Voyagie ofte schipvaert van by Noorden om langes Noorwegen

Een corte Beschrijvinghe van t'Eylandt Kilduyn.

T'Eylandt van Kilduyn heeft ontrent twee mijlen in de lengde, ⁺ luttel min of meer, ende een mijl in de breedde, streckt meest oost zuydt-oost, ende west noordt-west, heeft een Canael tusschen t'Vaste-landt ende t'Eylandt, t'welcke op sijn breedtste mach wesen ontrent van een halve mijle weeghs, is over al seer diep ende schoon, hebbende bynaest ter middeweghen een seer schoone besloten Reede, tusschen twee uytstekende punten landts, ende men leydt aen de zijde van't Eylandt, dicht aen

+ Beschrijvinge van't Eylandt Kilduyn.

[fol. 4v]

de wal, onder de punt van't oosten, op 14. ende 15. vaem diepten sant-gront, alwaer men van alle winden beschut leyt, ghelijck of men in een besloten haven van een Stadt lach. Ontrent een half mijl van't west-eynde van't Eylandt leyt de Reviere van Kool ofte Cola, ⁺ t'Vaste-landt is en seer hoogh clippich ende kael gherompelt landt, sonder eenighe gheboomten ofte groenicheyt, dat men van buyten sien can, ende t'Eylandt Kilduyn is seer hoogh ende steyl, zijnde aen de buyten zijde van de Zee-cant een afghebickt landt, ende schijnt effen boven op te wesen, van de binnen zijde gaet het al dalende af, heeft gantsch gheen gheboomten noch wildernisse, is heel kael, doch heeft int aensien sommich gras, ende is hier en daer bedeckt met cruydt, maer daer opgaende ist altemael ghelijck als mos ofte veen-landt, de stranden ende t'meestendeel van het Eylandt, soo wel boven als beneden, is altemael van louter kesel-steenen, soo dat het een verwonderinghe om sien is, sijn ronde ende seer fraeye keyen, ende veel van de selfde van alderhande coleur, als ghemarmelt, jae tot op het hooghste van't Eylandt toe, t'welcke wel een ure gaens is om hoogh te climmen: Sommighe van dese steenen zijn van uytnemende grootte, ende eensdeels overmidts ghespauwen van de wint, dat het schijnt met een mes ghesneden te wesen, en soo dun als dunne schalien ofte leyen, en soo effen en ghelijck dat het een verwonderinghe is om te sien. Dit Eylandt heeft sonderlinghe gheen ghedierten, willen segghen dat daer Beiren ende Wolven zijn, maer en hebbense noyt connen vernemen, hoe wel wy't somwijlen een stuck weeghs over gelopen hebben. Daer zijn veel Rheen ofte Rinnen van Olaus de groote Raugifferen ghenaemt, die hoornen hebben bynae als Harten, zijn in de grootte als groote Rammen, doch hoogher van ghebeenten ende lanckwerpender van muylen, hebben gants gheen steerten. Dese beesten dienen de Lapparen ofte Vinnen, als oock de Ruschen, om een cleyn sleetken voort te trecken daer een Man in ghebonden sitt, ende sleepent alsoo des Winters daeghs over bergh over dael over het sneeuw heen, t'welcke hare Peerden ende Waghens zijn, als oock alle haren dienst ende gherief diese hebben. Op t'Eylandt en woont gantsch gheen volck, dan alleenlicken des Somerdaeghs, te weten, de Maenden van Iunio, Iulio ende Augusto, soo comen daer sommighe Vinnen ende Lapparen van by Cola van daen, ende maken daer huyskens van een deel stocken en staven aen den anderen ghehecht, ende met aerden sooden overdeckt, zijn in de hooghte dat men daer passelicken in sitten mach, alwaer sy in cruypen, en onder den anderen over hoop ligghen als Verckens, geneeren haer met visschen, de welcke Vis haer de Ruschen af coopen en vermanghelen, die haer alhier om de selfde oorsake den voorsz. tijdt onthouden, hebbende de selfde maniere van hutten, ende drooghen de Vis, diese alsdan weder vercoopen, soo daer yemandt nae comt vereysschen. Dese suypen de Vinnen ende Lapparen uyt met nootdruftighe waren, die sy hen daer aen leveren, in summa, leven daer mede ghelijck de Katte met de Muys. De Vinnen ende Lapparen is een arm beroyt ende mismaeckt volck, so Mans als Vrouwen, cleyn en seer olick van persoonen, met corte beenen ende in de gront vuyl en morsich van natueren, leven een arm ellendich leven, haer cleederen, koussen en schoenen zijn altemael van Rinnen vellen gemaeckt, soo datse schijnen wilde luyden ofte veel eer wilde ghedierten te wesen: De Vrouwen draghen rocken van grof vuyl laken, als oock wel sommige Mans, t'welcke haer de Ruschen brenghen, ende haer ghenoech van't lijf afsnijden in recompense van haer betalinge, eten meestendeel Visch tot Visch, uytghenomen t'broodt dat haer de Ruschen op de selfde maniere brengen, haren besten dranc is sneeu-water, t'welcke daer abondant ende over al genoech van't gheberghte af comt loopen, dat seer claer en schoon is. Des Winters vertrecken dese Vinnen ende Lapparen by Cola, ende onthouden haer aldaer in een Bosschagie, daerse abondantie van hout hebben om te branden, ende leven alsoo tot dat de Somer weder aen comt. De Ruschen trecken van ghelijcken nae de witte Zee toe, daer sy van daen ghecomen zijn. T'Eylandt heeft hier en daer sommighe cleyne Lacken ofte stilstaende wateren, procederende van de afloopende wateren, die in de dalen ende valleyen staen blijven, om datse gheen afwateringhe ofte lossinghe en hebben: Dese laghen noch over al (als wy daer eerst quamen) vol ijs ende sneeu, in voeghen dat wyder met ons vieren by een t'seffens op liepen, maten de dickten van't ijs, ende bevonden dat noch boven een half elle dick te wesen, niet tegenstaende, twee daghen daer nae quammer een harden wint, waer mede t'selfde ijs terstont ghesmolten ende gantsch wech was. Ick gheloove (voor soo vele als ick hebbe connen bemercken) dat het gantsche Eylandt anders niet en is dan enckel kesel-steenen, ende daer het schijnt aerde ende bewassen landt te wesen, is, datse alleen overdeckt ende bewassen zijn van lichte aerde, versenckt cruydt, ende drooch gras ofte mos, datter van de vuylicheyt ende t'stof op vergadert, ghelijck als wy het by experientie ondervonden, over al daer wy't betreden hebben, alhoewel het om de seer groote hoochten wille soude schijnen onghelooflick te wesen. T'heeft oock sommighe Vosschen, ende andere dierghelijcke ghedierten, van ghelijcken Gansen, Berck-heynden, ende dierghelijcken Water-voghelen, maer dit alles seer weynich, heeft anders niet dan de visscherie des Somers van de Cabbelliauwen, als gheseyt is. Dit is het ghene dat wy van dit Eylandt, ende t'landt daer by, weten te segghen, nae dat wy't hebben connen sien ende verstaen: Op dese maniere ist oock meestendeel alle de Custe langhes, van de Noort-caep af tot de witte Zee toe, nae dat wy't conden bemercken, ende door sekere informatie onderrecht worden.

Den 29. des Woensdaeghs is den Amsterdammer met sijn Iacht weder t'zeyl ghegaen, sijnen Cours nemende na Nova-Zembla toe, ⁺ nae dat wy van te vooren met den anderen een verbondt ghemaeckt hadden, dat soo wy by ghevalle den anderen niet en quamen te ghemoeten, in de contreye van door ofte by Vaygats ende Nova-Zembla, in sulcker voeghen sullen den anderen (de Reyse ghedaen wesende) met Gods hulpe, weder

+ Cola een Revier ghelegen in Laplandt.

+ D'Amsterdammers gaen van Kilduyn t'zeyl, haren Cours nae Nova-Zembla.

[p. *3]

[p. *4]

[p. *5]

[fol. 5r]

vertoeven alhier onder t'Eylandt Kilduyn, tot den laetsten September toe, om alsoo ghelijckelicken in Compaignie weder nae huys toe te zeylen, achtervolghens d'Instructie van de Heeren Staten, ende op dien tijt niet versaemt wesende (t'welcke Godt niet en ghehenghe) sal een yeghelick sijn devoir ende beste doen om nae huys te zeylen, nae dat de gheleghentheyt des tijts dat vereysschen sal.

Den 2. Iulij des Saterdaeghs zijn wy met onse twee Schepen oock weder t'zeyl gegaen, van onder t'Eylant van Kilduyn af, ⁺ ontrent de Son int westen wesende, hebbende eenen westen ende w. ten z. windt, met schoon weer ende sonneschijn, stelden onsen Cours (buyten zijnde) o. ten z. aen.

Den 3. des Sondaeghs teghens den avont, maeckten onse gissinghe te wesen van Kilduyn ontrent 20. mijlen weeghs, hebbende onsen Cours ghenomen o. ten z. aen, alwaer wy het loodt uytwierpen ende vonden 60. vaemen diepten, waren in de contreye van ontrent 12. mijlen n.o. ten o. van de seven Eylanden, alsdoen creghen eenen oosten windt, soo dat wy niet hoogher mochten zeylen als n.n.o. ende n. ende n.o. ten n. aen, hadden dien gheheelen dach een slecht water ende moy weer, doch een bedeckte Son, ende saghen veel Walvisschen hier en daer speelen, die uytnemende groot waren: Varende ontrent drye mijlen op dese cours, wierpen t'loodt weer uyt, ende vonden 66. vaem diepten, van daer zeylden wy n.n.o. aen ontrent 22. mijlen weeghs, alwaer wy het loot weder uyt wierpen, maer en hadden daer gheen grondt, de windt was variabel.

Den 4. des Maendaeghs creghen eenen z.o. windt, ende zeylden o.n.o. aen, en daer naer o. ende o. ten z. ende o.z.o. hadden een moye coelte met claer helder weer, namen des middaeghs de hooghte van de Son op 71. graedt ende 15. minuten, ⁺ hadden den selfden dach veelmaels mist die somwijlen op quam ende weder vergingh.

Den 5. des Dinghsdaeghs hadden noch al de selfde wint met een moye goede coelte, ende een claer helder weer en sonneschijn, doch hadden een seer slechte Zee, saghen seer veel Duyckers om en t'om het schip by menichten, ⁺ wy deden altoos onsen Cours o. ten z. ende o.z.o. aen, ende ontrent de Son int zuyden wesende maeckten onse gissinghe te wesen van t'Eylandt Colgoyen ontrent 20. mijlen n.w. ten n. daer van t'zeewaerts af, ⁺ ende van Nova-Zembla o. ten n. ontrent 45. mijlen, ⁺ een weynich daer nae sagen wy recht voor ons uyt, de Zee met ijs bedeckt, ⁺ t'welck hem was streckende aen beyden zijden soo verre alsmen sien coste, ende scheen daer boven over, ghelijck of het landt hadde gheweest, maer was niet dan damp ende nevel, die daer veel regneert, so dat het hem naemaels weder verdween en veranderde, waer van wy daer gants gheen claerheyt noch sekerheyt af conden verstaen, de Son rijst alhier tot over t'zuydt zuyd-westen al eer hy op sijn hooghste is, ⁺ niet tegenstaende is seer laegh, ende maeckt een schaduwe als in Hollandt des Somer-daeghs te seven ofte acht uyren des morgens, alsdoe namen wy de hoochte ende vonden 71. en derde deel graet, ⁺ des voormiddaeghs wierpen wy t'loot uyt, maer en vonden gheen grondt: Na de middach doen wy't ijs ghewaer wierden, wierpen t'loodt weer uyt ende vonden 50. vaemen diepten, met schulpen op de grondt, een glas verlopen wesende, vonden weer 50. vaemen met waesighe grondt, ende noch een glas verlopen wesende, creghen 65. vaemen oock waesige grondt, ende comende dicht aent ijs, hadden de selfde diepten ende gront. Dicht aent ijs comende, saghen dat het op veel plaetsen driftich en ghescheurt was, op plaetsen van den anderen ende op contreyen aen een dreef, saghen schossen drijven die int schijnsel drye vyer vaem dickten boven water hadden, wy zeylden daer (onse Cours houdende) over een mijle-weeghs tusschen heen door, soo dat wy ons midden int ijs saghen van alle canten omringht, sonder daer eyndt aen te sien aen gheenighe zijden, uytghenomen den wegh die wy in ghecomen waren, niet teghenstaende saghen wel over t'ijs heen hier en daer open wateren, maer en conden noch gheen claerheyt noch sekerheyt van landt ghesien, dan alleenlicken hier en daer dampen die hen vertoonen ende op doen als landt, maer maecken duysent veranderinghen in een ooghenblick, hoe wel te vermoeden is, datter niet verre vandaen landt moet ligghen, daer het ijs teghens aen stuyt, saghen over al by't ijs groote menichte van Robben, ⁺ oft Zee-honden swemmen, ende op de schossen springhen, saghen oock hier ende daer scharen van Voghelen, ghelijck als Gansen by een vlieghen naer het ijs toe: Eyndtlicken siende gheen profijt te doen, hebbent weder uyt het ijs ghewent op den anderen boech, altoos met de selfde windt ende coelte, ende een soo slechten water dat het ons verwonderinghe was, liepen weder t'Zee-waert in vant ijs af w.z.w. aen, ende den aenvolghenden nacht z.w. ende z.z.w.

Den 6. des Woensdaeghs hadden noch al t'selfde weer ende windt, doende den selfden Cours van z.z.w. des namiddaeghs wesende de Son op sijn hoochte int z.z.w. namen de hooghte op 70. graedt, ⁺ en teghens den avondt liep de windt oostlicker, soo dat wy z. ende z. ten w. aen liepen, wierpen al hier t'loot weer uyt ende vonden 50. vaem waesighe grondt, ende ontrent de Son int noorden wesende, vonden de diepten van 38. vaem, deden noch de Cours van z. ten w. ende z.z. west aen.

Den 7. des Donderdaeghs teghens den morghenstondt zeylende zuyden aen, saghen landt, ende lach w.z.w. van ons, ende streckten nae't schijnsel, n.n.w. ende z.z.o. was een hooch, effen, vlack, landt, maer op veel plaetsen bedompt dat wy't niet bescheydelicken over al conden sien, warender seven ofte acht mijlen van af, daer nae toe zeylende, op de selfde Cours, wierpen t'loodt uyt ende vonden 36. vaem waesighe grondt, t'landt lach noch op veel plaetsen met sneeu bedect, ende comende op drye mijlen daer by nae gissinghe, vonden 30. vaem, ende daer nae 26. vaem diepten al waesighe grondt: Dit landt was nae onse gissinghe Candenoes, ⁺ welcken hoeck (naer ons duncken) bleef van ons ligghende n.w. heen, nae dat men van de stenghe af conde onderscheyden, was altemael int schijnsel even ghelijck het landt van Kegor ofte t'Visschers Eylandt, tusschen VVardhuys ende

+ Gaen van Kilduyn weer t'zeyl om d'Engte van Vaygats te soecken.

+ 71. graden.

+ Zien menichte van Duyckers.

+ Colgoyen.

+ Nova-Zembla.

+ Vinden de Zee met ijs bedeckt.

+ De Son opt hooghste als in Hollandt des somers te seuen ofte acht uyren des morgens.

+ 71. en derdeel graden.

+ Sien menichte van Zee honden opt ijs ligghen baeckeren.

+ 70. graden.

+ T'lant van Candenoes.

[fol. 5v]

Kilduyn, was in den tijt van o.z.ooster Son, ende zeylden noch 3. aen.

Den 7. des Donderdaeghs voorsz. wat naerder comende aent landt onder de 2. mijlen, vonden 20. vaem met ghemenght swart ende root sant op de grondt, op een mijl naer comende 15. 16. vaem, ende op een half mijle naer 9. vaem, met moy swart santgrondt: alhier wenden wy't van't landt af, wesende in den tijt ontrent elf uyren, wy gissten van de voorleden middach, tot huyden de Son o.z.o. dat wy't landt eerst saghen, 18. ofte 19. mijlen ghezeylt te hebben, quamen in een bocht ofte crommen elleboogh by het landt, alwaer stont aen de water-cant een steyl afgebict Bergsken met een Cruys daer op, ⁺ was aen beyde zijden afgaende met twee dalen die tot aen de zee-cant quamen, ende van daer liep het landt weer aen beyde zijden hooch op: over dit Bergsken heen was het een dubbelt landt, zijnde al het ander enckel, als oock hoogh ende aen de Zee steyl af ghebickt: van de een zijde strecktent, nae't scheen, n.w. ende n.w. ten noorden heen, 8. ofte 9. mijlen nae Candenoes toe, nae ons vermoeden was: van d'ander zijde strectent de bocht uytwaerts o. ten z. aen, ontrent 4. ofte 5. mijlen heen, eerst wat hooch ende steyl, ende daer nae laech en dun puntsghewijs uytloopende, dit was soo verre als ons ghesicht streckte, ende om dat het verre aen bedompt en benevelt was, soo wel aen d'een als aen d'ander zijde, en conden geen meer bescheyts sien, was int aensien een fraye groene Landouwe, niet tegenstaende dat het op plaetsen noch besneeut lach, maer en saghen daer gants gheen gheboomten noch wildernisse op, dan was gants kael: De Admirael die wat dichter aen de wal was, seyden daer twee Cruyssen ghesien te hebben, ende naer hem docht een Kercxken daer by, maer wy en saghen anders niet dan als gheseyt is, sagen ooc een Beec van schoon water, by het Bergsken in de Valleye af storten, loopende alsoo in Zee, gheloove dat het afwateringhe vant sneeu gheweest is: Onse afwendinghe was n.o. aen, zeylende alsoo tot de Son z.w. ten w. ontrent vier of vijf mijlen weeghs, aldaer namen wy de hooghte van de Son op 68. graet 40. minuten, doen wenden wy't weer nae de wal toe doende de Cours van z.w. ten w. aen, ende wesende de Son int w.n.w. quamen weder by het landt op een half mijle weeghs naer, alwaer wy hadden 13. vaem diepten waesighe gront, het landt was laech en seer effen boven op, ende hadde twee ofte drie vlacke heuvelen binnen int landt, zijnde alle de reste plat ende kael sonder eenighe geboomten, ende was aen de water-cant int aensien een mans lenghte hooch afghebickt landt, ende op plaetsen afgaende. De Custe streckt meest z.o. ende n.w. het landt scheen een schoone Landouwe te wesen, en sagen daer gheen sneeu op, dan hier en daer, aent afgebickt landt aen de water-cant. Dicht by het landt comende quam ons soo warmen lucht int aensicht, ⁺ ghelijck of wy voor een ontsteecken Oven ghestaen hadden, dat ons onghewoon en vreemdt dochte, hebbende te vooren, als ooc daer na (van t'landt afwendende) een goede koude. Al hier wenden wy't weder van t'landt af o. ten n. ende o.n.o. aen, ende wat meerder in de nacht ruymden de wint, soo dat wy oost ende oost ten zuyden aen zeylden.

Den 8. des Vrydaeghs liepen wy noch op de selve Cours van o. ten z. aen, ende wy ghemoetten sommige schossen ijs, ⁺ van welcke etlicke soo groot ende hooch waren, als het Schip ter halver zeylen, creghen alhier zijnde eenen grooten mist, met nat vochtich weer, ende eenen z. ende z.z.w. wint, niet wetende waer wy waren, doch gisten ontrent thien mijlen van t'landt te wesen, waerom ons goet dochte t'ancker uyt te werpen, om de claerheyt te verwachten: Aldus gheresolveert zijnde, wierp den Ammerael sijn ancker uyt, ende wy maeckten ons Schip achter aen't sijne vast, strijckende alle onse zeylen, lagen op 32. vaem diepten van schoone waesighe grondt, met zant ghemengt. De stroom quam alhier z.z.o. in, doch was een slap ghety, laghen aldus tot ontrent de Son int Westen, doen claerdent weer op, met eenen z.w. ende daer naer eenen Westen variabelen slappen windt, altoos een seer slecht water, lichten t'ancker op, ende gingen weer t'zeyl, doende onse Cours z.o. aen, ontrent twee mijlen weeghs, ende daer nae zuydt-oost ten oosten, ende oost zuydt-oost aen, saghen recht voor ons uyt, van alle zijden, dat het scheen rondtsom berghen van ijs te wesen, ende waer wy saghen, was in't schijnsel over al landt, t'welcke hem op duysentderleye manieren op dede, ende alle ooghenblick veranderde, soo dat wy gantsch gheen ghewisheyt en conden hebben, want verdween allengskens hier, ende quam ginder weer op, niet te min, ghemoetten mennichte van schossen ijs, hier en daer drijven, die vreesselicken te sien waren, sommighe so groot ende hooch als groote Schepen, die met gaten ende speloncken waren als clippen ende steenrotsen, daer t'water uyt ende in ruysten, ghelijck als het met onweer aen een Zee-strant doet. Saghen oock hier en daer int water drijven, houtkens als wortelen ende schorsen van boomen, als ooc cruyt, tacxkens, ende veeren van Voghelen, sagen insghelijcx cleyne Veldt-vincxkens vliegen, die van't landt versteken waren, oock mede twee groote Vogelen, die noordt-oostwaert aen vloghen, zijnde t'eenemael aen te sien, ghelijck als Swanen. Van alle dese teyckenen is mijn vermoeden, dat het Eylandt Colgoyen noordt-oost ende oost noordt-oost van ons lach: Hoe wel wy (als gheseyt is) gantsch gheen sekerheyt conden weten, door den damp, dijsinghe ende nevel, die men hier altoos met claer weer heeft, ende en hadden oock gheen ghesicht van gheenich landt: Wy gisten ons te wesen tusschen Colgoyen, ende teghens over den Invvijck, die men voorby t'Eylandt Morsonovvits maeckt, ⁺ welck Eylandt wy oock niet en vernamen, wierpen drie ofte viermaels t'loot uyt, elcke reys een uyr ofte wat meer verloopen zijnde, ende vonden al een diepte van 34. ende 35. vaemen, met swart als oock root zant, somtijts schulpkens ende altemets vloy-scheten daer onder ghemengt op de gront: Een weynich daer nae quamen soo diep int ijs, dat wy ons daer rondtom in beset saghen van alle zijden, in voeghen dat de gheheele Zee bedeckt lach, was niet teghenstaende altemael drijf-ijs, ende aen stucken, dat het een verschricken

+ Sien een Cruys opt landt staen.

+ Crijgen een warme lucht vant landt af.

+ Schossen ijs soo groot als t'Schip ter halver zeylen.

+ Morsonowits.

[fol. 6r]

om sien was, want en conden nau water onderscheyden: Daer waren schossen onder soo groot als clippen, steenrotsen ende Eylanden. ⁺ T'was ons een groot behulp dat wy stil water en claer weer hadden: Zeylden daer den gheheelen nacht door heen tot den dagheraet toe, altoos even dicht, ontrent ses mijlen gezeylt hebbende, moestent eens afwenden om de veelheyt: aldus ontrent een uyr tijdts zeylende, creghen een streeck claer water, doende sghelijcx onse voorgaende Cours van o.z.o. aen, lach even wel aen beyde zijden over al vol ijs, vermoede dat het was van den Inwijck ende van't Eylandt Colgoyen, en conden als noch gheen bescheydt van landt sien, hadden alhier 20. vaem diepten, met schoone zant ende steck-grondt, ende den voorleden nacht altemet 30. 28. als oock 24. vamen van de selfde grondt.

Den 9. des Saterdaeghs zeylende aldus tot ontrent zuyer Son, quamen weder rontom int ijs, t'welck hem over de geheele Zee verspreyde in drijvende schossen, maer aen de ly, te weten n.n.o, ende oostwaert van ons was het dicht aen malcanderen ghelijck een vast lant, in sulcker voegen, dat men daer van de Raa af, so veer als men beoogen conde, gants geen open water door sach, dan alleenlicken liep punts-gewijs oostwaert uyt, daert weer aen schossen van een dreef: Wierpen alhier zijnde somtijdts t'loot uyt, ende vonden 30. vamen diepten luttel min of meer, met cley-gront en sant ghemengt. De wint scherpte, so dat wy maer o. ende o. ten z. mochten aenzeylen, liepen dicht by't ijs van de n.o. zijde heen, daer hadden wy 29. vaem diepten met cley-gront en zant gemengt. Alhier wenden wy't een stuck weeghs van af, en doen deden wy weer onse Cours door de schossen heen o. ten z. aen, alhier hadden wy de hoochte van de son op 68. graet 32. minuten, wesende nae gissinge 9. of 10. mijlen westwaert van Svvetenoes, sonder noch eenich landt van geenighe zijden te sien, hoe wel het eenen claren Horisont was. Hadden noch al een slechte Zee en stil water, met schoon weer, en naevenant warmer alst de voorige dagen geweest hadde. Sagen hier en daer sommighe Zee-honden ofte Robben, ende oock etlicke van de Vogelen gelijck als Swanen vliegen, maer seer weynich: andere Zee-vogelen sonderlinge gants geen. Zeylden aldus weder by de twee glasen, doen quamen wy weder aen't ijs dat aen de n.o. ende o. zijde noch al even dick ende vast aen den anderen lach, gantsch end' al als een vast landt, soo veer als men van de steng af sien conde. Alhier wesende begonsten wy z. aen een breeder open water te sien, als oock int z.o. ende z.w. hebbende alleenlicken sommich drijfijs, waer door wy beter moedt begonsten te crijgen. Wendent weder van't ijs af, ende liepen z. ende z. ten o. aen, om dat de windt oostelick was, waeyende met een moye koelte, zeylende aldus ontrent vier glasen tijts, begonsten wy landt te sien int z.o. t'welcke int aensien seer laech ende vlack was, streckende nae ons dochte, meest o.n.o. ende w.z.w. Wy gistent te wesen t'landt van Svvetenoes, ⁺ waren daer naer gissinghe ontrent vier of vijf mijlen af, hoe wel wy het niet te deghen en conden ramen, om oorsake van de dijsinghe ende dampen die daer altoos herwaerts en derwaerts over ende by een hanghen, t'welcke dickwils een dinck anders maeckt int schijnsel alst is. Wierpen alhier t'loot uyt, ende vonden 21. vaem steck-grondt, creghen alhier zijnde eenen zuyen wint, van over t'landt heen, welcke so warm waeyde, al hadse uyt eenen brandenden Oven ghecomen. Wendent op den anderen boech, ende liepen o. ten z. ende o.z.o. aen: Hadden noch hier en daer schossen ijs drijven, doch hadden de meeste vreese al verloren, om dat ons dochte dat de Custe schoon was. Alle dit ijs comt, nae mijn duncken, meest uyt den Inwijck, van tusschen t'landt van Candenoes ende Svvetenoes, de welcke met het Eylant Colgoyen een Canael maect, soo dat het ijs gheen vrijen uytganck heeft, ende drijft alsoo aen't Eylandt, alwaer't teghens aen stuyt, principalicken aen de oost-zijde, daer men wil segghen een Riffe van af loopt, streckende o. ten z. aen, ghelijck als wy t'ijs oock punts-ghewijs saghen uytsteken vast op ende aen den anderen gheschoven, als vooren verhaelt is, so dat het te vermoeden is, dat het daer nemmermeer ofte seer laet van af comt, naer't dick ende geweldich is. Een glas of wat meer verloopen zijnde, vonden de diepten van 18. vaem cley-gront met zant ghemengt: Ruymende de windt, liepen z.o. aen nae't landt toe, ende droochde natuerlick op, tot op 5. vamen: een half mijl van landt wesende, t'landt streckten, als gheseyt is, oost noort-oost ende west zuyd-west. Saghen van bovenen af, Westwaerts aen, soo ons dochte, een hoeck ofte punt landts, daer't landt weder zuyden innewaerts aen streckte, waer door wy vermoedden dat het den hoeck van Svvetenoes moeste wesen: Was altemael een vlac laech landt, ⁺ met sommighe vlacke heuvelkens, zijnde aen de Zee-cant altemael wit zant, somwijlen dat men anders niet en sach als t'zant wat verheven, bywijlen lancwerpende bewassen heuvelen, die wat hoochachtich waren, schijnende even wel altemael zant te wesen. Wy belanden ontrent, nae onse rekeninge, vier of vijf mijlen beoosten den hoeck van Svvetenoes, ende loopende alsoo tot op een half mijl naer langhes de Custe heen op 5. 6. vamen waters, o.n.o. aen, setten ons Iacht uyt, ende een weynich ghezeylt hebbende, saghen in een verheven zant-strandt een open, het welcke scheen een schoone Reviere te wesen, die hem seer verre te landewaerts in streckt, crommende daer na nae't oost om. Wy lieten ons duncken dat het de Reviere van Colcocoua moeste zijn, lietender t'jacht na toe varen om de diepten t'ondersoecken: die van t'jacht daer comende, liepender van alle zijden diepen, maer vonderder, dicht by, over een vaem waters niet, waerom weder aen boort quamen: zeylden aldus langhes de Custe heen onsen wech voortaen op 5. 6. vaem diepten, een half mijl van't landt af tot over de noorder Son: Doe quammer een mist op, in voegen dat wy (volgende onse eerste Cours) twee of drie mijlen van de wal af raeckten, om oorsake dat de Custe met een bocht wat innewaerts aen weer. In desen mist gemoeten wy weder ijs, ende vonden 2. of 3. schossen so hooch ende groot als ons Schip ter halver zeylen, ende lagen op de grondt vast als steenrotsen, alhoewel dat wy daer 7. vaem diepten hadden, ⁺ ende siende oock dat wy hier en daer t'ijs vast saghen aen comen, wierpen het ancker uyt, blijvende

+ Schossen ijs so groot als clippen, steenrotsen ende Eylanden.

+ T'lant van Swetenoes.

+ Swetenoes een vlack en laech landt.

+ Schossen ijs die op 7. vaem diepten niet vlooten mochten.

[fol. 6v]

alsoo ontrent een uyr tijts stil ligghen, tot dat het op claerde, alsdoen saghen wy't n.w.n. n.o. ende o. van ons af over al vol ijs drijven, soo dat het eensdeels op ons aen quam, ende eensdeels n.o. ende oost-waert aen voor uyt lach vol en dick, waer door wy weder ghedwoghen waren t'ancker op te lichten, ende naer t'landt te loopen, om t'ijs (soo veel moghelick was) te schouwen, zeylden alsoo heen, al meest op 7. 6. vamen, ende een half mijl van de wal op vijf en vier en half vaem, altemael zant ende waesighe gront: De wal wat dicht ghenakende, saghen een weynich voor ons heen, oostwaert aen, een afgaende punt landts van zant-strant, achter welcke punt scheen een open ofte Reviere te wesen, verhoopten dat het de Reviere van Pitzano soude zijn, waerom wy daer terstont de jachten na toe sonden, om te besien of wy ons met de Schepen voor t'ijs daer soude mogen bergen, t'welcke met de wint gins en weer dreef, wierpen ondertusschen t'ancker weer uyt, verwachtende het rappoort van de Iachten.

Den 10. des Sondaeghs quamen de Iachten weder aen boort, ende seyden daer ghediept te hebben, ondervindende datter een goede Incomste ende Haven was, van 13. 12. ende 11. voeten waters diep, waer door wy goet vonden daer in te loopen, om te sien of wy beter passagie van t'ijs conden verwachten, t'welcke over al in Zee vol en dick lach: Nu aldus besich zijnde om de Haven te kiesen, ende daer nae toe zeylende, saghen achter ons een zeyl van uyt den westen, nae ons toe comen, ⁺ doende zijn Cours langhes de Custe heen, t'welcke (ghelijck wy nae verstonden) een Rusche Lodding was, die uyt de Witte Zee quam, ende nae Pitzora wilde wesen, wy luyden volghden even wel onsen Cours na de Haven toe, lopende dicht by de ooster wal langhes, te weten, z.w. ende z.w. ten w. aen, soo ghelijck als de Reviere ofte t'gat innewaerts aen is streckende, ende hadden in de Incomste (die goet ende tamelicke wijdt is) 14. 13. 12. ende 11. voeten waters, ⁺ heeft int eerste Incomen aen de west-zijde een droochte ofte bancke, daer men maer een vaem waters heeft, liepen daer alsoo een stuc weeghs in, tot achter de wester punt, legghende even wel d'ooster wal naest, alwaer wy met laech water 2. en half vaem diepten hadden. De voorsz. Lodding quam van ghelijcken in de Haven, om dat het stil worde, verwachtende weer ende wint om sijn Reyse te vervorderen, de Ruschen van de selfde Lodding, quamen ons aen boordt, ende wy waren oock daer nae aen haer Lodding, bewesen ons groote vrientschappe, ⁺ wy ondervraeghden haer nae alle ghelegentheyt van't landt en Custe, ende nae dat wy van haer conden verstaen, hadden quade gissinghe ghemaeckt, in voeghen dat alle onse Caerten en Informatien gants niet en accoordeerden, ⁺ ende bevonden, nae heurlieder segghen, buyten t'Eylandt van Colgoyen, om gheseylt te zijn, meenende daer binnen door ghecomen te wesen, ende alle t'ijs dat wy saghen, ende aen Colgoyen gisten vast te liggen, seyden sy dat het t'zeewaerts lach, het welcke alsoo te ghelooven was, want seyden dat sy den voorleden nacht aent t'selve Eylandt gheleghen hadden, sonder van geen ijs te weten, t'welck ons ghenoech verwonderde, oock mede dat het selfde gheleghen is van Svvetenoes af ontrent een etmael zeylens noorden aen, hebbende, nae haer segghen, ontrent 20. mijlen int omgaens: Seyden ons noch datde drooghe Reviere, daer wy eerst meenden in te loopen, ende Colcocoua gisten te wesen, was het Wester-gat van het Eylandt Toxar, t'welck naer binnen toe oost-waert aen is om crommende als voor verhaelt is, ende comt aen de oost-zijde weer uyt loopen, ende de Custe is hem streckende gelijc of het vast lant waer. ⁺ In dit Ooster gat was het dat wy gheloopen ende geanckert waren: De Stuerman van de Loddinge maecte ons op sijn maniere, een uytworp van t'landt, te weten van de Witte Zee af tot Pitzora toe: Ende hoe wel dat de streckinghe sonderlinghe gheen perfectie en hadde, noch en weten oock van gheen hoochten ofte graden te segghen, niet te min dienden ons altoos tot een bewijs ende contschap van de Hoecken, Revieren, Eylanden ende van de contreyen, met de rechte namen: En wisten van Vaygats anders niet dan van hooren segghen, dat het een eng ende altoos bevrooren gat was, ende van weynich diepten, ende daer door wesende, seyden datter een Zee was, die sy de Zuyder ende warme Zee noemden, ten aensien van dese Noort Zee, die sy de koude Zee heeten, ooc mede dat het ijs altemael na Nova-Zembla drijft, en daer t'gheheele Iaer over leyt, dit is het ghene dat wy van haer conden te verstaen comen: De stroomen loopen al hier, te weten buyten aen de Custe, o. ende w. comende de vloet uyt den oosten.

Den 11. des Maendaeghs ontrent tegens den middach, saghen drie zeylen van uyt den westen, langes de wal heen comen: Wy voeren daer terstont met het Iacht nae toe, daer by comende, saghen dat het Loddingen waren, die alle ghelijck nae Pitzora wilden: ⁺ wy ondervraechden haer nae de gheleghentheyt van de Custe ende Revieren, als oock nae Vaygats, wisten ons anders niet te segghen dan het ghene wy des daeghs te vooren, van den anderen verstaen hadden, als verhaelt is, daer sy gantsch met over een quamen, waer door wy ons lieten duncken, dat het alsoo moeste wesen, ghelijck als wy eensdeels ondervonden hadden: Dan seyden oock dat men wel door Vaygats soude moghen varen, maer dat haer daer soo groote menichte van Walvisschen ende Zee-paerden onthielden, dat daer geen Schepen door mochten comen, of sy vernieldense, t'welck wy ons wel getroost lieten, wenschende anders geen belet ofte hinder te vinden: Andere seyden, dat daer Steenrotsen, Clippen ende droochten in laghen, soo dat het niet moghelicken en was daer door te comen: Sommige van haer seyden datter de groot-Vorst drie Loddingen nae toe ghesonden hadde, een wijl verleden, en datse door t'ijs vergaen waren, sonder yet uyt te rechten, met het verlies van't meestedeel des volcx, daer sommige af comende, die de tijdinghe over lant gebracht souden hebben. ⁺ Wy hoorende al dese beuselingen ende variabele verdichtsels, verstonden wel datse dit alles seyden, om ons by avontuer bevreest te maken, of mocht ooc wel wesen, dat sy't malcanderen also dietst maken, en niet beter geweten noch gelooft hebben, gelijcmen ghemeenlicken onder Heer omnes, verschey-

+ Sien een zeyl uyt den westen comen t'welcke een Rusche Lodding was die nae Pitzora wilde.

+ Loopen in een onbekende haven van de 11. tot de 14. voeten waters diep om haer voort ijs te berghen.

+ Crijghen rechte informatie van de Ruschen uyt de Lodding, van de gelegentheyt van de Custen, ende Haven daerse in gelopen waren.

+ Bevinden hare Caerten ende onderrechtinge die sy met brachten, met de ondervindinghe gantsch ende t'eenemael te discordeeren.

+ Bevinden gheanckert te ligghen int ooster-gat vant Eylandt Toxar, te vooren by den onsen noyt bekent.

+ Sien noch drie zeylen uyt den westen comen dat ooc drye Rusche Loddingen waren die nae Pitzora wilden.

+ De Ruschen soecken den onsen de passagie van Vaygats met versierde beuselingen voor ondoenlic voor ooghen te stellen.

[fol. 7r]

den fabulen versiert, van onbekende wegen, en alsoo duysent wonderen den anderen int hooft steken: Doch t'mochte wesen soo het wilde, mijn goetduncken ende hope was doen dies te beter, verhopende dat wyse alle leughenachtich souden maken met een andere ende waerachtigher ondervindinghe, seer different van alle t'ghene dat men ons voorwierp. De Son int z.z.w. wesende, namen de hoochte, te weten alhier op de Ree van t'Oostergat van Toxar, ende vonden 68. en half graet, ⁺ ende maeckt alhier hooch water met een n.n.o. ende z.z.w. Maen, ende heeft int gat 13. voet diepten met hooch water.

Den 12. des Dingsdaeghs saghen noch een Lodding van uyt den Westen comen, ⁺ die oostwaert aen de Custe langhes voorby liep, sonder dat wy daer spraeck van hadden, een poos daer nae saghen twee Rusche Iagers op't landt nae ons toe comen: Welcke waren d'eerste Menschen die wy op't landt gesien hadden, lietense aen boordt halen, ende seyden ons uyt de Witte-Zee ghecomen te wesen, en dat haer de voorsz. Loddinghe op't landt gheset hadde om ons te spreken, als oock om voorts over landt te trecken nae de Reviere van Colcocoua, ⁺ alwaer sy haer den gantschen Somer meenden t'onthouden om met visschen ende jagen haer profijt te doen, want men alhier over al, nae haerlieder segghen, een groote menichte van jacht heeft, als van Beiren, Sabels, Maters, Vosschen, ende andere dierghelijcke ghedierten. Wy vraechden haer ofter gheen volck op dit lant en woonden, want haddent hier en daer te landewaerts in sien roocken: Seyden datter sommighe Iaghers om de voorsz. oorsake van de jacht, des Somers van binnen uyt het landt comen, om pelterye te vergaderen: maer datse van ons bevreest souden zijn, ende daerom voor ons souden vluchten: Verstonden oock van haer dat het gheen Ruschen en waren, maer hadden een tael op haer selven, doch conden even-wel ooc goet Rus spreken. Wy bevalen haer dat sy hun wilden waerschouwen, gheen vrees van ons te hebben, dat sy vry mochten voor den dach comen, begheerden haer niet te beschadighen, dan alle vriendtschappe te bewijsen: Waer mede wy haer weder oorlof gaven, ende scheydden van ons wel te vreden, baden ons oock te willen in de Reviere van Colcocoua by haer comen, presenteerende ons te voorsien ende vrywillich te gherieven, van het ghene datse vinghen. Dit Eylant Toxar ende t'Vaste-lant daer om her, ⁺ is meest altemael aen de Zee-cant, soo verre als men beooghen can, een laech vlack landt, ende meest zant-strandt, de welcke tot over de twee mijlen te landewaerts in streckt, zijnde soo vlack ende effen, datse met de Zee water-pas ende ghelijck over een comt, dat een wonder om sien ende aenmerckens weerdt is. Aen de oost-zijde te landewaerts in heeft het een lang-streckent ende vlack gheberghte, even wel, niet te hooch: Achter dit gheberghte, te weten beoosten leyt de Reviere van Colcocoua, soo men ons seyden, ende saghen daer oock altemets roock opgaen. Alle dese platte landouwe heeft veel Lacken ende stil-staende beslooten wateren, de welcke mijns bedunckens, meestendeel procedeeren van de overvloedicheyt van het sneeu, t'welcke in smeltende gheen lossinghe ofte afwateringe en heeft, door de vlacte van't landt, waerom alsoo staen blijft: Is meest zant-grondt, doch een groene ende schoone Landouwe int aensien. Men siet daer over al veel voet-stappen van Beiren, ende veelderley ander soorten van wilde gedierten clauwen: Waer door ghenoech te verstaen is, dat het overvloedicheyt van Iacht heeft: Vonden daer oock een groote menichte van Meeuwen, Rot-gansen, ⁺ Berch-eynden, ende dierghelijcke Water-voghelen, in sulcker voeghen, dat het ons een verwonderinghe om sien was, ende soo wanneer dat het alhier yet stil is sonder wint, heeft men daer sulcken quellinghe van de Mugghen, ⁺ dat men sich in gheenerley wijse daer af berghen mach, zijnde een seer groote plaghe om te verdraghen. Andere besonderheyden en is hier niet, dat weerdich is te verhalen. Den voorleden nacht passeerden daer noch drie Loddingen voorby, oost-waert aen nae Pitzora toe.

Den 14. des Donderdaeghs, als oock des daeghs te vooren saghen wy sommighe Walvisschen in de Haven by ons op de Rhee comen: ⁺ Wy vervolghdense met de Iachten, ende joeghense dickwils hier en daer op het droogh, maer door faute van Harpoen-ijsers en conden gheen ghewelt daer teghens ghebruycken, doch creghender int eynde een, door langhe vervolghens: Hadden hem met een Harpoen-ijser boven op den rugghe ghetreft, in sulcker voeghen, dat hy langhen tijt een stuck weeghs t'Zeewaerts, om en t'om swerfde, verruwende over al waer hy swom t'water van sijn bloedt, root, ende de Iachten hielden hem altoos van achteren nae, tot soo langhe dat hy't int eynde door swackheyt ende verlies van bloedt, opgeven moeste, brochten hem aen de strant op't droogh, alwaer wy hem in stucken hieuwen, ende in tonnen leyden om Traen af te maken. Was noch eenen jonghen Walvisch, zijnde niet teghenstaende vreesselicken aen te sien, hebbende 33. ofte 34. voeten in de lengde, ende de steert by de acht voeten breedt, hadde aen elcke zijde van de onderste Kaeck-beenen opwaerts aen stekende, twee hondert acht en t'sestich veeren, te weten, van die men Walvisch-beenen noemt, ⁺ creghen daer twintich tonnen specks af, behalven t'vleesch, inghewant, ende t'vel, dat wy daer voor onnut lieten ligghen, als oock de lever, die wel by de drie tonnen gheweest soude hebben, lietense om datse ons niet aen en stont, als mede om dat wy gheen vaten en hadden om die te berghen. Terwijlen dat wy aldus besich waren met dese Walvisch te villen en aen stucken te houwen, soo quam de Macker soo't scheen dickwils, tot op een steenworp daer van af, bynae gheheel boven water ligghen, ⁺ siende t'spectakel aen, in sulcker voeghen dat wy hem ghemackelicken ghenoech ghecreghen mochten hebben, soo wy daer op toegheleyt hadden, maer om dat wy daer gheen vaten noch ghereetschap toe en hadden, lietense bewerden: Sy comen alhier gemeenlicken tegen den avontstont nae lant toe swemmen, soo dat het schijnt een teelte te wesen, ⁺ ende is te ghelooven, dat soo mender op toeleyde, en op voorsien quam, men soude daer sonder twijffel een goede Visscherije af doen.

+ T'Eylandt Toxar ghelegen op 68. en half graet.

+ Sien noch een Lodding uyt den westen comen.

+ Crijgen twee Rusche Iaghers aen boordt, die nae Colcocoua wilden.

+ Beschrijvinghe vant Eylandt Toxar ende omligghende contreye.

+ Rotgansen.

+ Plaghe van Mugghen.

+ Walvisschen in de haven van Toxar.

+ Vangen een Walvisch daerse 20. tonnen specs af crijghen.

+ Wonderlicke liefden der Walvisschen met den anderen.

+ Een teelte van Walvisschen in de haven van Toxar.

[fol. 7v]

Den 16. des Saterdaeghs, siende dat het ijs altemets minderde ende wech dreef, hoe wel wy bywijlen noch wel eenich voorby saghen drijven, zijn weder t'zeyl ghegaen, ⁺ ende t'gat uytgheloopen, onsen wech voortaen, de Custe langhes, hebbende eenen slappen z.w. windt, en meest stilte, met heet weer en Sonneschijn, in sulcker voeghen, ghelijck of het in Hollandt in de Hontsdaghen gheweest hadde, ende waren soo seer van de Mugghen ghequelt, dat het onlijdbaer was, ende en wisten ons daer niet voor te berghen. Lieten alhier te weten aen de Zee-cant, tegens over de Ree, op't hoochste van de Duynen een Cruys opgerecht, ⁺ met etlicke van onse namen ende mercken daer op ghesneden, op dat, soo't gebeurde die van Amsterdam alhier by geval quamen, sy mochten verstaen dat wy daer geweest waren. Aldus zeylende, creghen variabele wint van uyt den o. ende o.n.o. maer altoos met een slappe koelte, laveerden van den eenen boech op den anderen, altoos de Cust houdende tot ontrent n.o. Son, doen quamen wy by de Reviere van Colcocoua. ⁺ T'lant tusschen t'Oostergat van Toxar ende Colcocoua, strect meest oost ende w. en o. ten z. en w. ten n. zijnde ontrent vijf mijlen weeghs nae gissinge, is onderweghen over al een seer vlacke grondt van 8. 7. 6. 5. 4. 3. als ooc minder vamen diepten, nae dat men daer dicht ofte verre af is, doch bywijlen seer onghelijck, want men heeft ontrent een half mijl van't landt, luttel min of meer, by tijden 3. vaem, somtijdts 2. en half vaem, oock wel 4. 5. vaem, en soo voort heen, is altemael schoone zant-gront, zijnde de Custe t'eenemael van zant-strant, seer laech ende effen, soo datter geen ongelijckheyt aen te vermercken is, dan somwijlen een vlacke zant-duyn, ghelijck als daer is, beoosten de Reviere van Colcocoua. Bewesten de Reviere van Colcocoua heeft men binnen int Landt een vlack langwerpent gheberghte, doch niet te hooch, t'welck het selfde is, dat men aen de oost-zijde boven t'Oostergat van Toxar siet, als men daer van uyt den w. op aen comt. By Colcocoua comende, sonden onse Iachten daer nae toe, om noticie daer van te nemen: ⁺ Vonden dat het een seer onghelijck gat was, van een quade Incomste, streckten midts water n. ende z. uyt ende in, met seer oneffen ende crom omgaende diepten, van 5. 4. 3. vamen, als ooc van 12. ende 11. voeten, zijnde binnen in wat dieper, doch altemael seer onbequaem door den anderen loopende, aen de oost-zijde van Colcocoua, streckt de Custe weer o.n.o. ende w.z. west, wel so o. ende w. altemael laech vlack landt ende zant-strant, zijnde een weynich verheven aen de zee-cant, heeft alleenlicken een lanckwerpende vlacke zant-duyn, aen den Oever gelegen, te weten, een half mijl beoosten Colcocoua, als men daer van uyt den Westen op aen comt zeylen, t'welck een seer goet ken-teecken is: Alle de reste is soo vlack ende effen, dat het een verwonderinghe is, hebbende de voorsz. grondt ende diepten daer langhes heen. Alhier comende vonden daer een Loddinghe, die daer lach te visschen, ⁺ den welcken met onse aencomste sijn anckers lichtende, voor ons heen t'zeyl ging na Pitzano toe, was de selve Lodding die ons (onder Toxar ligghende) de twee Iagers aen boort gesonden hadde, schoncken ons een versche zoo vis, welcke vis de Salm niet seer onghelijck was, zijnde even wel veel cleynder, maer seer goet van smaeck. Cregen alhier eenen z.w. slappen wint, stellende onse Cours o.n.o. aen, de Custe langhes onsen wech voortaen, hebbende altoos een seer schoon warm weer ende slecht water.

Den 17. des Sondaeghs deden aldus onsen Cours met variabelen wint en stil weer, langhes de Custe heen, ende quamen ontrent den avont-stont by de Reviere van Pitzano. ⁺ Alle dese Custe van Colcocoua af tot Pitzano toe, is altemael zant-strant, doch een weynich verheven, maer over al seer effen en ghelijck, streckt meest o.n.o. ende w.z.w. wel soo o. ende w. zijnde ontrent 6. mijlen weeghs in de distancie, naer onse gissinghe. Men heefter over al schoone grondt ende goede diepten, te weten, een half mijl van't landt af, 7. ende 8. vamen. Comende tot ontrent op een mijl bewesten Pitzano, liepen met de Iachten daer nae toe, om de Custe te besichtighen: Voeren aldus langs de Wester wal heen, alwaer wy over al goede diepten vonden, te weten, ontrent een steen-worp van't landt af, 4. 3. ende t'minste 2. vamen waters: maer comende by de Wester punt der Incomste van de Revier Pitzano, soo was t'selve eyndt met een vlacke strant afstekende t'Zeewaerts in, crommende daer nae nae't oosten om, zijnde aldaer ontrent seer diep. Wy looden t'gantsche gat ofte Incomste over, ⁺ ende en was van buyten aen incomende boven de ses voeten niet diep, ende binnen in maer 8. voeten, soo dat het gheen Reviere en is, om met Schepen in te mogen loopen. Dese Reviere streckten, nae't scheen, seer verre te landewaerts in, loopende met cromten en bochten, ende heeft binnen in aen de west-zijde een steyle verheven wal, daer't water teghens aen slaet, soo dat het schijnt daer eenighe meer diepten te hebben, t'welcke soo verre is als men innewaerts aen beooghen can. Aen de oost-zijde ist altemael een vlacke zant-strandt, hebbende wat verre innewaerts aen ettelicke vlacke lang-streckende heuvelen, welcke mijns bedunckens, comen te grensen aen de Reviere van Pitzora, ghelijck als ons die van de Loddinge (die met ons van Colcocoua ghezeylt waren) oock te verstaen gaven. Dese Lodding bleef alhier ligghen visschen, de welcke ons seyde, dat dit de Reviere van Pitzano was, segghende noch oock dat wy van hier af voortaen, tot Pitzora toe, bancken ende droochten souden vinden: Maer Pitzora ghepasseert wesende, soo souden wy meer diepten crijghen, ende by het Eylandt van Varandy comen, het welck in de Caerte Olgijm gheheeten wort, ⁺ soo't te recht gheleyt is, ende seyden dat het daer goet legghen was. Wy saghen noch noordt ende noordt-oost van ons af t'Zeewaerts veel schossen ijs drijven: Hoe wel ons de Ruschen goede moedt gaven, seggende dat het binnen acht ofte thien daghen al ghesmolten en wech soude wesen. Hadden alle desen tijdt dijsich weer, belettende de stralen van de Sonne door te schijnen, hoe wel dat wy de Sonne niet teghenstaende altoos seer perfect ende claerlick sien mochten, zijnde soo root als een Schaerlaken, ⁺ in sulcker voeghen, dat ick mijn daghen dierghelijcken noyt ghesien hebbe, ende was ons een halve verschrickinghe om aen te sien, vermoedden dat het hitte ende droochte beduydde,

+ Gaen weder t'zeyl uyt de Haven van Toxar, haren wech nae Pitzora toe.

+ Rechten een cruys op in de Haven van Toxar, tot een teycken datse daer gheweest waren.

+ Comen voor de Revier van Colcocoua.

+ De Revier van Colcocoua is onbeqaem om in te loopen.

+ Vinden een Lodding ligghen visschen in de Revier van Colcocoua.

+ Comen voor de Revier van Pitzano.

+ Pitzano heeft maer 6. voeten waters in de mondt, gants onbequaem met Schepen te moghen in loopen.

+ T'eylandt van Varandy, anders Olgijm gheheeten.

+ De Sonne soo root als een Schaerlaken.

[p. *6]

[fol. 8r]

maer quam daer nae op eenen oosten storm uyt. ⁺ De Son int noordt-west zijnde, cregen eenen slappen noort-westen windt, namen onsen Cours een weynich tijdts noordt-oost aen, ende liepen weer door een hoop schossen ijs, die etlicke noch seer groot waren, cregen daer naer weer een clare Zee, doende onsen Cours van o.n.o. ende o. ten n. aen, om de bancken ende ondiepten (die men ons geseyt hadde tusschen Pitzano ende Pitzora te ligghen) te schuwen: Waren alhier uyt het ghesicht van't landt, door dien dat het seer laech is, als oock om dat het dijsich weer was, wesende op 16. ende 15. vaem diepten, zeylden aldus den gheheelen nacht over, ⁺ ghemoetende somtijdts veel ijs, waer van sommighe schossen soo groot waren als Eylanden int aensien, doch scheen eens deels crachteloos te wesen, so dat het allengskens morselde ende aen stucken brack, en oock (soo te vermoeden is) te gronde gaet, hadden noch altoos dijsich ende mistich weer, hebbende over al de diepten van 16. 15. 13. ende 12. vamen, ende quamen oock dicht aen't landt op 3. vamen, loopende alsoo tot den dagheraet, tot int gesicht van't landt, al waer wy't setten op 6. vaem, om de claerte te verwachten, ende t'landt te verkennen.

Den 18. des Maendaeghs creghen eenen grooten mist, gheduerende alsoo tot zuydt-wester Son, doen wiert het weer claer, even wel met eenen bedeckten Hemel, ende saghen t'landt, ⁺ soo dat wy verkenden dat de Reviere van Pitzora vorder aen lach, om dies wille dat wy een Lodding hadden vorder aen voorby sien zeylen, creghen eenen oosten windt met een harde koelte, haelden ons anckers op ende ginghen weer t'zeyl, om te sien of wy met laveeren t'landt beter conden in kennisse crijghen, laveerden alsoo af end' aen, tot dat wy van boven af een open int landt saghen, ⁺ alwaer een Lodding gheanckert lach, soo dat wy daer door vermoedden, dat het voor ghewis Pitzora was, waer door wy't noch eens ofte tweemaels wenden, ghemoetende noch ettelicke schossen ijs, ende overmidts dat het dapper bestont te koelen, met een holle Zee, (in sulcker voeghen, dat wy dierghelijcken weer van Candenoes af noyt ghehadt hadden) soo saghen wy't voor goet in t'ancker uyt te worpen, op 6. vaem diepten, om beter weer te verwachten, laghen aldus en reeden tot sanderen daeghs zuydt-wester Son, doen bedaerdent weer wat, comende met claerte, gheduerende even wel den selfden oosten wint, hebben ons anckers weer ghelicht, om te sien of wy beter kennis van t'landt conden crijghen.

Den 19. des Dingsdaeghs zeylende aldus af end' aen, quamen wy t'landt te verkennen, van de Reviere Pitzora, het welcke z. west van ons lach, ontrent een half mijl weeghs, ⁺ ende alle t'landt van de Pitzora is een vlacke strant, zijnde altemael water-pas in de vlackte, ende een mijl weechs daer van af wesende en conden t'landt niet en sien, niet teghenstaende dat wy wel een Lodding bescheydelicken in de Revier conden sien ligghen. Is by dese Reviere ende omligghende contreyen een seer vlacke Zee, want zeylden int laveeren over en weer over, tot op een half mijl naer t'landt, en anderhalf, en twee mijlen daer van af t'Zeewaerts, vonden daer seer oneffen diepten, van 3. 4. 5. 6. 7. 8. ende 9. vademen. Dese Custe streckt van Pitzano af tot Pitzora toe, nae onse gissinge, meest oost ende west, ontrent thien ofte elf mijlen weeghs, ende een weynich oostwaert aen, voorby de mont van de Revier Pitzora, maecktent landt een vlacke punt ofte hoeck, die ons dochte in de vlackte met het water over een te comen, ende scheen van bovenen af dat hem t'landt daer af sneedt, en weer innewaerts in wijckte, want en conden van daer af voortaen gheen landt meer verkennen, soo dat ons vermoeden was, ⁺ dat daer eenen Inham moeste wesen, ende siende dat het weer beterde, als oock dat het ijs uyt den oogen bleef, namen voor ons, onsen wech te vervorderen, quamen altemets wel so dicht aen, dat men van de Raa af, schijnsel van't landt (te weten Westwaert van ons) mochte sien, alwaer men t'water op plaetsen sach barnen, t'welcke wy gisten te wesen by de mondt van de Reviere Pitzora, saghen oock hier en daer ravelinghe van water, ende drooghende de diepten (int zeylen nae de wal toe) op, en dorften door alle dese oorsaken daer niet naerder aen comen, ende hielden de Zee, die (als gheseyt is) over al die oneffen diepten hadde. Ander bescheyt noch kennisse en hebben wy van dit Landt ende Reviere niet connen weten, hoe wel het eenen seer claren Horisont was, ende dit alles door oorsake van de groote vlackte van't landt, ende oneffenheyt der diepten van de Zee, zeylden aldus noch des nachts met den selfden oosten wint, doch was slapper en stilder water met claer schoon weer, ende een weynich tijdts gheseylt hebbende, creghen weder de diepten van 9. 10. 11. 12. 13. ende 14. vamen, die ons alsoo den gheheelen nacht over duerden, int over en weer over laveeren, sonder nochtans oyt meer landt ghewaer te worden, waer door ghenoech te verstaen is, dat d'oneffenheyt ende ondiepten die wy te vooren hadden, van't landt van Pitzora was afstekende, als oock dat het landt hem aldaer afsneet, makende voorder aen eenen Inwijc. Tegens den dagheraet creghen de wint van uyt den noorden, so dat wy onse Cours deden o. ende o.n.o. aen, nae Vaygats toe. ⁺ Hebben van Svvetenoes af, tot noch toe, alle t'water gevonden van een bracke smaeck, ende niet te zout, t'welck ghenoech te vermoeden is, veroorsaeckt te wesen, van de menichte van t'ijs, ende afwateringhe van't sneeu, dat wy hier over al vonden, als gheseyt is.

Den 20. des Woensdaeghs de Son zuyt zuydt-west wesende, namen de hoochte ende vonden 70. graden juyst, ⁺ waren naer gissinghe, ontrent seven mijlen weeghs, n.o. ende noordt-oost ten noorden van Pitzora af, alhier zijnde deden onsen Cours noordt-oost aen, ⁺ ende saghen veel stucken houts, als tacken van boomen ende anders, ons teghens comen drijven, waer van wy vermoedden niet verre van landt te wesen, hadden noch al de selfde diepten van veerthien vaem, een uyr of anderhalf daer naer, cregen 20. vaem, met dun cleyn zant op de gront. Alhier saghen wy een dijsingh ende nevel int noordt-oosten, in sulcker voeghen dat wy voorseker meenden dat het landt was, maer verging daer nae weder, hebbende een seer goede ende harde koelte, onsen Cours gedaen hebbende

+ Crijgen een storm uyt den oosten.

+ Crijgen weer menichte van ijs.

+ Crijgen het landt van de Revier van Pitzora int ghesicht.

+ Sien een Lodding in de Reviere van Pitzora gheanckert ligghen.

+ Ghedaente van het landt van Pitzora.

+ Het landt voorby Pitzora maect eenen grooten Inham zuydtwaerts aen.

+ Nemen haren Cours na Vaygats toe.

+ 70. graden.

+ Sien menichte van tacken ende struycken van boomen in de Zee drijven.

[fol. 8v]

naer onse rekeninghe over de 20. mijlen weghes van Pitzora af, noordt-oost ende oost noordt-oost aen, creghen daer nae 38. ende veertich vaemen diepten met cley-grondt. Van hier af deden wy onsen Cours oost ende oost ten noorden aen, beginnende van't eerste quartier af met een goede voortganck, soo dat wy noch wel 6. mijlen zeylden int eerste quartier voorsz. daer nae scherpte de windt weder wat, ende slapten oock, doen deden wy onsen Cours oost zuydt-oost ende zuydt-oost ten oosten aen, hebbende alhier 32. vaem diepten, siende noch al seer veel drijf-houts int water drijven, sonder nochtans eenich landt te vernemen.

Den 21. des Donderdaeghs in den dageraet saghen t'landt, ⁺ ende was nae onse gissinghe t'Eylande van Vaygats, lach oost ende oost ten zuyen van ons, ontrent drie mijlen weechs, was een moy verheven landt, doch om den doem ende nevel en conde men daer t'rechte fatsoen niet van sien: Hadden alhier noch de diepten van 32. vaem met stec-gront. Wy gisten, nae ons zeylen, dat Vaygats gheleghen is van de Reviere Pitzora af, ontrent 30. mijlen weeghs, te weten, op de Coursen boven verhaelt, een paer glasen verloopen zijnde, creghen eenen grooten donckeren mist van uyt den zuyen ende zuydt-oosten, soo dat ons het ghesicht over al benomen was, ende en mochten niet hoogher dan zuyden ende zuyden ten westen aen zeylen: Alhier hadden wy de diepten van 27. vaem steck-gront. Teghens den middach begonst het op te claren, comende met stilte, soo dat wy het landt bescheydelicken conden sien, te weten, het gene recht over ons lach, want aen de punten ofte eynden maecktent den doem ende dijs noch sommighe afscheydtsels, ghelijck als Eylandekens: T'landt lach ontrent drie mijlen weeghs oost van ons. Alhier namen wy de hooghte, soo wel met de Astrolabio als met de boogh, om dat het stock stil was, ⁺ ende vonden 70. graet ende 20. minuten, soo dat het ons voor ghewis dochte dat het Vaygats moeste wesen. Hadden noch al een groote menichte van drijf-hout, dat de gheheele Zee over dreef, van struycken, tacken ende wortelen van boomen, ⁺ ende t'water was alhier soo swart als het binne-water in de slooten van Hollandt. Een weynich daer na creghen eenen noorden ende noordt noordt-westen windt, ende liepen recht nae de Wal toe tot op een vierendeel mijls nae, zeylende daer alsoo langhes heen zuydt zuyt-oost aen, hadden 13. 12. vamen steck-grondt ende 11. 10. 9. vamen, somtijdts cleyne steentgens, altemets en meest rudsen en steen-gront. ⁺ De Custe was hem streckende aen dese West-zijde van Vaygats, so wy aen ons zeylen ende naer gissinge conden beooghen, zuyt zuyt-oost ende noort noordt-west, noorden ten westen ende zuyden ten oosten, als oock noort ende zuyt, ontrent 7. ofte 8. mijlen: Hoe wel t'landt noorden aen noch verder scheen uyt te strecken, dan wy beooghen conden. Daer langhes heen zeylende, was t'landt aen te sien een schoone landouwe, ⁺ een weynich opgaende, vlack-werpende boven op, ende seer groen over al bewassen, doch kael sonder gheboomten, zijnde aen de Zee-cant rudsich ende clippich, op plaetsen altemael van grauwe steen aen te sien, op plaetsen met afgaende stranden, die oock grauachtich scheenen: Hadde hier en daer clippen ende rudsen wat van de Custe af ligghen, maer ghenoech boven water verheven ende ontdeckt, zijnde de reste altemael schoon, als gheseyt is, met de diepten ende gronden boven verhaelt, en hadde boven op't landt gantsch gheen sneeu, dan hier en daer aen de water-cant, tusschen de clippen in. Zeylden aldus tot ontrent Noordt-wester Son, doen quamen wy by den eersten hoeck, ⁺ ende saghen by de water-cant twee houten Cruycen staen, waer door vermoedden dat daer Menschen ontrent moesten wesen, ende om eenighe noticie te hebben, soo roeyden wy met onse Iachten eens daer nae toe, alwaer comende, saghen dat het Rusche Cruycen waren, die alhier, soo't scheen, eenighen tijdt van't Iaer moeten comen, doch en saghen anders geen apparentie van volck ofte huysen: Liepen onser een weynich t'landt opwaerts aen, als oock langhes de strant heen, ⁺ ende wierden eyndtlicken eenen Man ghewaer, daer wy nae toe liepen, zijnde een Lappaer ofte Inghebooren van't Eylandt, maer en woude ons niet te spraeck staen, hoe wel het scheen aen sijn woorden, dat hy een weynich Rusch verstondt, liep al deysende achter uyt, als van ons verveert zijnde, segghende int loopen, dat wy by den hoop souden comen, sonder dat wy oyt yet meer van hem conden te verstaen comen, ende steldent op een loopen, in sulcker voeghen, dat wy hem in gheenderley wijse conden achterhalen, hoe wel wy hem een groot stuc weechs nae jaechden, doch was te vergheefs, want liep ghelijck een schim, niet teghenstaende, dat hy scheen over beyde zijden lam te wesen int loopen en wagghelen, ghelijck ghemeenlicken alle de Lappen ende Vinnen aerdt is: Was sijns persoons-halven ende ghestaltenisse, als oock van cleederen, in alles de Lappen ende Vinnen van Kilduyn ghelijck: Waer door wy voor ghewis ende voor seker hielden, dat het Vaygats moeste wesen, door d'informatie die wy van de Ruschen hadden, daert in alles meestendeel mede accordeerde. T'scheen wel dat yewers binnen int landt eenighe plecken ofte woon-plaetsen moesten zijn, daer sy haer ghemeenschap houden, alhoewel wy anders niet en conden vernemen, dan als gheseyt is. Wat het Landt is belangende, is een schoone Landouwe, meest vlack-streckende, uytghenomen sommige vlacke lang-streckende Berghen, Heuvelen en Dalen, maer niet te seer hoogh. Heeft hier en daer stil-staende en besloten wateren ofte Morasschen, welcke mijns bedunckens, uyt de afwateringe van het sneeu haren oorspronck moeten hebben. Heeft over al velerley Veldt-bloemkens van alderhande coleur, ende sommighe van seer excellenten reuck: Hier en daer oock schoon gras, maer meestendeel een versenckt groen cruydt, van gheender substantie, zijnde altemael int overgaen, ghelijck het Eylandt van Kilduyn, veenachtich, ofte ghelijck als mos, zijnde al-even-eens ghelijck als of men op pluym-bedden ende kussens ginc, seer moeylick om gaen, ende op plaetsen noch morassich, weeck ende nat-grondich, oorsake dat de vochticheyt van't sneeu, soo't schijnt, niet wel verdrooghen can. Saghen daer gantsch gheen gheboomten, noch oock ghedierten, dan alleen twee Rheenen loopen, niet te min

+ Crijgen het landt van Vaygats int gesicht.

+ 70. graden 20. minuten.

+ Twater soo swart als in de slooten van Hollant.

+ Streckinge van de Wester wal van het Eylandt Vaygats.

+ Ghedaente vant Eylant Vaygats aen de westzijde.

+ Sien twee Cruycen staen.

+ Varen met het Iacht aen lant om kennis te crijghen. Iaghen een Man nae, diese int gesicht cregen: maer ontloopt haer.

[p. *7]

[fol. 9r]

vonden wel hier en daer ghebeenten van beesten ligghen, voetstappen en conden daer niet bemercken, want en can op t'landt niet vaten noch impressie doen: ⁺ Ghevoghelte seer weynich of sonderlingh gheen, dan saghen een of twee Veldt-vincxkens vlieghen, ende een Swaelf, ende op de Zee-cant Meeuwen, die boven op de clippen ende steenrotsen Ionghen ende Eyeren hadden, de welcke wy eensdeels stoorden, hoe wel te vermoeden is, datter binnen int landt ghedierten genoech moeten wesen, ghesien daer luyden woonen. De Zee-cant is meestendeel clippich en rudsich, altemael van louter en schoone grauwen arduyn, doch seer antijcx aen te sien. Heeft op plaetsen afgaende stranden, ende hier en daer wijckskens tusschen de clippen in, van grau en swart zant, met cleyne en seer veel keesel-steentgens vermengt: Leyt over al aen de stranden ende Zee-cant so vol van drijf-hout over hoop ghesmeten, dat het een verwonderinge is, ja boomen met wortelen met al, en sommighe daer van soo groot en lanck, dat men, in noodts-halven, daer wel masten ende Raan af soude moghen maken, ende leyt op plaetsen soo verre binnen int landt, ende om hoogh gheworpen, dat het genoech te verwonderen is, hoe het daer ghecomen mach wesen, of moet daer met gheweldighe stormen opgheworpen zijn, ofte daer moeten wonderbaerlicke ghetijden ende opvloedinghen van wateren wesen, maer giste dat het is de groote afwateringhe van't sneeu, die haer op tijden met de vloedt vermengt, makende alsoo t'samen een seer uytnemende hoochte, ende als dan t'hout soo verre opwerpen of drijven, t'welcke int dalen ende consumeeren van't water, aldaer op't drooch blijft ligghen. ⁺ Wy vonden daer stucken van een Lodding aen de strant ligghen, die daer met eenich onweer vergaen moet wesen, en conden gantsch niet bedencken van waer alle dit drijf-hout (dat hier soo vol en dick lach, en over al in Zee gints ende weer dreef) van daen mochte comen, naedemael dat wy hier gantsch geen gheboomten noch eenighe wildernisse vonden, waer door te vermoeden is, dat het moet comen van de zijde van't vaste landt af, ofte van eenighe andere byligghende Eylanden, al hoe wel wy tot noch toe gantsch gheen ander landt en vernamen. Loopende met de Iachten weder naer voort toe, cromden den eersten hoeck om, daer de Cruycen stonden, de Wal langhes, van waer de Custe weder streckte, te weten, van den eenen hoeck tot soo verre als men d'ander ende t'landt conde beooghen, z.o. ten z. aen, ende ontrent een vierendeel mijls van desen eersten hoeck af voortaen, ⁺ heeft men eenen grooten Inwijck ofte Bay, welcke heeft aen de n.w. cant op eenen hooghen hoeck ende steen-clippe, een groot Rus Cruys staen, hebbende aen de selfde zijde sommighe steenclippen ende rudsen, een weynich van de Wal af liggen. Dese Bay streckt meest noorden innewaerder aen met een bocht, in voeghen dat wy't eynde daer van niet en conden sien. Aen de z.o. zijde liep de Custe weder wijdt en breedt uytwaert aen: Van welcke zijde het hadde twee ofte drie Eylanden, met noch veel andere clippen ende rudsen, niet verre van't landt af ligghen, soot scheen, streckende ghelijck als de selfde Custe. Het schijnsel van dese Bay was, ⁺ dat men daer wel soude moghen Schepen berghen voor alle winden, hoe wel wy de diepten niet ondersocht hebben. Wy settent met onse Schepen voor dese Bay, ontrent een vierendeel mijls daer van af op 10. vamen steck-grondt, ende bevonden dat de stroomen alhier loopen, te weten, met een voor-vloedt seer dwers op't landt, ende met de voor-ebbe seer dwers van de Wal af, loopende daer nae langhes t'landt heen, ende maeckt hooch water met eenen zuydt-oosten ende n.w. Maen: Laghen hier gheanckert tot den morghenstont.

Den 22. des Vrydaeghs hebbende eenen oostelicken wint, lichten ons anckers weer op en ginghen t'zeyl, onse Cours doende z. ende zuyden ten oosten, ende zuydt zuyd-oost heen ontrent twee mijlen weechs, doen wert het weder stock-stil, soo dat wy't ancker lieten vallen, om niet te verdrijven. ⁺ Alhier liggende namen de hoochte van de Son op 69. graet ende 45. minuten. Ontrent teghens den avondt wesende de Son by't Westen, creghen weder een moye koelte van uyt den oosten: Waer mede weder t'zeyl ginghen, doende de voorsz. Cours van z. ten o. ende z.z.o. en somtijdts zuyden aen: Liepen also tot eenen anderen hoeck, welcke mochte wesen ontrent vijf mijlen weeghs van de boven ghenoemde Bay zuydt-oost heen. Desen hoeck maeckt een verthooninghe van 4. oft 5. Eylanden, die doch niet verre van het vaste landt af schijnen te ligghen: Hoe wel wy noch niet seker en conden weten, ofse van t'landt verscheyden of daer aen vast waren: dan saghen sommighe grootachtighe clippen, voorby wesende, wat van't landt af ligghen, ghelijck van dese Custe voortaen altemets hier en daer sommighe clippen ende rudsen van de Custe af ligghen, doch genoech sichtbaer ende kennelick. ⁺ By desen hoeck, op een van dese, t'welcke Eylanden scheenen te wesen, stonden weder twee houten Cruycen, in ghedaente als die wy te vooren ghesien hadden. Van hier zeylden wy voortaen tot ontrent de Son int Noorden, doen quamen wy recht voor een open, t'welcke mochte wesen van ontrent een mijl breedt, hebbende int midden, soo't scheen, en wy anders niet conden vermercken, een Eylandt ligghen, t'welck hem was streckende in de lengde gelijck als de Custe, soo dat het twee openen maeckte, ⁺ wesende t'gat van de zuydt-zijde breeder ende wijder int ghesicht, als dat van de noordt-zijde, ende van't zuyder gat af, scheen de Custe weder te strecken z.z.o. aen, soo verre als men beooghen conde, altemael een vlack weynich verheven landt, alst voorgaende, gantsch van eender ghelijckenisse. Van den hoeck met de ghelijckenisse van de Eylanden af, daer de laetste Cruycen stonden, tot dit open met het Eylant in de mont, waren ontrent drie mijlen weechs, naer gissinghe, streckende de Custe zuydt-oostwaert aen, int schijnsel tot het voorsz. open toe. Dit open was, ⁺ mijns bedunckens, de Straet ofte Engte tusschen t'Eylandt Vaygats ende t'vaste landt, ende dat om oorsake, dat d'Informatie die wy hadden van de streckinghe ende mijlen van Vaygats, als oock de hoochte van de Son, met de diepten van't water, wy bynaest alsoo vonden daer met over een te comen, gelijc oock alle de Globus ende Caerten

+ Verclaringhe van de West-custe ende t'landt van Vaygats.

+ Vinden een ghebroken Lodding aen de strant ligghen, die daer vergaen was.

+ Eenen grooten Inwijck ofte Bay aen de west-Custe van Vaygats.

+ Bequaemheyt van de Bay, om Schepen te moghen berghen.

+ De Bay met de Eylandekens leyt op 69. graet 45. minuten.

+ Sien weder twee Cruycen staen.

+ Crijghen vertooninghe van de Engte ofte Straet van Vaygats.

+ Ian Huygens opinie van de Straet van Vaygats.

[fol. 9v]

sulcks aen wijsen. Saghen van bovenen de steng af, dat het hem een groot stuck weechs in streckte oostwaerts aen, al hoe wel men verre heen weder lant sach, ende om dieswille dat wy informatie hadden, datter een Eylandt aent zuyt-eyndt van Vaygats lach, ende van daer oostwaert aen ses andere Eylanden, soo docht my gantsch t'eenemael, dat de selfde Eylanden, wel conden van verre een ghesicht maken, als een besloten landt: en ghenomen t'selfde alsoo niet en ware, soo en can men doch even wel, van buyten aen comende, niet weten hoe hem de binnen Custen heen strecken, en door den anderen een vreemt ghesicht van verre maken, als men dat menichmael siet ghebeuren: Waerom mijn persuasie heftelicken was, dat men t'selfde behoorden t'ondersoecken, sonder soo goeden occasie voorby te zeylen. Waren daer ontrent by de drie mijlen, naer ons dochte van af, op 9. vaem steck-grondt, wesende recht teghen over t'Eylandt, dat hem in de mondt verthoonde, t'welcke van ons lach o.n.o. heen. Wy hielden den Ammerael onses goetduncken voor ooghen, seggende, dat het ons goet dochte, dat t'ondersoecken: waer op hy seyde, dat hy't noch voorder aen begheerde t'ondersoecken, om te sien waer dat het landt soude heen strecken, tot soo langhe als de Custe weder oost ofte westwaerdt aen liep, om verseeckert te wesen, ende in gheen twijffelinge te blijven datter zuytwaerts aen noch yet t'ondersoecken bleef: Want als dan soo mochten wy dit open voor ghewis houden, ofte soo niet, dat noortwaerts aen te soecken, sonder met eenighe achterdencken te blijven, datter aen de zuydt-zijde yet meer te ondersoecken was. ⁺ Liepen alsoo t'gat voorby met een slappe coelte, den gheheelen nacht voortaen de Custe langhes, welcke was streckende z.z.o. heen, so verre als men beooghen conde, ghelijck als gheseyt is. Wy sagen recht voor t'voorschreven gat, ⁺ drie ofte vier van de visschen, die wy Zee-paerden hieten (wordende van de Ruschen Morse ghenaemt) bescheidelicken met het hooft ende halve hals boven water, ⁺ waren van een rosse coluer, ende hadden twee tanden uyt den mondt steken, van bovenen nederwaerts, Olifandts-ghewijs.

Den 23. des Saterdaeghs, zeylende noch alsoo de Custe voort aen met een slappe koelte ende veel tijdts stilte, begonst de Custe weder zuyden ten oosten, ende zuyden en zuyden ten westen te strecken, ⁺ ende schenen weer zant-stranden aen de zee-cant te crijgen, als oock vlacke wateren, in voeghen dat wy over een mijl weechs van't landt af, maer 7. 6. ende 5. vaemen diepten hadden, ⁺ saghen hier en daer, te weten zuydtwaerdt aen voor ons uyt, wel roock op gaen, doch gheen lant om de laechte, waer door wy ons gantscheliken lieten voorstaen, dat het t'vaste landt was, dat hem zuydtwaerdts heen streckte, makende alsoo eenen grooten inwijck, die by Pitzora weder uyt moeste comen, gelijck wy voorby Pitzora ondervonden hadden, dat hem t'landt van daer af voordt aen zuydtwaerts in streckte, sonder t'eynde te moghen sien. ⁺ Des naemiddaeghs namen weder de hoochte van de Son op neghenentsestich graet derthien minuten, ende om ons wat beter t'onderrechten, voeren met het Iacht naer landt toe, ⁺ alwaer wy int aencomen allencxkens meer en meer vlackte creeghen, even ghelijck by t'landt van Svvetenoes, wesende t'landt oock van soodanighe ghedaente, was een soo vlacken strant dat wy nieuwers drooch costen aen comen, ⁺ zijnde op plaetsen verheven zant-landt, ende op plaetsen vlacke strant van een bruynachtich zant met cley ende cleyne keeselsteenkes ghemengt, vonden daer een cleyn drooch Revierken van weynich waters, een stuck heen om ende wederom te landewaerts in loopende, welck sonderlinghe gheen water en hadde, om dat het laech water was, soo dat men daer half drooch voets const over loopen, vonden insghelijcx alhier teeckenen datter eenighe Loddinghe gheweest moeste hebben, overmidts daer de plaetse noch versch was, daerse ghevyert hadden met spaenderen die noch eerst ghehouwen waren, en andere dierghelijcke ghewisse teyckens, nu loopende een stuckweechs te Landewaerts in, langhes het drooghe Revierken heen, ende door langstreckende ghebroken Valleyen, daer een water-beecke door liep, ⁺ vondt ick een gheheele kijl met noch meer borderen aen den anderen ghenaeyt, van een groote Lodding wel van by de 40. voeten lanc, en dan noch op verscheyden plaetsen, de zijden van de Lodding, soo dat het schijnt de selfde daer vergaen moet wesen, maer niet teghenstaende een goet stuck weechs binnen in't landt, alwaer oock hier en daer drijf-hout van de Zee, soo't scheen, opgeworpen lach, dat ghenoech te bedencken gheeft, hoe't daer soo verre in comt ende van waer dat het hercomt, dewijle alle dese Landouwen gantsch kael ende sonder gheboomten zijn. Dit is een seer schoone Landtschappe van goede cley en zant-gront, alhoewel het oock op de hoochte ende meest over al versengt cruydt ofte mos heeft, t'welcke seer bol ende saft int treden is, dat ghenoech te verstaen is, te comen van niet ghehavent en bearbeydt te worden, en daerom alsoo't een cruydt op't ander groeyt met het stoff daer onder ghemengt, waer van het alsoo bol en veenachtich schijnt te wesen, t'welcke alleen boven op is, maer de gront is hardt en schoon, en seer bequame aerde om alle vruchten (soo't soude schijnen) voort te brenghen: Heeft hier en daer veel fraye groene valleykens en schoone velden van gras by de stil-staende wateren ende lacken, die daer over al veel zijn van't sneeu ende groote afwateringhe, soo't te gelooven is, veroorsaeckt: Saghen daer gantsch geen ghedierten, dan wel voetstappen van Rhinnen, en oock van groote Voghels, als Cranen of noch grooter t'aensien: Saghen twee ofte drie cleyne veldt-Vincxkens, waer van onse gasten twee joncxkens af grepen, andere ghedierten gantsch niet. t'Landt hadde ooc in de valleyen veel veldt-bloemen van alle soorten, ende hoopwerck van Biesloock: Cregen hier weer een warmte, ende Muggen opt lant, die ons van dat wy van t'landt van Pitzora af scheyden, noyt meer ghemoet waren, waer door ons noch meer voorstont dat het t'vaste lant, dat van Pitzora af comt, moeste wesen, waer aen met alle dese teyckenen, gantsch niet te twijffelen en was: Ende nademael dat wy nu dus verre waren, namen voor ons, noch een weynich vorder aen

+ Loopen t'gat van Vaygats voorby zuyd waerts aen.

+ Sien 3. oft 4. Zee-paerden anders Morsen ghenaemt.

+ De ghedaente van Zee-paerden.

+ Crijghen weer vlack water ende zant-stranden.

+ Sien binnen int lant roock opgaen

+ 69. graet ende 13. minuten.

+ Varen met het Iacht aen t'landt om kennis te crijghen.

+ Ghedaente ende gheleghentheyt vant vaste landt aen de zuydt zijde van Vaygats.

+ Vinden een kijl van een Lodding van 40 voeten lang die daer vergaen was.

[fol. 10r]

te loopen, om dat wy een punt strants sagen hoecx-ghewijs af steken, om ons van alles gantsch ende ghewis te versekeren. Zijn alsoo met de Schepen wat meer heen gheloopen op 5. 6. vamen diepten, tot dat wy quamen op 3. ende 2. en half vaem, noch over een half mijl weeghs van't landt af wesende, alwaer t'hooghe landt dat wy van te vooren boven t'voorste landt over ghesien hadden, te landewaerts in, nu vooren aen de water-candt ghecomen was, zijnde altemael een lanck-streckende vlack gheberghte, doch niet te hooch, gaende alsoo vlack af dalende tot aen den water-cant, over al groen, doch gantsch kael van gheboomten. Hadden noch hier ende daer, aen den Oever van den water-candt sneeu ligghen. Saghen oock binnen int landt op sommighe plaetsen roock opgaen, soo dat het daer moet bewoont wesen: Maer aen de Zee-candt en saghen gantsch gheen volck noch apparentie van wooninghen. ⁺ Saghen daer oock een Revier in loopen, welcke naer't scheen, was nae't noordt-oosten innewaerts aen streckende. Wy waren naer onse gissinghe, voorby t'vermeynde gat ofte oopen, gheloopen thien ofte elf mijlen weeghs, ende siende dat wy gheen voordeel en deden, ende dat hem t'landt meer en meer zuydtwaerts ende zuydt zuydt-west was uytbreydende, als oock dat de diepten begonsten te minderen, soo dat wy gantsch gheen rekeninghe en dorften maken, van aldaer eenighe passagie te vinden, zijn wederom ghekeert onsen wech die wy ghecomen waren, ⁺ naer het voorseyde oopen ofte gat toe, om dat te ondersoecken, ende daer faelgeerende, noordtwaerts aen, een ander t'ontdecken. Hadden de wint van uyt den noorden, ende ginghen west ten noorden ende west noordt-west aen, laveerende alsoo den gheheelen nacht, af ende aen. ⁺ Den selfden nacht ginck de Son weder onder, wesende int noordt noordt oost, maer quam een weynich tijdts daer naer weer op int noordt-oost ten noorden. Dit was d'eerste reyse dat wy hem uyt het ghesicht verlooren, ofte onder ghegaen was, van den seventhienden Iunij af, dat wy hem eerst den gantschen nacht behielden, zijnde in de contreye van't Eylandt Loffvoet, aen de ander zijde van de Noordt-caep.

Den 24. des Sondaeghs hadden noch al oostelicke ende noordelicke winden, met een goede koelte ende bedeckten hemel, somtijdts wat reghens, laveerende noch al af ende aen, by de Custe heen, onsen wech doende naer't ghene, dat ons dochte een oopen ofte gat te wesen, dat wy te vooren voorby ghezeylt waren, maer om de groote stroomen die daer uyt quamen, en conden daer niet wel, naer onsen wille, teghens op comen.

Den 25. des Maendaeghs teghens den dagheraet te rekenen, de Sonne ontrent int oosten wesende, ⁺ quamen t'gat ofte oopen, soo't scheen, ingheloopen, tusschen twee hoecken landts, wesende in de breette van een cleyne mijl, streckten alsoo oostwaerts in. ⁺ T'landt was van beyde zijden niet te hooch, vlack boven op, ende groenachtich, maer gantsch kael van gheboomten, als alle t'ander landt dat wy van te vooren ghesien hadden. De zuydt-zijde (t'welcke wy t'vaste landt vermoedden te wesen) was int eerste incomen, soo't scheen, zant-landt. Hadde wat verscheyden van't landt af, veel groote als oock cleyne steen-clippen ende rudsen liggen, langhes de Custe heen streckende, ghenoech boven water ende sichtbaer. Wat innewaerder aen begonst dese selfde Custe steenachtich te worden aen de water-cant. De noordt-zijde, dat naer ons duncken, t'Eylant van Vaygats was, was wat steylder aen te sien, doch oock vlack landt boven op, hebbende aen den water-cant grauachtighe arduyn-clippen, op plaetsen afghebickt landt, ende op contreyen afgaende grauwe singel-strant, gantsch en t'eenemael ghelijck wy t'Eylandt van Vaygats vonden, als wy daer d'eerste mael aen quamen. Hadde op den eersten ende uytersten hoeck, naer't scheen, veel houten Cruycen staen, waer van ghenoech te vermoeden is, datter de Ruschen frequentatie hebben: Al hoe wel wy daer noch gheen apparentie van huysen en vonden, noch gheenich volck conden vernemen. Beyde dese Custen streckten met wijcken ende bochten uyt ende in, principalicken aen de noordt-zijde. Wy liepen daer in, houdende so vele als wy mochten int laveeren, midswater, ende de noordt-zijde naest, om dat ons die dochte steylste te wesen, ende oock om dat de wint uyt den noorden was. Vonden int eerste incomen neghen ende thien vaemen, ende daer nae vijf ses vamen, t'welcke scheen een bancke te wesen, want creghen daer nae weder 8. 9. vamen, altemael harde ende niet te schoone grondt. ⁺ Aldus in zeylende sagen t'landt voor ons uyt een stuck weechs binnen heen, gantsch rondtsom beslooten, ende scheen aen den anderen vast te wesen, ende overmits dat het een doncker ruych weer was, dochtet ons goet te anckeren om voorder aen de sekerheyt met de Iachten t'ondersoecken. ⁺ Wy settent by de noorder Wal, wesende wat meer als een half mijl t'gat binnen in, ende sonden terstont de Iachten vorder aen, om van alles kennisse te nemen. Hadden een ruych storm weer van uyt den noordt-oosten, met een felle coude ende vochticheyt, soo dat het hem in sneeu resolveerde, ende dicht neer viel. ⁺ Saghen hier en daer Visch uyt het water op en neer springhen, die gantsch spier wit was. Ons quam een gheweldighe stroom teghens van uyt den oosten, loopende seer sterck naer't westen t'Zeewaerts in, waer door wy gantsch verhoopten dat het een doorgaende Straet moste wesen: ⁺ een weynich gheanckert wesende, saghen met de harde stroomen weder veel en groote schossen ijs voorby drijven, by de zuyder-wal langhes t'Zeewaerts in, t'welcke wy (nae dat wy t'landt van Pitzora verlaten hadden) noyt meer ghesien en hadden in Zee drijven, dan wel hier en daer tusschen de clippen aen de water-cant vast ligghen, ende hadden onse gissinghe ende troost al voorseker ghemaeckt, dat wy't nu gantsch en t'eenemael souden quijt gheweest hebben, niet teghenstaende, vonden alhier t'contrarie, waer mede het ons suspicie gaf, dat daer (soo't een doortocht ende Straet is) noch meer ijs achter de handt moeste blijven, ende dat wy daer noch niet al van vry en waren. ⁺ Vonden alhier dat het water wies met de stroomen die uyt den oosten quamen, waer

+ Ontdecken een ondiepe Revier aen de zuydt-zijde van Vaygats.

+ Keeren weder noorden aen om het oopen van Vaygats t'ondersoecken.

+ De Son begint weder onder te gaen int n.n.o. ende comt weder te voorschijn int n.o. hebbende te vooren van den 17. Iunij af noyt onder gheweest, te weten van de Eylanden van Loff-voet af tot in dese contreyen.

+ Comen in de Straet van Vaygats.

+ Verclaringe van de incomste van Vaygats.

+ De Straet van Vaygats schijnt int incomen gantsch een besloten lant te wesen.

+ Worpen t'ancker uyt een halve mijl binnen in wesende, ende senden t'Iacht uyt om verder de gelegentheyt t'ondersoecken.

+ Visch in Vaygats die gantsch spier wit is.

+ Crijgen weder ijs dat uyt den oosten de Straet quam uytdrijuen.

+ Vloedt uyt den oosten in de Engte van Nassau.

[fol. 10v]

mede ons gantsch voor gewis dochte, dat het gat moeste door gaen in een ander Zee daer de vloet vandaen quam. Wat nae den middach quamen de Iachten weer aen boordt, ende brachten ons goede tijdinge met hoope om t'gat door te mogen: want seyden, dat gevaren hebbende ontrent twee mijlen weechs, sy gevonden hadden een Eylandeken van ontrent een half mijle groot, doch kael sonder yet te hebben, dan voetstappen van Rhinnen ende vogelen. ⁺ Aen de oost ende zuydt-zijde van dit Eylandt vonden weynich diepten met een vlacke gront: Maer van daer af noorden ende noordt noordt-oost aen, quamen weder in de diepten, ende bevonden dat hem t'gat noordt noordt-oost uytwaerts aen streckten tot in een ruyme Zee, ghelijck sy anders niet en conden bemercken: Ende om dat het doncker en sneeuachtich weer was, en conden t'rechte bescheyt van alle sekerheyt niet hebben, dan ondervonden dat het water aldaer weder van een blauwe coleur ende seer sout was gelijck d'oprechte Zee Oceanus over al is, ende seer different van't water dat wy aen dese zijde by het lant heen hadden, het welcke teerachtich van swarte coleur is en brack in de smaeck. Met dese teeckenen waren gantsch verblijt, ghelijck of wy bynaest versekert waren, dat het een warachtich door-gaende Straet, ende het ander weder een ruyme Zee moeste wesen: Waren oock aent landt, te weten aen de noordt-zijde ghevaren, dat wy Vaygats gisten te wesen, ghelijck het oock voorseker moeste zijn: ⁺ Vonden aldaer weer een houten Cruys staen, en noch een versche plaetse van vyer ghemaeckt te hebben met gehouwen spaenderen: veel Knippen ofte Vallen in d'aerde ghemaeckt om Vosschen, Maters ofte Sabels te vanghen, soo het scheen. Vonden oock groote menichte van Rheen ende Rhinnen hoornen, sommighe met hooft met al, tot het been toe af gheknaecht: het welcke te vermoeden is van de Wolven ende Beiren ghedaen moet worden, waer van sy naer hen dochte, sommighe saghen loopen: andere kennisse van volck ofte wooninghen en conden daer niet meer af vernemen: ende om dat de donckerheyt, haghel ende sneeu hoe langher hoe meer noch aenhielt, quamen weer aen boordt, verwachtende eenighe verbeteringhe, om onse ondersoeckinghe voorder aen te doen. Brachten oock een hooft van een Zee-paerdt ofte Morse, met de tanden ende den gheheelen hals daer aen vast, doch was van het vleesch tot het been toe afgheknaecht: ende om dat men t'fatsoen van't hooft, tanden, kaken, ende den gheheelen hals noch bescheydelicken conden sien (het welcke seer vreemt t'aenschouwen is) hebbe t'selfde in bewaringhe ghegheven, om (met Gods hulpe, int Vaders landt keerende) dat uyt curieusheyt voor een vreemdicheyt te laten sien. ⁺ Dit weer gheduerde aldus den gheheelen dach, met weynich verbeteringhe, ende t'meestendeel van den nacht deur. Saghen noch den gheheelen nacht menichte van ijs drijven, met de stroomen t'Zeewaerts in: ende ons dochte, naer wy't op't beste conden vermercken, dat de stroomen alhier met de wint gaen, ghelijck als in de Sondt, ende t'water wast ende valt seer weynich, dat te beduyden heeft, comende even wel de vloedt uyt den oosten, als vooren gheseyt is.

Den 26. des Dinghsdaeghs was het weer wat claerder, doch even wel seer kout, met een harde koelte van uyt den oosten, ende oost noordt-oost: ⁺ Waer mede eenen wonderlicken ende gheweldighen stroom ginck, het gat recht uyt westwaerts aen, ende quamen overvloedicheyt van schossen ijs drijven, die ons niet weynich in vreese en stelden, want quamen ons recht voor den boech, in voeghen dat het ons niet moghelick was, die t'ontwijcken. Creghen een schoffe ijs naer ons toedrijven, wel van een Marghen landts groot, ende ten minsten by de drye vamen dick onder water, soo dat ons het hayr te berghe stondt, die te sien: maeckte sijnen drif een stuck weeghs aen de noordt-zijde voorby ons heen: Maer om dies wille dat d'overdadighe grootte ende dickte te veel begrijps nam, quam by de Wal aen de grondt, waer door hem sijn rechte Cours verhinderde, ende met het achterste eyndt weer naer ons toe swerfde, dat wy gantsch gheen middel en vonden om dat te ontloopen, want en hadden gheen spatie om t'ancker op te crijghen, ende bot ghevende, dreef ons de gheweldighe stroom teghens het ijs aen, ende hebbende een poos ghevyert, hielden wy het Tou met gemeender handt vast, meynende alsoo dat ons het ijs soude van hem schuyven, om sijnen ganck te gaen, maer het Tuy-tou brack ghelijck een Swavel-stock aen stucken, dat wy met het ijs daer henen dreven, lieten terstont ons Fock-zeyl vallen, ende gheraeckende een stuck weeghs uyt het ijs, lieten ons daghelicks ancker weder vallen, om dat wy gheen uytcomste en saghen van het ijs, dat voor ons dreef, ende meynden oock alhier uyt den ijs-ganck vry te ligghen, maer en duerde niet langhe, ofte wy waren weder van alle canten beset, van overdadighe groote schossen, die ons van alle zijden weder recht op den Boegh aen quamen, ende besich wesende om het ancker op te winden, t'welck soo haest niet en conde gheschieden, of t'ijs was ons op't lijf, ende hoe wel wy ons van d'eene zijde bevrijdden met vyeren en bot gheven, soo quamen wy daer nochtans van d'ander zijde in, soo dat het teghens ons aenbonsden, al hadde het teghens een steenrotse gheweest, dat ons ghenoech in beroerte stelde, ende door de groote dickte gheraeckte het aen ons Kabel vast, ⁺ ende trock ons alsoo met gheweldt door de stroom nederwaerts aen, soo dat het daghelicks ancker sijn cracht verliesende, aen de schaft by't cruys aen stucken brack, blijvende beyde de armen ende t'hout in de grondt, ende de schaft alleen aen de Kabel hanghen, dreven alsoo met het ijs heen, schickten alle onse zeylen op te crijghen, zeylende aldus door het ijs, t'gat uyt laveerende, tot buyten dicht onder de noorder hoeck, het welck een hooch afghebickt steenich landt is, soo dat wy daer een goede Reede ende beschutsel vonden buyten de stroom ende d'ijs-ganck: Settent op 8. of 9. vaem steck-grondt, ligghende een Gooteling schoot, of wat meer van de Wal af, ende sonden terstondt ons Iacht uyt, om te sien of sy het Tuy-ancker weder conden behandighen. Alhier ligghende, namen de hoochte van de

+ Crijghen t'Iacht weder aen boort, die haer tijdinghe brengt van een goede hope dat het een doorgaende straet was.

+ Vinden teyckenen van datter menschen op Vaygats gheweest waren.

+ Dit voorsz. Zeepaerden ofte Morsen hooft mach men sien tot Enchuysen, by den vermaerden ende seer curieusen Doctor Paludanum, als hem tselve voor sijn Camer vereert hebbende

+ Gheweldige stroomen in de Straet van Vaygats.

+ Ian Huygens Schip wort door gewelt van ijs ganc de Straet weer uyt gedreven, met de anckers en Kabels aen stucken gheschoven.

[p. *8]

[fol. 11r]

Son op 69. graden 43. minuten, wesende ontrent een Gooteling schoot van't gat ofte de Straet van Vaygats, die wy van Nassau noemden, af. ⁺ Dit afghebickt steenich landt daer wy onder laghen, schijnt een Eylandt te wesen, want maeckt aen de noordt-zijde een afscheydtsel, soo dat het schijnt t'ander landt (het welck laegher, ende schuyn aen de Zee-cant afgaet) daer achter heen streckt, al hoe wel wy de seeckerheyt niet en conden sien: Dan als wy d'eerste mael voorby de Custe, ende dese Straet, zuydtwaerts aen heen liepen, ⁺ soo scheen dit landt van verre perfectelicken een Eylandt te wesen, ende dat het midden in den mondt lach, makende twee oopenen, als vooren verhaelt is. Maer daer dicht by wesende, ende oock t'gat incomende, can ment van't landt van de noordtzijde niet onderscheyden, alwaer het den uytersten hoeck maeckt, daer de Cruycen (soo wy meenden) stonden, ⁺ daer d'Ammeraels volck een Caep opghestelt hebben. Dit afghebickt landt ofte Eylandt streckt zuydt-oost ende noordt-west ontrent een half mijle weeghs, van daer af maeckt de Custe een bocht inwijckende, ende is laegher landt, streckende west heen uytwaerts aen. Teghens den nacht-stondt quam ons volck weder met de Iacht aen boort, naer dat sy het Tuy-ancker met het stuck Kabels daer aen, naer langhe moeyten weder opghevist hadden, al hoe wel het een ruych doncker mistich en stormich weer was, met vochtige koude, gheduerende noch alsoo den selfden oosten windt.

Den 27. des Woensdaeghs, gheduerende noch al t'selfde weer ende windt, begonst het naer den middach wat op te claren, met Sonne-schijn, even wel sonder cesseren van den selven windt, die noch al even ghestadich waeyden. ⁺ Wy voeren met de claerte eens aen landt, recht teghens ons over, van daer het een Eylandt scheen te wesen, varende recht voor ons uyt, alwaer het landt een afgaende schuyne singhel-strandt maeckte, tusschen t'afghebickte steenich landt in, ende hadden altoos de diepten van 8. 7. 6. 5. 4. vamen, natuerlick opdrooghende, tot een steen-worp van't landt ende t'selfde strandeken af, ⁺ daer men ghenoech met het Iacht drooch aen landt mocht comen, want is schuyn afgaende altemael van cleyne graeuwe keesel-steenkens en graeu zant, soo't schijnt, ghemenght: maer in de handt nemende, siet men perfectelicken dat het oock steentkens zijn, die alsoo, naer't te vermoeden is, aengroeyen, want zijn als greynen van zant int aensien. ⁺ Wy bevonden dat dit Eylandt aen den oost-candt een stilstaende ende besloten water hadde, dat het bynaest van't ander landt afscheyden, hebbende alleenlicken van de zuydt-zijde, als oock van de noordt-zijde, cleyne voet-stranden tusschen de Zee, ende dit binnen water, t'welcke ghenoech, soo't schijnt, met d'opwateren ende sprinck-vloeden onder water comt, soo dat het ghenoech een Eylandt mach ghenoemt worden, oorsake de voorsz. afscheydtsel, als oock het onderscheydt ende uytmuntinghe van de hoochte die't heeft, by't ander landt te ghelijcken. ⁺ Op den uytersten hoeck, aen de zuydt-zijde van dit Eylandt staen wel drie ofte vier hondert houten Afgoden, soo cleyn als groot, ende zijn ghesneden van hout, qualick en plomp ghefatsoncert, soo dat men passelicken can vermercken, datse naer menschen ghestaltenis ghesneden zijn: legghen wat schuyn opgheheven teghens een steunsel aen, met het aenghesicht nae't oosten ghewent, ende hebben rondtsom haer een groote mennichte van Rheen ofte Rhinnen hoornen, die sy, soo't schijnt, aldaer moeten voor een offerhande brenghen, welcke hoornen ende Afgoden ons van verre scheenen Cruycen te wesen, om dies wille dat wy die van te vooren hier en daer ghevonden hadden op de hoecken, als vooren verhaelt is: ⁺ Maer ondervonden als nu dat het Afgoden van de Lappen ende Vinnen, ofte Inwoonders van't landt waren, die noch t'Heydensche gheloove hebben, als aen dese teyckenen ghenoech te verstaen is. Ick en can niet vermoeden hoe dat daer soo grooten menichte van Beelden by den anderen, ende op een over hoop gheleyt zijn, dan is te dencken, dat soo dickwils als daer een sterft, alhier in de plaetse van den dooden, een Beeldt ghebracht wordt, ende schijnt alsoo waer te wesen, om dies wille dat wy daer Beelden vonden, die van ouderdom vermollemt ende versleten waren, ende sommighe noch gantsch nieu, ende niet langhe ghemaeckt: Oock mede dat de sommighe waren als Mans, andere als Vrouwen, ende ettelicke als Kinderen, eenighe Man ende Vrou aen den anderen: Insghelijcks stocken van vier, vijf, jae seven, acht, ende meer aenghesichten onder den anderen, als van een gheheel Huysghesin: Ofte moet wesen, dat sy daer t'eenighen tijde van't Iaer in Beevaert comen, ende als dan een yeghelick sijn ghelijckenisse ende Beeldt daer by leyt. Saghen daer oock bynaest t'fatsoen van een bare ofte berry, hebbende de stijlen van ghelijcken met ghesneden aensichten, daer sy, nae te presumeeren is, de Beelden in Processie mede moeten omdraghen. Wy meenden eerst dat het een Kerck-hoff ende begraeffenisse moeste wesen: Maer en vernamen daer gheen apparentie van graeven ofte ghebeenten, anders dan de voorsz. Rhinnen hoornen, die daer hoop-werck waren. Andere teyckenen van huysen ofte Menschen en conden daer tot noch toe niet vernemen, al hoe wel wy't landt een stuck weeghs over en weer over liepen. Doch by dese Beelden ende Afgoden is het ghenoech kennelick dat daer Menschen woonen: Maer waer dat sy hun onthouden, en wisten tot noch toe niet t'ontdecken. T'landt is over al een vlacke groene Landouwe van schoone harde cley-grondt, aen de Zee-cant afghebickte grauwe steen, ende arduynighe clippen, op plaetsen afgaende singhel-stranden van cleyne grauwe keesel-steenkens, als verhaelt is. ⁺ Heeft over al uytnemende veel Lepel-bladen onder het gras ende cruydt ghemenght, als oock hier en daer veel Bies-loock. Heeft binnen int gat ofte Straet aen de oost-cant van dit voorsz. Eylandt, weynich drijf-hout ligghen, naer dat daer aen de west-zijde veel ende overvloedich lach, als op sijn plaetse gheseyt is. Vonden wel op etlicke plaetsen Zee-paerden-hoofden ende lijven ligghen, maer meest vergaen, so datse t'opnemen niet weerdt en waren: Maer Rhinnen hoornen

+ De Straet van Vaygats gheleghen op 69. graet 43. minuten.

+ Ian Huygen geeft d'engte van Vaygats den naem van Nassau.

+ Stellen een Caep op de Noorder hoeck van de Straet van Nassau.

+ Varen aen de noordt-zijde van de Straet eens aen lant om te besichtigen

+ Verclaringhe van de gheleghentheyt van't selfde landt.

+ Keselsteenkens op de strant soo cleen als fijn sant.

+ Vinden wel drie ofte vier hondert houten beelden ofte afgoden staen op de noorder hoeck van de Strate.

+ Waerom de selfde den Afgoden-hoeck noemden.

+ Lepel-bladen, bieslooc ende andere cruyden en veldt bloemen op Vaygats.

[fol. 11v]

laghen daer over al by menichten, ende soo groot als wy die oyt te vooren gesien hadden. Andere ghedierten en saghen gantsch geen, dan hier en daer eenige Velt-vincxkens van een bonte coleur, ende die noch seer weynich. Dit landt heeft oock over al veel Lacken ofte stil-staende beslooten wateren, die seer excellent en versch zijn, ende dat noch te verwonderen is, is, dat boven op't voorsz. Eylandt van de Afgoden, te weten, op't hoochste niet verre van den hoeck daer d'Afgoden staen, ⁺ staet een ront ende beslooten lack van soet ofte versch water, t'welcke al passelicken groot is, ende en heeft niet veel spatie ofte boordts van landt, tusschen het lack ende de cant van't Eylandt, welcken cant al van een goede hoochte ende steylte is, van loutere afghebickte grauwen arduyn ende rotsteen, in sulcker voeghen dat men aldaer ghemackelicken een Conduit ofte goot souden moghen maken, om t'water van beneden t'ontfanghen, soo't noodich ware, hoe wel dat onder aen de voet gheen spatie en is om te staen, want de Zee slaet daer teghens aen, maer men moestet met het boodt daer onder ligghende ontfanghen, ofte daer een goot ofte ander Ingenie maken, dat ghenoech om doen is, hoe veel te meer, dat men in dese Contreye gheen ghebreck van versch waters heeft, noch niet noodich is daer veel moeyten om te doen, want men vindt het over al op alle plaetsen abondant ghenoech van de afwateringhen van't sneeu, als gheroert is: Andere besonderheyden en weet tot noch toe, van dit landt te verhalen, soo dat, met het ghene ick te vooren hier ende daer aengheroert hebbe, ghenoech te verstaen is, wat dies is belanghende, tot dat wy eenighe andere noticie van't volck, ofte voorder aen (soo't ons Godt gunt) connen vernemen. Hadden als noch menichte van schossen ijs, die van uyt den oosten door de Straet west aen t'zeewaerts in dreven. Tegens den avondtstont worde het weder mistich, met kout vochtich weer, met eenen harden gheduerenden storm des selfden windts van uyt den oosten, duerende alsoo den gheheelen nacht over.

Den 28. des Donderdaeghs hadden noch al t'selfde weer ende wint, met meer storms als het te vooren gheweest hadde, soo dat wy daer gheen cesseeren aen en creghen: Meenende naer't hem aenstelde, dat het altoos wilde dueren. Saghen noch al veel ende gheweldighe schossen ijs uyt het gat comen drijven, gheduerende alsoo den gheheelen nacht over.

Den 29. des Vrydaeghs in den dagheraet, ⁺ quam daer een soo grooten schos ijs uyt drijven, datse inder waerheyt, meer als een half mijle weechs int gesicht lanck scheen te wesen, en breedt en dick naevenant, ende quam overlanghs uyt drijven: want soo sy over dwers ghecomen ware, en hadde niet moghelick gheweest datse t'gat door ghemoghen hadde, al hoe wel t'selfde meer als een half mijle in de wijtte heeft, ⁺ soo dat den Ammerael die't tot noch toe binnen in onthouden hadde, ghedwonghen was, buyten by ons te comen ligghen: Wy en conden ons niet ghenoech verwonderen, van waer soo groote menichten ende uytnemende groote schossen mochten vandaen comen: waerom ons een quade suspitie gaf, dat het uyt een vlacke Zee moeste comen, ofte ten minsten van ondiepe plaetsen, en dat het als nu met de gheweldighe storm van sijn plaetsen ghescheurt, ende alsoo door het gat ofte Straet herwaerts aen ghedreven moet worden. Wy hadden noch al den selfden harden wint met een gheduerighe koelte ende ijs-ganck, verwachtende met gheduldicheyt een verbeteringhe, soo het Godt beliefde. Des naemiddaeghs creghen een weynich reghens, hebbende altoos een hardt storm-weer van uyt den oosten ende oost noordt-oost, ende daer naer wat zuydelicker: waer door, als oock om dat het een Sprinck-vloet was, wy weder sommighe schossen ijs aen boordt en voor den Boegh creghen van vreesselicke grootte, maer en deden ons geen schade, om dat wyse naer ons beste vermoghen mijden: Saghen desen dach ende aenvolgende nacht soo veel ende groote Schossen ijs voorby drijven, als wy oyt te vooren ghesien hadden, die al met de wint ende stroom westwaerts aen t'zeewaert in setten, soo dat wy ons ghenoech verwonderden: ⁺ daer waren schossen onder van vijf ses Scheeps lengten groot, die op de vier vamen diepten aen de grondt bleven sitten sonder te moghen vlooten: Waer by ghenoech te considereeren is, hoe alle d'ander naevenant zijn. ⁺ Wy spraken des avondts met des Ammeraels volck, die ons seyden des voorighen daeghs aen't zuyder-landt gheweest te hebben, met hen neghen ofte thiender som, hebbende slechts een spiets ofte twee mede, om dies wille dat wy aen de noordt-zijde noyt volck ghemoet hadden, maeckten hen sonder achterdencken aldaer yets te vinden, dat hen hinderlicken mochten wesen. Op't landt springhende quamen by een hutteken, alwaer sy weder hoopwerck van Afgoden vonden, doch wat beter verchiert en ghepollijst, als die van de noordt-zijde, want seyden dat sy d'ooghen, ende de teeten van de borsten van tin ghemaeckt hadden. Niet langhe daer ghestaen hebbende, saghen een Man op een sleetken comen ghereeden, met drie Rhinnen daer in ghespannen, die hem voort trocken. Sy dit siende, ginghen naer hem toe, om te sien of sy hem te spraeck conden comen, ofte andersins crijghen, ende hadde een Boogh met pijlen by hem, maer doen hy sach dat den onsen anders niet dan alleen een Spiets in de handt en hadden, leyde hy de Boogh van hem, nemende insghelijcks een Spiets in de handt, die hy, soo't scheen, by hem hadde: als willende bethoonen, dat hy den onsen gheen voordeel en wilde gheven ofte hebben: ⁺ Maer siende dat sy al t'samen op hem aen dronghen, sprongh om hoogh, ende maeckten een gheschrey, waer mede sy terstondt saghen uyt een Valleye comen springhen, by de dertich persoonen, altemael op Sleetkens, elck met twee ende drie Rhinnen voor haer heenen trecken, ende hadden in eenen ooghenblick den onsen bynaest omsinghelt, ende de zijde van de Strandt voor het Iacht beset, soo dat sy ghenoech bekaeyt ende in den noot waren: doch hebben int eynde eenen moedt ghegrepen, ende zijn daer door heen ghejaecht, om dies wille dat de andere achterwaerts uyt deysden, by avontuere vreesende dat daer

+ Een lack van versch water opt hoochste van het Afgoden landt.

+ Schossen ijs van een half mijl groot.

+ Den Ammerael wort gedwongen vant ijs, de Straet te ruymen.

+ T'ijs so dick dat het op vier vaem niet vlooten mocht.

+ Des Ammeraels volck varen aen de zuyt-zijde van de Straet aen landt, alwaer sy volc vinden die haer bynae verrast hadden, maer zijnt noch ontcomen.

+ Verclaringe van tghene haer met het volc bejegent is, ende van haer ghedaente, etc.

[fol. 12r]

van den onsen eenighen verborghen laghen, die hen van achteren mochten beschadighen, want anders willende, hadden den onsen ghemackelicken ghenoech ghecreghen, ofte en hebben haer misschien niet willen hinderen. Den onsen t'Iacht crijghende, zijn metter haest van het landt afghesteecken, t'zeyl opsettende, ende alsdoen soo quamen daer noch vijf van den hoop op de Strandt loopen, die sommighe pijlen naer haer toe schooten, doch en deden haer gheen schade om datse al buyten schoots waren. Sy seyden dat het altemael luyden waren van groote statueren, maer wat ghestalten ende hoedanich de habijten zijn, en wisten ons niet te segghen, want de verbaestheyt en gaf haer gheen plaetse om sulcks te bemercken. Hier mede maeckten sy ons begheerich om t'ondersoecken, soo ons het weer plaetse gheeft, of wy eenighe Informatie van de selfde conden crijghen, daer toe ghebruyckende alle vriendtschappen ende listen, ons moghelick wesende, om yet sekers van dese contreyen te weten, want andersins wy weynich middelen saghen, om dat te moghen verstaen.

Den 30. des Saterdaeghs hadden noch al t'selfde weer, ende harden koelen windt van uyt den oosten, ende saghen als nu wat minder ijs, als oock cleynder stucken door drijven: ⁺ Waer mede wy verhoopten datter een verbeteringhe nae soude volghen, om een suyver en claer water te vinden, ons Godt sulcks gunnende, met wint ende weder daer toe verleenende. Teghens den avondt begonst het weer te bedaren ende wat stilder te worden, maer de windt was noch even wel van de oostelicke handt met een koude lucht.

Den laetsten des Sondaechs met den dagheraet, siende dat het claer stil schoon weer was, rusten t'Iacht toe om eens te deghen t'ondersoecken d'uytcomste van dese Straet ofte Engte. ⁺ Voeren langs de noorder Wal heen, ontrent twee mijlen weeghs, tot een punt landts ofte uytsteeckende hoeck, daer een Rus Cruys op staet, ⁺ waer van wy die noemden de Cruys-hoeck. Alle dese Custe is met wijcken, makende een in ende uytstekende landt, ende al eer men by den hoeck comt, heeftet eenen grooten Inwijck: Is altemael een laech vlack landt van grauwe arduyn-steen ende singhel-stranden. T'landt van de zuydt-zijde is wat hoogher aen te sien, doch oock vlack-streckende, ende en schijnt soo steenich aende Zee-cant niet te wesen. ⁺ Strect van ghelijcken met bochten tot tegens over den Cruys-hoeck toe, meest oost ende west. Recht teghens over de Cruys-hoeck, ⁺ soo begint de zuyder Wal met eenen grooten Inwijck zuydtwaerts in te strecken, waer van wy't eynde niet ondersocht hebben, om dat het meest vlack water is. Van desen Inwijck af streckt de Custe weer meest n.n.o. uytwaerts aen tot over de drie mijlen weghes, alwaer eenen hoeck leyt, ende de selfde Custe weer oostwaerts aen scheen te loopen. Dese streckinghe is een hoochachtich landt by't ander te ghelijcken, doch oock vlack-streckende boven op, ende streckt meest recht heen sonder bochten ofte wijcken, naer het scheen, dan oostwaert aen teghens de Cruys-hoeck over heeft het een uytsteeckende punt landts, de reste is altemael gelijck ende effen. Is over al meest een vlacke afgaende Landouwe, seer groen ende lieffelick t'aenschouwen, even wel kael sonder gheboomten. Aen de Zee-cant was het met afverwighe afghebickte clippen, maer niet te hooch. Dit is nu belanghende de zuyder ende ooster wal van't vaste landt. Beroerende nu de noorder ende wester Wal, te weten, van den Cruys-hoeck af voortaen, soo streckt de Custe weder n.n.o. uytwaerts aen, ghelijck die van de ander zijde, ontrent drie mijlen weechs, tot eenen anderen hoeck die wy den Tvvist-hoeck noemden, ⁺ overmidts dat daer te vooren veel om ghetwist was, of de Straet aldaer voleynden of niet. Nu van desen Tvvist-hoeck af begint de Custe weder noorden aen te strecken. Recht teghens over de Cruys-hoeck ontrent een cleyn mijlken z.z.o. heen, ⁺ is gheleghen een cleyn kael Eylandeken, zijnde de zuyder ende ooster wal aldernaest, mach wesen van een vierendeel mijls groot. Van dit Eylandeken loopt een droochte ofte steert, afstreckende bynaest midts water, doch even wel d'ooster Wal naest, ghelijck als de Straet n.n.o. uytwaerts aen, hebbende op plaetsen, te weten, te middeweghen, maer anderhalf en minder vaem waters. Van den Cruys-hoeck af noordt noortoost heen, maeckt het landt weder een Inwijck ofte bocht, in voeghen dat de Cruys-hoeck comt te ligghen tusschen twee Inwijcken, als een uytghereckten arm, ofte ghelijck als een uytstekende tonghe. Van desen Inwijck af voortaen tot den Tvvist-hoeck toe, ist altemael een laech vlack landt, met witachtighe clippen ende rudsen aen den oever, ende somtijdts singhel afgaende stranden, hier en daer met cleyne wijcxkens ende bochten. Den Tvvist-hoeck is weder van hooghe, steyle, afghebickte, grauwe, ende swartachtighe steenclippen, hebbende weynich ofte gantsch gheen voet-strant aen de water-cant, dan de Zee comt daer teghens aen smijten, ghelijck als dat landt voortaen, (dat noordewaerts aen is streckende) altemael is. Het landt boven op van desen Twist-hoeck ende voort aen, was steenachtich met cley ghemengt, zijnde alle de steen aen te sien, ghelijck als ley-steen ofte schalien. Wat innewaerder binnen in't landt was het al te samen ghelijck alle t'voorgaende, sonder gheboomten, doch groenachtich, hebbende hier ende daer stil-staende Lacken ende Morassen. Desen Tvvist-hoeck comt bynaest oost ende west over een met den uytersten hoeck van de ooster Wal, daer t'landt, soo't schijnt, weer oostwaert aen streckt, ende de wijtte van't lant, tusschen den Tvvist-hoeck ende Cruys-hoeck, met de voorsz. ooster wal van d'ander zijde, mach wesen anderhalf mijl of wat meer. Beroerende nu de diepten ende streckinghen van de doortocht, ofte t'rechte Canael van dese Straet ofte Engte, is aldus: ⁺ Van den hoeck af daer d'Afgoden opstaen, tot de Cruys-hoeck toe, streckt de diepten ofte het Canael meest midts water, altoos aen de zuyder Wal naest, oost aen, ende comende op een goteling schoot naer of wat meer, by noorden t'Eylandt met de steert, streckt de diepten meest langs de noorder ende wester Wal, noordt noordt-oost heen, te weten, midts water,

+ Crijghen hope van goet weer.

+ Ian Huygen vaert met het Iacht uyt, om de uytcomste van de Straet t'ontdecken.

+ Vinden midden in de Straet een Cruys op een hoeck staen, waeromme die de Cruyshoeck noemden.

+ Verclaringhe van de Custen ende de gelegentheyt van't landt, aen wederzijden van de Straet van Naβau.

+ Een Inwijck aen de zuydt-zijde van de Straet.

+ Den Twisthoeck ende waeromme datse alsoo ghenaemt is.

+ Een Eylandeken gheleghen midden in de Straet daer een droochte van af loopt.

+ De rechte diepten ofte t'Canael van de Straet.

[fol. 12v]

tusschen de steert die van't Eylandt af loopt, ende de voorsz. Wal, t'welcke mach wesen in de breette een cleyne mijl, d'ander zijde van de ooster Wal, tot voorby t'Eylandeken met de steert nae de zuyder Inwijck toe, is altemael vlack water, want men heeft daer over de steert maer 5. 4. 3. 2. vamen waters, tot op een half mijl aen de Wal. De noorder ende wester wal heeft hier en daer sommige blinde, als ooc sichtbare clippen ende rudsen met afstekende rifkens, doch en strecken tot over een roerschoot van de Wal niet af, alle de reste is schoon en van goede diepten. Varende aldus langhes de noorder Wal, als geseyt is, met het Iacht heen: ⁺ Saghen aen de zuydt-zijde veel volcx van't hooghe landt af, nae't water toe comen loopen, ende waren van de ghene daer d'Ammeraels volck te vooren met doende hadden gheweest, meynende misschien dat wy haer weder wilden bestoken, maer wy en ghenaeckten t'landt niet, vervorderende onse voorghenomen tocht, quamen by de Cruys-hoeck, daer wy op't landt liepen, om dies wille dat het mistich was gheworden, verwachtende eenige claerheyt. Desen mist was ons in desen tocht seer hinderlick, in sulcker voeghen, dat wy op alle desen tijdt (tot ons wederom-comste aen boort) noyt een half ure claer weers en hadden, om alle dingen te deghen te bemercken, t'welck over alle dese contreye seer ghemeen is, zijnde t'selfde een groot belet ende hinder, om alle onbekende perijckelen te moghen schouwen. Voeren daer naer den hoeck om, langhes de Cust heen tot den uytersten hoeck toe, ende siende dat hem t'landt alhier weder noortwaerts aen begonst te strecken, ⁺ als oock dat het water van de Cruys-hoeck af, claer van een blauwe coleur en pekel-sout begonst te worden, seer different van't voorgaende: lieten ons voorseker duncken, dat wy van daer af voortaen een openbare Zee van Oceano hadden, ghelijck als het voor ghewis ende sonder twijffel is. Nu comende op den Tvvist-hoeck, ende zijnde door den mist bedwonghen daer te vertoeven, ⁺ rechten aldaer een stuck van een mastboom op, van t'drijf-hout dat van ghelijcken alhier seer abondant van de Zee opghesmeten lach, maer van waer t'selfde sijnen hercomst heeft is ons tot noch toe onbekent. Alhier zijnde saghen weder de gheheele Zee van uyt den noordt-oosten ende noordt noordt-oost af, comende gantsch met ijs bedect, ⁺ dat met den oosten wint eensdeels aen de Wal quam setten, ende eensdeels met de stroomen t'gat innewaerts aen dreef: Want door de wijtte van't gat, ende de gheweldighe stroomen die daer met de wint in gaen, en machet het gat niet missen. Alhier docht my eerst voor gewis te verstaen, van waer het ijs sijn hercomste heeft, namelicken, dat het altemael van Nova-Zembla (alwaert door de hoochte gheweldich en dick moet ligghen) met die harde storm afghescheurt, en alsoo door het gat heen ghejaecht wordt, ghelijck als wy't ooghen-schijnlicken ghesien ende ondervonden hebben, dat het van die Contreyen af quam drijven, comende t'selfde oock over een met het ghene wy van de Ruschen verstaen hadden, van hoe dat het t'geheele Iaer door, aen de Custe van Nova-Zembla vast lach. Teghens den avondt-stondt voeren weder met het Iacht van den Tvvist-hoeck af, onsen Cours nemende dweers over naer d'ooster Wal (van d'ander zijde) toe, ⁺ om van ghelijcken den uytersten hoeck van het selfde landt t'ondersoecken. Hadden eenen oostelicken mistighen koelen windt, in voeghen, dat wy het landt qualick bezeylen conden: Zeylden dweers over de steert ofte droochte heen, de selfde over al loodende, ende vonden de diepten boven gheseyt. Creghen tusschen dese twee Wallen int overzeylen een seer hol ende blau claer water, waer van wy onse voorgaende opinie (van dat het een openbare Zee was) te meer bevestichden. Voeren aldus tot dat de Son overt noordt-west was, aleer wy't landt, door langhe moeyten conden aen boort crijghen, zijnde een goet stuck weeghs van den hoeck af binnen in, door den grooten mist ende hollicheyt van de Zee, niet teghenstaende, namen voor ons niet wederom aen boordt te keeren, ofte wy souden t'rechte bescheydt van alles weten, om gants en t'eenemael versekert te wesen, hoe wel wy om te segghen, teyckens ende waerheyts ghenoech ondervonden hadden. Aldus by't landt comende, ⁺ saghen wy boven op't landt twee ofte drie persoonen, soo ons dochte, met een deel Rhinnen loopen, alwaer wy terstont naer toe voeren, om te sien of wy haer met vriendtschappe conden ondergaen, om daer mede te spraeck te comen. Nu soo haest als wy t'landt ghenaeckten, quamen daer twee ofte drie op de clippen loopen, om ons te sien. Wy riepen haer toe, met hun te willen spreken, waer op sy int eerste gheen antwoordt en gaven, ghelijck of sy't niet en verstonden: maer doen wy ons tierden ghelijck of wy aen't landt wouden springhen, soo begonsten sy te schreeuwen ende wech te loopen. Wy lieten onsen Rus, met namen Michiel, (die wy om oorsake van de Rusche tale met ons uyt Hollandt, te weten, van Enchuysen, daer hy woonachtich ende ghetrouwt was, ghenomen hadden) ende noch een Man op't landt springhen, sonder gheweer, houdende alle d'ander gasten binnen t'Iachts boordt stil, om haer niet vervaert te maken. ⁺ De Rus op't landt comende, riep haer toe datse wilden stal houden, om met vriendtschap te spreken, sy siende datter maer twee en sonder gheweer waren, quamen allengskens by hen, doch altijdts met de pijlen op de booghen ghereedt, ende met omdraeyende ooghen, of men haer niet en wilden verrasschen, stellende noch oock drie ofte vier van haer op de water-cant, die met de ghespannen booghen op ons schilt-wacht hielden. Wy sonden haer broodt ende kaes, t'welcke sy smakelicken aten ende blijdelicken ontfinghen, soo datter ontrent 14. ofte 15. by den anderen, onder Ouden ende Ionghen over hoop quamen: Comende wyluyden daer nae oock met ons vier ofte vijven boven op't landt by haer, bewesen ons groote vriendtschappen met buyghen ende neyghender hoofden. Wy besaghen haerlieder booghen, maer de pijlen en wildense ons niet in de handt gheven: Hadden hare sleetkens altesamen bereydt ende ghereet staen, elcke sleetken met twee ende drie Rinnen, daer in ghespannen, om soo sy haer yet vreesden, terstont haes op te spelen. ⁺ Wy vraechden hunlieden naer de gheleghentheyt van

+ Worden veel volcks gewaer aen de zuyder wal.

+ Varende de Cruyshoeck om, crijgen een blau ende pekel-sout water, een seker teecken van een openbare zee.

+ Comen by den Twisthoeck daer de Straet ten eynde is, rechten aldaer een mastboom op tot een ken-teecken.

+ Sien de Zee weder vol ijs drijven, comende wt den n. ende n.o. Straetwaert in.

+ Varen met het Iacht van den Twisthoeck af nae d'ooster wal toe.

+ Crijgen volc int ghesicht aen de ooster wal van de Straet daer sy mede te spraeck quamen.

+ Verhael van t'ghene haer met het volck passeerden.

+ Crijghen Informatie van de gheleghentheyt van de straet ende de Tartarische Zee.

[p. *9]

[fol. 13r]

dese Straet ende het landt, ⁺ seyden ons nae het segghen van onsen Tolck, die soo wy in ander dinghen ondervonden hadden haer niet al te wel in alles te deghen verstaen conde, dat dit een cleyne Zee was, maer daer door wesende soo had men een groote wijde Zee: Wy vraechden haer oock of sy onder den groot-Vorst van Ruslandt saten, seyden neen, noch dat sy hem niet en kenden, ende en wisten oock gantsch van geenighe plaetsen als van Pitzora, Pitzano noch oock Vaygats yet te segghen, dan gaven Vaygats een ander naem, soo dat het schijnt onder henlieden met sulcken naem niet bekent te wesen, noch van de Ruschen insghelijcks alsoo niet ghenoemt en wort, ghelijck als wy oock te vooren van haer verstaen hadden: Seyden oock mede dat op Vaygats sonderlinghe gheen volck en woonde: dan sommighe van henlieder Iaghers, die haer aldaer hier en daer een ofte twee onthoudende zijn: Sy wisten wel te segghen van Rusche Loddinghen, daer t'schijnt sy eenighen tijt van't Iaer met handelen: want verstaen wat ghebroken Rus, ghelijck als ons oock de Rusche cruycen te vermoeden gaven, datse daer moeten traffijckeeren: Seyden datse in haer Dorp alderhande vel-werck hadden als van Vosschen, Maters, Sabels en dierghelijcken: in somma soo men daer op toe leyden, men souden daer metter tijt wel goede vriendtschappe ende onderhandelinge met te weech brenghen, maer de handelinghe (soo men daer alleenlicken om quam) en souden d'oncosten niet vierendeel waerdt zijn: want het schijnt altemael te wesen een arm miserabel ende mismaeckt volck. Vraechden haer oock nae de gheleghentheyt van t'ijs ende den tijt van den Somer aldaer, seyden datter over thien ofte twaelf daghen gheen ijs met allen soude wesen, ende dat men noch ses weecken souden hebben sonder van vorst te weten, maer dien tijt verloopen wesende, soo begonst het weder te rijpen. Wat nu henlieder persoonen ende habijten is beroerende, waren van persoons ende ghestaltenis halven van cleyne ende middelbare statueren, plat ende seer difforme van aensicht, cleyne ooghen, gantsch gheen baert altoos, welcken sy (naer men ons seyden) uyt trecken voor een fraeyicheyt, met een peck swart ende seer slecht en glat hayr tot over d'ooren hanghende: hebben een seer swarte ende leelicke coleur ghelijck de Mulaten van Spangien, doch de swarticheyt is in de gront rosachtich aen te sien, dat mijns bedunckens principalicken moet comen van des winters in haer holen in den roock te sitten: ⁺ de habijten zijn van vel-werck, t'hayr ofte wol binnewaerts ghekeert ende t'bloot buyten, hebbende de handt-schoenen aen de mouwen vast diese alsoo uyt en aen connen trecken, zijnde insghelijcks de Cappen ofte keuvelen, diese op't hooft draghen, aen de rock vast: de boxen zijn ghelijck als sommighe Landt-lieden in Hollandt: noch draghen van bovenen af slecht eng neer gaende tot in de schoenen, hoe wel dat hare schoenen daer mede vast aen waren: Etlicke hadden bonte huyven op het hooft, ghelijck als d'Emder vrouwen draghen: Eyntlicken schenen Apen en Monstren te wesen, ende hadden al te samen boghen en pijlen der Persianer niet onghelijck, ghelijck als ickse in Indien wel ghesien hebbe: waren fluxe mannen en seer lichtvaerdich int springhen, en thoonden een stoute couragie en raddicheyt van lijf en leden, spronghen als jonghe ongetoomde Heyngsten, met een dappere wackerheyt int wacht houden van om ende wederom te sien, soo datse Bellicceus schijnen te wesen: ende wat het loopen is belanghende, daer en isser gheen uyt den onsen, diese daer in souden connen achterhalen: Hadden de sleetkens seer different van die van de Lappen ende Ruschen van Kilduyn, want waren bynaest waghens ghelijck, verheven, hebbende onder en boven een omligghende randt, zijnde alsoo met stijlen aen den anderen vast, en soo voorts oopen en doorluchtich, welcke schijnen haer des Somers zijn dienende om t'een en t'ander te vervoeren: dit volck naer't scheen, en hebben gantsch geen ghebruyck van Visscherije ofte van te varen, maer leven alleen van de jacht ende het wildt ghedierte, soo ghenoech te vermoeden is, want en hebben in gheenighe van alle dese plaetsen eenighe teyckenen connen vermercken van Schuyten, ofte datse haer ter Zee gheneeren, noch van huysen ofte hutten aen de zee-cant, ende om dat wy niet meer en conden verstaen, als oock dat ons volck qualick in de Iacht te houden was, waer door sy qualick langher wilden stal houden, namen oorlof ende ginghen weder in ons jacht, latende int afsteecken de trompet blasen, ⁺ waer van sy int eerste schenen te verschricken, ende het op een loepen wilden stellen: maer verstaende dat het een vriendtlick afscheyt was, quamen al te samen op den Oever loopen, strijckende de capproenen van't hooft, neyghden ende booghen haer met een ghecrijs ende smijten der handen, als tot een Adieu, waer mede wy weder daer vandaen scheydden, ⁺ ende ons docht dat wy met dese informatie als oock met het ghene wy meer ghesien ende ondervonden hadden, ghenoech van alles versekert waren, latende t'voorder ondersoecken nae, ende keerden alsoo blijdelicken weder naer boordt daer wy ontrent des middernachts quamen, brenghende een blijde boodtschap ende goede tijdinghe.

Den eersten Augusti des Maendaeghs creghen eenen zuyden wint met goet weer, ⁺ waer mede wy de anckers op lichten, ⁺ doende onsen Cours naer binnen toe, zeylende alsoo tot den middach, tot ontrent een half mijl voorby de Cruys-hoeck, alhier comende creghen eenen donckeren mist in sulcker voeghen dat wy niet en derfden voorderaen loopen, wiepen het ancker uyt om de claerte te verwachten: Wat naer den Middach claerdent weer op, ende ginghen wederom t'zeyl: Comende ontrent deeldach by de Tvvist-hoeck, alwaer noch seer veel ijs over al vol en dick lach, als oock nae het noordt noordt-oosten ende noordt-oosten, ende alle die contreyen over, het welcke met desen wint weer nae die quartieren heen dreef, soo dat wy onsen Cours belanghende, claer water behielden, liepen van de Tvvist-hoeck af, oost over naer den uytersten hoeck van de ooster wal toe, al waer wy by quamen tot op een vierendeel mijls en minder aen op seven vaem diepten. Wy

+ Creghen Informatie van de gheleghentheyt van de straet ende de Tartarische Zee.

+ Ghedaente ende habijten vant volck aen de Straet van Nassau, Samoyeden ghenaemt.

+ De Samoyeden verschricken vant blasen der trompetten.

+ Comen met het Iacht weder blijdelicken aen boordt.

+ Augustus

+ Zeylen met de Schepen de straet innewaerts aen.

[fol. 13v]

bevonden dat desen hoeck hem van het vaste landt afscheydde, ⁺ makende alsoo een Eylandeken dat ontrent een Gooteling schoot van de wal verscheyden leyt, sonden ons Iacht daer nae toe, om aldaer een Caep met een ton op te setten, ende sy daer comende loodden t'water rontsom t'Eylandt, ende vonden dat het op het minste stijf twee vamen diepten hadde, in voeghen dat het seer bequaem is, om des noodich zijnde, aldaer te moghen legghen, voor alle winden beschut, ende om end' om te wijcken, want het Eylandt is hoogh, doch is boven een vierendeel mijls groot niet: Waren daer aen de noordt-zijde tot ontrent op een roerschoot oft wat meer by aen, op twaelf vamen diepten: Crijghende aen de oost-zijde weer seven ende acht vamen, altemael stec-grondt. ⁺ Dit Eylandt noemden wy het Eylant van Maelson, ter ghedachtenis ende eere der Heeren Doctor Francois Maelson, Raedt Ordinaris neffens sijn Excellentie (als eender die om dese Vaert t'effectueeren, niet weynich ghebesoigneert heeft) ende den hoeck, de Ton-hoec. Van hier af soo streckt het landt weder oostwaert aen, zijnde altemael een vlack landt als het voorgaende: De Ton opgherecht wesende deden onsen Cours de Custe langes oost aen, ⁺ hebbende eenen zuydt-westen ende westelicken wint met schoon warmachtich weer ende slecht water: Wesende buyten de Straet van Nassau in de ruyme Tartarische ofte nieuwe Noordt-Zee, die in de coleur, water, wijtte, ende schijnsel, de Spaensche Zee gantsch ghelijck was, soo dat de selfde onghetwijffelt (sonder eenich beletsel te vermoeden) is streckende tot naer China, Iapon, ende omligghende contreyen heen: Zeylden aldus by de vier mijlen weeghs langhes de Custe heen die over al seer schoon is, ⁺ te weten een vierendeel mijls van't landt af, op seven, acht, negen, thien vamen diepten, zijnde altemael een slecht vlack landt niet te hoogh met bochten ende inwijcken: Ontrent vier mijlen ghevaren hebbende saghen het landt een stuck weeghs weder zuydtwaerts in strecken, met eenen grooten inwijck ofte Bay, die daer naer weder aen d'ander zijde, soo veer als men beooghen conde scheen uyt te comen, maeckende t'schijnsel van een Eylandt, doch en conden de gewisheyt niet weten, om dat wy't van de Custe moesten afwenden door de wints halven: Aldus zeylende saghen weder van alle weghen soo wel by t'landt als t'zeewaerts in, ⁺ groote menichte van ijs drijven, dat het ons een afgrijsen om sien was, waer onder schossen waren als gheheele Eylanden met heuvelen en berghen die hondert Iaer schenen out te wesen, ende waren aen te sien dat het onmoghelick was van van inder eeuwicheyt te moghen smelten: Creghen alhier zijnde weder eenen oostelicken wint, soo dat wy't van de Custe moesten af wenden t'zeewaerts in, ⁺ ende ontrent anderhalf mijl weeghs van't landt af ghezeylt hebbende, wierpen t'loodt uyt ende vonden 80. vamen diepten met een oprecht blau lasuer water, waer by het ghenoech versekert en gewis blijft, een afgront ende openbare Zee Oceaen te wesen: alhier creghen weder mist, soo dat dit onse meeste quellinghe ende perijckel is, die wy op alle dese Voyagie moghen hebben, dat men alle ooghenblick belet ende verhindert wort (soo van mist, ⁺ nevel, dijsinghe en andere dampen en vapeuren die de Son t'elcken op heft) om van hem te mogen sien. Teghens den avont liep de wint weer zuydelicken en zuydt-west, doch met een slappe coelte, zeylden altoos langhes t'landt heen, zuydt zuyd-oost ende zuydt-oost aen, al hoe wel wy het landt soo perfeckt niet en conden sien, dat wy daer eenighe Revieren ofte openen souden hebben moghen onderscheyden, om dat ons den dijs ende dampen altoos faxeerden: ⁺ Het landt was noch altemael aen te sien, te wesen een vlacke landouwe niet te hoogh, en gantsch kael boven op, gheliijck al het ander dat wy te vooren ghesien hadden: Hadde hier en daer binnen int lant etlicke ghebergten, die men boven het ander landt heen siet, maer even wel oock niet te hoogh, zijnde altemael vlack ende lanckwerpich, ghelijck als het hooghe landt dat men siet by oosten t'Eylandt Toxar. Zeylden noch alle dien dach ende aenvolghenden nacht door het ijs heen, dat over de gheheele Zee vol en dick dreef, t'welcke ijsselicken ghenoech om sien was: ⁺ dese nacht saghen wy een Sterre int zuydt zuydt-west ende was de eerste die wy ghesien hadden, naer dat wy de Noordt-caep ghepasseert waren, maer en conden de Maen noch niet vernemen, al hoe wel het in de Conjunctie van een volle Maen was.

Den 2. des Dingsdaeghs gheduerende noch den selfden wint met goet schoon weer, hadden noch al even veel ijs de gheheele Zee over: zeylden boven een vierendeel mijls niet van de wal af oost zuydt-oost daer langhes heen: het landt was noch al laech ende vlack ghelijck alst voorgaende, niet steenich maer vlack afgaende, ende scheen aen de watercant van wit zant te wesen: liepen op 6. 7. vamen diepten zant-grondt, altemael een schoone Custe, maer gantsch toe ofte beslooten sonder eenighe openen ofte Rievieren te hebben, het water was soo claer dat wy op de ses seven ende acht vamen perfectelicken de grondt conden sien, ja dat meer is de crabben daer op sien loopen, ⁺ ghelijck als ick het selfs met het loodt in de handt ende door een sonderlinghe curieusheyt ondersocht ende neerstelicken opghelet hebbe: zeylende aldus tot over de middach, crijghende hoe langer hoe meer ijs, in voeghen dat wy ons in een singhel van ijs bevonden, daer wy tot geenighe plaetsen open in en saghen om door te raken, dan alleenlicken de selfde wech daer wy door heen in ghecomen waren, zijn van noots halven ghedwonghen gheweest weder te rugge te keeren, waeromme voor ons namen eens te ondersoecken, oft wy met t'zeewaert in te loopen, ⁺ beter cans conden crijghen om daer door te gheraken, want langhes de wal heen was het, nae wy't hier bevonden, sonder hoop: Wy hadden ghezeylt naer onse gissinghe, langhes de Custe heen, tot hier toe ontrent 17. ofte 18. mijlen weechs van de Straet af te rekenen, sonder oyt eenige apparentie van Revieren, Havenen, Bayen ofte Eylanden te vinden, om t'Schip te moghen barghen: alhier namen wy de hoochte van de Son op 70. graet, al hoe wel wy meest van Vaygats af z.o. ende z.o. ten o. aengezeylt hadden, so dat dese fauten comen aen het schricken der naelden van de Compassen,

+ Wtersten hoeck van de ooster-wal, zijnde een Eylandeken, alwaer sy een Ton oprechten, waerom deselfde de Ton-hoeck ghenaemt hebben.

+ Maelsons Eylandt ende waerom alsoo genaemt.

+ Comende in de Tartarische Zee, van haer de nieuwe Noordtzee gheheten die in alle teyckenen die Spaensche Zee geghelyck is.

+ Loopen langhes de Custe oostwaerts aen.

+ Comen wederom ront om int ijs.

+ Vinden ontrent anderhalf mijl van de wal af 80 ende meer vamen diepten.

+ Zijn seer gequelt van de mist.

+ Ghelegentheyt ende gedaente vant lant aen de Tartarische zee.

+ Crijghen weder een Sterre int ghesicht die sy van de Noort-caep af niet ghesien hadden.

+ Ian Huygen peylt de diepten van de Zee ende mocht op seven vamen diepten (door de grote claerheyt ende souticheyt vant water) de Crabben perfectelicken op de gront sien loopen.

+ Moeten weder om keeren om de Schepen voor het ijs te barghen.

[fol. 14r]

ghelijck als wy het ghenoech aen de Son ondervindende waren: Van hier af namen onsen Cours weder te rugge met eenen oostelicken slappen wint n.n.w. ende daer na tegens den avont n. ende n.n.o. aen, om dat de wint wat ruymde, t'zeewaerts in, altoos door het ijs heen en weer, met loeven en dragen, hebbende dicwils ende den meesten tijt sulcken mist dat wy qualick een schips lengte voor ons uyt sien conden, het welcke oorsaecke genoech is, om een verschricken aen te jaghen, principalicken soo daer een vaer-weer onder quam, daer niemant ter Zee een uyre af versekert is: Zeylden aldus den gheheelen dach over sonder oyt eenighe open plaetse int ijs te vinden, daer wy door t'zeewaert in mochten loopen, oock mede hoe wy meer t'zeewaert quamen, hoe wy meer ende meer ijs vonden, ende over vallende ons den mist, in sulcker voeghen dat wy door faute van ghesicht alle ooghenblick op't ijs zeylden, dat het al schudden en beefden wat int Schip was, t'welcke door de veelheyt niet moghelicken was te schouwen, ⁺ streken onze zeylen neer, ende hadden liever onder ende met het ijs heen te drijven, dan daer met perijckel en schade door te zeylen: oock mede soo was de stilte ons een groot behulp ende troost, want soo ons een Storm over ghecomen ware, souden in een ghenoechsame noot ende perijckel gheweest hebben: Aldus eenen tijt sonder zeylen ghedreven hebbende wordent eens claer weer, ende saghent noch aen alle canten over al vol ijs ligghen, soo dat het altemael een witt Zee scheen te wesen, waer door wy ghedwonghen waren, den wech naer Vaygats te kiesen daer het minste ijs scheen te ligghen, het welcke was den wech daer wy door heen ghecomen waren, zeylden aldus den geheelen nacht (hebbende weer eenen oostelicken wint) met het Fock-zeyl alleen, om minder vaert te maken: Naer den middernacht creghen eenen grooten reghen ende doncker weer, met westelicke winden, gheduerende aldus tot des anderen daechs.

Aldus door 't ijs zeylende saghen sommighe Morsen ofte Zee-paerden op de schossen ligghen, waer van d'Ammeraels volck een af schooten met een roer, soo dat hy gewont bleef, ende meenende datse hem genoech ghetreft hadden om te crijghen, setten t'Iacht uyt ende hebben hem vervolcht, ⁺ in sulcker voegen datse hem noch daerenboven met een Harpoen-ijser int lijf jaechden, hem alsoo eenen tijt lanck, met ghenoech bots vast nae sleepende, niet te min en conden hem noyt overweldighen, want weerden hem soo dapperlick, dat hy vijf ses mannen, die int Iacht waren, ghenoech te doen gaf, jae sprongher noch ooc teghens aen, al hoe wel sy hem met bijlen, haecken en riemen lustich te keer ginghen en mocht even wel al niet helpen, want greep de haecken in sijn pooten ende beetse met de mont soo crom, al hadden het spelden gheweest, ende spronck tegens de Iacht op, slaende sijn tanden over het boort heen, om die om te halen, soo datse hem met groote moeyten ende perijckel van't boordt gheweert hebbende, blijde waren dat sy hem weer verlieten, naer datse daer wel anderhalf uyr met alle man teghens ghevochten hadden, zijnde daer toe noch so dapper gewont dat hy niet dan enckel bloet uyt en blaesde, ende het water root maeckte, alle t'welcke ons onghelooflick soude gheschenen hebben, soo wy't met onsen ooghen niet aenghesien en hadden. Dese beesten zijn van maecksel ende ghedaente ghelijck als de Robben ofte Zee-honden, ⁺ doch veel lijvigher ende onghelijck grooter, want hebben een lijf aen te sien als sy op het ijs ligghen te bakeren, ghelijck of het een wol-sack ware, jae grooter als een groot vries paerdt, hebben twee groote tanden uyt de mont nederwaerts steecken die gantsch ghelijck zijn, als van yvoiren been, soo datmense eer met recht mach noemen zee-Oliphanten dan Morsen ofte zee-Paerden: dese beesten vint men over alle dese contreyen seer abondant, namelicken by het landt van Nova-Zembla als wy van de Ruschen verstaen hadden die deser beesten tanden in grooter estijme houden, jae waerdigher als t'yvoiren been, waerom in Ruslandt veel ghetrocken worden.

Den 3. des woensdaechs begonsten weer wat minder ijs te crijghen ende een claerder water, met westelicke winden, hebbende een doncker mistich weer, gheduerende alsoo den gheheelen dach, ghemoeten noch hier en daer veel en seer groote schossen en velden ijs: zeylende aldus tot ontrent den avont-stont sagen westwaert van ons lant ligghen, ende ons dochte dat het een open maeckten, ghelijc als een Reviere ofte Haven, ⁺ waer door wy goet vonden t'ondersoecken oft men aldaer eenighe Reeden mochte vinden, om het claer weer te verwachten, ende te besien hoe hem t'selfde met het ijs wilden aen stellen, zijnder alsoo laveerende naer toe gheloopen, op 20. 18. 16. ende 10. vamen diepten, altemael steck-gront tot op een moschet-schoot naer de wal: daer dicht by comende, saghen dat het hem op dede als een Eylandt, ghelijck als wy't oock daer na ondervonden te wesen, liepen daer aen de oost-zijde by in: ⁺ loopende onder de noort-ooster hoeck in een wijcxken, alwaer wy't setten voor een singhel-strandt op vijf vamen diepten steck-grondt, te weten een steen-worp van de wal af. Dit Eylandt waren wy te vooren voorby gheloopen: doen wy langhes de Custe heen quamen, ende hoe wel wy alsdoen ghenoech vermerckten dat daer een wijck ofte Bay innewaerts aen liep, die voorder aen om crommende, weer uyt scheen te comen, makende alsoo een Eylandt, niet teghenstaende, overmits dat (al eer wy aen d'ander zijde quamen) wy om des wints wille, wat t'zeewaert af moesten wenden, in sulcker voeghen dat wy't daer naer, van verre van het Vaste-landt niet en conden onderscheyden, soo en hebben wy daer gheen gissinghe meer op ghemaeckt ghehadt: Dit Eylandt leyt van de Straet van Nassau af, te weten, by oosten Maelsons Eylandt, ⁺ stijf vier mijlen weechs, heeft van buyten aen te sien ontrent een cleyne mijl in de lengte, ende het landt verthoont hem van buyten aen in de streckinghe, ghelijck als de Custe van't Vaste landt, is by de twee cleyne mijlen groot int omgaens, zijnde van een moy schoon Canael ofte stroom omcinghelt, over al van goeder diepten met steck-grondt, leyt verscheyden van het Vaste landt ontrent een half mijle weeghs, het gat vande oost-zijde streckt w. noordt-west innewaerts aen, crommende

+ Strijcken alle de zeylen ende laten de Schepen met het ijs op Godts ghenaden heen drijven om datse door de ghestadelicken mist niet van haer sien conden.

+ Vechten met haer vijf of sessen wel anderhalf uyr lanc teghens een Morse ofte Zee-paerdt sonder dat nochtans te cunnen overwinnen.

+ Ghedaente van een Morse.

+ Ontdecken seer miraculeuslick een bequame ende wel gheleghen Haven daerse haer voor't ijs in barchden.

+ Ondeckinghe van't Staten Eylandt.

+ Verclaringhe van't Staten Eylandt ende het lant daer om geleghen.

[fol. 14v]

alsoo om, tot aen de west-zijde, daer't weder noorden aen in Zee loopt. Dit Eylandt heeft van de binnenzijde rondtsom, wel tot vijf ofte ses plaetsen wijcken, met schoone singhel-stranden van grauwe keesel-steenen, te weten, tusschen uyt stekende steyle ende seer hooghe steenrotsen in, in alle de welcke men anckeren mach, tot op een steen-worp nae aen de Strandt, op vier ende vijf vademen, zijnde t'water aldaer soo claer, dat men de grondt ghenoechsaem mach beschouwen, of daer eenighe vuylicheyt onder is. Ontrent te middeweghen van't Canael, heeft men aen't vaste landt een moye zant-baey, zijnde de reste van't ander vaste landt, een slechte Custe ende landouwe, doch op plaetsen met afghebickte ofte steyle steenrotsen aen de water-cant. Nu beroerende t'Eylant, is altemael aen de binnen zijde van hooghe, steyle, uytstekende, gehackelde, grauwe steenrotsen, waer tusschen men de voorsz. wijcken heeft, zijnde boven op over al van een steenachtighe aerde, de welcke aen te sien is, ghelijck of sy verbrandt ware, dat ick gisse alsoo van kouwe ende t'sneeu veroorsaeckt te wesen, gelijck wy't meest over al op de steenachtighe plaetsen oock ondervonden hebben: Heeft hier en daer wel etlick gras, maer is bol en mosachtich op te treden, het welcke alsoo op de steenighe aerde van de vuylicheyt ende t'stof ghegroeyt schijnt te wesen, zijnde noch oock op plaetsen met cley-gront vermenght. Vonden daer gantsch gheen ghedierten altoos: dan saghen daer een ofte twee Veldt-vincxkens vlieghen, ende een doodt ligghen: Maer daer laghen menichte van Doodts-hoofden, ende beenderen van Zee-paerden ofte Morsen, die uytnemende groot waren, als oock andere dierghelijcke beenderen die van Rheenen schenen te wesen, de welcke aldaer, soo te vermoeden is, des Winters over t'ijs heen moeten comen. ⁺ Op dit Eylandt, als oock op't Eylandt van Maelson, vindt men soo tusschen de steenrotsen in, als boven op, onder de steenen ende d'aerde, een soorte van bergh-Cristal, het welcke onse gasten by menichten daer uyt crabbelden, somwijlen met het minerael daer noch vast aen ghehecht, ende by tijden, by cleyne stucxkens, die t'eenemael gheslepen Diamanten schenen te wesen, ⁺ oock etlicke als Taffels, andere als puncten, ghelijck of sy ghepollijst ende bereydt hadden gheweest, soo datter voorseker een materie van bergh-Cristal schijnt te wesen, dan is bros int breken, t'welcke mijns bedunckens veroorsaken moet, d'overdadighe koude clymaet, daer't onder leyt, als oock datter de Son gheen cracht en heeft, om t'selfde tot volcomen perfectie ende rijpte te brenghen: Is niet teghenstaende, een dinck om te verwonderen, ghemerckt de hoochte van het landt, ende naebyheyt van de noorder Pool, daer't op gheleghen is, soo dat men soude segghen onnatuerlick te wesen, alhier eenighe mineralen te hebben: In summa, dat dit Eylandt altoos eenen goeden wijck ende troost is, om hem met de Schepen te moghen barghen, ende voor alle winden rondtsom te wijcken, al hoe wel wy daer sommighe groote schossen ijs vonden, herwaerts ende derwaerts drijven, die altemets met een malende stroom wel dicht by't Schip comen, maer en brenghen gheen cracht aen, om eenighe schade te doen, soo dat men daer ghenoech af versekert is. ⁺ Wy noemden dit Eylandt ter eeren der HEEREN STATEN, Het Staten Eylandt, tot een eeuwigher ghedachtenisse, de wijle wy t'selfde in haren naem, ende van weghen sijn Excellentie van Nassau ontdeckt hebben, wiens bynaem wy met recht de Straet van tusschen t'Vaste landt ende t'Eylandt Vaygats toegheeyghent hebben.

Den 4. des Donderdaeghs, hadden noch al t'selfde mistich, doncker ende vochtich kout weer, ⁺ met noordelicke winden, gheduerende alsoo den gheheelen dach, voeren des naemiddaeghs eens aen't vaste lant, by de zant-Baey, maer en saghen daer gants gheen schijnsel van huysen ofte volck, doch vonden daer twee houten Afgoden, ghewent met het aensicht teghen het oosten, met een Rhinnen hoorn ofte twee, die daer soo het scheen, voor gheoffert laghen. ⁺ Sagen oock hier en daer gheclooven hout, ende t'spoor van sleeden ghereden te hebben, als oock half verbrandt hout: Waer by ghenoech te verstaen is, dat daer somtijdts luyden comen: Dencke dat het altemets is om barnhout te soecken, dat alhier in groote menichte aen de Strandt van de voorsz. zant-Baey ghevonden wordt, ja Boomen met wortelen met al, hoe wel wy op het landt noyt eenighen boom ofte plandt hebben connen vinden, dan alleenlicken op plaetsen, gras, ende veldt-cruyderen, soo dat het een vreemt naedencken gheeft, van waer soo grooten menichte van drijf-hout sijn hercomste heeft. T'landt is altemael een schoone landouwe aen te sien, van goet cley ende zant-grondt, ende is van de zant-Baey af, tot nae de Zee toe, clippich ende steenrotsich aen de water-cant. Heeft oock sommighe doorloopende Beecken van versch water, die door de zant-strandt tot in de Zee uyt loopen. Saghen daer weynich ghedierten, ⁺ doch een maniere van Eyndt-voghelen, ghelijck als Rot-gansen ende Bergh-eynden waren daer veel, die wy altemets op d'Eyeren beliepen, die sy alhier soo't schijnt, des Somers uyt broeden, ende onthouden haer meest aen de water-cant: Ende op't landt heeft men sommighe Velt-vincxkens van een bonte coleur. Vonden daer over al groote menichte van Vossche keutels, ghelijck als wy die oock op alle andere plaetsen altoos ghevonden hebben, ende gheloove wel, de selve oock te wesen van Maters ende Sabels, die haer alhier over al, nae de maer is, onthoudende zijn, ende om dat het mistich was, en conden anders gheen bescheydt meer sien. Ick nam een van de houten ^* Afgoden met my int Schip, tot een Monster. Vonden insghelijcx alhier op de steenrotsen sommige steenen van't bergh-Cristal, Diamants-ghewijs, doch soo veel niet, noch en waren oock niet vast aen den steen ghegroeyt, als op't Staten Eylandt, alwaer daer van onse gasten alle daeghs meer ende meer ontdeckt ende ghevonden worden, soo dat het schijnt dat alle de steenrotsen van dese contreyen, daer mede doorgoten te wesen, ende groote abondantie van hebben, soo daer Bergh-gravers by waren om die t'ontdecken ende uyt te graven. Teghens den avondt-stondt quam daer ontrent een

+ Vinden een soorte van berch-cristal op het Staten Eylandt.

+ Bergh-Cristal, gheslepen Diamanten gelijck.

+ Oorsake van de naem vant Staten Eylandt, als ooc van de Straet van Nassau.

+ Varen by't Staten Eylandt eens aent Vaste landt om kennis te crijghen.

+ Verclaringe vant selfde landt, ende t'ghene haer daer bejeghende.

+ Vinden Rot-gansen ende ander bergh eynden, die daer de eyeren uyt broeden.

* Desen Afgodt mach men sien tot Enchuysen, by den voor ghemelden Docter Paludanum, als hem dat voor een vremdicheyt tot sijn Camer vereert hebbende.

[p. *10]

[p. *11]

[fol. 15r]

uyr of anderhalf een claerte, maer des nachts wierdt het weer mistich, en doncker, als vooren.

Den 5. des Vrydaeghs hadden noch al den gheheelen dach mist, met eenen oostelicken windt, die seer vochtich en kout was, ende daer dreven noch al menichte van schossen ijs int Canael daer wy laghen, die met de wint ende maelstroom gints ende weer gedreven worden, ende onder andere, soo quam daer een schosse by ons Schip aen de grondt, welcker dickten wy uyt curieusheyt gingen meten, ⁺ ende hadde over de vijfthalf vaem onder water, ende by de twee vamen boven water, even wel soo gheraeckten sy met der tijdt aen stucken, die daer altemets af braken, ende wech morselden. Van desen doen, waren daer veel die hier en daer aen de clippen ende op d'ondiepten vast bleven sitten, om datse niet vloten en mochten, door d'uytnemende dickte ende grootte, van de welcke in Zee dreven, ghelijck als gheheele velden, van drie oft vier Marghen landts groot aen te sien, soo dat desen drif-ganck van het ijs, met de ghestadighe mist, dese Vaerdt schroemachtich maeckt, al hoe wel ick als nu niet en twijffele, ofte de selfde is wel doenbaer, soo men maer t'Zeewaerts vrye passagie van't ijs heeft, ghelijck als het mijns bedunckens voorseker te vermoeden is. Teghens den avondt was het een poos claer weer, maer en duerden niet langhe, soo dat den mist wederom de over-handt nam, gheduerende alsoo den gheheelen nacht over.

Den 6. des Saterdaeghs was het altemets een wijle schoon weer, maer teghens den avondt worden het weer gantsch ende gheheel kout en mistich, altoos met eenen oostelicken wint: Waren met de claerte eens op't Eylandt, ende saghen een goet stuck weeghs in Zee, alwaer het ijs seer ghemindert was, soo dat wy maer hier en daer sommighe enckele schossen ijs saghen drijven, waer mede weder eenen beteren moedt begonsten te crijghen. Alhier wesende, hoorden van d'ander zijde aen't Vaste landt roepen, ende daer nae toe siende, ⁺ saghen een Man staen wencken met eenen witten doeck ofte Rheens vel, waer door wy terstont daer nae toe voeren met de Iacht, om te besien watter gaens was. Daer by't landt comende, saghen dat daer een Man ende een sleetken stondt, met twee Rhinnen daer in ghespannen, die soo't scheen, aldaer quam, om barn-hout te soecken, van't drijf-hout dat daer aen de strandt van de zant-Baey abondant leyt. Nu wy op't landt springhende om hem te spreken, hebbende met ons ghenomen Broodt, Kaes, ende Brandewijn, om hem met alle vriendtschappen te nooden, ende aen te locken, en conden soo haest niet by hem comen, dat wy hem conden beraecken, want als hy ons op het landt sach (al hoe wel wy t'gheweer in de Iacht hadden laten ligghen, om hem niet te verveeren, stelden hem terstont op der loop, jaghende sijn Rhinnen met sulcker vaert voort, dat sy vlooghen of het Schimmen hadden gheweest. Wy joeghen hem met ons twee, dryen een groot stuck weeghs naer, roepende dat hy stal wilde houden, maer en wilde gheensins blijven staen, even wel sach altemets wel eens om, ende wees ons dat wy hem volghen souden, willende misschien daer mede te verstaen gheven, naer ons dochte, dat wy by den hoop souden comen, doch wy verlooren hem met der haest uyt het ghesicht, in voeghen, dat wy gantsch gheen spoor ofte voetstappen altoos en conden onderscheyden, ende siende dat wy gheen voordeel en deden, als oock dat wy gantsch gheen apparentie altoos van Huysen ofte geenighe wooninghen conden vermercken, zijn weder aen boordt ghekeert, sonder yets meer uyt te rechten.

Den 7. begonst het weer wat beter ende warmer te worden, dan het van te vooren gheweest hadde, loopende de windt naer't zuyden, doch met een slappe koelte, ende meest stilte, even wel donckerachtich, als oock altemets mistich ende dijsich weer, maer niet soo vochtich kout, als de voorgaende daghen, soo dat het ons een onghewoonte was. En saghen als nu gantsch gheen ijs int Canael by ons drijven, t'welcke wy ooghenschijnlicken hadden sien smelten, ende t'eenemael consumeeren, al hoe wel dat het verveerlicke groote ende gheweldighe schossen waren, soo van grootte als van dickte, de welcke nae Menschen vernuft, onmoghelick schenen te moghen smelten, willende oogh-merck nemen op den tijdt van't Iaer, ende de nae-gheleghentheyt des Pools, niet teghenstaende, hebben t'contrarie hier van voor onsen ooghen ghesien, ende dat noch binnen den tijdt van twee daghen: Want hadden als doen noch menichte van schossen ijs om ons drijven, van vier, vijf, ende ses vamen dick, ende groot naevenant, die wy gantsch end' al in dese twee daghen saghen morselen, ende tot niet verdwijnen, het welcke ons een seer vreemdt mysterium ende nieuwicheyt scheen te wesen. Saghen niet te min noch sommighe schossen ijs hier en daer in Zee drijven, ⁺ doch niet te veel, en in sulcker voeghen, dat wy de meeste vreese, dies belanghende, begonsten achter den rugghe te stellen, verhopende met Godes hulpe, een ruyme ende clare Zee te vinden, om daer door een sekere ghewisheyt te vermoeden, van een oopen ende onverhinderde wech, met een vrye passagie te hebben naer China toe.

Den achtsten des Maendaeghs was het een weynich claerder weer, als de voorgaende daghen, doch hadden noch even wel des morgens wat mist, ende daer naer altoos eenen bedeckten hemel, met een goede koelte van uyt den Westen. Waren eens op het Eylandt, om in Zee te sien de gheleghentheyt ende ghestaltenisse van het ijs. Saghen noch wel veel schossen drijven, hier en daer, enckel verspreydt, doch met ghenoech oopens, om die te moghen schouwen, en daer gheen schroemen noch vreese voor te hebben. Quamen alhier met dese claerte, (die wy noch noyt van te vooren soo goet, noch oock soo claer ghehadt en hadden) insghelijcks oock te sien, ⁺ dat het landt ontrent een half mijl weeghs oostwaerts aen eenen Inwijck maeckten, schijnende van verre een Reviere te wesen, ende om ons hier van te versekeren, ende in gheen twijffel te blijven, soo zijn wy daer met het Iacht eens nae toe ghezeylt: nu daer by comende, saghen wy

+ Sien het ijs van by de 7. vamen dick in een corten tijdt en met een kouden mist morselen ende gants vergaen.

+ Worden van een Samoyeet ghewenckt, maer daer by comende om hem te spreken, begaf hem op de vlucht.

+ Crijghen weder een goeden moet, om een claer vaer-water t'ontdecken, sonder eenich belet, de wech nae China toe.

+ Varen met het Iacht van Staten Eylandt af, om een Baey t'ondersoecken die hem oost waerts aen verthoonde.

[fol. 15v]

dat het maer een zant-Baey was, in de welcke een drooghe Beke, t'eenighen tijde, met d'afwateringhe, ende het smelten van het sneeu, sijn lossinghe scheen te hebben, alwaer eenighe Loddinghen ofte andere Schuyten hare vaert moeten maken, want vonden alhier op den hoec van de Zee-cant, te weten, op eenen hooghen steenighen heuvel, ⁺ een Guarde ofte Caep staen, van opghestapelde steenen, die daer onghetwijffelt met Menschen handen ghestelt was, de welcke al een goet stuck weeghs t'Zeewaerts in, met claer weer, een goede verthooninghe maeckten, waer door ghenoechsaem te vermoeden is, dat alhier eenighe vaert moet vallen, doch van waer, ofte op wat maniere en conden niet te verstaen comen: Want wy anders gheen teyckens, nochte eenighe andere apparentie van huysen ofte Menschen meer conden vernemen. De Custe begonst van hier af voortaen (aen de Zee-cant) nae't scheen, zandich te worden, wesende van hier af, tot daer wy met de Schepen laghen, altemael steenclippen ende steenrotsen: Doch t'landt was altemael een heerlicke schoone ende vlacke landouwe van schoone cley-gront, maer kael van gheboomten, als alle t'voorgaende, hebbende alleenlicken, hier en daer aen de stranden ende wijcken opgheworpen drijf-hout, ghelijck wy't over al ghevonden hebben, alst vooren dickwils aengeroert is. Vonden alhier noch op etlicke plaetsen, als namelicken, in de wijcken ende scheuren van het landt, gheweldighe berghen van sneeu, als oock niet verre van dese wal af, groote en dicke schossen ijs ligghen, waer onder een veldt ijs was, wel van twee Marghen groot aen te sien. Hier mede zijn wy weder aen boordt ghekeert, sonder yet anders uyt te rechten.

Den 9. des Dingsdaeghs siende dat het ijs in de Zee begonst minder te schijnen, als oock dat den tijdt te mets passeerde, zijn weder gheaccordeert noch eens een tocht t'Zeewaerts aen te doen, om te sien wat gheleghentheyt wy aldaer van't ijs mochten vinden, daer wy nu al seer goeden moedt toe begonsten te crijghen, ⁺ naedemael wy soo bescheydelicken het ijs voor onsen ooghen hadden sien verdwijnen, ende sonderlinghe geen ijs meer ghewaer werden, dan alleenlicken in Zee, wat van de wal af, hier en daer sommige enckele verspreyde cleyne schossen drijven, ende zijn weder (nae dat wy ons met versch water, t'welck daer over al ghenoech, ⁺ en goet te becomen is, van de afwateringhe van't sneeu, soo veel ons noodich was, voorsien hadden) t'zeyl ghegaen, ontrent teghens den middach, hebbende de wint van uyt den westen, met eenen donckeren vochtighen hemel, doch niet te kout, in sulcker voeghen, dat wy in alle desen tijdt (dat wy hier onder t'Staten Eylandt stil gheleghen hadden) noyt eenen claren dach ghehadt hebben, om de hoochte van de Son te moghen peylen. ⁺ Nu buyten t'gat ende onder t'Eylandt vandaen wesende, stelden onsen Cours t Zeewaerts in, noordt-oost ende noordt-oost ten o. aen, ende hadden een uyr ofte twee schoon ende claer water, so dat wy een goet stuck weeghs van ons conden sien, vernemende hoe langs hoe meer minder ijs, in sulcker voeghen, dat wy teghens den avondt-stondt gantsch gheen ijs altoos ghewaer en wierden, ⁺ hoe wel wy als doen niet verre van ons mochten sien, want was weder nevelich, doncker, ende vochtich weer gheworden, doch en was ons als nu soo gheen hert-sweer, dewijle dat wy, naer het hem verthoonende was, een clare Zee ende vrye passagie vonden, hebbende te deser ure naer gissinghe ghezeylt, ontrent by de acht mijlen weeghs, ⁺ te weten van de wal af te rekenen, vonden de diepten van hondert twee en dertich vamen, met schoone cley-grondt, waer door wy gantschelicken weder eene goede hope begonsten te crijghen, dat wy soo goet als voor ghewis eenen ghevonden Vaert, ⁺ ende vrye oopen passagie naer China toe hadden. Terwijlen ick dit was schrijvende, soo claerdent weder wat op, soo dat wy een goet stuck weeghs conden van ons sien: Siet doen saghen wy weder voor ons uyt eenen reghel ofte streeck van schossen ijs, streckende aen beyde zijden int langhe, soo verre als men beooghen conde, maer waren meest ghebroken schossen ende morselen, die gants crachteloos schenen te wesen, doch gheraeckten daer met der haest door, comende daer naer weder in een oopen ruyme Zee ende claer water, ⁺ tot soo verre als men van de Raa af beooghen conde: beginnende oock als doen een holle Zee met opheffende baren te crijghen, die wy noyt van te vooren in dese contreye ghehadt hadden, want hadden te vooren altoos een slechte Zee ende effen water, om dies wille dat het ijs de Zee in dwanc houdt, ghelijck sulcks oock ghenoech in onse quartieren, des winters, in de wateren daer het ijs sijn drif heeft, ondervonden wordt, ende hoe wel wy bynaest weder een weynich verflauden, door't ghemoeten van't ijs, niet teghenstaende, siende dese andere naevolgende teyckenen, ende dat het soo haest voleynde, creghen weder een goede hope ende vreuchde, ons dunckende dat wy daer nu een maels gantsch door waren. ⁺ Alle dit drijf-ijs comt (mijns bedunckens) van de Custe, Baeyen, Inwijcken, ende van de ondiepe gronden, te weten, van langhes de Wal heen, daer't genereert, wordende als dan teghens den tijdt met de windt afghescheurt, ende alsoo gints en weer thien, twaelf mijlen van de Wal af ende aen ghedreven, overmidts dat het door sijn uytnemende groote ende dickte qualick soo haest ghesmolten ende vermorselt can worden, al hoe wel ick nu vastelicken gheloove, dat het selfde noch al te samen vergaet, ende oock al t'eenemael consumeert, naer het ghene wy door d'experientie, in desen Tocht ondervonden hebben, niet teghenstaende, dat het te vooren scheen onmoghelick te wesen: ⁺ al was het schoon dat ons de Lappen ofte Tarters in de Straet van Nassau te vooren versekert hadden, dat het noch al te samen smelten, ende binnen corten daghen vergaen soude, als oock dat men noch vijf ofte ses weken soude hebben sonder vorst: maer dien tijdt gheexpireert zijnde, als dan soo soude het weder op een nieu beginnen te Winteren, welcken tijdt soude comen te wesen, naer onse rekeninghe, van den twintichsten September voort aen, te weten, als de Son aen de zuyt-zijde van de Linea Equinoctiael begint te comen, ghelijck oock, natuerlick ghevoelende, ghenoech te

+ Vinden op een hoeck aen de Zee-cant een Guarde ofte Caep staen van opgestapelde steen, een teycken van Zee-vaert.

+ Sien het ijs voor haer ooghen verdwijnen: hoe wel met een kout weer.

+ Menichte ende seer goet gherief van versch water op het Staten Eylandt.

+ Gaen weder van het Staten Eylandt t'zeyl, Zeewaerts in, om de vorder aen reys te ontdecken.

+ Comende t'Zeewaerts in. vinden de Zee sonder ijs.

+ Hebben acht mijlen weghes van de wal af 132. vaem diepten.

+ Hope ende gewisse teeckens van een onverhinderde Vaert naer China, etc.

+ Crijgen een holle Zee ende opgheheven Zee-baren, een ghewis teecken, van gheen ijs meer in de weegh te wesen.

+ Ian Huygens opinie, van waer al het ijs sijn hercomst heeft.

+ Veradverteringe vande Samoyeden in de Straet van Nassau van dat het ijs alle jaren vergaet ende wech raect.

[fol. 16r]

vermoeden is, alsoo te wesen. Nu zeylden aldus den gheheelen nacht over, altoos met een doncker vochtich weer, doende onsen Cours meest oost ende somtijdts oost ten n. als oock oost ten zuyden aen, om dies wille dat de wint ghescherpt was, ⁺ waerom onsen Cours, t'Zeewaerts in, niet en conden achtervolghen, als wy gheerne ghewilt hadden, sonder nochtans oyt meer ijs te gemoeten, ofte eenich schijnsel daer van te hebben, vindende een clare ruyme Zee, met opheffende baren, ghelijck als d'eyghen natueren des Oceaenschen Zees over al is, insghelijcx een afgrondt van diepten, sonder dat wy met het loot uytworpende, grondt conden beraken: ⁺ Waeromme daer nu gantsch gheen twijffel aen en blijft, ofte de passagie nae China moet vry ende open wesen. Hier mede wast dat mijn opinie (die ick altoos van te vooren ghesustineert hebbe) bevesticht worde, ⁺ te weten, dat men 20. of 30. mijlen van't landt af, t'Zeewaerts in, gantsch gheen ijs altoos en mochte hebben, nochte oock, dat de Zee alhier in de ruymte niet en conde bevriesen, soo men t'selfde natuerlicker wijse aenmercken wil, dewijle men sulcks ghenoech ondervindende is, ⁺ in de Zee by de Noordt-caep ende die contreye, de welcke op soo veel ende meer hoochten van graden gelegen is, als dese, soo dat ick daer gants geen twijffel meer aen en hebbe, of de vaert is (met Gods hulpe) ghenoech versekert ende ghewis, ⁺ ende dit beelden ons altesamen soo schoon in, dat wy ghestadelicken wensten, dat wy daer op voorsien hadden gheweest, om die t'eenemael ondersocht en volbracht te hebben, souden ons veel lichter ende aenghenamer gheweest hebben, als t'wederom keeren naer't Vaders-landt, niet te min, verhoopen ende betrouwen oock vastelicken op onsen Heere ende Godt, dat naedemael hy t'selfde soo menighen Eeuvven heeft willen verborghen houden, ende ons-luyden als nu, door sijn genade openbaren, dat hy ons daer inne van nu voortaen soo sal regieren ende handthaven, dat het selve ghebracht ende uytghevoert mach worden, tot sijn volcomen effectie, ter eeren ende glorie sijnes heylighen Naems, als oock tot verbreydinghe ende vercondinghe sijnes suyverlicken ende onveranderlicken Woorts, den welcken alleene zy de eere, macht ende toeschickinghe aller dinghen, nu ende tot allen tijden, etc.

Den 10. des Woensdaeghs hadden noch t'selve doncker ende vochtich nevelich weer, met noordelicke winden, doende de voorsz. Coursen van oost ende oost ten noorden, als ooc oost ten zuyden aen, vindende altoos een clare ruyme Zee, sonder eenighe apparentie van ijs, alhier staet t'aenmercken, dat soo daer eenich ijs t'Zeewaerts in, te weten, in't noorden ende noordt-oosten gheweest ware, moeste met dese wint af ende op ons aen ghecomen hebben, ofte souden ten minsten eenighe teyckenen daer van (te weten een slecht ende effen water) ghecreghen hebben, dat wy gheensins noch t'een of t'ander en vernamen. Zeylden aldus den gheheelen nacht over, hebbende van te vooren naer gissinghe 13. of 14. mijlen onsen Cours, t'Zeewaerts noordt-oost ende noordt-oost ten o. aen gheloopen, ende maeckten onse rekeninge van te wesen ontrent 30. mijlen weeghs, van Vaygats af, want hadden een goede coelte ende voortganck. Wierpen alhier comende weder t'loot uyt, ende vonden maer 28. vaem diepten, twee glasen daer nae 21, ander twee glasen verloopen wesende 17, altemael steck-grondt: hebbende alsdoen een poos o. zuydt-oost aenghezeylt, waer door te vermercken quamen, dat wy met dese oostelicke ende zuydelicke Coursen weder de Wal moesten ghenaken, ⁺ als oock dat het landt alhier, te weten, nae't zuyden toe, eenen grooten Inwijck, ofte groote ende gheweldighe wijde Reviere moeste hebben, loopende d'ooster Wal des selfden alsoo weder noordt-oost uytwaerts aen: Welcker Custe wy vermoedden te wesen, de ghene daer wy op aen zeylden, om de vlackte van de grondt, want creghen daer naer 13. 12. 11. ende 10. vamen zandt-grondt, sonder nochtans eenich landt gewaer te worden, alhoewel tweer opgeclaert was. Op dese diepten bleef het een wijl tijts, tot dat wy quamen op 7. vaem, doen saghen wy landt voor uyt ligghen, daer ontrent een mijle weeghs of wat meer van af wesende, ⁺ ende streckten, nae dat wy't op't nauste conden bemercken, meest noordt-oost ende zuyd-west, soo veer als wy aen beyde zijden beooghen conden, altemael een vlacke witte zant-strandt, met een schoone Custe, even ghelijck t'landt ende de Custe van Pitzora. Saghen binnen in't landt wel hier en daer, lanckwerpende vlacke swart-schijnende heuvelen, maer om datse den damp ende dijs alle ooghenblick veranderden ende bedeckten, en conden daer t'rechte bescheydt niet van sien, dencke dat het eenich binnen landt gheweest moet hebben van een lanckwerpent vlack gheberghte naert scheen: Saghen insghelijcx noordt-oostwaert aen, ontrent een mijle weeghs van ons heen (als wy dichter aen de Wal quamen) een open, ghelijck als een Reviere, ⁺ welcke scheen een goet stuck weeghs te landewaerts in te strecken. By de mondt van de selve Reviere, saghen sommighe barninghe van water, te weten, dicht by't landt, schijnende de reste altemael een suyvere ofte schoone grondt te wesen. Mijn en dunct niet dat het een Reviere is om met eenige Schepen in te loopen. ghemerckt de vlackte van de grondt, maer moet wesen, ghelijck als de Revieren, van Toxar, Colcocoua, Pitzano, ende Pitzora, van weynich diepten. Wy liepen tot op een vierendeel mijls nae aen de Wal (ende droochden natuerlick op) tot op drie vamen, doen wenden wy't weder daer van af, so dat wy't landt claerlicken genoech conden sien, doch en conden daer anders geen bescheydt van sien, als de vlackte van de witte zant-strant, met de bedoemde swart-schijnende heuvelen, die haer te landewaerts in verthoonden, als geseyt is, dit was ontrent teghens den nacht in de tijdt. Wy namen voor ons, dit eerste quartier noch eens af te houden, ende daer naer weer nae de Wal toe te wenden, om ons van de selfde streckinghe voorder aen te versekeren, ende also een ghewisheyt van alles te hebben. Lieten ons duncken, dat wy de Reviere van Oby voorby waren, de welcke na dat de selve in de Caerte afghebeeldt wordt, in een groote bocht ofte Inwijck gheleghen is. Nu overmidts dat wy soodanighen Inwijck voorby ghezeylt waren, nae dat wy t'landt d'eerste mael be-

+ Zeylen in een ruyme clare Zee oostwaerdt aen sonder meer eenich ijs ghewaer te worden.

+ Teyckenen van een waerachtige Oceaensche Zee.

+ Vinden een afgront van diepten.

+ In de ruyme Zee en can gheen ijs vriesen.

+ Wenschen altesamen de vaert nae China te moghen volbrengen, als haer versekert houdende van een onverhinderde passagie.

+ Comen by de Revier van Oby.

+ Comen weder by landt, zijnde by oosten de Revier Oby.

+ Ontdecken een cleyne Revier aen de Custe voorby Oby.

[fol. 16v]

vonden te strecken, ende als nu met dese Coursen, ⁺ weder bevonden t'lant noort-oost, uytwaerts aen te loopen, soo en is daer niet eens aen te twijffelen, of t'is het selfde dat voorby Oby weder noordelick aen streckt, naer den hoeck van Tabijn toe: Oock mede soo en can soo groote ende wijde vlackte ofte ondiepte van de Zee, anders nieuwers af procedeeren, als van een soodanighen bocht ofte Inwijck, daer wy't eynde, te weten, zuydtwaerts aen, noch niet af en weten. Dit voorsz. landt ofte ooster wal, lach naer onse gissinghe ende rekeninghe, op de Coursen die wy gezeylt hebben van Vaygats ofte d'Engte van Nassau af, ontrent seven en dertich ofte acht en dertich mijlen weeghs, waer van het anders gheen landt en can wesen, dan als gheseyt is, van de wal af wesende, deden onsen Cours op de wendinghe noordt-west ende noordt-west ten noorden aen, hebbende een harde ende dappere coelte van uyt den noort-oosten, met een seer hol water, ende altoos eenen bedeckten Hemel ende kout weer, sonder oyt meer eenich ijs te vernemen, een ghenoechsaem ende onghetwijffelt teycken, van dat het noorden ende noordt-oost aen, een clare baen, ende een onverhindert vaer-water was.

Den 11. des Donderdaeghs, hebbende alsoo gezeylt t'eerste quartier van den nacht t'Zeewaerts in, wendent weder nae de wal toe, wesende op vijf en twintich vamen stec-grondt, doende onsen Cours oost ende oost ten zuyden aen, tot over den middach, als doen saghen wy weder t'landt voor ons uyt ligghen, daer ontrent by de drie mijlen van af wesende, op twaelf ende elf vamen diepten steck-grondt. Liepen daer aldus een poos op aen, tot op een cleyn half mijl naer, hebbende noch boven de seven vaem diepten, in sulcker voeghen, dat wy alhier meer diepten ende steylder grondt hadden, als des daeghs te vooren. Dese Custe is van een laech vlack ende seer effen landt, ⁺ sonder eenighe heuvelen ofte binnen-landtsche berghen, die wy sien conden, zijnde gantsch ende t'eenemael aen te sien, ghelijck als het landt van Svvetenoes, uytghesondert t'onderscheyt van de binnen-landtsche heuvelen, die men by Svvetenoes heeft. Is aen de water-cant van een verheven witte zant-strandt, zijnde op plaetsen boven op bewassen met helm, t'welcke van verre een swartachtich schijnsel maeckt, ende dese Strandt ofte Custe is altemael soo effen ende ghelijck streckende, als of het met een lijn gheschooren ware, ⁺ dat seer lieflick om sien is, ende streckt insghelijcx, ghelijck als de voorgaende vlacke strandt, meest noordt-oost ende zuydt-west, altemael een schoone suyvere Custe, natuerlick opdrooghende, gelijck als men int discours van dese voorsz. Coursen ende diepten verstaen mach, ende t'water is gantsch en t'eenemael aen te sien, ghelijck als dat van buytens duynen, ⁺ aen de Custe van Hollant, by Texel en daer ontrent. Wy belanden alhier by dese verheven zant-Custe (de welcke noordt-oost uytwaerts aen vant selfde maecksel ende ghedaente heen streckten, soo verre als men van de stenghe af beooghen ende sien conde, zijnde van ghelijcken op dese maniere zuydt-west aen, tot eenen hoeck toe, daer dit verheven zant-lant voleyndichden, de welcke naer onse gissinghe ontrent vijf mijlen weeghs van ons lach. By dese zuydt-wester hoeck liep een Revierken in, ⁺ ghelijck als men van de Raa af perfecktelicken conde bemercken, hebbende aen de noordt-zijde t'voorsz. verheven zant-landt (t'welck hem aldaer afsneet) ende aen de zuyt-zijde, als oock voort aen een vlacke zant-strandt, ghelijck als de gene die wy des voorighen daeghs ghesien hadden, streckende altemael op de selfde Cours van noordt-oost ende zuydt-west, ende hoe wel hem t'selfde van verre hier en daer op dede, ghelijck als zant-heuvelen, die in de verthooninghe altemets boomen, ende somtijdts levende Beesten scheenen te wesen, in sulcker voeghen, dat wy eens vastelicken meenden, dat wy daer drie Menschen langhes de Strandt saghen vertieren, maer wordende daer naer ghewaer, dat de aenvolghende heuvelen, door't voorby zeylen van't Schip, de selfde vertieringhe deden, bevonden dat wy bedrooghen waren, niet teghenstaende dat sommighen van den onsen noch vastelicken sustineerden, dat het levende ghedierten ofte beesten geweest waren, t'welck wy daer by willen laten, want hier weynich aen gheleghen is. Nu desen zuyder hoeck van't verheven zant-landt ende Revierken voorsz. is gheleghen van de plaets daer wy des voorighen daeghs af wenden, naer onse rekeninghe, ontrent vijf mijlen weeghs noort-oostwaert aen, soo dat het uyterste landt, dat wy van dese Custe noordt-oostwaerts uyt conden beooghen, nae onse gissinghe, als oock nae de rekeninghe, op onse ghezeylde Coursen mach comen te ligghen, ⁺ van de Straet van Nassau af, ontrent vijftich mijlen weeghs, waerom gantsch niet te twijffelen en is, naer de streckinghe van dese Custe, ende t'landt dat wy eerst langhes liepen, ofte dit selve is de Custe ende t'landt, dat van Oby af comt, ende alsoo uytwaerts aen streckt naer den hoeck van Tabijn toe, waer van de vlackte ende ondiepe gronden, ons goede ghetuychnisse gheven, dat het van eenen Inwijck, ende soodanigen Reviere sijn hercomste moet hebben, als oock mede, soo is ons ten anderen het ijs (dat wy d'eerste mael aen de zuyder Custe soo overvloedich vonden) sulcks van ghelijcken ghenoech verthoonende, t'selfde uyt de Zee niet ghecomen te wesen, dan dat het uyt desen geweldighen Inwijck sijn oorspronck moet hebben: Want wy alhier comende, gantsch gheen memorie van ijs meer hebben vernomen, al hoe wel men niet teghenstaende oock noch ghenoech te presumeeren heeft, dat het alhier aen de Custe oock wel een stuc weeghs door d'ondiepten mach bevriesen, maer schijnt soo sulcks gheschiedt, dat het de Zee eer morselt ende afscheurt, ende daerom alsoo haester vernielt wordt, als aen de zuyder zijde, overmidts dat wy alhier holder water ende opgheblasender baren vonden, als wy oyt te vooren ghehadt hadden, waer door te dencken is, dat hem den Inwijck alhier, hoe langs hoe meer begint te openen, ende de Zee sijn vlercken uyt te spreyen, om sijn cracht beter te werck te stellen, hoe wel wy nu oock beginnen te vermoeden, dat wy int wederom keeren, gheen ijs meer en sullen vinden, hopende t'selfde nu t'eenemael vernielt ende gheconsumeert te wesen, naer dat wy't in soo corten spatie hadden sien smelten

+ T'landt voorby Oby strect noort-oost uytwaerts aen.

+ Vlack ende laech landt.

+ T'landt soo effen als met een lijn gheschoren.

+ T'water als aen de buyten Custe van Hollandt.

+ Een ander cleyn Revierken in dese Custe.

+ T'Wterste besteck van haer zeylage van Vaygats af te rekenen oostwaerts aen, is vijftich mijlen weeghs.

[fol. 17r]

ende verdwijnen, ligghende onder het Staten Eylandt. Dit laetste Revierken, scheen nae ons dochte, dat men daer met Schepen wel in soude moghen loopen, so men sulcks ondersochte, ⁺ ende den noodt dat vereyschte, want het selfde verheven landt ende Custe dat hem by dit Revierken aen de noordt-zijde afsneet, liep alsoo in een ghedaente ende steylte, seer verre te landewaerts in, waer van te ghelooven is, dat het daer langhes by heen een goede diepte moet hebben, om met Schepen te moghen ligghen, van doen wesende. Wy noemden dese Reviere, als oock d'ander (die wy des voorighen daeghs ontdeckt hadden) naer de namen van onse Schepen, ⁺ te weten, d'eene Mercurius, ende d'ander de Swaen, als d'eerste, die tot hier toe ghecomen waren. Nu alle dese ghementioneerde teeckenen geconsidereert hebbende, als oock siende dat wy niet meer en hadden t'ondersoecken, soo te Zeewaerts als aen de Custe, in sulcker voeghen, dat ons gantsch gheen twijffel en bleef, of het was van hier voort aen een ruyme oopen Zee, ende vrye passagie, sonder eenighe beletselen te vermoeden (naer Menschen vernuft sprekende) ende dat hem dese Custe in de noordt-ooste streckinghe uytbreydende is, tot den hoeck van Tabijn, ende van daer af wederom crommende naer China toe, als mede hebbende eenen ghestadighen windt ende koelte van uyt den noordt-oosten ende noorden, recht contrarie onsen Course voorder aen te vervolghen, ende dat den tijt vast begonst te verloopen, ende de nachten ons altemets overvielen, niet wetende wat ons mochte bejeghenen, int wederom comen, als de ghene die noch de rechte ervarentheyt van de ghetijden ende conjunctien van dese contreyen niet en hebben, om wederom te moghen keeren, zijn met een ghemeen accoort ghestemt, ⁺ de Cours weder naer t'Vaders-landt te stellen, om aldaer (ons Godt sulcks gunnende) dese wel-gheluckte begonnen vaert, met blijdtschap te communiceeren, hopende dat het selfde noch sal wesen tot een zegheninghe ende welvaert onses ghemeenen Vaders-landts, soo wy sulcks met danckbaerheyt weten te erkennen, aen onser Heere ende Godt: Hem biddende, dat naedemael het hem belieft heeft, ons tot hier toe te brenghen, dat hy t'selfde wil voleyndighen tot sijnes heylighen Naems eere, wien alleen is de wille ende t'volbrenghen voor nu ende altoos. ⁺ Aldus ghesloten wesende, stelden onsen Cours wederom nae huys toe, zeylende west ten noorden aen, zijnde in den tijdt van ontrent teghens den avondt-stondt, hebbende de windt van uyt den noordt noordt-oosten, met een goet moy weer, al hoe wel wy de Son noyt soo ontdeckt hadden, dat wy de hoochte daer van mochten peylen: Zeylden aldus den gheheelen aenvolghenden nacht over.

Den 12. des Vrydaeghs zeylende aldus tot den middach, namen de hoochte van de Son (om dat het claer helder weer gheworden was) ende vonden 71. graet 10. minuten, ⁺ Hebbende naer onse rekeninghe ghezeylt, (zedert dat wy't weder ghewent hadden) 16. ofte 17. mijlen weeghs, op de Cours van west, ende west ten noorden aen. Creghen daer nae stilte, met eenen westelicken windt, in voeghen dat wy niet hoogher als z. west. ende somtijdts west zuydt-west, als oock zuydt zuydt-west, ende daer naer maer zuyden mochten aen zeylen, altoos met eenen slappen windt ende stil water, ⁺ loopende aldus aen tot ontrent den avondt-stondt, quamen landt voor ons uyt te sien, ligghende zuydt zuydt-west van ons, ende waren daer noch wel seven ofte acht mijlen af, want was eenen hooghen heuvel ofte bergh, sonder eenich ander landt meer te bekennen. Wierpen alhier t'loot uyt, maer en conden al zeylende gheen grondt beraken. Hadden op dese voorsz. Coursen, naer onse gissinghe, ghezeylt, te weten, sint den middach af, ontrent vijf mijlen weeghs: Wy gistent te wesen t'landt by westen Oby. Saghen van gelijcken drie of vier schossen ijs te lywaert, ende een te loefwaert van ons drijven, die noch seer hooch en dick scheen te wesen, soo dat wy die int eerste voor een zeylent Schip aen saghen. Vermoede dat wy noch wel hier en daer eenighe andere schossen meer ghemoeten sullen: Want is ghenoech te dencken, dat soo grooten menichte (als wy te vooren, niet verre van dese contreye ende Custe ghemoedt hadden, zijnde sommighe daer van soo uytnemende groot ende gheweldich) niet altesamen soo schoon gesmolten ende vergaen zijn, ofte daer zijn noch al eenighe Reliquien ofte overblijfsels af ghebleven. Zeylden daer nae noch al z.z. west, ende altemets wat zuydelicker, somwijlen wat westelicker aen, met den selfden slappen windt, ende schoon Somers weer, hebbende over al eenen claren Horisont, dat wy seer onghewoon waren, zijnde niet te min de lucht seer koel. Een wijl tijdts hier naer, t'landt wat meer ghenakende, in sulcker voeghen, dat wy de Custe bescheydelicken begonsten te verkennen. Saghen weder een heel deel schossen ijs, te lywaert van ons, naer de bocht toe, als oock sommighe hier en daer te loefwaert drijven: maer waren al te samen enckel van den anderen verspreyt, ende een goet stuck van ons af. ⁺ Ghemoeten oock alhier veel Walvisschen, die haer om ons heen altemets half boven water verthoonden, ende t'water om hooch bliesen, t'welcke van ghelijcken onse voorgaende merck-teyckenen, van dat het een openbare Zee Oceanus is, te meer verstercten. Begonsten insghelijcks als nu weder des nachts de claerte ende t'schijnsel van de Maen, ⁺ ende sommighe Sterren te sien, die wy sint den tijdt, dat wy d'Eylanden van Loff-voet ghepasseert waren, noyt meer tot op desen tijdt toe ghesien hadden. Bleven aldus zeylende den gheheelen nacht over, met den selfden windt ende Coursen naer de wal toe, wordende altemets t'ijs weder uyt den ooghen quijt.

Den 13. des Saterdaeghs teghens den dagheraet, ⁺ quamen wy dicht by de Wal, tot op een roerschoot naer, op 7. 8. vademen diepten, schoone zant-grondt, ende over al een schoone Custe, was een moy verheven vlack landt, hebbende aen de water-cant een afghebickte grauaerdighe Custe, sonder eenighe steenrotsen ofte clippen, dan hier ende daer, aen de voet van't landt ende by t'water langhes, schijnsel van zant-grondt. T'landt is t'eenemael aen te sien, gelijck als de Custe

+ Bequaemheyt van de laetste Reviere, om met Schepen te moghen in loopen.

+ Noemen de twee laetste Revieren na de namen van hare schepen, als te weten, de Mercurius, ende de Swaen, tot een eeuwighe memorie, datse d'eerste zijn geweest, die tot hier toe gecomen zijn.

+ Stemmen te samen weder nae huys te zeylen, als haer ontdeckinge voor volbrocht houdende.

+ Stellen haer Cours weder na huys toe.

+ 71. graet 10. minuten.

+ Comen weder aen lant te weten, aen de west-zijde van Oby.

+ Sien veel Walvisschen in de Tartarische zee, die het water om hooch blasen, etc.

+ Beginnen weder het schijnsel van de Maen ende Sterren te vernemen.

+ Verclaringhe van't landt aen de westzijde van Oby.

[fol. 17v]

by het Staten Eylandt, uytghesondert t'onderscheydt van de steenrotsen, die men by t'Staten Eylandt aen de water-cant heeft: dese Custe heeft binnen in't lant eenen grooten ronden heuvel, met noch een ander lancwerpent ende vlackstreckende hooch-landt daer by ligghen, t'welcke was het ghene dat wy als gisteren, soo langhe van te vooren ghesien hadden, want verthoont hem seer verre als het claer weer is. Dese Custe ende Landtschappe is de selve daer wy naer onse rekeninghe ende vermerckinghe, d'eerste mael door't ijs langhes heen liepen, dat alhier soo dick ende overvloedich vol lach, dat wy daer van gheenen weghen door, ofte weer uyt mochten, dan vande wech daer wy daer door in gecomen waren, ende dat noch oock met ghenoech perijckels, liggende van alle canten soo vol ende verre van de Custe t'Zeewaerts in, dat men daer van de steng af, gheen eyndt ofte oopen van sien en conde, ende vonden daer als nu niet een dinck: Iae noch oock eenighe teyckenen van, dan alleenlicken dat van gisteren als gheseyt is, ghelijck of daer sijn leven gheen ijs ontrent gheweest en ware, t'welck ons als doen onmoghelick scheen te wesen, dat het sijn daghen smelten of vergaen mocht, ende soo wy sulcks als nu niet ooghen-schijnlicken ghesien hadden, soude ons gantsch onghelooflicken gheweest hebben, t'welcke voorwaer een sake is, ghenoech om te verwonderen, als oock om den Schepper, van alle sijn wercken (die voor onse Menschen so onbegrijpelicken zijn) te ghebenedijen. Wendent daer naer weer van de wal af, ende een paer uren de Zee ghehouden hebbende, keerden weder naer t'landt toe, tot op een Gooteling schoot naer, Hebbende alhier noch 9. ende 10. vademen diepten van zant-grondt, wesende t'landt van maecksel ofte gedaente, als het voorgaende, ghelijck als wy't oock te vooren (op onse eerste zeylagie daer langhes by heen) ghementioneert hebben. Alle dese Custe, so van gisteren als dese, als oock soo veer als men aen beyde zijden beooghen can, streckt meest oost zuydt-oost, ende west noordt-west, wel soo zuydelick ende noordelick, ende is in summa altemael een schoone suyvere Custe, en niet alleenlicken dese, maer oock alle de Custen die wy op dese Voyagie bevaren ende besichticht hebben, droogende over al natuerlick op, ⁺ om te moghen looden, sonder dat men eenighe vreese ofte schroemte darf hebben, van blinde clippen, bancken, ofte vuyle gronden, in sulcker voegen, dat men daer vryelicken aen mach loopen, sonder yet meer te schouwen, dan dat men voor ooghen siet. Laveerden aldus af end' aen, langhes t'landt heen, hebbende de wint van uyt den westen, ende west noordt-west, sonder oyt eenich ijs meer te vernemen, dan saghen alleenlicken noch hier en daer, aen de wal by de water-cant, sommich sneeu ligghen, te weten, tusschen de scheuren ende cloven van't landt in, t'welcke schijnt daer qualick can vergaen, om dat het meest teghen't noorden ende oosten ghewent leyt, daer weynich hitte, die cracht heeft, van daen comt, om t'selfde te verdwijnen, namelicken in dese Contreyen. Creghen alhier weder een hol water, om dat wy een goede koelte hadden, wordende even wel teghens den avondt-stondt weder gantsch doncker ende mistich, met vochtich kout weer, gheduerende noch al den selfden westelicken wint, hebbende alsoo den gheheelen nacht over een mot-reghen, met leelick doncker weer.

Den 14. des Sondaeghs was het noch al mistich, doncker, vochtich, ende koudt weer, met een mot-reghen, hebbende de wint noch van de wester ende noorder cant, doende de Coursen, met af end' aen laveeren, onsen wech voortaen. Een weynich nae den middach saghen landt recht voor ons uyt ligghen, welcker Custe streckende was noorden en zuyden, waer door wy terstont vermerckten, ⁺ dat het d'oost-Custe van het Eylandt van Vaygats moeste wesen. Hadden een seer donckeren ende kout-vochtighen mist, ende al hoe wel dat wy niet verre van't landt af en waren, soo en conden wy't nochtans den meesten tijdt niet sien, het welck alhier een plaech is, die men den meesten tijdt van uyr tot uyr heeft. ⁺ Hadden een harde koelte van uyt den noorden, ende daer nae van uyt den noordt noordt-oosten, ende n.o. Liepen op het landt aen tot op een roerschoot naer, zijnde in de contreye van ontrent twee mijlen by noorden den Tvvist-hoeck, ghelijck als wy daer naer ghewaer worden. Creghen altemets een cleyn ghesicht, doch niet te veel, so dat ons eens dochte, dat wy noorden aen een ghedaente van landt saghen, ghelijck als een Eylandt, doch even wel niet seer verscheyden van't landt van Vaygats af, oft is by avontuere een uytstekenden hoeck gheweest, die van't selfde landt van Vaygats af comt, want hadden alhier een wijl tijdts een seer slecht water, ghelijck of wy onder een opper-wal gheweest waren, niet teghenstaende dat wy te vooren, als oock daer nae, een seer hol water hadden, door den noorden wint, die langhes de wal heen waeyt, sonder eenich beschutsel te hebben, waer door men eenichsins vermoeden mach, dat het eenich Eylandt ofte een ander uytstekende landt gheweest moet hebben. Het was ons seer moeylick, dat wy niet eens een claer ghesicht conden crijghen om alles te deghen te moghen sien. Liepen aldus by't landt langhes ontrent een moschet-schoot daer van af, zuyden aen, op 6. 7. 8. 9. ende 10. vaem diepten, harde grondt, siende altemets eens met een blenck t'landt, doch was den meesten tijdt van de mist bedeckt. Zeylden aldus ontrent twee mijlen weeghs, ⁺ tot den Tvvist-hoeck, die wy quamen te verkennen, aen de mast, die wy daer opgherecht hadden: Zeylende van daer af zuydt-west aen, ⁺ tot niet verre van den Cruys-hoeck, meest al by doncker, ende op onse kennisse in, alwaer wy't setten: Crijghende terstont daer naer een weynich claerte, in sulcker voeghen, dat wy't landt aen weer zijden sien ende verkennen conden, ende overmidts dat de wint begonst te oostelicken, waeyende met een goede storm, haelden t'ancker weer op, ende leustent also al drijvende sonder zeylen, innewaerts aen, al hoe wel dat wy terstont weder van de mist overvallen worden. Liepen op onse merckinghe ende kennisse, als by der tast de Cruys-hoeck om, ende alsoo voort aen by de noorder wal heen, ⁺ tot onder het Afgoden

+ De Custen in de Tartarische Zee zijn over al schoon, sonder eenighe vuylicheyt van ondiepten te hebben.

+ Comen weder aen de oost-Custe van Vaygats.

+ Zijn seer geplaecht van de mist.

+ Twist-hoec.

+ Comt by de Cruys-hoec daer sy't setten.

+ Afgoden Eylandt.

[fol. 18r]

Eylandt, daer wy't weder setten, om den Ammerael te verbeyden, die ghebleven was daer wy't eerst geset hadden, verwachtende beter claerten. Alle dit Canael, te weten, van den Twist-hoec af, ⁺ tot den Cruys-hoec toe, heeft 6. 7. 8. 9. 10. ende 12. vaem diepten. Quamen als nu van den Cruys-hoeck af west aen, de noorder wal naest, om des mists wille, op 9. 8. 7. ende 6. vamen diepten, tot teghens d'eerste wijck over, by oosten t'Afgoden Eylandt, alwaer wy gheanckert laghen op acht vademen cley-grondt, gheduerende noch al den kouden vochtigen mist ende harden noordt-oosten windt, die by vlaghen, en altemets met een weynich claerte quam, doch was terstont weer doncker en mistich. Wat meer belanghende is de ghelegentheyt van dese Straet ofte Engte, als van de diepten, gronden, streckinghen ende anders, hebbe ick ghenoech aenghewesen in onse Beschrijvinghe van onse eerste doortocht, waer van onnoodich is, dat alhier weder te verhalen. Ontrent in den avondt-stondt (een weynich opgheclaert wesende) soo quam den Ammerael by ons, ende om dat het teghens den nacht ginck, saghent voor goet aen, aldaer te vertoeven tot den dagheraet, om als dan beter te moghen van ons sien, onse wederom Reyse te vervoorderen.

Den 15. des Maendaeghs teghens den morghen-stondt lichten onse anckers op, ⁺ ende ginghen weder t'zeyl, stellende onsen Cours naer't Eylandt van Colgoyen toe, om dat moghelick wesende te besichtighen: Hadden de wint van uyt den noorden, met een claer weer, doch een betrocken ende koude lucht, loopende west ten noorden aen. Aldus zeylende tot ontrent een uyr nae den middach, ⁺ quamen wy westwaerts voor ons uyt te sien, t'schijnsel van drie Eylanden, de welcke, nae onse rekeninghe, comen te ligghen, ontrent elf of twaelf mijlen by westen de Straet van Nassau, volghens de Cours die wy ghezeylt hadden, ende als wyse eerst int ghesichte creghen, gisten daer ontrent noch drie mijlen af te wesen, hebbende de diepten van vijfthien sesthien vamen steck-grondt. Creghen alhier zijnde, de wint van uyt den westen, in voeghen, dat wy maer z.w. somtijdts w.z.w. ende z.w. ten w. aen mochten zeylen. Nu beginnende d'Eylanden te ghenaken, creghen de diepten van 12. 11. 10. als ooc 9. ende 8. vamen, zijnde noch een mijle van de Eylanden af: Daer wat dichter by comende, saghen dat het Eylandt dat noorden van ons lach, rondtachtich scheen te wesen, hebbende van de zijde daer wy't voorby zeylden, naer't oogh, ontrent een cleyne mijl in de streckinghe. Van dit Eylandt af, lach zuydtwaerts aen een ander Eylandt, t'welck was het cleynste, als oock t'middelste van drien, ontrent een groote mijl verscheyden. Ende van dit middelste Eylandt af zuydt-oost aen ontrent een cleyne mijl, was gheleghen het derde ofte t'zuyderste Eylandt, dat van aensien t'aldergrootste was, het welcke ons int voorby zeylen aen de slincker handt bleef, schijnende van dese zijde in de streckinghe, ontrent een groote mijle lanck te wesen, maer in de streckinghe van d'ander zijde zuydtwaerts aen, te weten, de West-custe, liep het soo verre heen, als men van de steng af beooghen conde, in sulcker voegen, dat wy twijffelden, of het Vaste landt of een Eylandt was: maer moeste, mijns bedunckens, een Eylandt wesen, naer de mijlen ende Coursen die wy ghezeylt hadden, want soo't Vaste landt was, soo moeste het een wonderlicke ende ongheschickte uytstreckende punt landts zijn, dewijle wy in onse eerste zeylagie, langhes de Custe van Pitzora heen, bevonden hadden, dat hem het landt aldaer afsneet, makende eenen grooten Inwijck, die soo verre Zuydtwaerts aen streckte, dat wy daer gheen eyndt af sien conden, als oock daer naer, doen wy d'eerste mael langhes t'Eylandt van Vaygats by Westen, voorby de Straet van Nassau zuydtwaerts heen liepen, volghende altoos de Custe 11. ofte 12. mijlen weeghs, tot soo verre dat het landt weder begonst zuydt zuydt-west, ende zuydt-w. aen te strecken, soo verre heen, als wy't beooghen conden, ofte moeste alhier eenen Inwijck maken, loopende t'landt alsoo weer met een uytstekende punt, soo veer als wy't ghemoeten, t'Zeewaerts in, makende als dan weder eenen anderen Inwijc ofte bocht, die by den hoeck van Pitzora uyt comt, hebbende alsoo 2. gheweldighe Inwijcken, tusschen Pitzora, ende t'Eylandt van Vaygats, t'welck een ongheschickt dinck schijnt te wesen: Doch can even wel wel zijn, want beyde de voorsz. Wijcken hebben eenichsins ghelijckenisse in de vlackte ende ondiepte der Zee: ⁺ dan andere sekerheyt en hebben wy daer niet af connen weten, noch oock dorven ondersoecken, oorsake de vlacke ende ondiepe gronden. Dit voorsz. zuyderlick landt ofte Eylandt, is een laech vlack landt, ende soo effen, als of het gheschaeft ware, sonder eenighe onghelijckheyt ofte heuvelen, ende gantsch kael, hebbende aen de water-cant opgaende Stranden van grau zant, sonder eenich schijnsel van rudsen ofte clippen, die wy conden bemercken. Aen de West-zijde, daer t'landt, als gheseyt is, weder zuyden aen scheen te strecken, sach men weder witte zant-stranden blincken, t'welcke wel een ghelijckenisse soude schijnen, van Vaste landt te wesen, dat meestendeel in dese contreye wit zant aen de water-cant heeft. Op dit voorseyde landt stonden, naer ons dochte, eenen grooten hoop houten Rusche Cruycen, waer door te vermoeden is, dat alhier eenige Visscherie moet vallen, want andere handelinghen ofte wooninghe van Menschen en dunckt my niet dat daer can wesen. Een cleyn mijlken Noordt-west aen is gheleghen t'middelste ende t'cleynste Eylandt, ⁺ als gheseyt is, het welcke wy oock int voorby zeylen aen de slincker handt lieten ligghen, ende hadde aen die zijde in de streckinghe, wel ontrent een groote halve mijl in de lenghde, schijnende van d'ander zijden, als oock mede int omgaens, niet veel meer te wesen: Is van ghelijcken als het voorgaende gantsch vlack, effen, ende als gheschaeft boven op, ende kael, hebbende de Stranden afgaende van grau zant, sonder eenighe steenen, die men sien conde, want waren daer op een vierendeel mijls nae by. ⁺ Van dit middelste ende cleynste Eylandt af, heeft men ontrent een groote mijle noorden aen, tot het uyterste ende t'noor-

+ De diepten van't Canael ofte doorganc van de Straet van Nassau.

+ Zeylen weder uyt de Straet van Vaygats, om t'Eylant Colgoyen te soecken.

+ Ontdecken drie Eylanden ontrent12. mijlen by westen Vaygats.

+ Verclaringhe van't zuyderste Eylandt, dat vast landt scheen te wesen.

+ Verclaringe van't middelste Eylandt.

+ Verclaringe van't noorderste Eylandt.

[fol. 18v]

derste Eylandt, ende tusschen beyden, te weten, van de noordt-zijde van't middelste Eylandt af, tot het west-eynde van't noorder Eylandt (nae dat wy anders niet sien conden) soo loopt een bedeckte ofte blinde Riffe, daer wy, zijnde te midweghen van tusschen beyde d'Eylanden, even wel t'middelste aldernaest, maer 4. 3. ende derdhalf vaem diepten vonden, van hart zant, als oock rudsighe steen-grondt, hebbende ontrent een vierendeel mijls in de breette: waerom het perijckeleus is, tusschen dese Eylanden door te loopen, ghelijck als wy daer door d'ervarentheyt, als oock door de scherpte van de windt deden, doch het beste datter is, is, dat ment altemael natuerlick mach op looden. Nu het derde ende het noorder Eylandt, t'welcke ons int voorby laveeren, aen de rechter handt bleef, mach van die zijde in de streckinghe hebben, ontrent een cleyne mijl, ende schijnt, naer dat men van bovenen af conde beoogen, int omgaens rondtachtich te wesen, als gheseyt is. Is oock van maecksel ende vlackheyt d'andere gantsch en t'eenemael ghelijck, uytghesondert, dat het scheen aen de zijde daer wy daer langhes by heen zeylden, te weten aen de voetstranden ende t'water, wat rudsich ende steenclippich te wesen, die eensdeels aen de Strandt vast, als oock op plaetsen, daer wat van af scheenen te ligghen, doch niet te seer hooch, want worden met de schaduwe van't landt schier bedeckt. Op dit Eylandt stont ooc een groot houten Cruys, nae't ons in de verthooninghe scheen te wesen. Nu aldus aen zeylende, om tusschen het middelste ende t'noorder Eylandt door te loopen. laveerende af end' aen, altoos met het loot in de handt, te weten, wesende tot op een groote mijl aent noorder, ⁺ als oock by't zuyder Eylandt, ende een vierendeel mijls van't middelste Eylandt af, hebbende de diepten van acht, seven, ses, vijf, ende vier vamen, vonden daer een groote ravelinghe, ende ghekappelt water, waer door wy't daer weder van af wenden, vreesende voor eenighe droochten. In dit laveeren, saghen wy van bovenen af, te weten, over t'middelste Eylant heen, ⁺ twee zeylen aen comen, vermoeden int eerste ghesicht, dat het twee Rusche Loddinghen moesten wesen, maer daer naer wat meer ghenakende, wierden gewaer datse top-zeylen hadden, waer door wy ons terstont lieten voorstaen, dat het Willem Barentsz. met sijn Iacht moeste wesen, ⁺ ghelijck als wy't daer naer genoechsaem quamen te verkennen, t'welcke onder ons een groot rumoer van een ghemeene blijdtschap ende verheuginge veroorsaecte. Syluyden ons van ghelijcken verkent hebbende, zijn op ons aen ghecomen, meynende dat wy kennisse en sekerheyt van de diepten hadden, ende alsoo op die ghewisheyt, daer over quamen loopen: Wy int contrarie, siende dat sy naer ons toe quamen, meynende dat sy wetenschap ofte kentschap van de diepten hadden, ende daerom alsoo liepen, zijn daer vrymoedich sonder yets meer te schroemen, even wel met een hackelende zeyl over ghesteken, vindende op de ravelinghe ende t'ghekappelde water, de diepten van vijf, vier, ende drie vamen stijf. Daer over comende, creghen een vlack bleeck water, van drie ende derdehalf vaem diepten, gheduerende alsoo by een vierendeel mijle weeghs, tot dat wy daer naer weder 7. 8. 9. 10. ende 12. vamen diepten creghen, in voeghen, dat wy aldus d'een den anderen lustich bedrooghen souden hebben, soo ons Godt de Heere niet ooghen-schijnlicken bewaert hadde, ⁺ ghelijck als wy merckelicken ondervonden hebben, dat hy ons in alle onse Voyagie getrouwelicken byghestaen heeft, als of hy ons met der handt gheleydt, ende den wegh ghewesen hadde: Want soo wy onsen Cours doende, hier by nacht, ofte by ontijden, ofte met mist (daer men alhier niet een uyr sekerheydts af en heeft) opghecomen waren: Wat remedie souden wy ghehadt hebben, als malcanderen deerlick aen te sien? Waeromme wy Godt de Heere niet ten vollen en moghen dancken ende loven van alle sijne weldaden, die hy aen ons bewesen heeft. Oock mede soo is het den ghenen, die alhier sijn vaerdt wil maken, ⁺ wel noodich, dat hy alle sijne Coursen aen stelle met goeder voorsichticheyt, ende opsicht, dewijle dat hy niet en weet wat Eylanden, droochten, ende ondiepten, dat hem noch hier en daer soude moghen bejeghenen, van die noch niet bekent en zijn: Want men die noch wel daghelicks is ontdeckende, op bevaren weghen, hoe veel te meer in dese contreyen, daer soo weynich of gantsch gheen noticie af en is, ende dat noch meer is, hebbende alhier soo veel vlacke wateren, ende ondiepe gronden, aent meestendeel van de Custen, alwaer men ghemeenlicken wel onghelijcke diepten, Bancken, Riffen, ende andere dierghelijcke vuylicheyden, ende beletsels is vermoedende. Over de voorseyde droochten ende ondiepten van de Eylanden wesende, ⁺ ende by d'Amsterdamsche Schepen ghecomen zijnde, hebben den anderen met een vriendtlick schieten ende willecoem vereert: Doende onsen Ammerael terstondt sijn Schuyt uyt setten, heeft Willem Barentsz. ende ons aen boordt doen halen, alwaer wy malcanderen met groote blijschap ontfinghen, met een discours ende vertellinghe van onser beyder gheschiedenissen, ende verhaelden ons seltsame dinghen van sijn Voyagie, van hoe datse al by Nova-Zembla gheweest waren, tot op de hoochte van acht en t'seventich graden: Maer van ijs halven noyt gheenighe passagie en hadden connen crijghen, als oock noch vele andere dinghen, ⁺ van't gene henlieden bejeghent was, ghelijck als t'selfde, uyt de Beschrijvinghe ofte t'Verhael des voorseyden Willem Barentsz. ghenoechsaem (met lief overcomende) verthoont sal worden, tot welckes ick my refereere, ende naedemael dat het hem aldaer ghefaelieert hadde doortocht te vinden, was weder ghekeert om op een nieus t'ondersoecken, of daer eenighe passagie te vinden was, by zuyden Vaygats, die wy al, door Gods ghenade, ondervonden ende ontdeckt hadden, comende alsoo den anderen te ghemoeten, als verhaelt is, ter plaetsen, daer wy het alderminste vermoeden hadden sulcks te gheschieden, soo dat wy t'selfde ghewisselicken voor eene enckele toeschickinghe Gods moeten reeckenen, om daer door te beletten, ons langher vertoeven, ende haerlieder onnoodighe

+ Loopen tusschen d'Eylanden door niet sonder perijckel.

+ Sien twee zeylen nae haer toe comen.

+ Comen by de Amsterdammer Schepen, met een alghemeene blijschap ende verheuginghe.

+ Worden wonderbaerlic van Gods handt voor snevel bewaert.

+ Waerschouwinge voor de naecomers op dese Vaert.

+ By de Amsterdamsche Schepen comende, hieten den anderen met een triumphantlic schieten willecom, etc.

+ Verhalinge van de Amsterdammers tocht nae Nova-Zembla sonder hoop van doorgang te vinden, ende wat haer meer bejegent is, etc.

[fol. 19r]

nieuwe ondersoeckinghen, aenghesien, dat den tijdt vast begonst te verloopen, ende voor dit mael niet meer t'ondersoecken en was, hebben Godt van alles ghelooft ende ghedanckt, ende zijn alsoo met een ghemeyn accoordt t'samen in Compaignie ghekeert, om onse voorghenomen begonnen wederom Reyse te vervoorderen, ⁺ hebbende eenen harden kouden windt, van uyt den noordt-westen, in voeghen, dat wy van d'Eylanden af end' aen laveeren moesten, zeylende alsoo den gheheelen nacht over, met een seer hol ende verbolghen water.

Den 16. des Dingsdaeghs, siende dat wy gheen voordeel en deden, ⁺ want mochten alle onse zeylen niet voeren, keerden weder voor windt af te rugghe, om te sien of wy onder de voorsz. Eylanden, eenighe Reede conden crijghen, om beter weer en wint te verwachten, alwaer wy ontrent teghens den avondt-stondt by quamen, loopende buyten alle d'Eylanden om, tot aen de oost-zijde van't noorder ende uyterste Eylandt. Alhier comende, setten't ontrent een Moschet-schoot van de Wal af, op 7. 8. vamen diepten, harde cley-grondt, hebbende een goede Reede ende beschutsel met een opper-wal.

Den 17. des Woensdaeghs, wesende t'weer wat bedaert, ⁺ gheduerende even wel noch den selfden wint van uyt den westen, met een mistich reghenachtich weer. Voeren des morghens eens aen landt om dat te besichtighen, t'welcke ick rondtsom ende over al ginck besien, is gantsch en t'eenemael aen te sien, ghelijck als het landt van Vaygats, ⁺ aen de noordt-zijde van de Straet van Nassau, hebbende rondtom aen de water-candt hier en daer eenighe Rudsen ofte clippen van een grauwe ende witachtighe coleur, zijnde de Stranden van grauwe singhel ofte keesel-steentgens. T'Aerdtrijck is Cleyachtich met harde grondt, ende heeft seer veel stil-staende beslooten waterkens, ⁺ waer van sommighe seer groot zijn. Dese zijn daer soo veel, dat men niet eenen steenworp gaen mach, of men ghemoet een van dese Meerkens ofte Lacken, by de welcke men vindende is seer schoon en lanck gras, als oock Paerdts-bloemen, Claver-bladen, ende andere dierghelijcke Veldt-bloemen. De Custe van't Eylandt heeft hier en daer rondtsom etlicke wijcxkens, te weten, tusschen de steenrotsen in. Wy hebben't met ons Iacht rondtsom laten looden ofte diepen, om te weten, of men daer, noodich zijnde, soude moghen om zeylen, om voor alle winden beschutsel te soecken: bevonden dat het over al diep ghenoech was, van acht, seven, ses, vijf, vier, drie, ende 2. vademen, tot dicht aen de Wal: Iae dat men t'Schip op sommighe plaetsen aen de clippen soude moghen vast maken. Heeft alleenlicken op etlicke oorden eenighe clippen ende steenige Riffen, die van sommige wijcken, hoecken, ende clippen af steken, doch men canse ghenoech boven water sien, in voeghen dat men niet en heeft te schouwen, dan dat men voor ooghen siet, waer door wy als nu ondervonden, dat de Riffe (die tusschen dit ende t'middelste Eylandt strect, ende daer wy over liepen, als voor gheseyt is, die ons scheen van't west-eynde van dit Eylandt af te comen, ende te strecken tot aen de noordt-zijde van het middelste Eylandt) alhier niet aen en comt, dan moet alleenlicken van't middelste Eylandt af, een groot stuck weeghs heen strecken, sonder dit Eylandt te ghenaken, ofte is by avontuer een Riffe ofte Bancke, die mids-water tusschen beyde de voorseyde Eylanden gheleghen is, even wel, is best dat men die schouwe, ende dat men dit noorder Eylandt soo nae houde als men ymmers can, so en mach men geen quaet doen. Dit voorsz. Eylandt is in de streckinghe van oost ende west, ontrent een groote half mijl lanck, ende op sijn breedtste van ontrent een Gooteling schoot: Is int aensien, ghelijck als twee Eylanden, want scheydt hem bynaest te middeweghen van den anderen, makende twee groote Inwijcken van weer zijden, ende heeft alleen een smalle op-gheworpen singhel-strandt tusschen beyden, daer't aen vast is, welcke noch oock int midden, te weten, in de lengte van den anderen ghescheyden is, met een stil-staende waterken, ende is in sulcker voeghen, dat men ghenoech can sien, datter de Zee met onweer, van weer zijden, over heen jaecht, als men ooghen-schijnlicken ghenoech conde vermercken, aen de keesel-steentgens, die daer gints en weer van't gheweldt der Zee, over-hoop gheworpen laghen. Vonden op de hoecken van dese wijcken, ⁺ sommighe groote houten Cruycen staen, met Rusche letteren en caracteren, beteeckent, onder de welcke een stondt, dat soo meesterlijck ende curieus ghemaeckt was, ende soo cierlick met letteren besneden, dat men't in Neer-landt nauwelicks souden hebben connen verbeteren, waeromme ick een sonderlinghen lust creegh, ende docht my oock de moeyte wel weerdich te wesen, t'selfde af te conterfeyten, met de Caracteren daer op, om sulcks (met lieve in't Vaders-landt comende) voor een groote curieusheyt, ende vreemdicheyt te verthoonen.

De Stranden lagen insghelijcks alhier oock over al vol drijf-hout, ende dat op plaetsen soo hoogh ende verre opgheworpen, dat het een verwonderinghe is, hoe dat het soo verre ghecomen mach wesen, waer van te dencken gheeft, dat daer groote gheweldighe tempeesten ende verbolghen wateren moeten regneeren, want men anders gheen oorsake vermoeden can, hoe't daer soude moghen comen. Vonden onder t'voorseyde drijf-houdt twee of drie plancken ofte zy-borderen ligghen, ⁺ van een Russche Loddinghe, die over de acht en dertich voeten lanck waren, daer wy noch de gaten ende t'naeysel, (ghelijck die selve aen den anderen ghehecht zijn gheweest) in saghen staen, want alle de plancken van de Rusche Loddinghen, worden meest met koorden aen den anderen ghenaeyt, ende alsoo te samen ghevoecht, soo dat de selfde alhier verlooren ofte van de Ruschen verlaten moet wesen: Welcke Ruschen alhier t'eenighen tijden moeten comen, naer ons vermoeden, om te visschen,want anders gheen apparentie en heeft, dat weerdich soude mogen wesen, om daerom hier te comen. Vonden daer oock ettelicke Cabbelliaus-beenen, ofte Schelvisch-beenen ligghen, door

+ Accordeeren tsamender hant weder nae huys te zeylen.

+ Moeten door onweder ende contrarie wint weer nae de Eylanden loopen, om een Ree te soecken.

+ Varen aent noorderste Eylant, om dat te besichtighen.

+ Ian Huygen gaet het voorsz. Eylandt rontsom om, dat naet leven uyt te worpen, etc.

+ Verclaringhe van't selfde Eylandt.

+ Vinden, onder ander veel Cruycen die op het voorsz. Eylandt stonden, een Cruys dat sonderlinge uytnemende was, twelcke by Ian Huygen geconterfeyt werdt, om voor een vremdicheyt in Hollandt te thoonen.

+ Teyckenen datter een Rusche Lodding opt Eylant gebleven is.

[fol. 19v]

het welcke men schier voor ghewis souden moghen segghen, datter eenighe Visscherie moet vallen: Ick vondt onder dit drijf hout onder andere groote ende gheweldighe boomen, een boom die overmits ghebroken was, van over de t'sestich voeten lanck, ende van een halve vaem en meer dick, was soo recht als een mast, hebbende noch de verthooninghe van de wortelen daer aen, dese en dierghelijcke cleynder lagen daer in grooter menichte, dat ons ghenoech te bedencken gheeft, waer die vandaen moghen comen, dewijle wy tot noch toe geenich landt ghemoet hebben, daer eenighe memorie van boomen ofte wildernisse ghevonden worden. Vonden van ghelijcken alhier over al, groote menichte van de doots-hoofden ende beenderen der Zee-Paerden ofte Morsen, als oock Walvis-beenen, te weten van de veeren diese by de mont hebben uytsteken: Was over al by de lacken vol Swanen, ⁺ Rot-gansen, Berch-eynden, en dierghelijcke water-voghelen, die haer alhier moeten onthouden ende uytbroeden, want onse gasten creghender een deel jonghen af, als oock eenighe ouden, die sy met het roer schoten: In de reste, soo is dit Eylandt ghelijck als alle het ander landt, dat wy, gheduerende dese Reyse, over al besichticht en bevonden hebben: Onder andere vogelen die wy by de contreyen van Vaygats vonden, zijn geweest Valcken, ⁺ waer van d'Ammeraels volck een nest af stoorden, ende namen de jonghe met de oude, om mogelick zijnde, met int Vader-landt te brenghen tot een monster: Dit Eylant noemden wy ter eeren van sijn Excellentie Mauritius Eylandt, ⁺ ende het ander (te weten t'middelste) het Eylandt van Orangien, ter ghedachtenisse sijnes Heeren Vaders Hoochloflicker memorie, ende de Princesse van Orangien: ⁺ Het derde ofte t'zuyderste, dat wy niet weten of het vast-landt of een Eylant is, ⁺ het nieuwe landt van VValcheren, ter memorie, van die van Zeelandt, als mede-hulpers ende Ghenooten van dese ontdeckinghe, ghelijck als wy oock tot onses Vader-lants gheheugenisse genoemt hebben, het landt by zuyden de Straet van Nassau, tot den inwijc Oby (soo gelijc als wy het bevaren hebben) Nieu-Hollandt, ende dat van voorby den Inwijck, t'welcke wy de laetste Tocht ontdeckten Nieu-VVest-Vrislandt, als oock het landt van Vaygats, t'Enchuyser Eylandt: Nu de hoecken, punten, Bayen, etc. met de namen ende by namen der ghener die haer soo vrywillich gheoffriceert hebben voort gemeene lants eere ende welvaert, haerluyder persoonen te hasardeeren, in de ondersoeckinge ende ontdeckinge van dese onbekende en noyt gedane Vaert, niet te min, t'selfde altijt stellende onder correctie, verbeteringe ende veranderinge van het goet-duncken ende gelieven der Heeren Staten, Regeerders ende Overheyden, onder wiens oordeel, wy ons goet-willichlicken submitteeren in aller billicheyt ende recht, als ghetrouwe Vassalen ende onderdanen, met een oprechte affectie tot onse ghemeene Vaderslants welvaert ende avancement, als oock tot vermeerderinghe ende verbreydinghe des pueren ende onverganckelicken woorde Gods, ende sijnes Euangeliums, voor welckes alles, wy onse persoonen gheemployeert hebben, ende noch bereyt zijn, dies noodich zijnde, te employeeren ende ons bereyt te laten vinden, soo ons de Heere met sijn ghenade daer toe wil stercken en bequaemheyt verleenen, om sulcks te volbrenghen, tot sijnen heylighen Naems eere ende glorie.

Den 18. des Donderdaeghs ginghen weder t'zeyl van Mauritius Eylandt af, ⁺ loopende t'selfde aen de zuyt-zijde langhes, tot op een gooteling schoot naer, op seven ofte acht vamen diepten, wy deden onsen Cours van west ten noorden, ende west noordt-west aen, hebbende de windt van uyt den noorden met een goede coelte ende claer helder weer en Sonne-schijn: Des middaeghs namen wy de hooghte van de Son op neghen en t'sestich graedt ende vier en dertich minuten, ⁺ hebbende naer onse gissinghe ghezeylt (nae dat wy van Mauritius Eylandt af ghescheyden waren) ontrent thien mijlen weeghs, op de Cours van west ten noorden ende meest west aen, gheduerende noch alsoo den selfden noordelicken wint met een harde koelte ende hol water, doende noch de voorschreven Cours een poos: daer nae liep de wint westelicker, in voeghen dat wy maer west zuydt-west mochten aen zeylen, comende de windt met buyen ende vlaghen van stof-reghen, ende zeylden aldus tot teghens den avontstondt, soo dat wy quamen tot op vijf vamen diepten, drooghende seer verlancksaem op, sonder nochtans eenich landt te vernemen, al hoe wel dat wy somwijlen eenen claren blenck hadden om van ons te sien, waer door wy onse gissinghe maeckten, dat wy noch by oosten Pitzora waren, te weten in den Inwijck die zuydtwaerts aen streckt, waerom wy het alhier wenden op den anderen boech, t'zeewaerts aen, ⁺ hadden alhier soo witten bleecken water, als ick mijn daghen in gheenighe Zeen ghesien hebbe, gantsch ende t'eenemael gelijck als het water van de zuyder Zee by Enchuysen: Liepen aldus t'zeewaert in, tot over de middernacht dat het eerste quartier uyt was, altoos met een seer hol water en storm weer, ende wendent alsdoen weer na de wal toe, zeylende meest west aen, somtijdts wat zuydelicker, by wijlen wat noordelicker, wordende t'weer teghens den dagheraet wat bedaert ende stilder.

Den 19. des Vrydaeghs liep de wint weder nae het westen, in voeghen dat wy maer west zuydt-west, ende daer nae zuydt-west mochten aen zeylen, ende quamen teghens den middach weer op 10. en minder vamen diepten, waerom wy't weder t'zeewaert in wenden, doch worden daer na stil, soo dat wy niet veel en bedreven, ligghende aldus te drijven tot ontrent de nacht-stont, doen creghen wy een koelte van uyt den oosten, waer mede onse Cours weder west noordt-west aen stelden, zeylende alsoo den gheheelen nacht over altoos met een doncker reghenachtich weer, dese nacht was den eersten, ⁺ dat wy weder t'licht van de keersse int nacht-huys by't Compas begosten te besighen, naer dat wy d'Eylanden van Rust (int heen varen) ghepasseert waren, hoe wel het niet te seer doncker was, dan om het doncker ende reghenachtich weders wille. De diepten die wy ghehadt hebben

+ Rotgansen.

+ Van dese Valcken zijnder twee met levendt in Zeelandt ghebracht, en van daer nae den Haech ghesonden en aen syn Excellentie vereert.

+ Geven het Eylandt den naem van Mauritius, ter eeren van sijn Excellentie

+ t'Eylant van Orangien.

+ Nieu VValcheren.

+ Gaen weder t'zeyl van Mauritius Eylandt af.

+ 69. graet 34 minuten.

+ Wit bleec water als in de zuyder Zee by Enchuysen.

+ Moeten weder des nachts het licht van de keersse gebruycken.

[p. *11]

[fol. 20r]

van de Straet van Nassau af, tot noch toe, zijn gheweest 18. 17. 16. 15. vaem, doch den meesten tijdt 12. 11. 10. 9. vamen, somtijdts minder, bywijlen meerder, maer selden, soo dat men alle dese contreyen met rechte wel een vlacke Zee mach noemen, ⁺ want de grondt is bynaest soo ghelijck of sy gheschaeft ware, van effenheyt ende eenparicheyt van diepten.

Den 20. des Saterdaeghs, hebbende noch den selfden oostelicken windt van de zuyder-cant, met een doncker mottich reghenachtich koel weer, deden onsen Cours van west noordt-west, ende west ten noorden aen, ende begonsten als nu weder diep ende blau lasuer water te crijghen, ⁺ in voeghen, dat wy al zeylende gheen grondt en conden beworpen. Waren desen nacht, naer onse gissinghe, de lengte van Pitzora ghepasseert, ⁺ ontrent teghens den middach liep de windt weder nae't westen, en variabel, ende creghen daer nae stilten, soo dat het een weynich op claerden, ende meenden een wijl tijdts, dat wy zuydt-oostwaerts aen, landt saghen, maer was dijsinghe ende nevel, die daer naer weder verdween. Teghens den nacht-stont begonst het weder een weynich te koelen, van uyt den z.z.w. soo dat wy w. ende west ten noorden, als oock west noort-west aen zeylden, onsen wech voortaen: wat daer naer soo ruymde de wint, ende begonst soo dapper te koelen, dat het Schip scheen een vlieghende voortganck te hebben: Zeylende aldus met ruyme schooten, altoos w. ende west ten noorden aen, t'gantsche eerste quartier van de voor-nacht over, wesende een donckerachtich reghenich weer, in sulcker voeghen, dat wy qualick van ons conden sien, ende door den harden voortganck, de grondt ofte diepten niet te deghen en conden looden, waer door onsen Ammerael, die een weynich voor ons heen zeylde, aen de grondt quam, de welcke ons terstont toeriep, dat wy't souden draghend' houden: maer eer wy't Schip van sijnen drif ofte harden voortganck conden brenghen, stieten insghelijcx aen de grondt, ⁺ in voeghen dat het al schudden en daverden watter int Schip was, ende ons soo ontstelden, dat wy van verbaestheyt bynae niet en wisten wat doen of laten, want niet wetende waer wy waren, bevonden dat wy int draghen houden, meer en meer begonsten te stooten, soo wel van vooren als van achteren, eyndtlicken dat onsen eenigen ende uytersten toeverlaet, was een innerlick suchten ende uyterlick karmen, tot onsen Heere, die wy door onse Menschelicke verdorventheydt nemmermeer te recht en kennen, noch van herten aen roepen, dan in dusdanighe perijckelen ende lijfs nooden, doch Godt de Heere, die ons meer barmherticheyt is bewijsende als wy't op't honderste deel weten te verdienen, ja dat min is, int minste te erkennen, schickte het alsoo, dat wy daer met loeven ende draghen, (nae dat het wel twintich horten ende stooten ghedaen hadde) af gheraeckten, ende weer vlooten mochte, sonder nochtans eenich letsel ofte schade te crijghen, waer door men ghenoech vermoeden mach, dat het een vlacke effen zant-grondt gheweest is: Want soo daer eenighe onghelijckheyt, ofte rudsich ghesteente hadde gheweest, wy en souden daer sonder twijffel niet gheheel weer af ghecomen hebben, t'welcke oock onse minste gedachten waren, in voeghen, dat ons Godt de Heere daer merckelicken en miraculeuslicken af bevrijdt ende weder te recht gheholpen heeft. Waren een langhen tijdt daer naer, dat wy van verbaestheyt qualick weder conden bedaren. Den Ammerael was oock int selfde lijden, al hoe wel hy daer eer af raeckten als wy. Den Amsterdammer met sijn Iacht, quamen een stuck weechs achter aen ghezeylt, waer door ghenoech van't perijckel, door ons, ghewaerschout worden, om dat te moghen schouwen. Wy meenden int eerste voor ghewis, dat het de Riffe van't Eylant Colgoyen gheweest ware, die men seyt aent oost-eyndt van't selfde af te steken, maer bevonden daer naer, dat het binnen in de bocht aen't landt van Candenoes was, ⁺ maer of het nu een afstekende Riffe, ofte anders de vlackte van de wal is gheweest, en conden door de donckerheyt van't weer niet te weten comen, niet te min, saghen in dese verbaestheyt, naer ons dochte, een swarte streec landts van ons af ligghen, waer van mijn vermoeden is, dat het de vlackte van de wal ofte t'landt van Candenoes gheweest is, doch mach ooc wel een afstekende Riffe ofte eenighe bancke gheweest hebben. Nu weder afghewent, en wat tot ons selven ghecomen wesende, begonsten gissinghe te maken, dat wy naer onse Coursen te rekenen, over de t'sestich mijlen van de Straet van Nassau af ghezeylt waren, meest d'een Cours door d'ander west ten noorden behouwen, ende waren naer ons duncken, t'Eylandt Colgoyen, in de voornacht, met die harde voortganck buyten om voorby gheloopen, want anders gheen gissinghe en conden maken, soo dat ons de Cours van't Eylandt Colgoyen te willen besichtighen, dier ghecost soude hebben, dan Godt lof, is ten besten ghekeert: Waerom gheen beter vaerdt te doen is, comende van de Straet van Nassau af, herwaerts aen, dan de Cours te stellen van west n.w. ende n.w. ten w. aen, ⁺ om alle vlackte, ondiepten, Eylanden, ende andere inconvenienten oft perijckelen te schouwen, den wech naer Kilduyn toe, want tusschen Candenoes ende Vaygats (soo vele als t'lant belangt) gantsch gheen plaetsen en zijn, daer men eenich voordeel ofte profijt doen can, ende zijn over al vlacke ondiepe gronden, sonder dat men daer yewers een deghelicke haven heeft, om Schepen te moghen barghen, noodich wesende, ghelijck als men int discours van onse zeylage, daer langhes heen ghenoech can verstaen. Van de droochte af wesende, begonst het allengskens te daghen, beginnende de wint ende coelte van ghelijcken oock te cesseeren, comende altemets met reghenachtige vlaghen, en variabele winden, van uyt den zuyden ende zuydt zuydt westen, als oock zuydt-west, als doen begonsten wy t'lant te sien, ende aen de streckinghe te verkennen, dat het was de Custe die van Candenoes af, ⁺ zuydt-oostwaert aen, nae binnen toe is streckende, ghelijck als wy daer na ghenoechsaem verkenden, daer langhes by heen zeylende onsen wech voortaen. Zeylden langes t'lant heen, ontrent een half mijl of wat meer daer van af, n.n.w. aen,

+ De vlacke Zee, met recht alsoo ghenaemt.

+ Crijghen weer blau diep water.

+ Pitzora.

+ Zeylen des nachts met haer twee Schepen aen de gront met groot perijckel van te blijven, maer is door Gods hulpe ten besten gheluckt.

+ Waren binnen in de bocht aen de Custe van Candenoes.

+ Wat dat de beste Cours is van Vaygats af herwaerts aen te comen, om alle perijckelen te schouwen.

+ T'lant van Candenoes.

[fol. 20v]

op 12. 11. 10. als oock op 9. vaem diepten, tot eenen hoeck toe, die noordt-west voor ons uyt lach, daer wy ontrent teghens den middach by quamen: Ligghende den selven hoeck verscheyden van de plaets daer wy op de grondt gheweest hadden, over de ses ofte seven mijlen weeghs, streckende t'voorsz. landt tot desen hoeck toe, meest zuydt zuydt-oost, ende noordt noordt-west, ende zuydt-oost ten oosten, ende noordt-west ten westen. Wy meenden eerst dat dit den hoeck van Candenoes gheweest hadde, maer daer by comende, saghen dat het landt in de selfde ghedaente noch vorder aen was streckende, doch begonst allengskens zuydt-oost ende noordt-west, oost zuydt-oost, west noordt-west, ende daer nae oost en west aen te strecken, waer van ons voor gewis lieten voorstaen, dat het selfde de Custe van Candenoes moeste wesen, ghelijck als het oock sonder twijffel gheweest is. Alle dese Custe ende landouwe was aen de Zee-cant een hooch, steyl, ende afghebickt landt, ⁺ altemael van een bruyne ende grauachtighe coleur, sonder eenich schijnsel van steenrotsen ofte clippen, dan mochten wel hier en daer schijnsel van voetstranden zijn, aen't breken van't water, dicht aen de wal. Hadde hier en daer groene ende afgaende Valleyen, tusschen t'steyle landt in, zijnde boven op meest vlack streckende. Mochten somtijdts boven op het groene bewassen landt sien, ende bywijlen soo ginck de steylte van't afghebickte landt soo hooch op, dat men daer t'bovenste, ofte t'plat niet van sien en conde. Heeft op plaetsen eenighe binnen-landtsche vlacke, ende lanckstreckende heuvelen, die haer altemets over t'ander landt heenen verthoonen. Hoe dat men by dit landt westwaerder aen comt, hoe dat het selfde steylder ende hooger wordt: Is even wel altemael van een gedaente ende vlackte boven op, als oock kael sonder eenighe gheboomten ofte wildernisse, ghelijck als wy't in alle dese contreyen over al bevonden hebben, eyndtlicken dese Custe is t'eenemael aen te sien, daer voorby heen zeylende (te weten in de hoochte) ghelijck als het voorlandt van Enghelandt, etc.

Den 21. des Sondaeghs naer de middach soo begonst de windt te westelicken, in voeghen, dat wy de Custe niet langher en conden behouden, en daer van af ghedreven worden. Creghen oock nevelich, dijsich, ende daer naer mistich weer, waerom wy van de Custe voort aen anders gheen bescheydt meer sien conden, dan als gheseyt is: ende dat het landt weder westelicken begost aen te strecken, gheloove dat het selfde alsoo allengskens is omcrommende naer t'zuyden toe, tot in de witte Zee, ⁺ ghelijck als het hem in de verthooninghe, soo veer als wy sien conden, oock op dede: Want saghen merckelicken, dat de hoecken ende Custe, altemets innewaerts aen waren wijckende. Wat in de morghen-stondt saghen een goet stuc weeghs t'Zeewaerts van ons af, een dinck drijven, dat hem gantsch en t'eenemael op dede, als een Rusche Iol ofte schuyt, doch en conden soo veel bescheydts niet sien, dat wy daer eenich volck in conden verkennen, ende om dat het uyt onsen wech was t'ondersoecken, hebben daer gheen meer bescheydts af connen vernemen. Deden aldus onsen Cours voort aen met variabele winden van uyt den westen ende zuyden, nae dat ons de wint plaetse gaf. Teghens den avondt-stondt worde het weder mistich ende stil weer, loopende de wint daer naer int noorden, in voeghen, dat wy noordt-west ende n.w. ten w. aen zeylden, den gheheelen nacht over, hebbende somtijdts stilten, ende bywijlen slappe windt, op de diepten van 40. ende meer vamen.

Den 22. des Maendaeghs creghen de windt van uyt den oosten, met een moye koelte, doende noch al de selfde Coursen van noordt-west ende noordt-west ten westen aen, ende siende dat wy eenen goeden doorgaenden wint hadden, om onsen wech naer huys te stellen, hebben ons voornemen, van nae Kilduyn te loopen, verandert, ende zijn also onsen wech voort aen nae de Noort-caep toe gheloopen, op de Cours van west noordt-west, crijghende een harde ende dappere koelte van uyt den noorden, gheduerende alsoo den gheheelen dach ende aenvolghenden nacht.

Den 23. des Dingsdaeghs, geduerende noch al den selfden harden noorden windt, liepen op de selfde Cours van west noordt-west, somtijdts west ten noorden, als oock noordt-west ten westen aen, ende namen des middaeghs de hoochte van de Son op 71. graet 19. minuten, ⁺ hebbende naer onse gissinghe, van Candenoes af ghezeylt, over de 60. mijlen weechs, wesende naer onse rekeninghe, in de lenghte van VVardhuys, want hadden eenen dapperen voortganck, behoudende de selve koelte ende harden noorden wint, desen gantschen dach, ende aenvolghenden nacht over. Wy saghen in der nacht een zeyl, ⁺ niet verre van ons, ende scheen een groot Schip te wesen, vermoedden dat het eenich van de Schepen uyt de witte Zee moesten zijn, want zeylde met ons op een Cours: Teghens den dagheraet soo was t'selfde een groot stuck weeghs achter ons uyt, in sulcker voeghen, dat men het passelicken van de steng af conde sien, waer door wy daer gheen kennisse meer af en creghen.

Den 24. des Woensdaechs liepen noch op de voorsz. Coursen aen, hebbende den selven noordelicken windt, maer en waeyde soo hart niet, comende altemets met buyen, waer door wy een slechter water hadden als de voorgaende daghen. Teghens den middach begonsten wy voor ons uyt, als oock te lywaerts, landt te sien, beginnende de wint te westelicken, in voegen, dat wy qualick west conden aen zeylen. Wat naerder t'landt ghenakende, saghen aen de ken-teyckenen dat het VVardhuys was, ⁺ waer door bevonden, dat wy quade gissinghe ghemaeckt hadden, want meenden naer onse rekeninghe, dat wy de lengte van de Noort-caep ghehadt souden hebben. Nu siende dat de wint langhes de wal, ende contrarie was om onsen wech te vervorderen, docht het ons best binnen in, op de Ree van VVard-huys te loopen, om eenen beteren windt te verwachten, als oock om ons van versch water ende ballast te voorsien, zijn alsoo alle ghelijck op de Ree ghezeylt, ⁺ alwaer wy quamen ontrent vesper-tijdt, ende vonden daer acht Schepen ligghen onder cleyn en groot, t'welcke altemael Deensche Crayers waren,

+ Verclaringe van't landt van Candenoes.

+ Witte Zee.

+ 71. graet 19. minuten.

+ Sien een vreemt zeyl in der nacht.

+ Crijghen t'landt van VVardhuys int gesicht.

+ Loopen voor VVardhuys op de Ree, alwaer sy acht Deensche Crayers vonden ligghen.

[fol. 21r]

die alhier haer vaert maken om Stock-vis te laden, om datse in dese contreyen in overvloedicheyt ghevanghen wordt, ende haer principaelste, als oock eenichste neeringe is.

Den 25. des Donderdaeghs voeren wy eens aen landt, alwaer de Schippers terstont van des Slots-Heers Facteur (want den rechten Slot-Heer daer selden in persoon is) ontboden worden, ⁺ overmidts dat den ghenen die ons op de heen reyse tot Kilduyn onsen Pas afgheeyscht hadde, nu alhier mede was, ende oock van ons al goede Informatie hadden. Want de Deensche Schippers die daer laghen, wisten ons altemael te segghen, hoe veel Schepen datter uyt Hollandt ghescheyden waren, ende wie de Schippers ende Stuerlieden daer van waren, diese oock seer wel kenden, wordende de selfde van onse Schippers insghelijcks bekent, door dien dat syluyden de Vaert van alle dese omligghende Contreyen, als oock van de Witte Zee, Iaerlicks in ghebruyck houden, in voeghen dat wy onse Tocht (al wouden wy schoon) haer niet en conden verberghen nochte ontkennen. Nu by hem ghecomen zijnde, ⁺ eyschten van ons sijn tollen, hem ghelatende of hy ons voor Coop-vaerders aenghesien hadde, t'welcke wy vermerckende, seyden dat onse Schepen Heeren toequamen, en gheen particuliere Cooplieden. Waer op hy antwoorden, dat soo wy hem bescheydt daer van thoonden, wilden ons vry houden en niet moeylick vallen, waer door wy hem een van onse brieven int Latijn wesen, den welcken hem van den Predicker ofte Pastoor voorghelesen ende uytgheleyt worde: Waer mede hem terstont liet ghenoeghen, even wel eyschten daer nae noch van elcke Schip vier Rijcx-Daelders van ancker-gheldt, t'welcke wy seyden hem niet schuldich te wesen, ghemerckt dat wy Heeren Schepen waren: Doch om dies wille dat hy ons eerlick ende wel onthaelt hadde, als oock om onse beleeftheyt te thoonen, wierpen hem drie ofte vier Rijcks-Daelders toe, voor t'bierghelt ende t'goet tractement, maer niet van eenighe schult ofte obligatie, t'welcke hy weygherde t'ontfanghen, seggende, dat hy't ons liever wilde schencken, even wel liet het gelt op de Tafel ligghen, sonder ons t'selve eens weer te bieden: Waer mede wy met vrientschappe van hem scheyden. Ondervraechde ons, of wy oock by Groen-landt gheweest waren, ende wat wy bedreven hadden: Wy seyden niet uytgherecht te hebben, oorsake d'overvloedicheyt van't ijs, waer door wy seyden ghedwonghen te wesen, wederomme te keeren, sonder dat wy moedt hadden, de selve Vaert om gheen goet van de Weerelt, weder te willen bestaen, dat hy, ende alle de Deensche Schippers lichtelicken gheloove gaven, want seyden dat sy wel wisten sulcks alsoo te wesen: waer mede wy hun allen te vreden stelden ende voldaen lieten, sonder daer meer naer te vereysschen, noch wy ons oock dies belanghende, meer te becommeren. Nu, wat het landt ende de gheleghentheyt van VVardhuys is belanghende, ⁺ soo is te verstaen (ghelijck als het oock eensdeels bekent is) dat daer sijn drie Eylanden, met noch andere twee of drie afscheydtsels van Eylandekens ofte clippen: T'grootste ende t'langste van dese drie, is de plaetse daer't Dorp ofte t'Stedeken van VVardhuys op staet, t'welcke mach hebben in de lengde ontrent een half mijl weeghs, streckende meest noorden en zuyden, ghelijck als de Custe van't vaste landt, alwaert ontrent een quartier mijls af gheleghen is, zijnde tusschen beyden over al diep water. Dit Eylandt heeft aen de zuyt-zijde een Haven ofte Baye, streckende een stuck weeghs in, tot aen een singhel-strandt, van ontrent een steen-worp breedt, alwaer de Zee van de noorder cant, insghelijcks met een Haven ofte Baeye in loopt, tot aen de selfde strandt, daer't stuyt, in sulcker voeghen, dat dese Strandt ofte Valleye alleen beschuttende is, dat het geen twee Eylanden en zijn. Van dese twee ghedeelten, so is d'oost-zijde (t'welcke t'uyterste nae de Zee is) veel cleynder in de streckinghe van de lengte, als de west-zijde, want en is boven een vierendeel mijls niet lanck, doch is hooch ende steenrotsich, soo dat de selfde hoochte een beschutsel is voor de wooninghen, die daer dicht onder ende beneden in de daelte ghebout zijn, te weten, op de selfde Singhel-strandt ofte Valleye, (het welcke t'Eylandt aen den anderen houdt) als oock daer rontsom her. Aen de oost-zijde, dicht op de strandt van de zuyder Haven is ghelegen het Casteel, ⁺ t'welcke van weynich sterckte is, zijnde van opghestapelde Bergh-steenen te samen ghebout, hebbende houten deelen tot Tinnen en Borst-weeringhen, die noch half vervallen zijn, in sulcker voeghen, dat het qualick teghens een wel ghemonteert Schip staende soude connen houden. Nu belanghende de wooninghen van't Stedeken zijn meest van Plancken, Deelen, ende Masten ghemaeckt, nae de maniere van Noorvveghen, die eensdeels wat van der aerden opghestut staen, namelicken, daer sy Visch en ander goet in bewaren, zijnde d'ander wooninghen half boven, en half onder d'aerde, ghelijck als te Kilduyn, altesamen met aerde sooden bedeckt, zijn ontrent drie hondert Huyskens, luttel min of meer: ⁺ D'inwoonders zijn meestendeel Noormans ende Deenen, de welcke de selve maniere van leven leyden, ghelijck als die van Noorvveghen, ende onthouden haer alhier t'gheheele Iaer door, sonder oyt te ruymen. T'landt en heeft gantsch gheen barn-hout, dan maken van d'aerde, die veenachtich, ofte gelijck als mos is, torf, die hun ghenoech voldoet, in de plaetse van hout, t'welcke haer, niet langhe gheleden, van een Hollandts Schipper gheleert is, hebbende te vooren groot ghebreck ende armoede van barn-hout, met groote moeyten, om dat van andere plaetsen te versamelen. Hebben oock Vee, van Ossen, Koeyen, Schapen, Bocken, Geyten, Varckens, als oock Hoenderen, t'welcke in de Somer des daechs gaet weyden, ende des nachts in de Huysen ende Stallen, die sy daer toe ghemaeckt hebben, ghebarcht wordt. T'gras ende t'cruydt en is niet te goet, doch soodanich als het is, wordt het ghemaeyt, afghesneden, ende ghedroocht, om de Beesten daer des Winters daeghs mede t'onderhouden, in voeghen, dat sy vet en wel ghehouden zijn, nae't oogh te sien: Andere nootdruftighe waeren worden hen Iaerlicks uyt Deenemarcken, ende van

+ Worden van den Slot Heers knecht van VVardhuys ontboden, ende nae haer pas ghevraecht.

+ Wat haer op't Slot van VVardhuys comende, bejeghende.

+ Beschrijvinge van't Eylant van VVardhuys, ende de omligghende contreyen.

+ Ghelegentheyt vant Casteel van VVardhuys.

+ VVardhuys van ontrent 300. noordtsche Huysen groot.

[fol. 21v]

andere weghen ghebracht, in manghelinghe van ghedroochden Stock-visch, het welcke alleenlicken haerlieder neeringhe ende onderhoudt is. ⁺ Dit Eylandt is meestendeel van vlack laech landt, uytghesondert aen de noordt ende oost-zijde (daer het d'openbare Zee aenschout) is het van hooge ende verheven witachtighe, clippighe steenrotsen. T'aerdtrijck is altemael aen te sien, ghelijck als of het Mee, ofte Smack ware. Heeft aen de water-cant Singhel-stranden van grauwe ende witte keesel-steenkens, onder de welcke menichten gevonden worden, die gantsch en t'eenemael wit Corael ghelijck zijn, ⁺ uytghesondert datse soo glat niet en zijn, ende men vindter onder, die volcomelicken aen te sien zijn, ghelijck als confecturen van Suycker, en dat van alle soorten, in sulcker voeghen, dat men daer menich met bedriegen soude, onder confecturen ghemengt zijnde. De Stranden ligghen over al aen de water-cant, een groot stuck weeghs, vol en dick bedeckt met steencroos. Van't noordt-eyndt van dit Eylandt af, ontrent een Gooteling-schoot oost aen, zijn gheleghen die ander twee Eylanden, dicht aen den anderen, in voeghen, dat sy van verre aen een schijnen te wesen, zijn beyde t'samen gheen vierendeel mijls lanck in de streckinghe van oost ende west. Dese Eylanden zijn hoogh ende steenrotsich aen te sien, ende hebben noch twee of drie clippen ofte cleyne Eylandekens by haer ligghen. Wat nu het Vaste landt is belanghende, ⁺ is t'aensien (te weten van de binnen cant, teghens over de west-zijde van't Eylandt VVardhuys) gelijck als het Vaste landt van de binnen Custe, by het Staten Eylandt, op plaetsen vlack ende afgaende, ende op plaetsen steyl, hooch, ende van een afghebickte Custe aen de Zee-cant. Maer de buyten Custe t'Zeewaerts, is altemael, so veel als men vermercken can, steenrotsich. T'landt van binnen in, als oock boven op, was groen ende schoon int ghesicht, sonder eenich sneeu ofte schijnsel daer van te hebben. De principaelste Ree, daer de Schepen gheanckert ligghen, is tusschen de west-zijde van't Eylandt ende t'Vaste lant, alwaer't seer goet ligghen is, ende men en can van daer af de wooninghen van VVardhuys niet sien, om dat de selfde bedeckt blijven, tusschen t'wester ende t'ooster landt van het Eylandt, in de laechte van de Valleye ofte Strandt, tusschen de noorder ende de zuyder Haven, als vooren gheseyt is. Dese Ree is goet voor alle winden, uytgesondert de winden van de noorder ende zuyder cant, al hoe wel dat sy segghen, dat men daer met de selfde seker ghenoech ligghen mach, om dat het Eylandt sommige uytstekende punten heeft, alwaer het schijnt dat de furie ende t'gheweldt der Zee, eensdeels op ghebroken wordt. Verstonden alhier van de Inwoonders, dat dit Canael, als oock de Zee hier ontrent des Winters daechs nemmermeer en bevriest, ⁺ dat genoech te verwonderen is, dewijle dat het gheleghen is op de selfde hoochte van Vaygats. D'eenichste exceptie die men hier af heeft, is dat het hier by't landt heen, al om end' om, steyle ende diepe gronden zijn, t'welcke by de Contreyen van Vaygats, int contrarie is. Doch is noch even wel te twijffelen, of het in de Straet van Nassau vriest of niet: Want gheloove wel, dat het ijs dat wy daer ghesien hebben aldaer int afscheuren van de ondiepe gronden by't landt, als oock van de bochten, Inwijcken ende Revieren, ghedreven en uytgheworpen wordt, ghelijck het ghenoech voor ghewis te vermoeden is, ende ghemerckt dat men dit landt (t'welcke seer onghesien is, om te verghelijcken by Vaygats) is bewoonende t'gheheele Iaer door, ⁺ hoe veel te meer, soudent doenlicker wesen, op't Eylandt Vaygats te woonen, want is beter aerdtrijck ende vruchtbaerder aen te sien, als dat van VVardhuys, ende met de toevlucht, ende toevoeringhe van andere nootdruftighe waren, door onse Schepen, als oock de vriendtschappe ende alliance van de Lapparen ende Vinnen, van die Contreyen, (die men ghenoech ende met weynich moeytens op sijn handt soude crijghen ende wennen) soo soudt daer, natuerlicker wijse sprekende, veel beter wesen t'onthouden, als in dese quartieren van VVardhuys: Oock mede soo soude men t'selfde moghen fortificeren, ⁺ op het Afgoden Eylandt (t'welcke de mondt ende incomste van de Straet is) in sulcker voeghen, datter gheen gheweldt ter weerelt bestant soude wesen, om dat te bekrencken, ofte sonder wille, der gener die daer op waren, door te comen, want ment aldaer ghenoech can beweeren, ende voor alles beschermen. Iae men soude daer metter tijdt, door arteficien, te weten achter t'Afgoden Eylant om, commoditeyt connen maken van een beslooten Haven, om de Schepen voor alle nooden te moghen barghen, ende in alles te accommodeeren, naer haer eyghen believen, ghelijck als den tijdt ende experientie (als Meester ende Autheur van alle dinghen) dat ghenoech mede brenghen sal, soo't Godt de Heere ghelieft, dat sulcks tot effecte, (als wy't verhopen) ghebracht mach worden.

Den 26. des Vrydaeghs ontrent zuyder Son, hebbende eenen zuydelicken wint, met een seer schoon claer helder weer en Sonne-schijn, zijnde so schoonen Somerschen dach, als wy in een langhen tijdt ghehadt hadden, ⁺ zijn wy alle ghelijck weder t'zeyl ghegaen, naer dat wy van ballast en versch water voorsien waren, gaende insghelijcks ghelijckelicken met ons t'zeyl, twee Deensche Crayers, de welcke wy in twee daghen tijdts weder achter ende uyt het ghesicht lieten: Want en mochten ons int zeylen niet volghen. Stelden onsen Cours nae de Noort-caep toe, langhes de wal heen, tot ontrent een cleyne mijl daer van af, zeylende alsoo den geheelen dach ende aenvolgenden nacht over, met het selfde weer ende windt, die daer naer int zuydt-oosten liep: ⁺ Passeerden des nachts de Reviere van Tanenbay ghenaemt.

Den 27. des Saterdaeghs hadden noch al t'selfde schoon warm en claer weer, wesende de windt wat slapper van uyt den oost zuydt-oosten. Zeylden noch alsoo langhes de wal heen, comende ontrent zuydt-ooster Son by de Noordt-kijn: ⁺ Alle dese Custe van VVardhuys af, tot de Noordt-kijn toe, is een hoogh, steyl, afghebickt landt, eenparich streckende, sonder bochten ofte groote Inwijcken, dan alleenlicken hier en daer ghebroken landt van dalen ende valleyen, zijnde

+ Den handel van VVardhuys is alleen Stockvis.

+ Steenen aen de strandt van VVardhuys, als wit Corael ende confecturen.

+ Verclaringe van't vaste landt by VVardhuys gheleghen.

+ T'canael van VVardhuys en vriest nemmermeer toe, liggende op meerder hoochten als Vaygats.

+ Op VVardhuys woont het gantsche Iaer door volck.

+ Hoe men de Straet van Nassau soude mogen bequaem maken, om te bewoonen en te fortificeeren, etc.

+ Gaen wederom tzeyl van VVardhuys af, zeylende langs tland heen nae de Noort-caep toe.

+ Tanebay.

+ Noort-kijn. Verclalinge van de Custe ende t'landt van VVardhuys af tot de Noort-kijn toe.

[p. *12]

[fol. 22r]

tusschen t'hooghe landt in, met sommighe cleyne wijckskens, ende uytstekende hoeckskens. Is gantsch kael en dor aen te sien, sonder eenich schijnsel van groenicheyt boven op te hebben. Alle dese Custe is schoon ende suyver, sonder eenighe clippen, steenrotsen, ofte afstekende Riffen, dan heeft alleenlicken twee ofte drie clippige Eylandekens ligghen, te weten, wat voorby VVardhuys, naer de Caep toe, dicht aen de Custe, zijnde alle de reste sonder omsien, als gheseyt is. De Custe van't Vaste landt by VVardhuys, (te weten binnen in) streckt noorden uytwaerts aen, beginnende als dan noort n.w. ende n.w. ten n. als oock n.w. te strecken, tot Tanebay toe, t'welcke mach wesen ontrent twaelf of derthien mijlen weeghs, ende van daer af so begint het landt te strecken noort-west ten westen, ende west noort-west, wel so westelick tot de Noort-kijn toe, ontrent vijf ofte ses mijlen: Alle dit landt was nu gantsch sonder sneeu, uytgesondert hier en daer, in eenighe kuylen en daelkens op de gheberghten, daer de Son niet wel by en can comen, alwaer hem noch sommighe cleyne pleckskens sneeu verthoonden, doch en hadde sonderlinge niet te beduyden. Van de Noordt-kijn af, soo streckt de Custe weer een stuck weeghs west ende west zuydt-west aen, ende daer naer zuyden heen, soo veer als men beooghen can. Heeft hier en daer (van de Noordt-kijn voort aen aen't Vaste landt) nae't hem verthoonde, tusschen t'hooghe steyle lant in, sommige wijcken ofte bayen, die wat diep te landewaerts in schijnen te loopen. Nu van de Noordt-kijn af, tot de Noordt-caep toe, zijn acht of neghen mijlen, op de Cours van o. ende w. wel so zuydelick en noordelic. ⁺ Tusschen beyde dese Hoecken, te weten wat na binnen toe, leyt een groot ende breedt Eylandt, ende achter dit Eylandt siet men noch verre heen schijnsel van andere Eylanden en clippen, verscheyden van den anderen ligghen: Van ghelijcken soo heeft men oock, achter t'Eylandt van de Noordt-caep zuydtwaerts aen, verscheyden Eylanden liggen, die aen't Eylandt van de Noort-caep vast schijnen te wesen, doch zijn even wel verscheyden, want men mach daer met groote Schepen genoech tusschen door heen varen, ghelijck als men oock tusschen alle dese Eylanden ende clippen vryelicken doen mach, noodich wesende, in sulcker voeghen, dat men anders niet te schouwen en heeft, dan dat men voor ooghen siet. Wy quamen by de Noordt-caep ontrent Vesper-tijdt, ⁺ en saghen een weynich te vooren in Zee, een raveling van water, even ghelijck of het van een droochte gheweest ware, wel van drie Scheeps lengte groot int rondt, t'welcke ons int eerste half dede schroemen, maer daer by comende, worden ghewaer, dat het gantsch altemael anders niet en was, als een vergaderinghe van Ionghe Kool ofte Cabbeliauwen, ⁺ in de grootte van cleyne Schelvisschen ofte Wijtinghen, de welcke daer by duysenden over hoop, en half boven water, door den anderen heen spronghen, in sulcker voeghen dat het ons een verwonderinghe veroorsaeckte, soo grooten ontelbaren menichte by een te sien, ende was ons een vermaken, want niemandt van den onsen, zijn daghen dierghelijcke oyt ghesien hadde. Hadden noch al de windt van uyt den zuyden, gheduerende noch t'selfde moy weer, zeylende altoos langhes de wal heen onsen Cours voortaen. Van de Noordt-caep af, streckt de Custe van't selfde Eylant, ⁺ een goet stuck weeghs heen westwaert aen, zijnde altemael van een hooch, steyl, afghebickt, dor, ende kael landt aen te sien, met scheuren ende wijcken van gebroken landt, hebbende oock sommighe heuvelighe clippen, wat van de wal af ligghen. Van dit Eylandt af ontrent vijf of ses mijlen meest west aen, is gheleghen het Eylandt van Stappen, ende van daer af voort aen, soo beginnen de voor-Eylanden, ofte Scheeren (ghelijck sy van de Deenen gheheeten worden) te strecken, langhes de Custe heen, naer d'Eylanden van Rust toe, beginnende van Stappen af, altemets wat zuydelicker aen te strecken. Alle dese Eylanden, Wijcken ende clippen van de Noort-kijn af voortaen, zijn meestendeel bewoont, van luyden de welcke half Noormans, ende half Lappen en Vinnen zijn, die haer alhier s'Winters en Somers onthouden, ende gheneeren met Visschen. ⁺ Welcke Visch sy eens s'Iaers te Berghen in Noorvveghen comen vercoopen ofte vermanghelen, om andere nootdruftighe waren, want hebben selver haer eygen Scheepkens, daer sy met varen, tusschen de Scheeren ofte clippen ende Eylanden door. Aen de zuydt-zijde van't voorsz. Eylandt van de Noordt-caep, leyt een Dorp ofte bewoont vleck, bynaest soo groot als dat van VVardhuys, daer sy haer t'gheheele Iaer door onthouden, dat ghenoech te verwonderen is, naer de hoochte daer't op leyt, ende d'overdadighe koude die daer des Winters daeghs regneert, want ligghen wel anderhalf graet noordelicker, als de Engte ofte Straet van Nassau, sonder dat daer nochtans oyt ijs in de Zee ghesien is. Aldus zeylende creghen teghens den avondt stilte, met de wint van uyt den westen ende noorder cant, variabel, gheduerende also t'meestedeel van de nacht, wordende teghens den dagheraet weer z.o. doch stilachtich, soo dat wy weynich voordeels ghedaen hadden, wesende noch des morghens by het selfde Eylandt van de Noordt-caep.

Den 28. des Sondaeghs, doende onsen Cours, als gheseyt is, saghen des morgens een zeyl t'Zeewaerts, noorden van ons af, doch en conden niet weten wat het voor een Schip was, want zeylden't voorby sonder daer kennisse van te crijghen, ende ontrent Vesper-tijdt soo liep de wint noordelicken, hebbende den geheelen dach een slappe koelte ghehadt. Quamen teghens den avondtstondt teghens over den hoeck van't Eylant Stappen, ⁺ de welcke mach ligghen van de Noordt-caep af, op de streeck van w. ende w. ten zuyden, ontrent negen ofte thien mijlen: Alhier wesende begonsten wy d'Eylanden van Surroy t'ontdecken, die altemets wat zuydelicker aen weecken. In der nacht liep de windt weer westelicken ende variabel, in voeghen, dat wy't t'Zeewaerts aen, van't landt moesten afwenden, zeylende also den gheheelen nacht over.

Den 29. des Maendaeghs hadden noch al den westelicken wint van de zuyder cant, soo dst wy noch den gheheelen dach over,

+ Verclaringe van de Eylanden ende Landen achter de Noort-caep gheleghen.

+ Noortcaep.

+ Menichte van Cabbeliauwen by de Noortcaep.

+ Ghelegentheyt vant Eylandt van de Noort-caep etc.

+ Noort-caep ende omliggende Eylanden tgeheele Iaer door, met volck bewoont, zijnde een en half graet hoogher ofte noordelicker ghelegen als Vaygats.

+ T'Eylandt Stappen.

[fol. 22v]

onse Cours deden t'Zeewaert in, waeyende met een goede koelte, en teghens den avont-stont liep de wint een weynich noordelicker, in voeghen, dat wy't weer wenden op den anderen boech, doch en mochten niet hoogher, dan z.z. west en z.w. ten w. aen zeylen, liepen alsoo den gheheelen nacht over.

Den 30. des Dingsdaeghs doende noch den selfden Cours, creghen een stilte, hebbende een schoon Somers weer ende Sonneschijn: Peylden des middaeghs de hoochte van de Son, ende vonden noch over de 72. graden, ⁺ ontrent Vesper-tijdt cregen de lucht uyt den noord-oosten, waer mede wy onsen Cours zuydt-west ten westen aen setten, en begonst teghens den avondt, ende in der nacht wat beter op te koelen, van uyt den oosten, zeylden aldus den gheheelen nacht over, met een harden voortganck.

Den laetsten des Woensdaeghs hadden weder eenen n.o. wint, met een harde voortganck, ende saghen landt, t'welcke wy gisten te wesen d'Eylanden van Trompsout, ⁺ want hadden des middaeghs de hoochte van 70. en half graet. Zeylden aldus den gheheelen dach met de selfde koelte ende Cours, van z.w. ten w. aen, altoos int ghesicht van't landt, doch een goet stuck weeghs, t'Zeewaerts daer van af, loopende alsoo den gheheelen nacht over.

Den eersten September des Donderdaeghs, ⁺ hadden noch den selven noort-oosten windt en harde koelte, met eenen dapperen voortganck, comende des naemiddaeghs weer t'landt te sien, t'welcke naer onse gissinghe, waren d'Eylanden van VVerhuy, ofte VVero, ⁺ bezuyden Loffvoet, waren daer ontrent 8. ofte 9. mijlen in de lengte van af, zeylende alsoo met den selfden harden voortganc, onsen Cours van z.w. ten z. ende daer naer z.z.w. aen, en teghens den avondt, saghen insgelijcks d'Eylanden van Rust, ⁺ loopende de selve in de lengde voorby, s'nachts was de wint een weynich slapper, zeylden aldus den gheheelen nacht over.

Den 2. des Vrydaeghs hadden de wint wat slapper, ende liep daer naer zuydelick, maer duerde niet langhe, of worden weer oostelicken, hebbende eenen schoonen dach weers en Sonne-schijn: Hadden des middaeghs de hoochte van 66. graet, ende 40. minuten, ⁺ in voeghen, dat wy teghens den avondt gisten d'Eylanden van't Heylighe-landt, ⁺ in de lengde te hebben. In der nacht so liep de wint weder naert n.o. beginnende weer stijf op te koelen, doende onsen Cours van z.z.w. en z. ten w. aen, zeylende aldus den gheheelen nacht met een harde voortganck.

Den 3. des Saterdaeghs hadden eenen schoonen Somerschen dach en warm weer, met den selven wint, maer wat slapper, ende des middaeghs namen de hoochte van de Son op 64. graet 8. minuten, hebbende de lengte van de Eylanden Grijp, ⁺ daer ontrent 9. ofte 10. mijlen van af wesende, nae onse rekeninghe, deden noch den selfden Cours van z. ten w. aen, sonder nochtans landt te sien, dan teghens den avondt creghen wy t'landt van Grijp int gesicht. Hadden de voorgaende nacht veel blixems ende weerlichten. Zeylden noch al den gheheelen aenvolghenden nacht, de Cours van z.z.w. ende zuyden ten w. aen, met een slappe wint, maer een holle Zee ende groote baren van uyt den noorden.

Den 4. des Sondaeghs creghen stilten, ende saghen landt, wesende een hooch ghebroken ende ghehackelt landt, makende hier en daer een schijnsel, ghelijck als afscheydtsels van clippen ende Eylandekens, lach noch boven op de hoochte, te weten, in de hoolen en gaten vol sneeus, dat daer schijnt nemmermeer van daen te moghen comen. Des middaeghs hadden de hoochte van de Son op 63. en half graet, waer door wy gisten, dat het landt dat wy saghen, moeste wesen tusschen Grijp ende Geesken. De voorseyde stilte met het warm weer, gheduerden ons also den geheelen dach ende nacht over.

Den 5. des Maendaeghs hadden noch al den gheheelen dach stilte, in sulcker voeghen, dat wy meer achter als voor uyt dreven, wesende altoos dicht by't voorsz. landt, Hebbende eenen Somerschen dach, teghens den avondt creghen een slap windeken van uyt den noordt-oosten, gheduerende alsoo den gheheelen nacht tot teghens den dagheraet, doen liep hy nae't zuydt-oosten.

Den 6. des Dingsdaeghs liepen wy noch alsoo langhes de wal heen, met een slappen z.o. wint, ende een schoon, warm, claer Somers weer, saghen des achternoens seer veel Walvisschen t'water om hooch blasen, ⁺ (een sekere presagie, ofte voorbode van storm en onweer) teghens den nacht-stondt, begonst het soo dapper te waeyen, dat wy onse top-zeylen ende bonnetten moesten af nemen, wesende de windt van uyt den zuyden, recht contrarie onsen Cours, waeyende aldus den gheheelen nacht over, met een gheweldighe storm ende tempeest, comende bywijlen met vlagen reghens, deden onsen Cours dwars van't landt af.

Den 7. des Woensdaeghs duerde noch alsoo t'selve weer ende windt, tot teghens den avondt, doen bestont het een weynich te stillen, resolveerende altemael in een plasreghen, gheduerende alsoo den gheheelen aenvolgenden nacht over, met een gheweldighe holle Zee van uyt den z.o.

Den 8. des Donderdaeghs begonst het weder op een nieu uyt den zuyden op te koelen, met een blinckende Son, en seer verbolghen water, ⁺ soo dat wy weder moesten onse top-zeylen ende bonetten af ende in nemen, zeylende daer naer met het groot zeyl alleen, deden onse Coursen van de Zee, over en weer te cruycen. Dese harde storm duerde aldus tot ontrent middernacht, doe bestont het weer een weynich te bedaren, ende de wint liep westelicken, soo dat wy't wenden, ende onsen Cours zuyden aen setten.

Den 9. des Vrydaeghs, wesende t'weer wat gebetert, brachten weder onse bonetten ende top-zeylen aen, doende also onse voorsz. Cours van zuyden aen, hadden noch al een hol water, ende de wint worde daer nae wat noordelicker, waeyende alsoo den gheheelen dach ende aenvolghenden nacht over, met een slappe koelte, ende de Zee-baren van uyt den noorden. Saghen des middaeghs een zeyl te loefwaert van ons, t'welck wy gisten een Yslandts-vaerder te wesen, ⁺ want quam naer ons toe loopen, maer en conde ons niet bezeylen, soo dat wy het des nachts

+ 72. graden.

+ Eylanden van Trompsout.

+ Septemb.

+ Eylanden van VVerhuy of VVero.

+ Eylanden van Rust.

+ 66. graden.

+ Heylighe-landt.

+ Eylanden van Grijp.

+ Walvisschen blasen t'water om hooghe, teycken van een stormweer.

+ Tempeest.

+ Sien een schip dat van Yslandt comt.

[fol. 23r]

weder uyt het ghesichte verlooren.

Den 10. des Saterdaeghs creghen de wint van uyt den noorden, met een moye koelte, doende noch alsoo onsen Cours van zuyen aen, des middaeghs hadden de hoochte van 59. en half graet, dat is de lengte van Fayersil, ⁺ waer door verstonden, dat wy de lengte van Hitlandt, ende Berghen in Noorvveghen al ghepasseert waren, beginnende allengskens de Noordt-Zee te ghenaken. Zeylden aldus den gheheelen dach ende aenvolghenden nacht over, met het selfde weer ende wint, onse voorsz. Cours voortaen.

Den 11. des Sondaeghs gheduerende noch al t'selfde weer ende noorden wint, altoos met eenen bedeckten donckeren hemel, deden onsen Cours van z. ten o. ende z.z.o. aen, zeylende alsoo den gheheelen dach met een goede koelte ende voortganck, ende teghens den nacht-stondt liep de wint variabel, somtijdts zuyden, bywijlen met reghen-vlaghen, als oock stilte, zijnde teghens den dach weer oost ende noorden.

Den 12. des Maendaeghs creghen op den dach weder variabele winden, en meestendeel stilte, gheduerende also den gheheelen dach: Hadden de hoochte van wat minder als 56. graet, wesende ontrent 15. of 16. mijlen by noorden t'Doggers-zant. ⁺ Teghens den avondt-stondt bestont het weder te koelen van uyt den noorden met reghenachtich weer, ende eenen harden voortganc, doende noch onsen Cours van z. zuydt-oost aen, tot ontrent middernacht, doe liep de wint weer zuydelick en variabel. Als doen quamen wy onder de Harinck-Buyssen, die daer eenen grooten hoop by een laghen en vischten, op het diepe water, ⁺ altemael met lichters op, dat seer ghenoechlicken om sien was, van de welcke wy te verstaen quamen, d'overwinninge ende victorie van sijn Excellentie, over Groeninghen, waer mede onder ons een nieuwe blijdtschap ende vreuchde opstondt, Godt van alles loovende.

Den 13. des Dingsdaeghs worde t'weer stil, met moy weer, beginnende teghens den middach weder wat te koelen uyt den noorden: Zeylden noch tusschen etlicke Buyssen ende Harinck-boodts door, doende onsen Cours van z.o. ten z. ende z.o. voortaen. Teghens den avondt-stont gemoeten twee Hollandtsche Oorlochs-schepen, ⁺ waer van wy daer een spraken, die van Rotterdam seyden te wesen: Zeylden aldus met de voorseyde slappe koelte, waeyende altemets variabel, den gheheelen dach over, altoos door de Harinck-Buyssen ende Boots heen, doende den gheheelen aenvolghenden nacht insghelijcks de Cours van zuydt-oost aen.

Den 14. des Woensdaeghs waren nae de diepten die wy hadden, op't Dogghers-zant, alhier wesende nam den Ammerael Cornelis Cornelisz. sijn afscheydt van ons, ⁺ settende sijnen Cours z.o. ten z. aen, naer Zeelandt toe, ende wy ginghen z.o. ende z. ten oosten aen, onsen Cours nae Texel, hebbende een moye koelte van uyt den noordt-oosten. Ontrent Vesper-tijdt ghemoeten twee Smack-zeylen, die nae Nieu-Castel wouden, die ons zeyden uyt Texel ghecomen te wesen, als oock dat het oost zuyt-oost van ons lach, waer door wy onsen Cours o.z.o. ende oost ten zuyden aen setten, by de windt heen zeylende, ende in der nacht liepen oost ende oost ten zuyen aen, met een harde koelte, crijghende daer nae een scharpe wint, te weten, uyt den zuyden, soo dat wy't op den anderen boegh moesten wenden oost ende oost ten zuyden aen.

Den 15. des Donderdaeghs hadden schoon weer, gheduerende noch den zuydelicken wint, maer hadden meest stilten, saghen te loefwaerts van ons etlicke Buyssen comen, met een Oorlochs-schip, soo ons dochte, diese gheleyde, doende de selve Cours die wy deden, sonder ons te spreken, want zeyldense weder uyt het gesicht. Des nachts daer aen liep de wint westelicken, comende met vochtich weer, zeylden aldus tot dat wy 13. vaem en minder diepten creghen, het welcke wy vermoeden van de wal ofte Hollandtsche strandt te wesen, waerom het daer weer van af wenden.

Den 16. des Vrydaeghs in den dagheraet, wesende een doncker ende vochtich weer, saghen landt, t'welcke wy verkenden Texel ende Huys-duynen te wesen, ende ontrent een paer uren daer naer, quamen daer binnen in met de Sprinck-vloedt, ⁺ wesende drie Maenden ende thien daghen, dat wy daer uyt ghezeylt waren: Waer aen wy merckelicken genoech verstaen ende erkennen moghen, dat ons Godt de Heere in alle onse Voyagie ghetrouwelicken gheleydt heeft, met soodanighe voorspoedicheyt, als men int Discours van dese Commentario ofte Verbael sien ende verstaen mach, wiens alleen is de eere, cracht, ende heerlickheyt, van nu ende in der eeuwicheyt, Amen.

Eynde van d'eerste Reyse nae Vaygats.

+ Fayersil. Hitlandt. Berghen in Noorweghen.

+ t'Doggers-zant.

+ Comen onder de Haring-buyssen des nachts, alwaer sy de tijdinge crijghen van't veroveren van Groeningen, etc.

+ Comen by twee Hollandtsche Oorlochs-schepen inde Noordt-zee.

+ Nemen afscheydt van den Ammerael die nae Zeelandt loopt.

+ Comen in Texel, hebbende in alles maer 3 Maenden ende 10. daghen uyt gheweest.