|
| |
| |
| |
Voyage ofte Schip-vaert van Ian Huyghen van Linschoten, van by Noorden om, door de Engte dan Nassav, tot voorby de Revier Oby, van wveghen Syn Excellentie Mauritius de Nassau,
ende mijn Heeren de Staten der Gheunieerder Nederlandtsche Provincien, tot twee verscheyden Reysen, als namelicken, de Iaren 1594. ende 1595. VVaer inne seer distinctelicken verbaels-ghevvyse beschreven ende aenghevvesen vvordt, alle t'ghene dat hem op de selfde Reysen, van dach tot dach bejegent ende voorghevallen is: Met de afbeeldtsels van alle de Custen, Hoecken, Landen, Opdoeninghen, Streckinghen, Coursen, Mijlen, ende d'ander merckelickste dinghen meer, ghelijck als hy't alles selfs sichtelicken ende vvaerachtelicken nae't leven uytghevvorpen ende gheannoteert heeft.
| |
Voor-reden.
ALSOO door veelvvytruchtighe maren, ende daer uyt daghelicx vvassende begeerlickheden, de Menschen van dach tot dach trachtende zijn, om nieuvve ende onbekende Vaerden t'ondersoecken, daer in alle natien, van die de Zee hanteeren, elck-ander vast te boven sien te gaen, de Spangiaerden ende namelicken de Portugaloisen boven alle d'anderen uytmuntende, en haer dies aengaende seer vvel ghequeten hebbende, comende nae haer d'Engelschen oock ten naesten by door haer, soo bekende (onlangs gheleden) Navigatien, van dien so vvijdt-vermaerden Zee-ploegher Capiteyn Draeck, ende nae hem Ridder Candisch, als oock Maerten Furbischer, ende meer andere, met haer Navigatien, soo nae't Zuyden als oock nae de Noordersche quartieren, ghelijck sulcx ghenoech bekent ende openbaer is, soo hebben dese haer beginselen, ende naementlicke de vvijdt-vlieghende Fame, der alom vercondichde Rijckdommen (by de Spangiaerden soo seer verheven) van de Landtschappen ende omligghende Contreyen, van dat als nu soo seer vermaerde Rijcke van China ende Cathay, onse natie ten laetsten oock begonnen te prickelen, eensdeels om d'ander (de Navigatie beroerende) geen voordeel te erkennen, ten anderen om de begeerte van t'ghevvin (hoe vvel onversadelick) te moghen verghenoeghen. Soo ist dan dat dese beginselen ende aenlockende voorboden altemets begonnen hebben plaets te grijpen onder de ghemeene man, voornamentlick onder de ghene diet haer professie is, nacht en dach te practiseren, haer goet ende have door de coopmanschappen te vermeerderen: ende ten is niet alleen daer by ghebleven, maer door-cruypende noch verder, is ghecomen tot in de herten ende ghemoet der ghener die s'Landts regeeringhe ende vvelvaert van des Alderoppersten machts bevolen is: Welcke vermerckende dat met soodanighe vreemde Vaerten andere natien, als oock sommige particuliere persoonen soo seer floreren, ende soo vermoghent door ghevvorden zijn, hebben eyndtlick voorghenomen ende begonnen seer te soliciteren om oock yet sulcks te beginnen, daer men eenichsins ja grootelicken, niet alleen eenighe int bysonder, maer onses gantschen Vader-landts vvelvaert met souden moghen stijven en andere natien ghelijck maken, int cas van de Zee-vaert ende onderhandelinghe van dien, daer doch dese onse natie ende Landen van bequaemheyt ende geleghentheyt (niemant te nae ghesproken) alle d'andere der Weerelt ghenoech te boven gaen, nae de streckinghe van haer limyten. Dit selfde dan aldus etlicke jaren in de ghedachten, ende byvvijlen in communicatie gheleyt zijnde, soo door aenporren van ettelicke avonturiers, als oock door een verder insien van eenighe des Landts Regierders, by vvylen des Hoogh-gheboren ende Doorluchtighen Vorst, Hoogh-loflicker memorie onses Vader-landts Stadt-houder, ende ghecoren Bescherm-Heer de Prince van Orangien, de vvelcke daer oock een sonderlinghe vvelbehaghen in hadde: Soo is nochtans door de continuelicke ende langduerighe inlandtsche Oorloghen ende ghemeene troublen, soo goeden ende van veler ghevvensten voornemen altoos versmoort en verhindert ghebleven, hoe vvel in veler herten noch vonckende en noyt ten heelen uytgheblust, tot dat Godt de Heere ons vvat meer door sijn ongrondelicke goetheyt verquickende, door t'beleyt van den | |
| |
onvertsaechden Heldt, ende in sijn Vaders Zal. plaetse, sijn Excellentie, Grave Mauritius van Nassau, neffens mijn E. Heeren de Staten Generael, t'selfde vveder ende gantsch resolutelicken by der handt ghenomen is, daer toe helpende t'aenporren van ettelicke (dies verlanghende) Cooplieden, ende t'vvijsselick ende neerstich versoeck van curieuse, ende t'vvelvaren onses Vaders-landts begheerighe Regierders, ende voornamentlick d'innerlicke sinnelickheyt ende onversadelick ghemoedt, van s'Landts voordeel in aller neersticheyt te betrachten, des voorsz. Vorsts ende Heeren. Om dan d'occasie (die haer met dese lust ende begheerte soo schoon voor ooghen stelde) niet te laten voorby gaen, hebben terstont met rijpen ende ghedelibereerden raedt: eendrachtelicken ghesloten, een mael t'ondertasten of men eenichsins middelen conde vinden, om by Noorden-om met onse Schepen den vvech te openen, nae de voorseyde Landen van Catay ende China. Want soo nae de verthooninghe der Landen, als selfs nae't recht natuerlick ghevoelen, soo soude den selven vvech (doenlick zijnde) sonder comparatie, jae ses mael corter vvesen, als den vvech die als nu van de Portugeesen in treyn ende ghebruyckinghe is: Ende soo sulcks door Godes gunste te vveghe ghebracht conde vverden, een yeghelick can ghenoegh vermercken vvat proffiten ende voordeels t'selfde (niet alleen dit onses Vaders-landt, maer oock alle omligghende Contreyen) mede soude brenghen. Hier op heeft men terstont daer toe ghesocht alle ende soodanighe informatien te becomen, als men te vveghe conde brenghen, ende men meende tot des selfde uytvoeringhe dienstich souden connen vvesen, hoe vvel sulcx vveynich ofte niets vvas, als het ondervinden nae bethoonde. Men ordonneerde voor eerst de Schepen ende t'volck, als nae gheseyt sal vvorden, diese op soodanighen Tocht dochten ghenoech ende bequaem te vvesen, vvaer toe hem terstont presenteerden de ghene die in soodanighe saken yverich ende begheerich vvaren, om s'Landts vvelvaert ende eere te verbreyden, niet ontsiende haerlieder persoonen vryvvillichlicken te hazardeeren. Onder ander die sulcks behartichden, soo ist dat ick dies versocht zijnde (hoe vvel onvveerdich, en ick onbetamelicken sulcks selfs melde) my oock hebbe laten vinden, en hoe vvel ick noch onlangs ghecomen vvas van de Oost-Indische Landen, ende nauvvelicx voleyndt hadde mijn beschrijvinghe der selver, ende noch seer corts ghenoten t'Vaders-landts, en mijnder bynaest verstorven vrienden nieuvve conversatie: Hebbe nochtans terstont met een onsteken lust bevanghen zijnde, beginnen te verlanghen, om t'selve mede (alle perijckel door de blinden yver achter rugghe stellende) t'attenteeren, eensdeels om s'Landts vvelwaert te vervorderen, ende ten anderen, om mijn eygen lust ende begheerten eenichsins te voeden. Nu om de gheheele sake van haer eerste beginselen, ende soo ghelijck sy in effecte toeghegaen is, te verclaren, soo sal het noodich zijn die een vveynich t'extendeeren, om alsoo beter te moghen verstaen vvorden. Wy hebben vooren verhaelt van etlicke Cooplieden ende andere, die dese Noordtsche Vaerdt ofte ondersoeckinghe langhe ghesocht hebben op de baen te brenghen: maer alsoo t'selfde by de Cooplieden alleen qualick te vveghe ghebracht conde vvorden sonder hulpe ende assistentie, midtsgaders d'authoriteyt van't Landt daer toe te hebben, soo is dat (om de redenen verhaelt) altoos achterghebleven, tot op het Iaer 1593. dat eenen Balthazar Moucheron Coopman resideerende binnen Middelburgh met sijn Compaignie, groote neersticheyt ghedaen hebbende om informatien te becomen, so van Engelandt, Ruslandt, Tartarien, als van ander vvegen, daer sy haren handel door hare Factooren vvaren drijvende, eyndtlicken soo seer met een yver onsteken vvorden, om dese Vaert van by Noorden-om t'ondersoecken, dat sy niet en rusteden noch eenighe oncosten aen en saghen, om sulcks in alle manieren uyt te voeren, ende also haer tot soo vvichtigen sake, s'Landts authoriteyt ende bystandt van noode vvas, soo ist dat sy heftich ende met onverdroten arbeyt ghesolliciteert hebben, so aen sijn Excellentie., als aen de Heeren Staten, met vertooch ende natuerlicke bevvijs-redenen, van hoe dat het vvaerdich vvas t'attenteeren, ghemerckt t'groot voordeel dat daer af te vervvachten stont, | |
| |
soo 't Godt de Heere gheliefde, dat sulcks gheeffectueert vvorde. Ende devvijle dat syluyden soo lichtelicken t'hare insghelijcks daer mede begheeren te vvagen, ende de toerustinghe nae haer vermoghen vvilden helpen uytvoeren, soo ist t'selfde eyndtlicken by sijn Excellentie. ende de Heeren Staten in deliberatie ghestelt, ende daer op rijpelicken ghelet, ende met verscheyden discoursen ghecommuniceert hebbende, sijn finalicken bevveecht ghevvorden, sulcks voor goet t'approbeeren, ende hebben belooft de handt daer aen te houden. Om dat dan met aller yle te bevlijtighen, soo is terstont besloten dat men soude toerusten tvvee Vlyboots van tusschen de vijftich ende tsestich lasten groot, ghemonteert van amonitie ende victualie voor den tijdt van acht Maenden, met volck naer behooren. Dese tvvee Vlyboots souden toegherust ende gheequipeert vvorden, te vveten, een binnen Zeelandt, door Moucheron voorsz. neffens den Heere Tresorier Mr Iacob Valck, ende d'Admiraliteyt aldaer, ende t'ander binnen Enchuysen in West-Vrieslandt, door den Heere Raedis-Heere Zal. Doctor Franҫoys Maelson (als een sonderling beminder ende voorstander van de Zeevaert) neffens d'Admiraliteyt van't selfde quartier. Aldus besich zijnde om de voorsz. Schepen ende t'volck daer toe te voorsien, om teghens t'aenstaende Iaer de reyse met Godes hulpe by der handt te nemen, soo is ondertusschen ghecomen, dat die van Amsterdam gheinduceert zijnde, door den vermaerden Cosmographum Petrum Plancium, mede hebben beginnen te solliciteeren, een ander Schip van dierghelijcke conditien te moghen toerusten, om van gelijcken nae't Noorden yet te attenteeren, doch om gantsch eenen anderen vvech te bestoocken, vvant den vvech die d'ander Schepen voorghenomen hadden t'ondersoecken (te vveten om te besien of sy tusschen Nova-Zembla ende t'Vaste-landt van Tartarien een doorgaende Engte conden ontdecken, om daer door den vvech nae China te becomen) en dochte den voorsz. Plancio gantsch niet goet noch doenlick te vvesen: Waeromme hy hem liet voorstaen, dat boven Nova-Zembla, te vveten, onder den Polus articus door, den rechten ende doenlicksten vvech moeste zijn, om vvelckes te bevestighen, hy duysentderley verdochte bevvijs-redenen verthoonde, jae ghenoech met sekerheyt bevestichde, soo aen sijn Excellentie. als aen anderen, dat de vvech door Vaygats, ofte tusschen Nova-Zembla ende Tartarien door, gantsch niet en vvas, noch te vveghe ghebracht conde vvorden, maer dat den vvech onder den Polo, te vveten, boven Nova-Zembla-om, seker, gantsch ghevvis, en sonder tvvijfel goet vvas: Maer hoe dat dit in 't ondersoecken bevonden is, is een yeder althans ghenoech bekent, door die soo ongheluckighe enden laetste Tragedische Reyse van Willen Barentssoon, door des voorsz. Plancij persuasie aenghevangen, ghelijck als int Tractaet daer van ghedruct, ghesien mach vvorden. T'is ghenoech dat doen door alle sijn segghen, de voorsz. Heeren tot verscheyden ghevoelen bevveeght zijn, ende hebben de voorghestelde Reyse ende ondersoeckinghe Plancij, mede gheconsenteert ende vervvillicht, ende t'selfde Schip insghelijcks bevolen toe te rusten, dat terstont (van de Cooplieden t'Amsterdam, neffens d'Admiraliteyt aldaer) voorvvaer seer mildelicken ende met grooter gheneghentheyt enden affectie te vveghe ghebracht vvorde, alles om s'Landts eere ende avancement (gheenighe oncosten ontsiende) te betrachten, ghelijck als sy oock ghenoech in ander dinghen (de Navigatie beroerende) bethoonende zijn. Dit nu aldus van dese drie Schepen, als gheseyt is, gheresolveert zijnde, heeft men beginnen, elck in sijn quartier, ghereedtschap te maken, ende den tijdt gecomen zijnde, hebben ons ghelijckelicken t'Scheep begheven, trachtende elck een sijn ampte ende beroepinghe vvaer te nemen, achtervolghens d'instructie van sijn Excellentie. ende de Heeren Staten, ende om dat het mijne vvas (neffens mijnen anderen dienst van Commis) alles t'annoteren, ende per memorie aen te teyckenen, so hebbe ick my terstont ghevoecht van dach tot dach, ure ende stont, alles vvat ons vvedervaren ende op de gantsche Reyse bejeghent is, directelicken ende sonder partijschap op te schrijven, ghelijck als ick hope van een yeder die ons gheleydt hebben, voor de vvaerheyt (onpartijdelicken sprekende) sal moeten ghetuycht ende naegheseyt vvorden. | |
| |
Den goetvvillighen ende discreten Leser, en sal niet te vervvachten hebben int selfde Relaes eenighe Elegantie ofte vvelsprekentheyt, vvant sulcks seer vreemdt ende verre van mijn vernuft is, dan salder alleen in vinden, een slechte eenvoudige (doch dat het beste is) vvaerachtighe Narratie ofte vertellinghe, biddende derhalven t'selfde in dancke te nemen, ende sulcks te vvillen oordeelen nae den goeden vville, ende niet nae't vverck. Vaert vvel.
Den Leser sal ghelieven te weten, dat dese Verbalen gheschreven zijn op de daghen ende tijden, dat sulcx alles is ghepasseert, ende niet nae dat de Reyse voleyndt was: Ende om sulcx met de veranderinghe niet onghelooflicker te maken, ofte voor by-voechsels ghehouden te worden, ende eenich naedencken te gheven, soo hebbe ick dat de selfde forme ende maniere van een daghelicksche ende sichtelicke Beschrijvinghe Iournaels-ghevvijse laten blijven, op dat het ghelesen mach worden met soodanighen sin, als selfs by der handt hebbende, met verhopinghe van een goede uytcomste, ghelijck als het mijn was, in't annoteeren ende beschrijven van t'selfde, &c.
|
|
Auteursrechtvrij