wint noch int noorden ende n.n.w. waer mede het over al weder by ons om end' om vol ijs werdt, ende was van buyten en t'Zeewaerts overal so vol en dicht, ⁺ dat men daer van geenighe canten open af sien conden, dat ons niet lief om sien was, teghens den avondtstont wordent claer helder weer, waer mede het terstondt begonst te vriesen, dat wy ooghenschijnlicken aensaghen, soo dat het ons niet weynich te dencken gaf, want vroor in corter tijdt t'water tusschen t'oude ijs in, by een vingher dick.

Den 8. des Vrydaeghs, was de windt weer in't z.w. ende w.z.w. waer mede het weder doncker, mistich ende vochtich weer worde, in voeghen, dat het ijs met dese wint weder begonst uytwaerts aen te schuyven, dat ons een weynich hoop van verlossinghe aen bracht, want anders gheen middelen en hadden, om aen d'een of d'ander zijde te moghen uytraken, waren op dezen tijdt vergadert met alle d'Opper-stuerluyden, int schip van den Ammerael, ⁺ om finalicken te resolveeren t'voortvaren, ofte weder-keeren van onse begonnen reyse, doenlick zijnde, dewijle den tijdt gheen dilay en conde ghelijden, om yets te moghen uytrechten, dat tot s'Lands oorbaer, ende de Schepen profijt soude moghen strecken, waer over een groot debat ghevallen is, door dien dat den Ammerael ende den meesten hoop, hen lieten duncken, dat het niet moghelick was, meer uyt te rechten, dan alsser tot noch toe met aller vlijticheyt ende moghelickheyt ghedaen was, ⁺ oock datse door oude ervarentheyt van dese contreyen, als door informatie van de Samoyeden, ende veel meer door ooghenschijnlick ghesicht, ghenoech verstonden ende saghen, een ijdele vermetenheyt te wesen, yets meer voor dese Reyse te willen attenteeren, ende hen selven met de Schepen alwillens te pericliteeren, want waren tot noch toe ghenoech ghehazardeert. Hier teghens waren die van Amsterdam, die meenden, men behoorden yemandt te vraghen en verwillighen, om alhier met twee Schepen ofte Iachten te vertoeven, en haer avantuer te staen, van te verwinteren, om also te besien, of sy yet meer conden uytrechten, ⁺ ofte t'ondersoecken den wech by westen Vaygats, van by noorden Nova-Zembla heen, waer op geantwoordt worde, den tijdt verlopen te wesen, ende dat onse Instructie alsoo niet en hielt: Doch soo sy't begheerden uyt haer eyghen aucthoriteyt te bestaen, mochtent doen op haer ban ende boeten, ende besien wat hen daer af te verwachten stondt, maer dat sy in gheenigherley maniere daer in wilden consenteeren noch verwilligen, noch en docht hen gantsch niet gheraden voor desen tijdt. Met dese woorden ende meer ander propoosten zijn sy van een ghescheyden, doch hebben alle ghelijckelicken een Acte onderteyckent, welcke was beroerende t'ghene dat sy achtervolghen souden, int vervorderen ofte wederkeeren, nae den tijdt sulcks met brengen soude, blijvende die van Amsterdam even wel by haer opinie, van nae haer goetduncken op haer selven yet anders uyt te rechten, soo het haer te slaech viel: ⁺ Maer siende daer nae hoe dat hem t'weer aenstelde, gaven wel beter coop, ende lieten hun obstinaetheyt wat sincken, hen vrywillichlicken met alle d'ander conformeerende, t'welck van een yeghelicken, die't met verstant en naedencken wil oordeelen, ghenoech mach verstaen worden, hoedanigen oorbaerlicken raedt het geweest soude hebben, haer opinie gevolcht te hebben.

+ den Beyr diet quaet bedreven hadde, wort noch omgebracht en gecregen, zijnde de huyt daer van een groote ossen huyt gelijck.

+ Begraeffenis van de twee omgebrachte Bootgasten op't Staten Eylandt.

+ t'Canael van Staten Eylandt ende de Zee over al dicht en vol met ijs beset

+ Zijn in den Ammerael vergadert, om te resolveren, hoe syt souden aenlegghen.

+ Bevinden onmogelick te zijn, om de groote inconvenienten vant ijs ende verloop van den tijt, dit Iaer de reyse te moghen volbrenghen.

+ Die van Amsterdam wenden voor om by noorden ofte boven Nova-Zembla om, de Reys t'ondersoecken.

+ Den tijdt ende t'weer doet die van Amsterdam van een ander opinie worden.

[fol. 33r]

Den 9. des Saterdaeghs was het weer wat claerder, zijnde de wint uyt den w.z.w. ende om dies wille dat het ijs een stuc weechs van de wal af, t'Zeewaert in, afgheset was, ⁺ soo zijn wy weder ghelijckelicken t'zeyl ghegaen, met verhopinghe van in de Straet te moghen comen, om ten minsten onsen rugghe te bevrijden, van t'wederom keeren, noodich zijnde, maer comende in de Zee, vonden dat het ijs, hoe wel een stuck weeghs heen int oosten, n.o. ende n. over al soo vol en dicht lach, ghelijck eenen stalen bergh, ende ghenakende soo verre dat wy t'landt van Vaygats int ghesicht creghen, saghen dat het daer noch over al vol ijs lach, comende de Straet noch even gheweldich uytdrijven, hen alsoo verspreydende tot Maelsons Eylandt, ende de Custe langhes, comende weder op ons aen drijven, ⁺ waer mede weder ghedwongen waren nae onse oude Nootvvijck, onder t'Staten Eylant te keeren, ende om dat het mistich weer, ende t'ijs heftich quam aen setten, liep den Ammerael niet verre van de Custe, om by westen t'Staten Eylandt in te loopen, ⁺ maer eer hy't ghewaer werde, was hy op een verborgen clippe aen de gront, twelcke was van een Riffe, die wy daer nae ghewaer werden, die van de wester hoeck van't vaste landt af stack: Het Rotterdammer Iacht meenende dat hy't gheset hadde, quammer nae toe zeylen, ende doe sy hem waerschouden, en conde het soo haest niet gewenden, ofte sat van ghelijcken vast, wy sonden terstondt alle ons Bocken ende Roey-jachten om haer te helpen, sonder de welcke sy groot perijckel ghepasseert souden hebben, om dat het ijs op hen aen quam dringen, zijnde den nacht op handen, eyndtlicken zijn daer met winden, ende sommich goet over boordt te worpen, te weten, den Ammerael smeet etlicke pijpen water en bier over boort, waer mede noch ten laetsten, na lange moeyten, weer af raeckten, al eer t'ijs daer by quam, ende den Rotterdammer wierp etlicke ballast over boort, maer en conde hem soo haest niet redden, of het ijs was hem op t'lijf, dat het Schip noch door't gheweldich aensetten, hielp afschuyven, sonder eenighe ander schade ofte hindernisse, haers wetens, meer te hebben, soo datse noch pas voor den aenstaenden nacht by ons op de Ree quamen, daer wy wel dapper in verblijdt waren, en Godt niet ghenoech af te dancken hebben, van soo merckelicken bystandt, ende soo onghesienen verlossinghe.

Den 10. des Sondaeghs zijnde de windt uyt den oosten, met een koel weder quam het ijs weder van by oosten af, vol en dicht op ons aen dringhen, ende door dien datter etlicke van ons volck op t'landt, t'Zeewaerts in ghesien hadden, seyden dat men nae de Straet toe open water hadde, zijnde t'ijs een goet stuc weeghs t'Zeewaerts af geweken, hebbende alleenlick een cleyne streeck ijs van schossen en brossen, by de uytcomste van't Eylandt ligghen, soo dat sy hen lieten duncken dat wy ghenoech open hadden, om onverhindert in de Straet te moghen comen, ⁺ want hadden altoos d'avantagie, so de wint soo bleef waeyende, verder te zeylen, als ons t'ijs soude mogen nae drijven, met dese consideratie hebben ons haestelicken veerdich ghemaeckt (om dat de schossen al by onse Schepen begonsten te comen, die ons noch een goede poos beletten, en ophielden, om t'zeyl te gheraken) ende hebben ons ghelijckelicken onder zeyl begheven, op avantuere ende Gods genade, die wy't moesten in handen stellen, want loopende van onder t'Staten Eylandt van daen, en hadden geen hope van daer weer te moghen in comen, door dien dat het gheen ure conde aen loopen, of was gantsch en t'eenemael weder met ijs beset, ende d'incomste ghestopt, en so wy de Straet van Nassauvven van ghelijcken also vonden, en hadden anders gheen middelen van barginghe, dan de buyten-Custe, ende t'ijs van d'ander zijde, dat sonder schroemen niet t'overdencken was, doch om niet weder op een nieu besloten te worden, hebbent liever willen avantueren, ende t'selfde den Almoghenden bevolen laten, dan langher te vertoeven, zeylden aldus by westen t'Staten Eylandt uyt, door sommighe drijvende schossen heen, tot dat wy int claer water quamen, hoe wel dat het ijs allengskens uyt den oosten op ons aen quam dringen, ende lach een stuc t'Zeewaerts in, te weten, int n.o. ende noorden, van ghelijcken noch over al soo vol en dicht, ghelijck een vaste landt, hadden alle ghelijck d'ooghen over al voor ons uyt, ⁺ soo dat ons de vreese, waer wy een schosse ghewaer worden, terstont voorstont, ghelijck of het al ijs gheweest hadde, dat voor ons was: Maer Godt, die de ghene die op hem vertrouwen niet en verlaet, versacht in sulcker voeghen, dat den oosten wint ons bracht ⁺ tot teghens over Maelsons Eylandt alwaer't weer stil werdt, loopende de windt terstont daer nae weder int westen, met een goede koelte, soo dat wy't voorts laveeren moesten, doch lietent ons wel getroost zijn, door dien dat wy de Straet sonder ijs saghen, ende een vrye open passagie vonden, dat ons niet weynich en verblijden, ons verlost siende van de ghevanghenisse van't ijs, dat ons soo lange ghefaxeert, en bynae in vertwijffelinghe gestelt hadde, laveerende aldus af end' aen, saghen dat het ijs noch int n. vol en dicht lach, stekende van Vaygats af, makende alsoo eenen crommen elleboogh nae't oosten toe, in dit laveeren liep de wint int noorden, beginnende met een top-zeyl op te koelen, soo dat het ijs hier mede weder sonder twijffel stondt te verwachten op de wal aen te comen, den welcken windt ons dienden, ⁺ om voor den nacht-stondt binnen den Tvvist-hoeck te comen, daer wy't setten met beter moet, als wy onder t'Staten Eylandt hadden, want hoepten altoos, nu t'ijs wel te moghen ontwijcken, noodich wesende, waer mede wy merckelicken moeten bekennen, dat ons Godt de Heere, als met de handt over al geleydt, ende te rechter bane uyt alle perijckelen gheholpen heeft, sonder wiens merckelicke bystandt wy ghenoeg verleghen gheweest souden hebben, waerom wy schuldich blijven sijnen H. Naem eeuwelicken te loven. Int incomen van de Straet sonden wy een paer Iachten heen, om t'ijs bet te genaken, en te besichtigen, dese brachten op den avont tijdinghe, hoe dat het over al vol en dicht lach, uytghesondert int noordt-oosten, daer saghen sy een streeng waters, door't verdrijven van't ijs.

Den 11. des Maendaeghs in den daghe-

+ Gaen met de afsettinghe vant ijs weder van onder Staten Eylandt af t'zeyl, nae de Straet van Nassau toe, om een sekerder wijck tot bevryinge van de Schepen te hebben.

+ Worden vant ijs gedronghen weder onder t'Staten Eylandt te wijcken

+ Den Ammeraels Schip raect op een clippe vast, daer hy met hulpe van d'ander Schepen en niet sonder schade weder af comt.

+ Gaen weder een tweeden mael van onder t'Staten Eylandt af tzeyl, met hope van de Straet van Nassau te gecrijgen, eer sy vant ijs weder overcomen worden.

+ Ghevaerlickheyt vant ijs

+ Comen by Maelsons Eylandt.

+ Comen inde Straet by den Twist-hoec alwaer sy't anckeren.

[fol. 33v]

raet worden daer weder ghestemt, noch eens een tocht tot aen't ijs te doen, om emmers alle twijffelinghen te moghen versekeren: ⁺ Waeyden een vaer-weer uyt den n.w. ende alhoe wel dat wy t'ijs beneden den Tvvist-hoeck genoech saghen drijven en aen comen, niet teghenstaende, zijn daer ghelijckelicken nae toe ghezeylt, maer en hadden gheen drie uren op de vaert gheweest, zeylende tusschen etlicke velden en schossen ijs deur, of wy quamen weder aent ijs, daer't over al van allen zijden vol en dicht lach, namentlicken int noorden, n.n.oosten, n.o, ende oosten, als oock int zuydt-oosten, ende hoe wel dat het scheen int oost noordt-oost wat ondichter te legghen, door't verdrijven, en was gheen gheleghentheyt om door te zeylen, waerom ghedwonghen waren wederom te keeren, met loeven en draghen, ⁺ tot by den Tvvist-hoeck, daer't weer open water was, zeylende also tot by den Cruys-hoeck, want en mochten door de harde en contrarie windt niet hoogher comen, alwaer wy't anckerden, verwachtende een beter weer ende windt, want begonst daer na eenen harden storm te waeyen, alhier aent ancker ligghende, namen expresselicken merc op het loopen van't ghety, ⁺ ende bevonden dat een ooste ende weste Maen volle Zee maeckt, comende de vloedt uyt het oosten, ende d'Ebbe uyt het westen, waer door gantsch gheen twijffel en blijft, van by oosten de Straet, een open doorgaende Zee te wesen, als wy aen alle andere teyckenen ende informatie van ghelijcken bevonden hebben, als vooren bywijlen verhaelt is gheweest. Op desen selven dach zijn onse gasten met den bock aen landt geweest, te weten, aen't landt van Vaygats, tusschen den Tvvist-hoeck ende Cruys-hoeck, alwaer sy eenen dooden Walvisch aen de strant vonden ligghen, ⁺ die daer al een wijle gheleghen moet hebben, want was vant vleys al meest vergaen, dencke van de Samoyeden (om traen af te maken) afghevilt, is gheweest, hadde kaec-beenen van sesthien voeten lanc, en dick en swaer naevenant, waer van onse gasten vier of vijf kaec-beenen af hieuwen, ende met Scheep brachten, om (in't Godt gelieft, met lief int Vaders-landt comende) die voor een wonder te thoonen, ⁺ t'welcke van ghelijcken te meer bevestighende is, dat de oost-zijde van de Straet van Nassau; een openbare ende doorgaende Zee moet wesen, teghens den avondt begonst het wat te stillen, ende des nachts wordent weer doncker en mistich, loopende de wint zuyelick, maer teghens den dagheraet liep de wint int westen, zijnde reghenich mistich weer.

Den 12. des Dingsdaeghs was de wint noch al westelick, met het selfde doncker, mistich ende reghenich weer, waeyende eenen goeden storm den gheheelen dach over, ende des nacht liep de wint int zuyt-westen ende zuydelick, met een doncker reghenachtich weer en harden wint.

Den 13. des Woensdaeghs begonst het soo hart te stormen ende soo afgrijselicken te waeyen, ⁺ dat het scheen Hemel en water vereenicht te wesen: Moesten van noodts-halven onse stenghen neer doen, ende noch een ancker uyt werpen, soo dat de Bocken ende Roey-Iachten van den harden windt in de grondt ghesmeten worden, sonder dat wy't mochten weeren, eyndtlicken, waeyden met sulcken verbolghentheyt, dat het scheen onmoghelick te wesen, dat het Kabels en Anckers conden teghens houden, soo dat de Schippers bekenden haer daghen soodanighen weer op gheenighe Reeden beleeft te hebben, maer Godt de Heere die den sijnen niet en verlaet, schicktent also, dat wy't noch gaende hielden, sonder eenighe schade te geschieden, dan alleen t'verlies van vier of vijf Riemen, die int Iacht laghen. Nu en was het ons niet vreemt noch verwonderinghe, dat het drijf-hout over al op de Zee-stranden soo hoogh opgheworpen lach, de wijle dat daer sulcke tempeesten regneeren: desen onverdraeghlicken storm duerde aldus den gheheelen dach, loopende de windt daer naer int west noordt-west, waer mede een weynich solaes hadden, om dat wy hier door wat meer opperwals creghen, maer de hardicheyt van de windt maeckten soo vreesselicken stroom en verbolghen water, dat wy daer niet veel met gheholpen waren, anders gheen troost hebbende, als te verwachten de hulpe des Heeren, die ons in dusdanige, als oock in alle perijckelen te baet moet comen, sonder wiens bystant wy niets connen uytrechten, des nachts aenvolgende gheduerde noch al den harden storm, maer was verdraechlicker alsse des daeghs geweest hadde.

Den 14. des Donderdaeghs was de wint noch al int west noort-west, ende noordt-west, waeyende even gestadich, met een hart vaerweer, maer met minder verbolghentheyt als des voorighen daeghs, t'welcke ons een weynich verquickten, verhopende om een beter, worden teghens den middach weder goet en schoon weer, waer mede wy ons een Ancker weer op haelden, t'welcke soo crom gheboghen was aen de schaft, door de cracht ende t'ghewelt van de windt, ghelijck als of het een spelde gheweest hadde, waer by ghenoech t'aenmercken is, hoedanich t'onweer geweest moet hebben, t'meeste dat ons aen't ancker behielt, was de vaste ende goede cley-gront, ⁺ die men nieuwers beter vinden mach om t'anckeren, worden teghens den nacht bynae stil en slecht water, zijnde int noorden ende noordt-oosten seer claer ende helder, hoe wel dat de lucht ende wint uyt het n.w. quam, ende westelick was, met een overtooghen hemel, verhoepten niet teghenstaende dat hem de windt veranderen soude, en uyt den claren comen, om onse wederom reyse te vervoorderen, de wijle t'voorder varen ons belet was, ⁺ ende t'langer toeven gheen voordeel van te verwachten stondt, wachtende alleenlick nae weer ende bequamen windt, des nachts, te weten, tegens den morghen-stondt liep de windt int oosten, beginnende met een vaer-weer op te koelen, comende ghelijckelicken met sneeu ende haghel, soo dat wy onse Kabel weer uyt vieren moesten, ende waren ghenoech bevreest van't ijs, door dien dat de stroom seer hart uyt de Oost-zee begonst te comen, hebbende van ghelijcken een laegher wal, waerom ghedwongen waren den dach (al wast met ghenoech sorghen) te verbeyden.

Den 15. des Vrydaeghs worde de wint wat zuydelicker, ende beginnende claer dach te worden, saghen t'ijs weder met groote menichten dicht en vol de Straet in comen

+ Stemmen noch eens een tocht te doen t'Zeewaerts in nae t'ijs toe, om te sien, oft eenichsins moghelicken is daer te moghen door comen.

+ Moeten weer te rugghe keeren, door dien daer gheen hope is om door te comen.

+ Vloedt uyt het oosten in de Straet van Naßau

+ Vinden een dooden Walvisch aen de oostzijde van Vaygats, liggen, hebbende kaec-beenen van 16. voeten lanck, etc.

+ Van dese kaec-beenen hangter een t Enchuysen in de Doelen, ende een ander tot Haerlem opt Stadthuys, tot een eeuwighe memorie, by Ian Huygen ter liefde van t'Vaderslant aldaer ghesonden, etc.

+ Crijgen een verbolghen tempeest, liggende op de Reede van by den Cruys-hoec en de Straet van Nassau.

+ Seer goede ancker-gront in de Straet van Nassau.

+ Zijn gheresolveert, als niet beters connende uytrechten, weder nae huys te zeylen.

[fol. 34r]

drijven, makende soodanighen voortganck, dat wy ghenoech te doen hadden, om onse anckers in tijdts op te crijghen, en de Cruys-hoeck om te laveeren, saghen dat het landt van Vaygats tot veel plaetsen wit van sneeu bedeckt lach, ⁺ en conden ons niet ghenoech verwonderen vant ijs, want meenden byna voorseker, datter gheen ijs meer in Zee ghebleven conde hebben, ofte ten minsten wel ses dach-zeylens verre gheweest hadde, door den voorgaenden harden storm: Maer sagen nu voor onse ooghen t'contrarie, waerom gantsch gheen raedt was, yet meer te vertoeven, want saghen nu apparentlick ghenoech, datter gheen verbeteringhe voor dit Iaer te verwachten stondt: Waerom wy eyndtlicken int zeylen wederom in des Ammeraels Schip altesamen vergaderden, ⁺ ende alle saken in ghesien hebbende, hebben een Acte gemaeckt met ghelijcke stemmen, naer de waerheyt van het ghene dat ons bejegent is, ende veroorsaeckt heeft wederom te keeren, tot een yeder sijn verontschuldinghe, om te schouwen alle naeclappinghe die uyt haet ofte andersins soude moghen spruyten, ghelijck als het selfde by de Verbalen van elck een int besonder daer van ghehouden, beter en copyeuser verstaen sal moghen werden.

Welcke Acte is als volght:

OP huyden den 15. Septembris, ⁺ Anno vijfthien hondert ende vijf en tnegentigh, in de Contreye ende op de Reede van by de Cruys-hoeck in de Strate van Nassau, alvvaer de Schepen teghenvvoordich altesamen by den anderen gheanckert ligghen, zijn ter begheerte ende bevel van den Ammerael Cornelis Cornelisz. vergadert, en by een versaemt, in de voorsz. Ammeraels Schip in de Coyvvt, de Capiteynen ofte Stuerluyden van alle de voorsz. Schepen, om gelijckelicken ende elck int besonder, syn goetduncken ende uyterste meeninghe, sonder eenighe dissimulatie, vrymoedelicken te verclaren, ende alsoo te samen te beraedtslaen; het ghene dat alderbest ende voorderlickst voorghevvent en ghedaen moet vvesen, beroerende de begonnen Reyse, van by Noorden om nae China, Iapan, &c. Soo ist dat sy vvel rypelicken, en met alderenst t'selfde overdacht ende ingesien hebben, als oock om d'Instructie van sijn Excellentie ende de Heeren Staten, op't naust nae te comen, soo veel als doenlick ende moghelick is, tot voorderinghe ofte salveeringhe van de voorsz. Schepen, Volck, ende Goederen. Bevinden alle ghelijck tot noch toe, met alder vlyticheydt ende neersticheydt, haer uyterste devoir ende beste ghedaen te hebben, niet ontsiende de Schepen ende haerlieder persoonen (soo vele den noodt vereysschende vvas) te hazardeeren; en somvvijlen in perijckel te stellen, om in alles haer eere te betrachten, ende t'selfde voor Godt ende alle de VVeerelt, met reynder conscientien te moghen verantvvoorden, maer door dien dat Godt de Heere sulcks voor dese Reyse, niet en heeft willen ghedooghen, vinden sy hen gedvvonghen (vvel ende ghenoech teghens haren dankc, om t'verloop van den tijdt) de selfde Vaert voor dese mael te moeten laten steken, door't belet van't ijs (oorsake den harden en vveynich ghehoorden langhduerighen vorst, die dit Iaer alhier, als sy door Informatie verstaen, en ooghenschijnlicken best, ondervonden hebben, seer groot en uytnemende ghevveest is) t'vvelcke altesamen vvel overleyt; en ghedelibereert hebbende, en vinden gheen betet middel; als nootvvendich ghedvvonghen, dan met het eerste vveer ende bequame vvindt, vveder ghelijckelicken, met de selfde orderinghe, als sy ghecomen zijn, haren Cours te nemen, naer huys toe, met alder vlyticheyt; moghelick zijnde, om henluyden voor d'aenstaenden vorst (die men alhier van ure tot ure vervvachtende is) te bevryen, ende de Schepen, met Godes hulpe, vor alle perijckelen des VVinters in behoudenis te brenghen, devvijle datter anders gheen middelen voor dese mael goet gevonden connen vvorden, die tot eenighe beter voordeel streckende zijn: Protesteerende voor Godt; ende alle de VVeerelt, int selfde ghedaen te hebben, ghelijck als sy vvilden dat Godt met haerder Zielen salicheyt doen vvil, ghelijck als sy hopen en vertrouvven van een yeder, die hen verselschapt hebben met rechter waerheyt, niet anders ghezeyt, noch ghetuyght sal moghen vvorden, als sy hen goetvvillichlicken submitteeren, t'alderstonden te vvillen verdeedighen, noodich zijnde, ghelijck als t'selfde breeder en copyeuser verthoont sal vvorden, by de Verbalen ende Annotatien, die een yeder int particulier, sonder communicatie van anderen, daer van ghehouden heeft: Ende op datter gheen desordre ofte naeclappinghe t'onrecht verbreydt vvorde, tot achterdeel ofte verminderinghe van de ghene, die hen soo vryvvillichlicken in alle perijckelen ghestelt hebben, tot onses Vaders-landts eere ende avancement, en daer door van haerder ghemeriteerden loon berooft souden moghen vvorden, soo hebben sy t'haerder bevveeringhe, daer in tijdts in vvillen voorsien, en daeromme dese Acte met ghelijcker handt eendrachtelicken onderteyckent, die ick Ian Huyghen van Linschoten, t'haerder versoeck ghemaect, ende ghelijckelicken met Françoys de la Dale, als Opper-Commißen van't voorsz. Ammeraelschap, met ghelijcke affirmatie, ende tot meerder bevestinghe, onderteyckent hebben, op den dach ende datum als boven:

VVas onderteyckent

Cornelis Cornelisz, Brant Ysbrantsz, VVillem Barentsz, Lambert Gerritsz, Thomas VVillemsz, Harmen Ianssz, Hendrick Hartman, Ian Huyghen van Linschoten, ende Françoys de la Dale.

+ T'lant van Vaygats in eenen nacht met snee bedect.

+ Vergaderen wederom in den Ammerael, om haer wederom Reyse te besluyten.

+ Acte oft verantwoordinghe, by alle d'officianten van de Vloot onder teyckent, verhalende de reden ende oorsake van harer wederkeeringe sonder de Reyse voor dit Iaer voorder t'attenteeren, &c.

[fol. 34v]

ZYn aldus wederom ghezeylt, ⁺ ghelijckelicken in Compagnie, teghens den avondt liep de windt noordelick ende oostelick, deden onsen Cours van n.w. ende n.w. ten w. aen, hadden een goede koelte ende hol water, gheduerende alsoo den gantschen nacht, creghen altemets vlaghen van sneeu ende haghel, ghewisse voorboden van den winter. Van ghelijcken soo vroort soo hart, dat het voor-mers-zeyl, dat wy daer nae lieten vellen, om te droogen, gantsch stijf was, en dat meer is, soo is my selfs den aessem aen den baerdt by de mondt (int wandelen) bevrooren. En worden op desen wech, van de Straet af, gantsch gheen ijs meer ghewaer, dan saghen des nachts alleen een cleyn verdreven schosken drijven, sonder yet meer, waer door vastelick te ghelooven is, het gene dat ons de Ruschen ende Samoyeden gheseyt hadden, dat het Eylant van Vaygats by noorden, een afscheydtsel van Nova-Zembla heeft, ende is te bedencken, een groot open moet wesen, door welcke t'meestendeel van't ijs, (dat wy soo vol en dicht, by westen Vaygats, int eerste aencomen vonden ligghen) heen ghedreven moet werden, in de ander Zee, van by oosten de Straet, ⁺ want scheen aldaer oneyndtlick te wesen, t'ghene datter van daen quam, waer aen geen twijffel moet zijn, dewijle dat alle t'ijs, dat eens van uyt het oosten nae't westen, door de Straet ghejaecht wordt, wy noyt bevonden hebben weer in te comen, uytghesondert t'ghene dat met de mael-stroomen voor aen de mondt lach en henghelde, gelijck ons oock van de Ruschen t'Iarent, ende nu geaffirmeert werde, dat het hen altoos naet noorden opset, sonder weer af te comen, ende dat het in de Zee van de oost-zijde, soo vol en dicht over en weer drijft, is vastelick en voor waerachtich te vermoeden, veroorsaeckt te zijn, om dies wille dat hem t'lant van Nova-Zembla (ghelijck als het VVillem Barentsz. t'voorleden Iaer bevonden heeft) streckende is, tot teghens den Hoeck over van't landt, daer wy t'Iaer voorleden weder afwenden, ⁺ t'welcke hem n. oost uytwaerts aen streckt, ghelijck het oock van de Samoyeden bevesticht werde, in voeghen, dat het op dese maniere een Canael maeckt, ghelijck dat van de Hoofden tusschen Enghelandt ende Vranckrijck tot Heysant toe, ofte aen d'ander zijde tot Hitlandt ende Kijn toe, hoe wel niet soo recht streckende, maer bachtiger, waer door t'ijs verhindert werdt, noorden ofte oostwaerder aen te drijven, ende als het dan daerenboven soo veel is, ghelijck wy't nu bevonden hebben, soo wordt het soo veel te lichter verstopt, ende ghelijckelicken van de stroomen over en weer over ghedreven, sonder te moghen loosen: oock mede soo en heefter de windt ende t'water gheen macht op, (door de menichte) om te breken en te morselen, want al hoe wel dat het voor aen grooten aenstoot en afbreuck heeft, ghelijck wy ghenoech ghesien hebben, niet teghenstaende, soo beschuttet voorste, dat het achter aen volghende geen ghewelt van water of wint ghecrijghen can, want houdt de Zee gantsch in stilheyt en in dwanck, waer door't in sijn gheheelheyt ende cracht blijft, want de hitte der Sonnen en heeft in dese contreye (so wy ondervonden hebben) soo veel crachts niet, dat het daer door int minste van verdwenen can worden.

Den 16. des Saterdaeghs was de wint uyt het oosten, waeyende met een goede koelte, hadden een hol water ende harden voortganck, ⁺ creghen altemets buyen van sneeu ende haghel, deden onsen Cours n.w. ten w. ende w.n.w. aen, teghens den nacht liep de windt int n.o. ende waeyden met sodanigen storm, dat wy niet meer als alleen ons groot schooverzeyl mochten veelen, hadden groote buyen van sneeu ende haghel, soo dat de Schepen schenen gheheel wit te wesen, teghens den dagheraet liep de wint noorden ende n.n.w. soo dat wy niet hooger als w. ende w. ten z. en bywijlen lagher mochten aenzeylen.

Den 17. des Sondaeghs beginnende te daghen, ⁺ bevonden wy ons, door't onweer van alle d'ander Schepen versteken, uytgesondert ons jacht, dat daer na by ons quam, sonder eenich meer te connen gesien, hadden noch al den voorsz. harden gheduerenden storm ende buyen van sneeu ende hagel, met een fel kout weer, zijnde de Zee seer hol ende verbolghen, die ons grooten overlast dede, gisten ons te wesen tot ontrent in de lengte van't landt van Candenoes, ⁺ doende onsen Cours als vooren, van w. ende w. ten z. etc. ⁺ Hadde desen nacht ghevrooren, dat de zeylen stijf stonden, waer by genoech te vermoeden is, hoe dat het op't landt toeghegaen moet wesen, teghens den avondt conde men weer van bovenen af twee zeylen achter uyt sien, waerom wy't op de ly wierpen, en wachtense in, maer de nacht overviel ons, soo dat wyse niet en conden verkennen, dan des anderen daeghs, ⁺ doen saghen wy dat het den Ammerael was, met het Amsterdammer Iacht, wierpen des avonts t'loot uyt, ⁺ ende vonden de diepten van 39. ende 40. vaem, waer door wy onse gissinghe maeckten, niet verre van Candenoes te wesen, de windt liep des nachts Westelick, soo dat wy't meestendeel van de nacht z.z.w. ende zuydelick aen liepen, meynden dat wy minder diepten ende t'landt genaeckt souden hebben, maer bleef al meest in eenen doen van de 40. vaem ende daer ontrent, waer door wy ons lieten voorstaen, de lengte van Candenoes voorby te wesen, ⁺ ende dat wy de lengte van de incomste van de VVitte Zee moesten hebben, was des nachts wat bedaerder weer, doch waeyde noch sterck, gaende t'water seer hol en verbolghen.

Den 18. des Maendaeghs zijnde de windt noch uyt den Westen, met een harde koelte, ende t'gheduerighe hol water, doch was beter weer, wenden wy't weer, alle vier Schepen in compagnie (sonder van d'andere yet te weten) op den anderen boegh, t'Zeewaerts in, doende onsen Cours noort noordt-west, ende noordt-west ten noorden aen, en bywijlen wat westelicker, ⁺ was een kout, fel weer, comende altemets noch met overgaende vlaghen van sneeu ende haghel, teghens den nacht wordent wat stilder, ende des nachts gantsch stil, zijnde even wel t'water noch seer hol, wierpen teghens den dageraet t'loot uyt, vonden 38. vaem diepten, waer by wy ghenoech verstonden, niet veel voordeels ghedaen te hebben.

Den 19. des Dingsdaeghs creghen des morghens een vlaech sneeus, maer worden

+ Gaen weder gelijckelicken uyt de Straet van Nassau t'zeyl, om haer wederom reyse na Hollandt te vervorderen

+ Waer dat ijs in de oost zee van Vaygats, van daen comt.

+ Streckinge vant landt van Nova-Zembla.

+ Buyen van haghel ende sneeu.

+ Ian Huygens schip bevint hem doort onweder van de andere Schepen versteken.

+ t'Landt van Candenoes.

+ Harden vorst.

+ Comen weder by den Ammerael ende t'Amsterdammer Iacht.

+ 39. ende 40. vaem diepten.

+ Crijghen de lengte van de VVitte Zee.

+ Kout, fel weer met vlagen van haghel ende sneeu.

[fol. 35r]

op den dach goet weer, ende de Zee begonst wat te slissen, de wint liep eerst noordelick, ende daer nae int westen, zijnde voor onsen Cours recht in de windt, zeylden dien gheheelen dach ende aenvolghenden nacht, op den boech nae't landt toe, ende zijnde ontrent des middernachts met een claer helder weer ende Maen-schijn, wordent landt ghewaer, wierpen t'loot uyt, ende vonden 30. vaem diepten, ⁺ waer door wy't noch gisten Candenoes te wesen, te weten, den uytersten hoeck, hoe wel dat wy daer t'rechte bescheydt niet van sien conden, maer om de diepten en conde het nae onse rekeninghe anders gheen landt wesen, wendent weder t'Zeewaerts noorden aen.

Den 20. des Woensdaeghs was de wint noch westelic waeyende, met een goede koelte, ende t'water ginck noch seer hol van uyt den noorden, ontrent teghens den avondt liep de wint int noorden, en wat oostelicker, ⁺ comende met sneeu-vlagen, waer mede wy't weer op den anderen boegh wenden, doende onsen Cours noort-west aen, maer duerden niet lange, ofte liep weer westelick, waerom wy laegher moesten aen zeylen, ginghen aldus den gheheelen nacht aen, zijnde de wint aldus tusschen t'noorden ende t'westen, quamen in den dagheraet weer dicht by't landt, t'welck wy bescheydelicken verkenden t'lant van Candenoes te wesen, ⁺ want sint dat wy daer d'ander reys van ghescheyden waren, en hadden niet veel voortgancks ghehadt, door de ghestadighe westelicke ende variabele winden, met een gheduerich hol water ende Zee-baren, die door den anderen liepen, waer van t'Schip gheen vaerdt mocht behouden, waren tot ontrent anderhalf ofte twee mijlen by't landt, t'welcke over al vol en dicht van sneeu bedeckt lach.

Den 21. des Donderdaeghs loopende de wint weer gheheel westelick, moestent weer van't landt af, t'Zeewaerts aen wenden, ⁺ ende t'water ginck weder seer hol, deden variabele Coursen, nae de windt plaets gaf, somtijts noorden, en bywijlen noort noort-oost, en altemets noordelicker, oock wel oostelicker ende westelicker, teghens den nacht begonst het weer hart te waeyen, gheduerende alsoo den gheheelen nacht over, zeylende de voorsz. Coursen als boven.

Den 22. des Vrydaeghs hadden noch al t'voorsz. hart weer ende hol water, met reghen en donckere lucht, hebbende alsoo den gheheelen nacht gheweest, doende noch de Coursen als vooren, t'Zeewaerts in, ontrent teghens den avondt liep de windt n.o. waer mede wy't weer wenden op den anderen boegh, doende onsen Cours west noort-west, ende noordt-west ten westen aen, zeylden aldus tot bynae t'eerste quartier van der nacht ten eynde, doen liep de windt weer noordt-west, beginnende met buyen van haghel ende sneeu, ende eenen gheweldighen storm te waeyen, waer mede hem de Zee dies te meer verheften.

Den 23. des Saterdaeghs was de wint noch al noordt-west, ende bywijlen wat noordelicker, ⁺ waeyende met eenen harden storm, ende ghestadighe buyen van haghel ende sneeu, met een seer verbolghen water, t'welcke ons grooten overlast dede, zijnde daerenboven een fel kout weer, eyndtlicken dat wy schier vertwijffelden, van wederom goet weer te moghen crijghen, ⁺ want en saghen daer gheen verbeteringe noch ophouden aen, deden onse Coursen nae de wal toe, ende ghelijck als ons de Zee ende windt plaetse gaf gins en weer, zijnde van de Zeebaren van alle canten bestormt, die ons ghenoech moeyloos maeckten, dit weer gheduerden aldus den gheheelen nacht over.

Den 24. des Sondaeghs hadden noch al t'selve weer ende windt, met gheduerighe buyen van haghel ende sneeu, zeylende aldus tot ontrent teghens den avondt, doen begonst het soo afgrijselicken te waeyen, met kaecken en stormen, ⁺ haghel ende sneeu, dat het scheen Hemel ende Zee vereenicht te wesen, zijnde daerenboven soo doncker, dat wy qualick een Schip lengte van ons sien conden, met dit weer creghen eens een cleyn ghesicht, waer mede wy recht voor ons uyt landt saghen, zijnde soo wit van sneeu bedeckt, dat wy daer gantsch gheen aerde aen bekennen conden, ende t'scheen wel, dat wy van Gods handt gheleydt waren, in de verthooninghe van't landt, want souden anders, sonder achterdencken, daer recht op aen gheloopen hebben, door dien dat wy daer noch wel twintich mijlen van af gisten te wesen, door de quade aenwijsinghe van de Pas-caerten, vermoedden dat het was ontrent twaelf derthien mijlen, by oosten de 7. Eylanden. ⁺ Wy hadden ghenoech te doen int wenden, om onse Zeylen gheheel te houden, door't hart en verbolghen weer, eyndtlicken wendent van't landt af, loopende noordt-oost en daer nae oost noordt-oost, en somtijdts oostelicker aen, om dat de windt noordelicker werdt. Desen afgrijselicken storm, en kaecken van sneeu ende haghel duerden noch een langhe poos in der nacht, maer nae den middernacht begonst het altemets wat te bedaren, soo dat de kaecken wat verlancksamer quamen, ende creghen altemets eenen claren Hemel, ende t'licht van de Maen en Sterren, waer mede t'volck weer een weynich begonst te verquicken en moedt te crijghen, verhopende een verbeteringhe, soo't Godt ghelieft.

Den 25. des Maendaeghs scheen t'weer wat te willen beteren, want begonst gheheel te bedaren, beginnende t'water wat te slissen, en den Hemel sijn claerte te verthoonen, die wy bynae ongewoon waren te sien, hoe wel datter altemets noch een overdrijvende buye van haghel en sneeu quam, doch waren verdraechlicker, en passeerden haest over, met weynigher furie als de voorgaende daghen, wendent weer op den anderen boech westwaert aen, om dat de wint noorden en van de ooster cant was, saghen een weynich daer nae weder t'landt, te weten, t'selfde daer wy van afgewent waren, zeylden daer den gheheelen dach op aen, en wat langs heen, quamen daer des avondts dicht by, die daer kennisse van hadden, ⁺ lieten hen duncken dat het Svvetenoes was, t'welcke leyt 15. 16. mijlen by oosten de 7. Eylanden, en om dat wy niet hooger zeylen mochten, door de noordelicke ende westelicke winden, wendent daer weer van af, t'Zeewaerts in, doch soo en deden wy niet al te veel voordeels, want dreven meest langhes de wal heen.

+ Crijghen Candenoes int ghesicht.

+ Sneeu-vlaghen.

+ t'Landt van Candenoes met sneeu bedeckt.

+ Seer hol water.

+ Tempeest met haghel ende sneeu.

+ Waenhopen van weder goet weer te crijghen.

+ Ghestadige buyen van haghel ende sneeu.

+ Comen met groot perijckel t'lant int ghesicht te crijghen, twelck was by de 7. Eylanden aen de west-custe van de incomste van de VVitte Zee.

+ Swetenoes.

[fol. 35v]

Den 26. des Dingsdaeghs wat voor den dach wendent weer nae de wal toe, door dien dat den Ammerael meenden, daer yeuwers een Ree te vinden, daer hy verkent was, om daer te anckeren, gesien dat wy gantsch geen voordeel met bylegghen doen conden, ⁺ maer als wy daer met den dach weder dicht by quamen, scheen wel datter geen gheleghentheyt en was, ofte buyten sijn kennis, waerom wy't weer af wenden, op den anderen boegh, sonder dat wy eenich voordeel ghedaen hadden, maer waren eer laegher als des voorighen daeghs, de windt was noch uyt den noorden ende noordt noordt-westen, eyndtlicken dat het scheen, datter anders gheen windt te verwachten was, waeyden met een goede koelte en overtrocken donckeren hemel, comende weder bywijlen met snee-buyen, doch waren lijdelicker als wyse te vooren ghehadt hadden, t'landt was over al aen te sien als louter sneeu, sonder eenighe swarticheyt te mogen onderscheyden, ⁺ waer aen wy ghenoech mochten vermercken, wat tijdt datter op handen was, zeylden aldus den gheheelen dach ende aenvolgenden nacht, altoos met het voorseyde weer, ende gheduerende noordelicke winden, ende somtijdts wat westelicker.

Den 27. des Woensdaeghs, hadden noch al de windt van uyt den noorden van de westercant, met een passelicke koelte, ⁺ ende door dien dat wy groen en grondich water begonsten te crijghen, een seker teycken van't landt van Candenoes, wendent weer op den boegh van't westen, was een tamelick goet weer, tot den middach toe, doen begonst het vol en dicht te sneeuwen, doch met weynich koelte, zijnde doncker mistich weer, soo langhe alst sneeuwen duerde, t'welcke was teghens den avont-stont, doen wordent weer claer en goet weer, maer de wint en wist van gheen veranderen, deden onsen Cours als vooren tot den gheheelen nacht over.

Den 28. des Donderdaeghs wendent weer t'Zeewaerts in, doch worden daer nae stil, zijnde eenen schoonen dach weers, even wel een koude locht, gheduerende aldus tot ontrent teghens den avondt, doen begonst de lucht van alle canten weer dick en doncker swart te betrecken, namelicken int westen ende noort-westen, ⁺ comende met sneeu-buyen, met westelicke ende noordelicke winden, doch met een tamelicke koelte, ⁺ waren den gheheelen dach int ghesicht van't landt van Svvetenoes, sonder dat wy veranderinghe van windt conden crijghen, noch eenich voordeel in onse zeylagie doen, ligghende in dese contreyen om en weer en swerfden, ⁺ op desen tijdt begonsten veel van onse gasten van de Scheurbuyck sieck en claechlicken te worden, comende met strammicheyt, soo in de beenen, als in de lenden, ende verrottingen int tant-vleys, dat deerlick om te sien ende hooren was, t'welcke meestendeel veroorsaeckten de gestadige koude, ende andere quade vochticheden, als oock door dien, dat den meesten hoop niet veel verschooninghe van cleederen, en noch minder overdecksels ofte ghewaet hadden, om de koude ende vochticheyt af te weeren, hen te ververschen, dat geen cleyne swaricheyt ende mededooghentheyt en causeerden, zeylden aldus tot het laetste quartier van de morghen-waeck, doen wenden wy't weer nae de Wal toe, om dat de wint wat noordelicker liep.

Den 29. des Vrydaeghs zeylden noch als vooren, zijnde de windt noch int n.w. en somtijts wat noordelicker, maer meest westelick, in summa, dat de windt anders niet waeyen conde, dan tusschen t'noorden ende t'westen, loopende over en weer, ghestadelicken, ⁺ met kaecken van sneeu en hagel, doch met een slecht water, en niet te veel koelten, t'welck ons wat versoeten, eyndtlicken, ⁺ dat wy van uyt dese contreye ende hoochte van Svvetenoes niet comen conden, dat ons een groot cruys en penitentie was om lijden, ende scheen inder waerheyt een passagie van wint te wesen, ghelijck als onder de Torrida Zona, ende Linea Aequinoctial, en wisten niet wat dencken, gaf ons ghenoech quellinghe, de wijle den tijt sijnen ganck ginck, en de nachten subijtelicken en gheweldich aennamen, zijnde de koude niet minder int vermeerderen, gelijck ons de voor-boden van't geduerighe sneeu ende hagel genoech waerschouden, moestent even wel met geduldicheyt ten besten opnemen, ende t'selfde den oppersten Regierder in handen stellen, op dat hy't met ons make nae sijn Goddelick welbehaghen, hebbende niet min altoos een vast betrouwen, dat hy ons voortaen helpen sal, gelijck hy ons tot hier toe gheholpen heeft, ⁺ hadden den gheheelen dach een doncker, vochtich, kout weer, vallende den meesten tijdt vol en dicht van sneeu, comende met een donckere mist, nae den middach saghen weer t'landt, zijnde noch al de voorsz. contreye van Svvetenoes, ende om dat de windt begonst te westelicken, als oock om dat het sneeu ende de donckerheyt vast aen hielt, wendent weer op den anderen boegh t'Zeewaerts in, nae ons de windt plaetse gaf, zeylden aldus tot ontrent des middernachts, hebbende de windt een weynich tijdts uyt den z.w. ende zuydelicker handt, ⁺ ende liep daer nae oostelick, met een goede koelte, waer mede wy onsen rechten Cours aen setten, doende t'Schip eenen grooten voortganck.

Den 30. ende laetsten des Saterdaeghs hadden noch al den oostelicken wint, met eenen schoonen dach weers, waer mede wy weer geheel verquicten, en goeden moet cregen, zeylden altoos int ghesicht van't landt, n.w. ende n.w. ten n. aen, ⁺ t'landt was over al besneeut als t'ander, dat wy te vooren ghesien hadden, teghens den avondt wordent weer stil, loopende de windt westelick, gheduerende alsoo den gheheelen nacht.

Den eersten des Sondaeghs hadden de wint noch uyt den westen, ⁺ met een tamelicke koelte, zijnde een regenich, doncker, mottich weer, deden onsen Cours n.n.w. ende n.w. ten n. aen, wat teghens den middach liep de wint weer n.w. en daer nae noordelic, waer mede wy't weder op den anderen boegh wenden, nae de wal toe, ende soo als ons de wint plaetse gaf, ⁺ gisten ons te wesen in de lengte van Kilduyn, in der nacht liep de windt wat ruymer, doch was stil, met luttel koelte.

Den 2. des Maendaeghs was de wint uyt den oosten, loopende daer na int z.o. met een tamelicke koelte, zijnde een schoon weer, doch een overtrocken hemel en koude locht, met een seer slecht water, deden onsen Cours van noort-west, ende n.west ten westen aen,

+ Soecken een Haven om de Schepen te barghen, maer en connen gheen crijghen.

+ t'Lant over al soo wit van sneeu dat mender gheen aerde aen verkennen conde.

+ Groen ende grondich water, een teycken van t'landt van Candenoes.

+ Snee-buyen uyt den westen

+ Swetenoes.

+ De siecte van Scheurbuyc begint in Ian Huygens Schip te regneeren.

+ Kaken van haghel ende sneeu.

+ En connen door het contrarie weer uyt de hoochte van Swetenoes niet raken.

+ Doncker, vochtich, kout weer, met een gestadich sneeuwen.

+ Crijghen eenen oosten windt tot haren voordeel.

+ t Landt over al besneeut.

+ October. An. 1595.

+ Crijghen de lengte van Kilduyn.

[fol. 36r]

saghen tegens den avont t'landt van Kegor, ofte t'Visschers Eylandt, ⁺ dwers van ons af ligghen, was soo verre als wy sien conden, zijnde soo wit besneeut, dat het t'eenemael crijt scheen te wesen, teghens den nacht liep de wint zuydelick, en daer nae z.w. en tegens den dagheraet westelick.

Den 3. des Dingsdaeghs sagen des morghens t'landt van VVardhuys, ⁺ zijnde van gelijcken vol sneeus, als alle t'ander dat wy te vooren ghesien hadden, begonst op den dach hart te waeyen, en een hol water te gaen uyt den westen, ende worden een doncker reghenich weer, doch en was so kout niet, als het de voorighe daghen gheweest hadde, des naemiddaeghs liep de windt weer int n.w. ons recht contrarie, deden onsen Cours t'Zeewaerts in, na ons de wint plaets gaf, zeylende aldus den gheheelen nacht over.

Den 4. des Woensdaeghs hadden noch al t'selve weer ende n.w. wint, met een overtrocken lucht, wendent des morghens weer op den anderen boegh na de wal toe, w.z.w. ende z.w. ten w. aen, teghens den avondt begonst het weer wat te bedaren, soo dat wy weer de Mers-zeylen voeren mochten, zeylende als vooren, tot dat het eerste quartier uyt was, doen wendent weer van de wal af, om dat wy ons niet verre gisten van't landt te wesen, als oock om dat de wint westelick liep, ⁺ beginnende weer op een nieu t'onweeren en te stormen.

Den 5. des Donderdaeghs hadden noch den gheduerighen harden westelicken wint, met een seer hol water, soo dat wy alleen de Schoover-zeylen veelen mochten, zijnde den meesten tijdt een doncker nat vochtich weer, doch niet te kout, zeylden aldus den gheheelen dach noch t'Zeewaerts in, gheduerende gestadelick t'selfde weer sonder veranderen, ofte beteringhe, ontrent des midder-nachts liep de wint noordelick, wayende even hart, waer mede wy't weder op den anderen boegh wenden, tegens den dagheraet was de wint weer n.w. en bywijlen, doch niet veel, wat noordelicker.

Den 6. des Vrydaeghs hadden noch den geduerenden harden n.w. wint, met een hol water, en overtrocken kouden lucht, zeylden aldus den gheheelen dach met de Schoover-zeylen alleen, teghens den avondt saghen landt, t'welck wy door de veerte niet en conden bekennen, ⁺ doch gistent te wesen de Noortkijn, ofte wat by oosten daer by, t'weer begost wat te bedaren, zijnde de wint een weynich noordelicker, wendent weer op den anderen boegh, doende onsen Cours na ons de windt plaetse gaf, des nachts liep de windt z.w. wayende met een harden wint, comende met stof-reghen, gheduerden aldus t'meestendeel van de nacht.

Den 7. des Saterdaeghs begonst de wint wat voor den dach weer uyt den westen te waeyen, ⁺ met soo harden storm en verbolgen water, dat wy onse Schoover-zeylen alleen passelicken mochten opvoeren, zijnde daerenboven een doncker, mottich, nat weer, soo dat wy daer niet veel meer lichts af en hadden, als van den nacht, cregen des morgens met dit hart weer, door onachtsaemheyt van den Ionghen, brandt in de Combuys, het welcke ons in groote verbaestheyt stelden, maer worden met Gods hulpe noch in tijts gheblust, tot ons groot gheluck, ⁺ dit onstuymich storm weer ende hol water, met de voorseyde wint, gheduerden aldus den gheheelen dach, even gestadich en nat, vochtich doncker, als ooc den aenvolgenden nacht sonder ophouden, zijnde de wint wat zuyelicker.

Den 8. des Sondaeghs hadden noch al t'selfde hart, ⁺ onstuymich, doncker, mottich weer, doch niet te kout, met een w.z. westen ende westelicken wint, ⁺ ende des nachts waren de twee Iachten van ons af ghedwaelt, sonder dat wyse weer int ghesicht conden crijghen, eyndtlicken dat den Ammerael en ons Schip alleen by den anderen waren, zeylende noch aldus den gheheelen dach met de Schoover-zeylen alleen op t'Zeewaerts noorden aen, tot ontrent tegens den avont, doen sagen wy eens een oogenblick t'schijnsel ende claerheyt van de Son, dat ons byna vreemt gaf, hier mede begonst het weer wat te bedaren, ende een weynich daer nae liep de wint noordelic, ende int noort noort-oosten, waer mede wy ons gantsch verheuchden, en goeden moet creghen, wendent terstont op den anderen boegh, onsen Cours west aen, en begonst weder met haghel en sneeu te comen, dat wy ons wel ghetroost lieten zijn, door dien dat wy nu in de contreye waren, (daer't ons met Gods hulpe) niet hinderlick conde wesen, maer eer vorderlick was, de wint te versekeren, om onsen wech te vercorten en batewaert aen te zeylen, zeylden aldus den gheheelen nacht over, met niet te harden voortganck, door de holle Zeen die ons van vooren teghen quamen, als oock door de slappe koelte, waeyende met variabele buyen vant noorden tot het n.w. beginnende weer gantsch kout te worden, ⁺ en dapper te vriesen. ⁺ Wy waren nae onse rekeninge ten tijden dat wy't wenden, op de hoochte van 74. ofte ten minsten 73. en half graet t'Zeewaerts in.

Den 9. des Maendaeghs geduerde noch den voorsz. variabelen noorden ende noordt noordt-westen, ende somtijdts noort-westen wint, ⁺ ende begonst soo te sneeuwen, dat het heele Schip overdeckt, als oock stracks bevrooren lach, soo dat men t'Mers-zeyl in gheenderley maniere en conde ontdoen en opcrijghen, ofte men moestet met handt-spaken van een smijten en af stooten, door de hardicheyt van de vorst. ⁺ Wy misten des morghens van ghelijcken den Ammerael, sonder die meer te sien, in voeghen, dat wy nu alleen bleven, sonder meer compagnie, worden op den naemiddach wat claerder weer, doch altoos met overtreckende wolcken, beginnende weer met een goede harde koelte te waeyen, met de voorsz. variabele noorden, noort noort-west, ende noort-weste winden, zijnde een fel kout weer, deden onse Coursen van w. en tegens den avont w. ten z. ende w.z.w. aen, om dat de wint scherpte, des nachts wordent weer stilachtich, loopende de wint weer westelick.

Den 10. des Dingsdaeghs liep de wint in den morghen waeck, ofte het laetste quartier van der nacht, int noordt-oosten, doch met een slappe koelte, beginnende vol en dicht te sneeuwen, in sulcker voeghen, dat ons Schip in een weynich tijdts, van't sneeu bedeckt, en over al vol lach, zijnde een seer doncker ende kout weer, begonst op den

+ Crijghen Kegor ofte t'Visschers Eylandt int ghesicht zijnde gants wit van snee bedeckt.

+ VVardhuys.

+ Storm ende onweer.

+ Noortkijn.

+ Stormweer.

+ t'Combuys raect in den brant, maer wort metter haest gheblust.

+ Onstuymich weer.

+ Verliesen met het onweer twee Iachten uyt het gesicht, blijvende alleenlicken met haer tween by den anderen.

+ Harden vorst.

+ 74. graden

+ t'Schip met sneeu bedect en terstondt bevrooren.

+ Verliesen den Ammerael insghelijcks uyt het ghesicht in voeghen datse nu alleen blijven, sonder meer gheselschap.

[fol. 36v]

dach wacker te koelen, doende t'Schip eenen harden voortganc, zeylden w. ende w. ten z. aen, dit doncker weer ende sneeuwen, duerde gestadich den geheelen dach, tot een stuck in der nacht, altoos mette voorsz. wint, doch waeyde teghens den nacht wat slapper, nae mid-nacht wordent claer en drooch weer, met een felle koude ende vorst, doch altoos met een overtrocken hemel, zeylden den gheheelen nacht w.z.w. aen. ⁺ Nu so is te noteeren, datmen op alle dese contreye gants geen licht of schijnsel nochte ghesicht heeft van de nieuwe Maen, ⁺ tot dat sy vol is, als dan soo crijcht mense tot so langhe als sy weder voleyndt, sonder nacht of dach wech te gaen: Van ghelijcken so zijn de nachten, te weten, alst helder claer en seer licht is (dat seer selden gheschiet) veel licht-schijnlicker, als in onse Ghewesten, so dat de Sterren bynae t'licht van de Maen vergelijcken, ende soo dicwils als men sodanigen claren Hemel des nachts heeft, ⁺ heeft men terstont t'licht van de overdrijvende stralen (van de Zeeluyden t'Noorder-vluys gheheeten) comende soo dick ende menich door den anderen, van so velerley coleuren, dat het (soo ment niet en wist) een genoech te dencken souden geven, en verschricken aenjaghen, t'welcke een seer licht-schijnende claerheyt met brengt. Dit Noorder-vluys zijnse wel gewoon, de gene die de vaert van't ooster-water gebruycken, hoe wel dat het in dese contreyen veel gemeenlicker ende meerder is, ⁺ te weten, in den tijt dat de Wintersche nachten op handen en aencomende zijn, ghelijck wy't ooghen-schijnlicken ondervinden.

Den 11. des Woensdaeghs begonst het weer wat hart te koelen, met een drooch, doch fel, koudt weer, en grauwe lucht, zijnde de wint noch uyt den n.o. ende somtijts o.n.o. waer mede t'Schip eenen goeden voortganc hadde. ⁺ Dit was het eerste etmael, van allen den tijt, dat wy op de vaert geweest hebben, dat wy eens voor de wint met beyde de halsen op ghezeylt hebben, so dat wy't byna onghewoon waren, deden als nu onsen Cours van z.w. aen, ⁺ des naemiddaeghs begonst het soo hart te stormen en te sneeuwen, dat het scheen Hemel en water vereenicht te wesen, soo dat wy alleen met ons groot schoover-zeyl half op zeylen mochten, zijnde t'water seer verbolghen, dit weer duerden aldus tot ontrent des middernachts, doe begonst het wat te bedaren en op te claren, loopende de wint nae't z. ende z.w. comende bywijlen met overdrijvende vlagen en buyen regens, ⁺ met dese wint wordent wel een rock warmer en lijdelicker, tegens den dageraet liep de wint weer int z.oosten, waer mede wy weer onsen Cours van z.w. aenzeylen mochten.

Den 12. des Donderdaeghs was de wint noch int z.o. en somtijdts wat zuydelicker, comende bywijlen met overdrijvende regen-buyen, hadden onder tusschen een clare Sonneschijn, t'welcke wy in een langhe niet ghehadt hadden, peylden des middaeghs de hoochte van de Son, ⁺ ende vonden 70. en een derde deel graet, ende waren nae onse rekeninghe ontrent 14. 15. mijlen van't landt af, te weten, ⁺ in de lengte van de Eylanden van Trompsout, ende de 7. Steen, t'weer was niet te kout, zijnde lijdtbaer, by dat het de voorgaende daghen gheweest hadde, deden onsen Cours noch z.w. aen, by de windt heen, zeylende aldus den gheheelen dach, tot het anderde quartier van der nacht, doen liep de wint noorden, beginnende met een harde koelte op te waeyen, so dat wy t'Mers-zeyl daer na moesten innemen, en door den harden storm met de Schoover-zeylen alleen zeylen, zijnde de Zee seer verbolghen en hol. Nu so is te noteeren, dat alhoewel wy alhier waren in de selfde longituyt, hoochte, ende paralel van Vaygats, ende de contreye van Candenoes ende Svvetenoes, ⁺ soo en ist daer nochtans op de helft nae soo koudt niet, als daer, zijnde daerenboven noch later in den tijt, dat ghenoech te verwonderen is, doch hier op staet t'antwoorden, dat de menichte ende t'gestadich drijven van't ijs by Vaygats, de lucht aldaer soodanighen koude veroorsakende is, t'zy met wat winden datter wayen, t'welcke eensdeels waerachtich is, maer hier tegens mach men seggen, waerom dat het by Candenoes, Svvetenoes, ende die contreyen, daer (om dees tijdt) gheen ijs altoos gevonden wordt, oock so kout is, dat het in comparatie van by westen de Noort-caep, te weten in dese contreye, op de helft nae niet te gelijcken is, ⁺ in summa dat het Menschen vernuft, (soo ment wilde naedencken) t'selfde in gheenderley maniere begrijpen can, ende ons verstant is te swack om Gods wonderen te grondeeren. Wie soude in voorighen tijden gelooft hebben, dat het mogelic was, de Zona Frigida, ofte koude onghetemperde Zona, (die sijn beginsel neemt onder de Circulus articus, te weten, op de 66. en half graden) te moghen bevaren, jae dat meer is, van Menschen bewoont te worden, door die onlijdelicke koude, ⁺ ghelijck als men van ghelijcken geloofden en voor ghewis affirmeerden van de Torrida Zona (te weten van de eene Tropicus, tot den anderen, ende onder de Linea Aequinoctial) oock onwoonbaer, ende onmoghelick was te passeeren, door de gestadighe brandende hitte der Sonnen, het welcke beyde gantsch contrarie bevonden wort, als ick van beyde goede getuyge ben, ende selfs anders ondervonden hebbe, hoe wel dat de Torrida Zona geen gelijckenisse en heeft, by de ongetempertheyt van dese Zona Frigida, die met recht den naem van onghetempert wel voeren mach, ⁺ namelicken int afwijcken van de Son, nae de zuyt-zijde van de Linea Aequinoctial toe, ghelijck als men int Discours van dese onse moeylicke Reyse ghenoech verstaen mach, want een yeder mach dencken, wat ghetempertheyt en goet weer te verwachten is, in de Maendt van October, op de hoochte van 74. graeden, zijnde de Son over de 7. graet ghedeclineert nae de zuyt-zijde van de Linea toe, ⁺ wesende in de rekeninghe 81. graet van de Son verscheyden, ghelijck als wy ons de voorleden daghen ghevonden hebben, een dinck dat by de Ouderen onmoghelick gheschenen soude hebben, en oock nu noch niet sonder schroemen ende vreese t'overdencken is, hoe veel te meer te doen: Waerom wy met recht den Alderhoochsten moghen loven en danck weten, en sijn wonderen over al verbreyden, die ons op alle onse weghen soo goedertierenlicken gheholpen en gheleyt heeft tot een eeuwighe glorye sijnes H. Naems.

Den 13. des Vrydaeghs geduerde noch al

+ Nota.

+ Verclaringe vant schijnen van de Maen in de Contreyen van de Noortcaep.

+ Wonderbaerlicke stralen vant Noorder-vluys des nachts met een claren hemel.

+ t'Noorder-vluys regneert alleen des winters.

+ D'eerste mael datse in de wederomcomste voor de wint zeylen.

+ Tempeest met sneeu-buyen.

+ De koude neemt af.

+ 70. en derde deel graet.

+ Eylanden van Trompsout.

+ Consideratie van dat het hoe oostelicker aen Vaygats, hoe kouder is, zijnde niet teghenstaende op ghelijcke hoochten, etc.

+ Gods wonderen ende wercken zijn voor de menschen onbegrijpelick.

+ Waer dat de Zona Frigida sijn beginsel heeft.

+ Ian Huygens getuychnisse van beyde d'ongetemperde Zonas, ofte Gewesten, als die ghevonden hebbende contrary d'opinie van de oude Schribenten.

+ Waren in de Maent van October 81. graden van de Son verscheyden,

[fol. 37r]

den voorgaenden storm ende onweer, comende met groote buyen van snee ende hagel, met een verbolgen water, zijnde niet te min de koude lijdelic, ⁺ gisten ons des middaeghs te wesen in de lengte van VVero, ontrent thien mijlen by noorden d'Eylanden van Rust, de windt was onghestadich uyt den n.w. ende westelick, loopende daer nae gheheel west ende somtijts w.z.w. deden onse Coursen by de wint heen z.z. ten w. ende z.z.w. aen, nae dat de windt ons plaets gaf: dit onstuymich storm-weer, haghelen ende sneeuwen met de westelicke wint, duerden aldus den gheheelen dach ende aenvolghenden nacht.

Den 14. des Saterdaeghs hadden noch al den westelicken wint, doch en waeyden soo verbolghen niet, zijnde de Zee een weynich slechter, deden noch onse Coursen als vooren, ⁺ hadden des middaeghs de hoochte van de Son op 67. graeden, ⁺ wesende in de lengte van de Eylanden Traen-ooch, ende nae onse gissinghe niet verre daer van af, door dien dat wy door de scherpe weste wint ende het hol water, in ons zeylen niet meer als zuyden behouden mochten, zijnde den westen windt dwars op de wal, dat niet sonder schroemen te overdencken was, doch moestent soo op Godts ghenade heen laten staen, dewijle wy met dese wint anders geen remedie hadden, verwachtende en vertrouwende op den Heere, om een beter uytcomste: Worde in der nacht wat stilder, ende de windt wat ruymer, des nae-middernachts, te weten int laetste quartier, liep de windt int oosten, ende oost noordt-oost, waeyende met een slappe koelte, beginnende het water wat te slissen, dat ons weder eenen goeden troost was.

Den 15. des Sondaeghs, gheduerende noch den selfden o.n.o. windt, beginnende op den dach passelicken op te koelen, deden onsen Cours van z.w. ten z. ende z.z. west aen, ⁺ hadden des middaeghs de hoochte van 66. graedt, zijnde in de lengte van de Eylanden van't Heylighe landt ghenaemt, ⁺ ende waren desen nacht ghepasseert de Circulus articus ofte Noordt-circkel, passeerende van de Zona frigida, in de ghetemperde Zona, soo dat wy nu meenden in een ander weerelt te comen: Want al hoe wel dat de windt van uyt den oosten ende noorden waeyden, soo was het niet teghenstaende lijdelick, en ghenoech om verdraghen, ⁺ so dat het int meeste niet te ghelijcken en is by het minste van de koude vande alderwarmste winden, van by oosten de Noordt-caep, al hoe wel dat de longituyt, hoochte, ende paralel, op een uyt comt, ende weynich verscheelende is: t'oordeel van dese saecken wil ick gaerne laten aen anderen, die in de natuerlicke, Astronomische ende Hemelsche effecten, beter condt, wetenschap ende ervarentheyt hebben, ende laet my alleen ghenoeghen van dat (sonder t'selfde verder te doorgronden ofte daer op te speculeeren, hoe het wesen mach) ondervonden, en daer wel verdachtelick op ghelet hebben, latende de reste Gode bevolen. Des nachts daer aen wordent weer stil, loopende de windt zuydelick, en teghens den dagheraet int z.w. comende met reghenich weer.

Den 16. des Maendaeghs zijnde de wint noch int zuydt-westen, ende aen de zuyder-cant begost het water seer hol te schieten uyt den zuydt-westen, comende daer nae met een hart vaer-weer, en seer verbolghen water, gheduerende aldus den geheelen dach over, wendent des morgens op den anderen boegh t'Zeewaerts in, ⁺ hadden des middaeghs de hoochte van 65. graet, teghens den avondt begonst het weer wat te bedaren, en t'water een weynich te slissen, in der nacht liep de wint weer int westen, so dat wy't weer wenden, onsen Cours zuydt zuydt-west, ende zuyden ten westen aen.

Den 17. des Dingsdaeghs wierdt het schoon weer, ende de windt liep daer nae int noordt-westen, waeyende met een goede koelte, zeylden aldus den gheheelen dach onsen Cours van zuydt zuydt-westen, wel soo zuydelick aen, tegens den avont liep de wint int noorden, beginnende met een goet top-zeyl op te koelen, zeylden den geheelen nacht op de voorsz. Coursen, doende t'Schip eenen harden voortganck.

Den 18. des Woensdaeghs in den dagheraet saghen wy't landt, ⁺ ende verkendent te wesen den hoeck Stat, ende t'landt Kijn ghenaemt, daer ontrent vier of vijf mijlen oost en west van af wesende, gheduerende noch al den voorseyden noordelicken wint, waeyende met een vaer-weer, deden onsen Cours van zuyden, ende zuyden ten westen aen, ⁺ saghen des morgens een zeyl, in de ly van ons af, meenden eerst dat het een van onse Compagnie gheweest soude hebben, maer saghen daer nae dat het hem onder de Wal begaf, waer door wy vermoeden dat het een Noor-man wesen moest, want was ontrent een uyr daer nae terstont weder uyt het gesicht, door de schaduwe van't landt, daer't onder liep, zeylden aldus den gheheelen dach met den selfden harden windt, ende eenen dapperen voortganck, langhes t'landt (te weten, int ghesicht daer van) heen, ende was over al int aensien, gantsch en teenemael sonder sneeu, dat ghenoech te verwonderen is, dewijle dat het in de contreye van by oosten de Noordt-caep, soo gheweldich dick van sneeu over al bedeckt lach, ende met alle winden anders niet en dede, als haghelen en sneeuwen, ende alhier int contrarie en can men niet voelen dat den noorden wint (alhoewel dat hy met een hart vaer-weer waeyt) kouder is, als in ons landt in den Herfst, t'welcke niet weynich te bedencken gheeft, en is wel teghens het ghene, dat etlicke Gheleerde luyden in Astronomye ende Cosmographye, in ons landt willen sustineeren (sonder t'selfde ondersocht te hebben) dat het op de 60. graet soo koudt ende onghetempert is, als op de 70. ende meer graden: ⁺ Maer gheloove wel, soo sy t'selfde eens op dusdanighen Vaerdt persoonlicken ondersochten, souden wel van een ander opinie worden, ende d'experientie voor meerder waerheyt houden, als de natuerlicke leeringhe ende Philosophische onderrechtinge. ⁺ Wy hadden des middaeghs de hoochte van de Son op 61. en derdedeel graet, zeylden aldus den gheheelen nacht met de selfde wint ende Cours, maer worde op den nacht stilder en slecht water.

Den 19. des Donderdaeghs was de wint noch uyt den noorden, loopende daer nae int westen, met een slappe koelte, slecht water en schoon weer, deden noch de Cours als

+ d'Eylanden van VVero ende Rust.

+ 67. graden.

+ d'Eylanden van Traenooch.

+ 66. graet.

+ Passeren de Circulus articus, comen uyt d'ongetemperde in de getemperde Zona, &c.

+ Vant onderscheydt datter is tusschen de twee Zonas.

+ 65. graet.

+ Stat ende Kijn aen de Custe van Noorwegen.

+ Sien een zeyl onder de wal van Noorwegen.

+ Aenmerckinghe van de koude van de 60. graet, teghens die van de 70. graet.

+ 61. en derdedeel graet.

[fol. 37v]

vooren, van z. aen, ⁺ hadden des middaeghs de hoochte van 59. en half graet, tegens den nacht wordent stil, ende in der nacht liep de windt zuydelick, waer mede wy't wenden t'Zeewaerts nae't westen toe, was den gheheelen nacht een schoon weer, met een tamelicke koelte.

Den 20. des Vrydaeghs was de wint noch van uyt den zuyden, zijnde nat vochtich weer, met een overtrocken hemel, waeyende een passelicke koelte, deden onsen Cours als vooren, nae't westen toe, des naemiddaeghs wendent weer op den anderen boech, zeylende o.z.o ende z.o. ten zuyen aen, tot tegens den nacht, doen liep de wint wat ruymer, so dat wy weder z. en somtijdts z.z.o. aen zeylden, zijnde een schoon claer weer ende slecht water.

Den 21. des Saterdaeghs in den dagheraedt, liep de wint int n.w. met een schoon weer ende goede koelte, deden onsen Cours zuyen aen. ⁺ Saghen den gheheelen voorleden nacht ende in den morgen-stondt veel Wal-visschen blasen, en half boven water spelen. Hadden des middaeghs de hoochte van 58. graet, ⁺ wesende in de lengte van der Neus, den uytersten zuyder hoeck van Noorvveghen, saghen tegens den nacht een zeyl westwaert by de wint aen zeylen, des nacht liep de wint int zuydt-westen, ende teghens den dagheraedt int zuyden.

Den 22. des Sondaeghs was het een schoon Somers warm weer, en seer slecht water, met een slappe koelte uyt den zuyen ende z.z.w. deden onsen Cours z.o. ende z.o. ten z. aen, saghen des voor-middaeghs twee zeylen, een int oosten, en een ander int westen, ende schenen aen't ancker te ligghen, waer door wy gisten, dat het Dogghers moesten wesen, ⁺ hadden des middaeghs de hoochte van 56. en half graet, waer mede wy de lengte van't Riff van Iut-landt ghepasseert waren, in der nacht liep de windt int zuydt-oosten, beginnende met een goede koelte te waeyen.

Den 23. des Maendaeghs was het een claer helder weer, zijnde de wint noch al uyt den z.o. ende o.z.o. waeyende met een hart vaer-weer, gheduerende alsoo den gheheelen aenvolghenden nacht. ⁺ Wy passeerden des nachts t'Doggers-zant op 14. 15. vaem diepten, ende hadden in dese contreye door't hart weer, een seer hol verbolghen water: Wy haddent met de z.o. wint ghewent op den anderen boegh, doende onsen Cours zuyden z. ten w. ende z.z. west aen.

Den 24. des Dingsdaeghs begonst het weer een weynich te bedaren, waeyende even wel met een goede koelte, zijnde de wint noch als vooren, en wel so oostelick, zeylden noch op de voorsz. Cours, nae ons de wint plaets gaf, hadden een overtrocken seer donckeren Hemel, met een dichten reghen, Wierpen in de morghen-stondt weer t'loot uyt, vonden de diepten van 20. vaem, ⁺ zijnde t'water seer wit ende grondtachtich, waer door wy ons gisten te wesen aen de zuydt-zijde van over t'Doggers-zant, dit reghenich weer duerden aldus den gheheelen dach, ende worde tegens den avondt gantsch stil, in der nacht aenvolghende liep de wint int n.w. en daer nae int w. waeyende met een goede koelte, en worden seer claer en schoon weer, ⁺ quamen ontrent des middernachts met de Maen-schijn onder de Buyssen, die wy verspraken, ende seyden ons Texel oost ten z. ende o.z.o. van ons te ligghen, ghelijck als wy onse gissinge ghemaeckt hadden, doende de selve Cours.

Den 25. des Woensdaeghs was het een moy schoon ende claer weer, zijnde de windt uyt den z.w. ende z. met een slecht water, deden onse Coursen als vooren van o.z. oost, en wel soo zuydelick aen, saghen des voor-middaeghs een Buys aen't ancker ligghen, de welcke daer nae onder zeyl ging, stellende sijnen Cours, soo't scheen, nae't diep water toe, quamen van ghelijcken daer nae by een Schip, t'welcke seyde van Rotterdam te wesen, comende uyt Noorvveghen. Wat nae den middach begonst stillekens te worden, ende creghen t'landt int gesicht, t'welcke wy teghens den avondt quamen te verkennen (door de Haerlemsche Kercke) zijnde in de contreye van tusschen Bevervvijck ende Santvoort, in der nacht liep de wint int z.o. ende o.z.o. waeyende met een slappe koelte, met schoon claer helder weer, waerom wy onsen Cours deden langhes de Wal heen, ontrent twee drie mijlen daer van af, noort noordt-oost aen, zeylende aldus den gheheelen nacht, tot ondert lant van Huys-duynen.

Den 26. des Donderdaeghs was de wint noch int oosten, ende o.z.o. waeyende met een passelicke koelte, maer door dien dat wy dicht onder de Wal waren, ⁺ laveerdent in, tot op de Ree voor Texel, zijnde vier Maenden min seven daghen, dat wy daer vandaen ghescheyden waren, hebbende t'meestendeel van't volck kranck, en seer ghebreckelicken van't Scheurbuyck, met andere sieckten ghemengt, met twee Dooden, te weten, den Bottelier ende Prevoost, waer van d'een vier daghen voorleden aflijvich werdt, en d'ander den nacht voorleden, die wy noch op Huys-duynen deden ter aerden bestellen. Wy verstonden int incomen, datter noch niemant van onse Compagnie ghearriveert noch tijdinghe af was: Godt de Heere wilse altesamen in behoudenisse brenghen. Waer mede zy ghelooft en ghepresen den Alderoppersten Coninck ende Heere, van nu ende in der eeuwicheyt,AMEN.

Eynde van de tvveede Reyse nae Vaygats.

+ 59. en half graet.

+ Walvisschen op 58. graet.

+ Ter Neus uytersten zuyder hoec aent landt van Noorwegen.

+ 56. en half graet, t'Riff van Iut-landt.

+ t'Doggers-zant.

+ Witachtich ende grondich water, teyckens van t'Doggers-zant.

+ Comen onder de Haringbuysen

+ Comen weder in Texel, nae datse 4. Maenden min 7. dagen wtgheweest waren, zijnde het eerste Schip van haer Vloot, etc.