Voyagie ofte schipvaert van by Noorden om langes Noorwegen

[p. *1]

[fol. 3r]

Voyage ofte Schipvaert van Ian Hvyghen van Linschoten, van by Noorden om door de Engte van Nassav, tot voorby de Revier Oby, &c. d'eerstemael, Anno 1594.

DE Schepen in Texel ghecomen zijnde, te weten, de drie in de Voor-reden verhaelt, als namelicken, t'Boot ghenaemt de Swane van der Veere in Zeelant, de Mercurius van Enchuysen, ende t'Boot van Amsterdam, zijnde superintendent (volghens d'instructie van sijn Excellen^tie. ende Heeren Staten) eenen Cornelis Cornelisz. Nay, Schipper van't Zeelandtsche Schip, als eender die eenighen tijdt (van Moucheron verhaelt) op Moscovien als Stuerman ghebruyckt was gheweest, ende door de langhe usantie goede ervarentheyt van de Noordersche Custen ende Zee-vaert hadde, hebbende neffens hem, als mede-Stuerman eenen Pieter Dircksz. Strickbolle, beydegaer Borghers van Enchuysen, de welcke van de voornoemde Heeren ende Moucheron voorsz. (om sijn groote lust ende ijverich voornemen te volbrenghen) ghenoech met een heerlick salarium, ende verbandt van beter vergheldinghe (de reyse volbracht zijnde) daer toe verwillicht ende beweecht worden, hebbende noch oock neffens haer afgheveerdicht eender sijnder Cozijn, met namen Françoys de la Dale, om (behalven t'bedrijf van de coopmanschappe waer te nemen) van ghelijcken te dienen als een Tolck in de Rusche tale, als eender die daer (door de langhe hanteringe in Ruslandt) seer condt ende ervaren in was, ende tot een superplus ofte overvloet, soo is haer by ghevoecht eenen Meester Christoffel Splindler Slavoen van gheboorten (die in de Vniversiteyt tot Leyden ter studien lach) om dies noodich zijnde, ons met de Slavoensche Tale eenichsins behulpich te mogen zijn aen de Custen van Tartaryen, &c. Op t'Schip van Enchuysen was Schipper eenen Brandt Ysbrantsz. anders Brandt Tetgales ghenaemt, een seer condich ende oudt-bedreven Zee-man, hebbende tot een Onder-stuerman eenen Claes Cornelisz. beyde van Enchuysen, alwaer ick by ghevoecht was als Commis, &c. Op t'Schip van Amsterdam was Schipper en Stuerman VVillem Barentsz. van der Schelling, Borgher t'Amsterdam, een seer ervaren ende bedreven Man in de const van de Zeevaert, hebbende by hem een Schellinger Visschers jacht, om hem in sijn voorghenomen Reyse (van ons afscheydende) gheselschap te houden. Aldus ghereedt ligghende in voegen als gheseyt is, verwachtende bequaem weder ende wint: Soo hebben wy, op Huysduynen wesende, zijnde den 4. Iunij 1594. te samen Admiraelschap ende een vast verbondt ghemaeckt, van in onse Reyse by een te blijven, so vele alst doenlick ende moghelicken was, tot onder t'Eylandt van Kilduyn in Laplandt, ende soo't ghebeurde dat wy door mist, onweder, ofte andersins quamen te versteken ende van een te scheyden, malcanderen te vertoeven ende weder te vergaderen, op de voorsz. plaets van Kilduyn. Dit aldus ghesloten ende alle dinghen ghereet zijnde, is des anderen daeghs (de wint goet wordende) den Ammerael t'zeyl ghegaen, ons bevelende hem te volghen, ende als wy seyden dat wy gaerne om ons verbant nae te comen, die van Amsterdam begheerden te verwachten, de welcke seyden noch eenich goet ende coopmanschappen verbeydende waren, daer sy nae toeven moesten, heeft ons des niet teghenstaende bevolen dat wy hem even wel volghen souden, op hem nemende, om voor ons beyden te verantwoorden, soo daer yet op soude moghen vallen te segghen, waer op wy hem terstont ghevolght zijn, loopende beyde t'Zeewaert in, ⁺ om onse Reyse te vervorderen, latende die van Amsterdam noch in Texel ligghen als gheseyt is.

Dit was den 5. Iunij des Sondaeghs dat wy uyt Texel t'Zeewaert in liepen, ontrent des middaeghs, hadden de wint van uyt den Oosten met een slappe koelte, ende buytens Duyn wesende, stelden onsen Cours n.n.w. ende n. ten w. aen, was een claer, schoon, heet weder ende sonne-schijn, ende ontrent vier uren nae den middach creghen stilte, loopende de wint een weynich daer nae nae't n.o. ende n.n.o. met een goede koelte, ende teghens den nacht naet z.o. gheduerende alsoo den gheheelen nacht over.

Den 6. des Maendaeghs hadden noch eenen z.o. koelen wint met claer helder weer, zeylende op de selve Cours, van n.n.w. ende n. ten w. aen, gheduerende alsoo den gheheelen dach ende aenvolghenden nacht.

Den 7. des Dingsdaeghs, ontrent tegens den middach, creghen de wint van uyt den z.w. doende noch alsoo de selfde Cours van n.n.w. ende n. ten w. aen, hebbende een goede coelte met claer helder weer ende sonne-schijn, ende des avondts liep de wint nae't westen, gheduerende alsoo dien gheheelen nacht, creghen des nachts sommighe buyen, dat wy altemets onse top-zeylen strijcken ende innemen moesten.

Den 8. des Woensdaeghs hadden noch al den wint van uyt den westen, met een donckeren Hemel ende bedeckte Son, hebbende een harde koelte ende ruych weer, maer teghens den avondt-stondt begonst het weer te bedaren, zeylden altoos noorden ende n. ten w. aen, des nachts creghen stilten.

Den 9. des Donderdaeghs creghen eenen slappen o.n.o. wint met goet weer, doch een bedeckte Son, waren naer onse gissinghe op de hoochte van 60. graet, ⁺ deden onsen Cours noort aen, ende op den dach soo coeldent wat

+ Loopen uyt Texel t'Zeewaert in.

+ Comen op de hoochte van tsestich graet.

[fol. 3v]

beter op, met claer weer, zijnde de wint somwijlen wat oostelicker.

Den 10. des Vrydaeghs hadden noch eenen o.n.o. wint met een goede koelte, ende claer helder weer, doende onsen Cours n. ende noorden ten westen aen, hadden des middaeghs de hoochte van 62. en half graden, ⁺ geduerende noch t'selfde weer ende wint, op den naemiddach begonstet so te waeyen, dat wy alleen onse schoover-zeylen mochten ghebruycken, wesende de wint wat noordelicker.

Den 11. des Saterdaeghs hadden noch het selfde ruych weer ende wint, deden onsen Cours n.n.w. ende n. ten w. aen, als vooren, des middaeghs namen de hoochte van de son op 64. en half graden, ⁺ wesende de wint n.oost, ende wendent op den anderen boech, doende onsen Cours o.z.o. aen, om dat het recht in de wint was.

Den 12. des Sondaeghs hadden noch al een ruych weer, soo dat wy altoos alleen met de schoover-zeylen moesten zeylen, hebbende een seer holle Zee, ende de wint was noordelicker, deden onsen Cours n.o. aen. ende teghens den avont bestont het te stillen, loopende de wint variabel, gheduerende also dien gheheelen nacht.

Den 13. des Maendaeghs hadden noch eenen slappen variabelen wint van tusschen t'noorden ende t'westen, ende altemets stilte, met schoon weer en stil slecht water, crijgende des avonts eenen Westen wint, doch veel tijdts stil weer, gheduerende alsoo den gheheelen nacht.

Den 14. des Dingsdaeghs hadden noch al t'selfde weer met stilte ende seer slecht water, en somwijlen maer niet veel variabele wint, sagen dien dach seer veel Walvisschen, ⁺ al speelende hier en daer doort water swemmen, dit weer duerde aldus den gheheelen dach ende nacht, alhoewel wy geen duysternis en creghen, om dat de Son boven een uyr niet absent en was.

Den 15. des Woensdaeghs tegen den morgenstont cregen eenen z.w.windt, met claer helder weer, ende deden onsen Cours n.n.o. aen, hadden groote Zee-baren van uyt den n.o. waren op de hooghte van meer dan 65. graet ontrent by de 50. mijlen weechs vande Custe van Dronten t'Zeewaerts, ⁺ des middaeghs namen de hoochte van de Son op 66. en half graden, ⁺ hebbende noch den selven wint, doende de Cours n.o. ten n. aen, gheduerende also den gheheelen dach ende nacht, altemets met stilten, ende somwijlen variabelen slappen wint, van tusschen t'zuyen ende t'westen.

Den 16. des Donderdaeghs hadden noch eenen z.w. ende z.z.w. slappen wint, ende deden onsen Cours noch al n.n.o. ende n.o. ten n. aen, des middaeghs namen de hoochte van 67. en half graden, ⁺ en tegen den avont cregen een goede koelte uyt den z.w. altemets wat Westelicker, gheduerende alsoo den geheelen nacht, doende de Cours van n.o. ten n. ende somtijdts n.o. aen.

Den 17. des Vrydaeghs smiddaeghs namen de hoochte van de Son op 69. graet, ⁺ hebbende noch den selven goeden wint, nemende onsen Cours n.o. ende n.o. ten o. aen, cregen daer na eenen mist, welcke duerde tot ontrent den avont-stont, doe begon het weer op te claren, ende wesende de Son int Westen, begosten landt te sien, t'welcke was (nae onse gissinghe) van d'Eylanden van Lofvoet, ⁺ waren altemael ghehackelde bergen ende steenrotsen, laghen van ons z. oost, z.o. ten o. ende z.o. ten z. ontrent 10. ofte 11. mijlen weeghs, liggende noch over al vol sneeus, zeylender aldus langes heen, onsen Cours van noort-oost ende noordt-oost ten oosten aen, den gheheelen nacht over.

Den 18. des Saterdaeghs hadden noch den selfden wint, met een goede dichte ende harde koelte, altoos men een bedeckten ende donckeren hemel, als oock met vochtich

kout weer, ende door de donckerheyt en conden t'landt niet sien, liepen onse Cours van noordt-oost ten oosten, ende oost noort-oost, aen, gheduerende alsoo dien gheheelen nacht over.

Den 19. des Sondaeghs smorghens, de Son int oosten wesende, sagen een zeyl achter ons uyt, ⁺ doende de selfde Cours die wy deden, hadden noch den selfden koelen ende stijven wint, met eenen donckeren bedeckten hemel, ende vochtich weer, doende onsen Cours oost zuydt-oost, ende zuydt-oost ten oosten aen, ende worde seer mistich, corts daer naer creghen een stilder water, ende het weer begonst op te claren, waer mede wy landt ghewaer wierden, t'welcke wy verkenden te wesen tusschen t'Eylandt Stappen ende de Noordt-caep, ⁺ ontrent twee mijlen daer van af zijnde, liepen daer alsoo langhes heen oost ende oost ten zuyen aen, ende was in den tijdt ontrent middach, zuyden ten ooster Son, het landt lach noch over al vol sneeus. De Noortkijn ghepasseert zijnde, ⁺ liepen zuydt-oost aen, hadden alle desen meesten tijdt van den dach ende nacht mistich weer, ⁺ met buyen van uyt den Westen, west noordt-west, ende west zuydt-weste variabele winden, hebbende eenen dapperen voortganck, altoos langhes de Custe heen, ontrent twee mijlen daer van af, hoe wel dat de selfde veel tijdts ende t'meestendeel, hier en daer met mist bedeckt was, ende lach over al vol sneeus.

Als men de Noordtkijn ghepasseert is, (welcke leyt met de Noordt-caep ende Stappen meest oost ende west) so streckt de Custe voortaen meest zuydt-oost ende noordt-west, wel so oost ende west: Is over al een schoone Custe sonder vuylicheyt ofte rudsen, een schoon hooch landt, steyl afghebickt, sonder schijnsel van Voet-stranden. Des avondts wesende de Son noordt noordt-west, quamen voor de Reviere van Tanebay, ⁺ welcke streckt zuydt-west ende noordt-oost, in ende uyt, is een seer schoone Reviere aen te sien, ende mach hebben ontrent drye mijlen van breette in den mondt, ende streckt alsoo innewaerts aen, tot ontrent vier mijlen weghes, alwaer het recht midden int water een Eylandt heeft ligghen, t'welcke men van buyten wesende, bescheydelicken sien can, ende is over al seer diep, soo dat men daer qualick anckeren mach, dan binnen in aen de slincker zijde van't Eylandt, alwaer men aen de zijde van't landt 40. 50. vamen goet ancker-grondt heeft, ghelijck als de ghene segghen, die daer gheleghen ende in gheweest hebben.

Den 20. des Maendaeghs creghen stilte met schoon weer, wesende int gesicht van de

+ 62. en half graet.

+ 64. en half graet.

+ Sien veel Walvisschen int water speelen.

+ 65. graet, 50 mijlen van de Custe van Dronten.

+ 66. en half graden.

+ 67. en half graden.

+ 69. graden.

+ Eylanden van Lofvoet.

+ Sien een zeyl achter haer uyt.

+ Comen by't Eylandt Stappen ende de Noortcaep.

+ Noortkijn.

+ Het Landt lach noch met sneeu bedeckt.

+ Revier van Tanebay.

[p. *2]

[p. *3]

[fol. 4r]

Eylanden VVardhuys, ⁺ welcke mochten ontrent twee ofte drie mijlen van ons wesen, wy laghen aldus en dreven met de stlte, in welcken tijt sommighe Engelsche Visschers aen boordt creghen, die ons etlicke Cabbelliauwen overwierpen. ⁺ Ontrent twee uren na den middach cregen een moye koelte van uyt den Noorden, ende deden onsen Cours van z.z.o. voortaen, teghens den avondt saghen t'landt van Kegor, ⁺ anders t'Visschers Eylandt ghenaemt, daer ontrent vijf of ses mijlen van af wesende, hadden somtijdts stilten, gheduerende alsoo tot des anderen daeghs.

Den 21. des Dingsdaeghs smorghens quamen by Kilduyn, ⁺ hebbende eenen z.z.o. ende z.o. ten oosten wint, laveerende alsoo tot de Son noorden wesende, doen quamen wy op de Ree voor Kilduyn, alwaer vonden een Deens Schip ligghen, dat daer Visch lach te laden, welcker Schipper ons aen boordt quam, ons vraghende naer onse Pas, ⁺ t'welcke wy hem niet en begheerden te thoonen. Hy seyde te wesen een Dienaer van den Slot-Heer van VVardhuys, ende om dat hy van ons niet en conde yet verstaen, noch oock vercrijgen nae sijnen wille, is weder nae sijn Schip ghevaren, qualick te vreden van boordt scheydende, sonder ons meer te moeyen.

Den 22. des Woensdaeghs quam by ons op de Ree onsen Ammerael Cornelis Cornelissoon, die met de stilte des voorighen daeghs niet en conde by ons comen.

Den 23. des Donderdaeghs ontrent Noordtwester Son quam den Amsterdammer met sijn Iacht by ons op de Ree, waer mede wy seer verblijdt waren, ⁺ insghelijcks quam oock op de selfde tijdt op de Ree een Deens Crayer, soo dat wy in alles waren te samen ses Schepen. De Deenen waren seer verwondert ende beangst, haer beclach doende aen de Lapparen ende Vinnen, dat sy niet en conden bedencken wat wy in den sin hadden, ghesien de wint goet was, waerom dat wy onse Voyage na de witte Zee toe niet en vervolchden, in summa, bleven gantsch confuys en perplex. Oock de Ruschen, die daer lagen te soetelen ende Visch op te coopen, waren van ghelijcken bevreest, waerom wy daer bleven ligghen, dewijle wy niet met allen op en cochten, in voeghen dat wyse altesamen ghenoech te dencken gaven, ⁺ ende den Boyaert ofte Oversten des Groot-vorstens tollen, deden sijn beclach, waerom dat wy daghelicx met ons Iacht uyt visschen voeren, sonder hem oorlof te vraghen, meenende men hem daer voor eenighe vereeringhe souden doen, ende wy hielden ons neutrael van alles, gelijck of wy't niet eens en vermerckten, sonder yemandt eenighe molestie aen te doen, ofte arghernisse te gheven, latende de selfde in haer wesen ende goetduncken, t'welcke bemerckende den Boyaert voorsz. schijnt dat sy onder haer beraedtslaechden, ons t'Want (dat wy uytgheschoten hadden, een stuck weeghs van ons Schip, om Visch te vanghen) by slapens tijdt, als ontrent Noorder Son heymelicken t'ontstelen, ende ons alsoo de middelen van t'Visschen met onse schade te benemen, het welcke sy soo loosselicken te wercke ghestelt hadden, dat sy t'Want en t'Vischtuygh al opghehaelt hebbende, daer mede nae landt toe quamen roeyen, en ghenoech voor een ghewisse buyt hielden, sonder ghesien te wesen, maer eender van den onsen die't sijn wacht was, gaende op't schip wandelen, wordende sulcx, soo hem dochte ghewaer, heeft met der haest vier of vijf van d'ander gasten opgheweckt, ende zijn hol over bol (ghelijck men seyt) in't Iacht ghevallen, ende hebben de Ruschen nae geroeyt, ⁺ de Ruschen siende dat haer dieverie ende aenslach ontdeckt was, zijn in aller spoet nae landt gheroeyt, ende begaven haer op de vlucht, ghevende de Iol met het Wandt ten besten, niet teghenstaende soo zijnder den onsen soo cort op de hielen ghevolght, dat sy etlicke daer van betraepten (hoe wel dat sy de rocken uytgheschut en verlaten hadden, om te beter te moghen loopen) en sy gaven haer de huyt soo vol slagen, dat het hen ghenoech heughen mochte dat syer gheweest hadden, waer mede syse lieten loopen, brenghende de Iol met de Rocken (die seven ofte acht in't ghetal waren) t'Scheep, verwachtende met verlanghen wat datter uyt volghen wilden. Des anderen daeghs quam den Boyaert aen boort, met seer beleefde groetenisse, hem ghelatende of het hem groot leet was, van dat de Ruschen bedreven hadden, segghende dat hyse straffen wilde, soo hyse conde becomen, maer datse int gheberghte gevlucht waren, ons biddende dat wy hem de Iol met de Rocken weder wilden gheven, om haer vrienden te behandighen ende te vreden te stellen, die daer seer om karmden, beloofden dat hy daer soo in voorsien soude, dat wy ons niet te beclagen souden hebben: Wy dit siende hebben hem de Iol met de Rocken wederom ghegheven, waer van hy ons grootelicken bedanckende was, ende voer alsoo blijdelicken nae landt toe, sonder dat wy de voorsz. Ruschen daer na oyt weer ghewaer werden, maer verstonden datse nae Cola vertrocken waren, daer sy van haer gaven dat wy hun t'onrechte gheslagen ende verjaecht hadden, verswijghende even wel d'oorsake waerom, dit over zijnde, lieten ons voortaen onghemoeyt, hoe wel datse ons met quaden oogen aensaghen.

Den 24. des Vrydaeghs peylden wy de Son met d'Astrolabie, op de Ree van Kilduyn, daer wy gheanckert laghen, ⁺ als oock op t'landt, ende vonden de hooghte van 69. graet ende 40. minuten schaers.

+ Eylanden van wardhuys.

+ Crijgen Engelsche Visschers aen boort, die haer versche Visch overwierpen.

+ t'Landt van Kegor.

+ Comen te Kilduyn.

+ Worden van de Deenen om haer Pas ghevraeght.

+ t'Amsterdammer Schip met sijn Iacht comen by haer te Kilduyn.

+ De Ruschen murmureren teghens haer, om datse sonder consent lagen en vischten.

+ De Ruschen meenden haer Want ende Vischtuych te beroven, waer over sy qualick voeren.

+ Kilduyn gheleghen op 69. graet 40. minuten.