Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5
(1939)–Jan Huyghen van Linschoten–
Auteursrecht onbekendAen mijn heeren, mijnGa naar margenoot+ heeren de superintendente raden vande admiraliteyten in Hollandt, Zeelandt, ende West-Vrieslandt, tot lof vanden Aucteur.Ga naar voetnoot2)
| |
[pagina 7]
| |
Iae teghens 'tgroot ghehuyl van Boreas gheblaes
(Dat de Zee wit beschuymt doet om de Clippen branden
Dies dan schricklijck ghehoort wert Scyllaes groot gheraes)
Ghespeurt om tot ons nut t'ontdecken nieuwe stranden.
Want doen u Leeus ghemoet gheruckt had uyt den vuyst
Martis bloedighe Swaert, van de trotse Spaengiaerden:
Die met Heyrcrachten groot (van menigh menigh duyst
Voetvolcks, en oock niet min van swaer' en lichte Peerden.)
Trachten om u vryheyt te werpen in het sandt
En haer bloedigh ghemoet thoonden met veel wreetheden:
(Ghelijck zy de'en en doen in 't Gout-barende landt)
Verdelghend met strafheyt u sterck' en schoone Steden.
En doen onsen Hector met Crijchs-list en ghewelt
Had haer beschanste cracht voor Koeverden verdreven,
Wrekende soo de doot als een vroom-dadigh Helt
Van d'Oraensch' Vorst zijn Vaer moordigh berooft van 't leven.
Heeft u voordachte raet o Vaer-landts Vaders wijs,
Nae onghehoorde vaert oock Crijch-schepen doen trecken
Op dat wy (als het Swaert) haer afruckten den prijs
Die zy hebben verdient met nieuw landen t'ondecken.
En zijnd' verwitticht van ons Huyghens vroom ghemoet
Dat van zijn jonckheydt af de werelt ginck doorsoecken,
Van daer 't vlammigh ghespan rijst uyt de bracke vloet
Tot daer het weder daelt in Tethijs vochte hoecken.
Hebt hem onder de Vloot als een Commis ghevoecht
Om dat zijn versochtheyt haer cours soude beleyden;
(Want hy het vochte Velt Neptunis heeft beploecht
Siende van 't Indisch Volck al de verscheydenheyden.)
Ghelijck een Kiecken-dief die al swevende jaecht
Gaet tusschen Aerd' en Locht d'oogh-rijcke fame vlieghen
Onbegrypelijck snel in 't spreken onversaecht,
Nae-segghend' dat waer is, en oock 'tgheen datmen lieghen.
Dese toe-rustingh' heeft zy niet soo haest ghehoort
Of haer held're Trompet blaest sulcks door s'werelts wijcken,
Dit comt als 'tmoede Hert swoeghende snellijck voort
In 't Aerd' omcleppend' Hof, en in de ooren strijcken
Van de Grijs-haerde Vaer, die heeft strafflijck ghefronst
'tGheborstelde Voorhooft, verheffend' de Wijnbreuwen,
En spalckend d'ooghen op, heeft vol gramschaps begonst
Met een luyd heesche keel seer ijsselijck te schreuwen.
| |
[pagina 8]
| |
Wel, wat stoutheyt is dit: sal ons dit botte Volck
Inde bevrosen hoeck oock beginnen te quellen?
Doet u Hiel-vleughels aen ghy Goden trouste Tolck
Wilt tot Discordia, en Hyems u versnellen;Ga naar margenoot+
De Wolck-verdryvende Boreas niet vergeet
(Als houwend' d'eerste plaets van d'Ys-coude Kadetten)
Op dat zijn strenghe cracht t'onsen dienst zy ghereet
En dat samender hant wy dese tocht beletten.
Seght dat de Bataviers met stoutmoedighe cracht
Pooghen om door Waygat een nieuwe vaert te stichten,
Soo dat ons' heerlijckheyt sal tot niet zijn ghebracht
En 'tghevleughelt hout sal ons rijck stadich bevichten.
Tot weerstant doe elck 'tbest, d'een met stormende wint
d'Ander met Ys en Sneeu, Mist en herd' Haghel-steenen,
'tFenijn zy niet ghespaert dat d'Eendrachts bant ontbint
Ick sal 'tgheschubde Heyr oock brenghen op de beenen.
Hy had naulijcx volseyt Mayae Soon maeckt hem ree
Met de ghewieckte Hoet gaet hy 'twijs' hooft verderen,
'tMantelken slaet hy om, neemt de Slangh-roede mee
Die seer vast slapen doet menschen en wrede dieren.
Met een spoedighe vlucht kappende, slach op slach
Gaet hy de soete Lucht op ende neer doorboren
Totdat hy 'tcoud' Yslandt onder zijn voeten sach
Waer Pluto in Hecla de sielen schijnt te smoren.
En soomen d'Arent siet om Reyghers te bespien
Met een door-sichtigh oogh' om Strimons kanten sweven,
Welck hebbend' in 't ghesicht gaet snellijck neder vlien;
Soo comt die snelle Post op den Bergh neer ghedreven.
Wiens onbetreden spits, doordringht de koude Lucht
Zijnde 'theel' jaer rontsom met Meel-wit stof bevanghen,
Des wints twistigh ghedwarl vol vervaerlijcx gherucht
Ruyscht hier in plaets van der Syrenen soete sanghen.
Hier woont d'huyvrigh' Hyems op wiens knorrigh aenschijn
Rollen met groot ghedruys de dwarlinghen met hoopen,
'tBetist' Hayr rinckelt van teuck'len t'allen termijn,
En zijn rugh-deckent Vlies hanght vol seer groote droopen.
Als ghewill'ghe Dienaers staen om zijn Throon in 't ront
Haghel, Vorst, Nevel, Sneeu, Rijm, Hysel, vochte reghen,
De Clip-schudd' Aquilo met d'uytpuylende mont
Bereyt om Zee en Lucht tot stormen te beweghen.
| |
[pagina 9]
| |
De Roos-wanghd' Aurora had s'Hemels poort ontdaen
En d'al-doorsiende Sonn' ginck zijn claerheyt verthoonen,
Doen dees vlieghende Bood zijn reden dus vingh aen,
O Hyems door wiens cracht beven die noordwaerts woonen
Die Rudsen beven doet, en rooft des Velts schoonheyt,
Die met een yssich toom breydelt Zee en Revieren,
En die Heuvel en Dal met 'tcoude Sneeu bespreyt;
Aquilo ghy die doet de Lucht heen en weer swieren,
En de woest' Oceâen schuyft aen 't ghesternde vaut
Wilt t'samen u ghewelt (bidt d'Om-helser der Aerden)
Tot zijn bystant ontdoen, op dat werden benaut
De plompe Bataviers, die moedichlijck aenvaerden
Zijn vocht'rijcx waerdicheyt een groot' afbreuck te doen
Om het Chinasche rijck by Noorden te ontdecken,
Vriest, Haghelt, Sneeut, en way't, wilt u nae Waygat spoen
Om hare strijtbare macht onder 'tWater te trecken.
Hy volseyd' en vloogh nae de tweedracht, en met spoet
Sendens' haer wree Dienaers verdubb'lend hare machten,
Ga naar margenoot+ Die vlieghen spoedigh heen om met een straffe moet
En eendrachtighe cracht op de Schepen te wachten.
Niet langh' d'Atlandtsche Bood daelt in 't donck're Spelonck
Daer in twist en gheraes de menschen hen verblyen,
En 'tschrickelijck gheſwerm seer onmanierlijck clonck
Verweckt door vrees van vreed' en lust tot twistigh stryen.
Hier sadt Discordia duysent-cleurigh ghecleet
Wiens gheschackierde rock los was en opghebonden,
En 'tbonte ghekruyst hayr hier droogh en daer besweet
Vloogh inde Lucht d'een los, en d'ander vlecht bewonden.
d'Handen waren ghevult met menigh snoot Libel
Met menigherley' vroegh', glosen, raden, en keuren
Voor haer, achter, ter zijd' maeckten seer groot gherel
Schryvers sonder ghetal, Voor-spraken, Procureuren.
Zy was hertlijck bedroeft door dien dats'uyt den raet
Met 'teendrachtigh ghemoet der Staten was ghedreven,
Dies knaeghd' zy 't nydigh Hert soeckend' met listen quaet
Dees vast gheveste knoop door twist weder t'ontweven.
Maer d'eeuwighe Wijsheyt die in d'Eendracht verheucht
Had door zijn dond'rend' woort haer sulcks te doen verboden,
Soo dat dees herten-bant te vaster wert gheveucht
Hoe zy met twisten meer d'Eendracht soeckt uyt te roden.
| |
[pagina 10]
| |
Mercurius haer siend' heeft grammelijck gheseyt
Staet op ghy oude Teef en vervoecht u seer spoedigh
By die t'coude Waygat na trachten, en verspreyt
Daer stracx byde Stierluy strijt ende twist verwoedigh;
Op dat indrinckend al een waen-wetend gheschil
Door schoon-schynende raet t samen werden bedroghen,
't Is in u macht te doen Neptuni hooghste wil
Zijn last zijnde volbracht is weer opwaerts ghevloghen.
De nydighe Tweedracht had des Zee-Gods ghebot
Soo haestigh niet ghehoort of blylijck gincks' haer richten,
Grijpend' een quastigh hout inde hant, liet de Grot
Tredend' ras nae de vloot sonder van gaen te swichten
Verkoos zy de ghedaent' van een CosmographistGa naar voetnoot1)
En onder de Stierluy vol cout vergifts ghecomen,
Heeft secretelijck d'een teghen d'ander ghehist
Door valsche inbeeldingh' van noyt ghehoorde stroomen,
Onderclookend' d'een voor d'ander nae 't swert fenijn
Gaet Slanghende door 't Hert, Nieren en ooghen lopen,
Dat wint allenghskens Velt, en vult d'Herten met pijn
Terwijl 'tradde Boots-volck na wint en weder hopen
Soo haest dan Auster blaest winden zy d'Anckers op
En de heesche Stierman die roept een jonghman boven,
Die velt spoedigh de Fock, 't Mers-seyl hijstmen in top,
Het Roer sweeft heen en weer, en t Schip wert voort gheschoven.
De ghevleughelde wint drijft haer ras eens-loefs voort
(Als een gheveerde strael die snellijck comt ghevloghen)
Onse Scheep-rijck Hollandt schijnt inde vloet ghesmoort
Dies zy Water en Lucht alleen cryghen voor ooghen.
De Strijt-baer' Enghelſman, en Crijch-soeckende Schot
Werden uyt het ghesicht veer aen 't bagboord ghelaten,
Aen 't stuyrboord siens' alleen de Noorman ſlecht en bot
En hoe tot d'Hemel hoogh strecken zijn woeste straten.
Zy verlaten d'Uytsiers, Berghen, Stadt, Bereſont
Witholm, Grijp, Momendael, Traen-oogh, en 't Eylandt RusteGa naar margenoot+
De woeste Muskestroom (die slorpend' welt in 't ront)
Lofvoet, Westrol, Arnou, en de Clip-rijcke Custe
Van Vinmarck en Biarm, daer nae ſoo buyghen zy
| |
[pagina 11]
| |
Om de coude Noordt-caep, richtend' het cromme steven
Nae Caep de Candenos, trachtend met herten bly
De onbevaren Straet spoedigh te zijn beneven.
Op d'Olympissche top ſadt d'alderfraeyste hoop
Met grooter heerlijckheyt van de machtighe Goden,
Die met gheneught aenſien der Schepen ſnelle loop
Gaende met soet gedruijs over d'Oceâen schoden.
De Nereïden oock maeckten met vrolijckheyt
Een wel ghevlochten dans opte Azure baren,
Zijnde (t'saem ringhs-ghewijs) om 't vlieghend' hout ghespreyt,
Terwijl d'oude Neptun' zijn crachten deed' vergaren,
Bevelend' dat Triton soud' spannen in 't gareel
Vande blaeu-verfde Koets snel-swemmende Dolphynen,
Die hy dan moedichlijck leyt met het schubbich seel
Doende zijn Majesteyt op 't vochte Velt verschynen.
Als inde morghenstont met veel kleuren gheciert
De dagh-brenghende Bood haer Paerden doet aensporen,
Soo triumphlijck hy zijn Waghen door 't water stiert
Mette vorck inde vuyst: om de vloot te versmoren.
Ghelijck de golven des Zees die aende dorre strant
Door Zephyrs soet gheblaes allenghskens zijn gheschoven,
Maken een sacht ghedruijs datmen van hant te hant
Door s'windts wassende cracht hoort meer en meer vergroven
Soo hoortmen terwijl oock een murmurigh gheluyt
Onder al de Stierluy beginnende te twisten
Om de cours daer haer reijs door soud' werden gheuyt
Meerende voort en voort door Tweedrachts arghelisten.
d'Een riep ons cours behoort Noordwaerts te zijn gherecht
Bet Zuyd'lijcker riep d'aer moeten wy 'tsteven wenden,
Dees koos een ander padt, die wilde sulck ghevecht
Sonder wat anders voor te slaen niet laten enden.
Sulcks dat nae groot gheroep zy op 't laest twee en twee
Om t'ondecken de vaert gaen cloeckelijck beginnen,
Richtende sonderlingh (met op-ghehijſte Ree)
Hun cours om 'thaerder eer die reijs eerst te ghewinnen
Maer Huyghen tot ghedacht van dit haperigh ghekijf
Den Caep ghelaten naem van Twisthoeck, ginck voort rennen
Door de schuymighe Zee vord'rend met cloeck bedrijf
Zijn reyse naer Waygat. Dit siend' Hyems gaet sennen
Een verduyst'rende Mist die hun soo dicht bedeckt
| |
[pagina 12]
| |
Als somwijl 'tmodd'righ slijck 'tclaer water der Revieren,
Of soo de donck're nacht zijn swerte vlecken streckt
Over de Waghen glantz die Phaëton woud' stieren
Iae dat Lijncei oogh' niet soud' hebben gheschout
Dese scheepslenghte verr': en om d'ancxt te vermeeren
Met klat'rende gheslagh stort Haghel menighfout
Voorboden van een storm en schrickelijck onweeren.
Ghelijck 't Noordwest gheblaes somwijl crachtelijck schut
De Dodonissche Eyck, doende d'Eyckels met hoopen
Stort en op Gras, op Aerd', op Loof, op Beest, op Hutt',
Sulcks dat haer snelle val niet mogh'lijck is t'ontloopen;
Soo valt met groot ghebaer dit vochte CristalijnGa naar margenoot+
Op 't verdeck, op koebrugh, op 't hooft, op voet, op handen,
Slaende 'tmoedigh Boots-volck met smertelijcke pijn
Die loopen vlytigh schuyl, verlatend' des Scheeps banden.
Maer mette cleenste wenck comens' onbeschroomt weer
Trecken met groote cracht aen de swert pickte touwen
Verachtende 'tghebruijs des waters, en 'tghebaer
Van 'tclappende ghesteent' dat hun hertt' comt bedouwen.
Ghy onbeschaemden hoop, nu zydy vast in 't strick
(Riep de dolle Neptun') ghy sult my niet ontstueren
Ick versmoor u alt'saem binnen een ooghenblick
Doend' u dese stoutheyt met lijf en goet besueren.
Doen stiet hy zijn Drie-tand met een verbolghen cracht
Inde woest' Oceâen om t'neerst' boven te roeren,
Die heeft hy met ghedruys driemael weer op ghebracht
En soo veel reysen oock tot aen de gront gaen voeren.
Stracx wert de Zee beschuymt, en het barighe Sout
Door Boreas gheblaes aenden Hemel gheschoven
Dat valt stopelinghs neer over 'tbevende hout
Makend dat al 't Boots-volck in 't water staet bedoven.
Een droeve swerte Lucht wert rontom uytghestreckt
Berovend' hun van 't licht, men gaet het Seyl inhalen,
Slaende teghen de Mast, elck roept, elck crijt, elck treckt,
Om dat seer spoedelijck binnen 't Boord te doen dalen.
De fluytingh van 't ghetou, de ruysschingh van de wint,
'tMurmureren des Zees, de luyde Donderslaghen,
Maken schrickigh gherucht, d'een maeckt los, d'ander bint,
't Scheen of Zee, Wint, en Lucht, over hoop te Veld' laghen.
Boreas drijft voor hem een luyd-loeyende hoop
| |
[pagina 13]
| |
Van Golven peerssigh wit: de Wolcken gaen vermeeren
De Zee met soete Zeen; die doet met snelle loop
Een soute regheningh weder ten Hemel keeren.
Nu schijnt de heele Lucht los te vallen in Zee
Dan schijnt de Zee weerom tot aen d'Hemel te dringhen,
De winden zijn alt'saem teghens 'tSchip dat seer dree
(Als een hipp'lende Bal) op ende neer moet springhen.
Nu hanght het op een Golf van daer 't Volck dunckt te sien
'tDiepste vanden afgront: dan schijnt ghy weer te rysen
Tot aende sternde vaut. Dus moet gh'op en neer vlien
Om dat zijn gramme moet Neptun' recht soud' bewysen.
Maer u onversaecht hert, en stantvastigh ghemoet
O wijt-versochte Huygh'! gaet zijn ghebaer verachten,
Poghend' altijt voort voort, en door beleydingh' vroet
'tBehyselde Waygats gheluckigh te betrachten.
Hier teghens stelt hem weer Hyems met Ys en Snee
Dat bespringht u seer dicht en keert t'Zee spouwend' steven
Bruyst, breeckt, barst voor de boech, schuyft 'teen op 'tander mee
En wert met groot ghekraeck rontsom u Schip ghedreven.
Dat klooft allengskens door 't bar-barstende ghebaer
Morselende met cracht de hert ghebacken stucken,
Dat knarst met heesch gheluyt, en parst teghen malcaer
Schynend' of zy het Schip aen fleters souden rucken.
Neptunus sent hier toe noch een seer groulijck dier
Klimmend' op 't driftigh Ys met onbreecklijcke tanden,
Huylend' seer vreselijck toont een ghesicht als vier
Ga naar margenoot+ En schijnt schier te versmaen de Rues met hondert handen.
Doch blijft ghy onverschrickt, en 't Volck stelt hun ter weer
Varend' onbevreest heen, houwen met scherpen bylen
Op de verstaelde Huyt, die springhen op van 't leer
Als of de slagh gheschiet was op Diamants stylen.
'tMoet nochtans wijcken oock, met al 't Neptuns ghespuys
En Hyems felle cracht, coud' Ys, en groote reghen,
Oock 'tfluytende gheraes van Boreas ghedruys
Die u met groot ghewelt dacht vande Zee te veghen.
O vrome Bataviers! Ey! wat sal schricken doch
U onversaecht ghemoet nu niet en kan beletten
U stout en cloeck bestaen, dit rasen? noch 'tbedroch
Dat de snoode Tweedracht looslijck had gaen uytsetten?
Want nae al dit ghevaer crijght ghy vreuchdich aen boort
| |
[pagina 14]
| |
De langh-ghewenschte Straet, gaende hier door laveren
Tot inden Oceâen, van daermen spoedigh voort
Met de Chinasche schat ons rijckdom sal vermerenGa naar voetnoot1) .
Dit onbetreden padt hebt ghy moedigh betre'en
Tot nutticheyt van ons met arbeyt onverdroten;
Waer toe u nootlijck diend' het cloeck-sinnigh bele'en
En d'ervarentheyt van Ian Huyghen van Linschoten.
Dies vliecht door dese tocht, en seer loflijck' daet,
O Linschoten! u naem vande Zuyd'-Pool, tot d'ander
Daer 't Beerken zynen poot nimmer in 't water slaet;
En verr' voorby d'Outaers vande groot' Alexander.
Sulcks dat noch Bacchi reys', noch d'ontillijcke stien
By Herculem ghestelt op de Spaensche Zee-stranden,
Noch die Gamaes cloeckheyt door seer neerstigh bespien.
Sett' in 't Cal'coutsche rijck van d'Oost-Indissche Landen;
Noch 'tomseylen van Draeck (wel waert eeuwighe prijs)
Noch 'tstout bestaen, waer door 'trijcke Vlies wert vercreghen,
Noch 'tgheen d'Itaecsche Vorst, verstandigh, cloeck, en wijs
Deed' met zijn snelle vloot op s'Midlandts vochte weghen.
Niet te ghelijcken zijn by dees sorgh'lijcke tocht
En d'eeuwighe Tropheen die ghy hier hebt doen stellen,
Tot teeckens dat u reys' gheluckigh is volbrocht
In spijt van alle 'tgunt dat u sochte te quellen.
Want wat heeft hun ghekrenckt dan een golvighe Zee
Verweckt door het gheblaes vande ruysschende winden?
Maer u queld' strakkelijck Haghel, Ys, Mist en Snee,
Reghen, Rijm, groote wint, die Neptuns toorn ginck senden.
Door wat waerdigh gheschenck mach dan werden beloont
Dit perijckel en vrees van u moedigh gheleden
Met onverschrickt ghemoet? Kan 't ghenoegh zijn becroont
Door 't seer-gheachte Gout aen duyst stucken ghesneden?
O neen: Dies heeft de faem met een eeuwigh gheluyt
U seer loflijcke naem in elcks ooren gheschoten,
Soo dat landt, sandt, en strant ghestadigh roepen uyt
Lof, prijs, en eer, zy u Ian Huyghen van Linschoten.
In Amor' Perseverando
C. Taemss.
|
|