Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Derde stuk

Dat 95. capittel.
Van 't eylandt ghenaemt Ascension ofte Hemelvaert.

Het eylandt is ontdeckt gheweest op Hemelvaerts dach,⁺ waerom ghenaemt wort Ascencion³⁾, ende leydt in 't aensien wat grooter als Santa Helena, maer soo hoogh niet, dan is oock vol bergen ende huevelen. Leyt op 8½. graden⁺ aende zuyd zyde van de lynia AEquinoctiael, ende leydt van Santa Helena noortwest aen 190. Spaensche mylen ende vande lynia AEquinoctiael 140. mylen. Het gheheele eylandt en heeft gants ⁺gheen soet water noch niet eenen groe ‖ nen lover oft tack, heeft veel ghebergten van roode coluer, die in 't gesicht schynen te wezen een aerde ofte roode verwe, diemen in Spaensch noemt almagro⁴⁾, voorts ist seer clipachtigh ende verbrant landt ghe-

+ Hooghte ende gedaente van Ascencion.

3) Ook dit eiland werd ontdekt door João de Nova, op reis naar Indië, in 1501, maar niet op Hemelvaartsdag, want hij noemde het ‘Ilha da Concepção’. Den naam ‘Ilha da Ascensão’ ontving het van Affonso d'Albuquerque, die het in 1503 aandeed op Hemelvaartsdag, en vermoedelijk bij vergissing, dezen laatsten naam invoerde. Zie Danvers, I, 74.

+ Gelegentheyt van 't selve eylandt.

+

4) Spaansch almagra, almagre, Port. almagra, rood oker. Uit Arab. almaghra. (Dozy-Engelmann, Gloss. p. 152).

[p. 90]

lijck Santa Helena, want hier hebben sommighe schepen gheweest, die Santa Helena gemist hadden, meenende hier water te vinden, maer en konsten noyt gheen vinden. Heeft sommighe ⁺schoone ende groote witte sandt stranden, ende byster veel visch, soo dat het daer in Santa Helena te boven gaet, maer op 't landt en zijn anders gheen ghedierten, dan, oorsaecke die menichte vande visch, onthouden haer daer so veel voghelen, dat het wonder is; zijn van de groote als jonghe gansen, quamen ons by duysenden⁺ om die stenghen vlieghen met een groot ghecrijs, ende vloghen al om en tom over het schip, ende en waren niet eens schou van 't volck, want quamen ons op die schouweren ende armen sitten, soo dat wy daer veel namen en den hals afwronghen, maer en zijn niet goet om eeten, want smaken vischachtich. Geloove, dat die oorsake is van niet schou te wesen, dat zy weynich volk sien.

Alhier ontrent dit eylandt ende oock van Santa Helena tot die lynie toe vintmen veel vliegende visch, soo groot als heeringhen,⁺ ende vlieghen by groote scharen ofte menichten teffens, twee ofte drie vademen boven 'twater, ende vliegen alsoo wel een quart van een mijl voort, tot dat haer die vinnen ofte vlueghelen droogh worden, ende alsdan en moghen niet langher ende vallen weder inde zee, ende maken haer weer nat, ende also heffen zy haer wederom hoogh uyt het water; d'oorsake daer van is, dat zy van de groote visschen vervolch lyden, diese eeten, ende ⁺om haer te ontloopen, so heffen zy haer uyt het water ende vliegen; comen altemet wel inde schepen, want in ons schip quamender veel in ghevallen, die haer te hoogh opheffen, ende als die vlueghelen ofte vinnen droogh zijn, moeten vallen.

Van dit eylandt Ascencion soo neemtmen die cours gemeenlijck noordwest ten westen tot een graedt over die lynie aende zyde van 't noorden, alwaer leydt een clippe, ghenaemt Penedo¹⁾ de ⁺sam Pedro, diemen somtijts comt te sien, ende is tot hier op dese cours van het eylandt Ascencion af 300. mylen.

Den 5. Junius passeerden weder die lynie AEquinoctiael, ende begosten weder te sien de Noordt sterre, die wy verloren hadden van de lynie 10. graden van Cochijn, ende als nu verloren weder die ‖ Zuydt sterre, ende als dan so hebben wy weder de son des⁺ middaechs in't zuyden, die ons aende ander zyde van de lynie⁺

+ Veel vissen in Ascencion.

+ Veel vogelen zoo groot als gansen, die met menighte op de schepen vlieghen.

+ Beschryvinghe ende gedaente van de vliegende visschen.

+ Oorsaeck, waerom dat zy vlieghen.

1) Port. Penedo de São Pedro. Sam is een oude spelling voor são. Port. penedo is: rots. Vgl. over de ligging en de tegenwoordige naam ‘Itinerario’ V p. 369.

+ Cours na een clip, 300. mylen van Ascencion.

+

+ [142a]

[p. 91]

des middaeghs in't noorden staet. Den 8. Junij, wesende in vier⁺ graden aen't noorden, soo verloren onsen generalen zuydoosten wint, die ons vande Cabo tot hier toe gheleyt hadde, voor de wint, ende alsnu begosten die stilten ende regenen, want begonsten te comen inde hooghte van de custe van Guyne, welcke duert tot 9. graden toe. Dese stilten ende regenen duerden ons tot 11. graden, tot den 20. Junio, waer mede die schepen van malcanderen raecten,⁺ door die stilte, dat zy haer niet en konsten bestieren, ende in 11. graden quamen weer by malcanderen, ende creghen alhier eenen noordtoosten wint, diemen den generalen windt heet, want altoos in dese contreye waeyt, ende duert tot 30. ende 32. graden toe, ende begint dickwils van 6. 7. graden, maer wy creghense eerst op 11. graden. Dese wint is wat scherp, want moeten altoos aende wint seylen, om dat onsen meesten cours is noordwest ende noorden, die wy aen moeten seylen.

Den 23. passeerden die hooghte vande Cabo Verde, welcke leyt op 15. graden, ende den 26. daer na passeerden die eylanden van⁺ C. Verde, welcke zijn 10. der som. Dese beginnen op 15. graden ende voleijnden op 19. graden; liggen van't vaste land vande Cabo Verde van 70. tot 160. mylen te zeewaert in. Alsdoen quamen wy inde zee, diemen noemt van Sargasso, want is altemael bedeckt met cruyt, soo dat het gheheele velden schynen te wesen,⁺ datmen altemet qualijck 'twater daer door kan sien, ende die schepen hebben ghenoech te doen, dat zy daer duer comen, want moeten met cracht van windt daer duer schueren. 'tIs een cruyt als peterselye, diemen heet vande zee, maer is van coluer geelachtich,⁺ ende heeft besien ghelijck cruys-besien, maer zyn ydel¹⁾ van binnen. Die Portugesen noement sargasso om die ghelijckenis vande cruyderen, die in de putten groeyen, dat zy sargasso heeten, waer van dese zee ghenaemt wert die zee van Sargasso. Men en kan niet weten, waert van daen comt, want daer en is gheen landt ofte eylanden, diemen weet daer ontrent, want is meer dan⁺ 400. mylen vande custe van Africa. Vermoeden, dat het vande gront comt, hoe wel datmen daer gheen grondt en kan vinden. In 't ginds varen naer Indien en comt men onder dit cruyt niet, want die schepen loopen dan dichter by de custe heen, soo datmen daer alsdan gheen memorie af en heeft, dan int weerom komen, ende men vint het nieuwers op alle de vaert, als alleen-

+ Op wat hoochde datse haer den 8. Junij vonden.

+ De schepen dwalen van malcanderen.

+ Hoochte vande Cabo Verde.

+ Beschryvinge vande zee van Sargasso.

+ Gedaente van sargasso.

1) leeg.

+ Verscheyden gevoelens vant hercomen van de sargasso.

[p. 92]

lijck in dese contreye, ende begint van 20. graden, duert tot 34. graden toe, soo dick en vol met gheheele eylanden aen malcan- ‖ ⁺deren, dat een wonder dinck om concidereren is. In dese contreye⁺ ist oock cout, ghelijck in dese landen inde winter alst niet en vriest, dat die Portugesen voor een groote coude houden ende haer daer dapper op versien ende toe maken. Den lesten Junij waren inde hooghte van 23. graden, wesende recht onder die son, om dat die son inde selfde hooghte was, ende waren onder die tropico van Cancker, welcke is het uyterste, daer die Son comt, aende zyde van 't noorden, ende alsdan keert weder naer die lynie, ende van daer naer 't zuyden, en hebben oock ghepasseert tweemaels die lynie van de tropico van Capricorno, te weten aende zyde van 't zuyden, eens by 't eijnde van het eylandt van San Lourenço ende noch eens op 23. graden, naer dat wy die Cabo de bona Esperança⁺ ghepasseert hadden. Den 2. Julij waren inde hoochte vande eylanden⁺ van Canarien, welcke ligghen op 28. 29. graden, ende ligghen vande custe van Berbarye ende Africa van 30. tot 80. mylen, ende blyven ons aen de rechte hant, ende om dat inde selfde eylanden sommighe dinghen zijn, die weerdigh zijn om te noteren, so en hebbe ick niet willen laten, daer een corte verhalinghe af te maken.

+ Waer datmen de sargasso begint te crygen en waermense verliest.

+

+ [142b]

+ Hooghte vande eylanden van Canaryen.