Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

Dat 4. Capittel.
Vande Iustitie ende regieringhe van Lisbonen ende Portugael.

Ten eersten het Tribunael, ghenaemt 'trelaes van 't Civil,⁺ waer van opperste Rechter is, den Regidoer, dat is: den Regierder van Coninghs wegen, met noch twee andere rechters; Het Tribunael van het Crymen, ende twee Rechters, Eenen Au-

+ Verhael van verscheyden Rechters in Lisbona.

[p. 400]

diteur ofte Rechter van des Coninghs Tolhuys, ghenaemt Alfandega; Een Rechter van de proprieteyten ofte eygendommen ende benefitien; Acht Rechters van de Weesen; Een Rechter van de Gast-huysen; Een opperste Rechter (ghenaemt Correcteur,) vande dinghen ende saken van Indien, Guinea, Cabo verde, San Thome, ende Brasilien; Van alle dese voorsz. rechten machmen appelleren aen het relaes van het Civil; Het Tribunael ghenaemt⁺ van de supplicatien, wiens Rechters ghenaemt worden Desembargadores, dat is soo veel als ontlasters gheseydt, dese zijn van grooter auctoriteyt ende aensien, als by ons opperste⁺ Raets-heeren ende Presidenten; Aen dit recht comen die appellatien van 't Tribunael van 't Civil; Haren oversten is eenen⁺ genaemt, Correcteur vande supplicatien; Twee Rechters die ghenaemt worden Desembargadores da Fazenda, dat is soo veel als Curateuren ende Rechters van des Conings goederen, dese oordelen de rechten, ende pleyten tusschen den Coningh ende particulieren; Van dese en is gheen appellatie; Den Raet van de oordenen, Tribunael, Suppremo, ofte den hooghen Raet diemen ⁺ noemt, Desembargadores van 't Palleys; Tribunael van de Concientie ghenaemt; Tribunael vande Veedores da Fazenda, dat is: Besienders, Voochden, ofte Besorghers van des Coninghs incomsten⁺ ende goederen; Tribunael van des Coninghs rekencamer, welcke staet onder de Veedores da Fazenda; Den Raet van Staten; Twee tytelen van Hertoghen; Een van Marckgraef; Thien van Graven, met die qualiteyt van elck een; Die fortressen der Portugesen in Africa, ofte Barbaren, zijn dese, te weten:⁺ Tanger, Zepta, Arzilla, het Eylandt van Madera, die Vlaemsche Eylanden, As Ilhas dos Açores ghenaemt, als daer is: Tercera, Sint Michiel, Santa Maria, Sint Iorgie, Pico, Fayael, Gratiosa; d'Eylanden Flores ende Corvo; d'Eylanden van Cabo verde zijn, Sint Jacob, O Fogo Mayo, Boa vista, Sant Antonio, ende Sant⁺ Nicolaes; Arguyn een fortresse in 't landt van Guinea; De Myne van Sint Iorgie, een Casteel aende selfde Custe van Aethiopiae; noch aen de voorseyde Custe het Eyland del Principe, Sant Thome, Atubon; Het Coninghrijck van Congo ende Angola, aen de selfde Custe van Aethiopien, leyt onder tribuyt van Portugael; Het Eylandt Santa Helena; aen d'ander zyde van de Cabo de bona Esperança, de fortresse van Soffala; het Eylandeken van Moçambique; het Eylandt van Ormus, gheleghen tusschen Persien en Arabien; de Stadt ende fortresse van Diu; die

+ Vande Rechters diemen Desembargadores noemt.

+ [143a]

+ Desembargadores da Fazenda.

+ Desembargadores van 't Palleys.

+ Tribunael van de Veedores da Fazenda.

+ Verhael vande Portugesche sterckten in Africa.

+ Desgelijcx van plaetsen die onder tribuyt vande Portugesen sitten.

[p. 401]

Steden ende fortresse van Daman, Bacayn, Chaul, Goa, alwaer de Viçeroys resideren, altemael ghelegen aende custe van Indien; Die Steden ende fortressen van Honor, Barcelor, Mangalor, Cananor, Cranganor, Cochijn, Coulan, altesamen geleghen aende selfde Custe van Indien, diemen heet Malabar; Een fortresse in 't Eylandt van Seylon, ghenaemt Columbo; De Steden van Negapatan, ende Sant Thome, aende Custe van Choramandel; De Stadt ende fortresse van Malacca; d'Eylanden van Maluco, te weten, Tarnate, Tydor, Banda, ende Amboyna; Het landt ende de Custe van Brasilien, van 500 mylen in de streckinghe, ghedeelt in acht Capiteynschappen ofte regieringen, van waer jaerlijcks naer Portugael ghebracht wert over de 150 V duysent Arroben Suyckers, te weten, yeder Arrobe van 32 pont; De Haven ghenaemt de todos os Santos, ofte van Alderheylighen, alwaer den Governuer van Brasilien hem onthout.

Die ordinarische renten vande Croone van Portugael, bedraghen⁺ jaerlijcx over een Millioen Gout, ende 100 duysent Ducaten; De renten ende incomsten van de Meesterschappen van de Cruysheeren, wiens Meester ende oversten althans is de Coningh, de welcke toebehooren d'Eylanden van Açores, (ofte Vlaemsche Eylanden) Madera, die van Cabo verde, San Thome, del Principe,⁺⁺ zijn des jaers 200 V duysent Ducaten; Die rente van de Myne, toebehoorende het Meesterschap van de Cruys heeren van Christo ghenaemt, zijn jaerlijcx 100 V duysent Ducaten; Van Brasilien jaerlijcx 150 V duysent Ducaten. De Renten ofte Tollen vande⁺ Specerien ende incomsten van de goederen van Oost Indien, zijn jaerlijcx 600 V duysent Ducaten, dat zijn 18 Tonnen schats, dit is alleenlijcken vande Tollen, vande goederen, ende waren, die daer van daen comen: want alle d'ander renten ende incomsten, te weten, van 't landt van Indien, ende hare Steden, wort ghedespendeert ende verdaen in bewaernisse, ende bescherminghe⁺ der selver plaetsen, in somma dat die renten ende incomsten, vande Croone van Portugael, ende haer ghebiet, des jaers bedragende zijn 2200 V duysent Ducaten, dat zijn 66 Tonnen schats naer onse rekeninghe.

+ Hoe veel, de renten van de Coningh van Portugael jaerlijcks bedraghen.

+ Renten van verscheyden plaetsen.

+ [143b]

+ Hoe veel de Tollen vande Indiaensche Specerien 'tsjaers waerdich zijn.

+ Hoe veel de geheele incomst van Portugael 'tsjaers waerdich zijn.