Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Tweede stuk

Dat 47. capittel.
Vanden abada ofte reynossero.

Die abada ofte reynossero en is in Indien niet dan in Bengalen ende Patane³⁾; zijn kleijnder ende legher dan den olyphant, heeft eenen korten hooren op den nues, achter dickachtich ende voor scherper, van doncker, blaeuwe ende witach-

3) Hier schijnt onze schrijver G. da Orta, I, 310, misverstaan te hebben; want deze laatste zegt dat er rhinocerossen in Cambay zijn, in Bengalen en in Patane. In Coloq. II, p. 75 spreekt Orta van rhinocerossen in ‘Bengalen of in Patane, en in de streken welke de Patans in hebben’. Deze laatste uitdrukking doelt duidelijk op de staten der Pathans of Afghanen in Hindustān. ‘Patane’ zal ook hier wel Behar wezen.

[p. 62]

tige verwe; heeft een muijl gelijck een vercken ende het vel over't lijf is over al gefronst ende staet of het ghewapendt waer met ⁺schilden; is groot vyant vanden olyphant. Sommige meenen, dat het den rechten eenhoren is, overmidts datmen anders gheen tot noch toe gevonden en heeft, dan alleenlijck van hooren seggen ofte geschildert. Die Portugesen en oock die van Bengalen affirmeren, dat byde revier Ganges int coningh-rijck van Bengalen zijn veel van dees reynosseros, ende alsse willen drincken, soo staender d'ander dieren na en wachten, ‖ tot dat die reynossero⁺ gedroncken heeft; ende steeckt zynen hoorn in't water, want en kan anders niet drincken ofte den hoorn moet onder water komen, omdat hy soo dicht op den nues aende muijl kompt; ende naer hem drincken alle d'ander dieren.

⁺Die hoornen werden in Indien seer gheestimeert, ende gebruyckt teghen alle fenijn ende vergift en veel ander siecten; desgelijcks zijn tanden, claeuwen, vlees, vet ende bloet, jae tot zijn dreck ende water toe, ende al wat hy aen ende in't lijf heeft wort in Indien in grooter weerden gehouden ende ghebruyckt tot veellerley sieckten ende ghebreecken¹⁾, en is goet ende warachtigh, als ick selver in sommighe dingen by experientie gevonden hebbe. ⁺Ooc is te verstaen, dat alle reynosseros niet even goet en zijn, want daer zijnder, die de hoornen vercocht werden tot 100. 2. ende 300. pardauwen 'tstuck, ende daer zijn ander vande selfde coluer ende groote, diemen voor 3. ende 4. pardauwen koopt, welcke die Indianen weten te onderscheyden ende te kennen. ⁺D'oorsake is, dat die reynosseros, die op een sekere plaets in Bengalen gevonden worden, hebben dese weerdye, en dat door virtuyt vande kruyden, die dat selfde lant gheeft ende produceert,⁺ 'twelcke op ander plaetsen niet en is; en dese estimatie en is niet alleen inde horen maer in alle ander dinghen van zijn gheheele lijf, als voorseijdt is.

Daer worden oock by Malacca, Sion ende Bengala ghevonden ⁺sommighe bocken ofte geyten, die int wilde loopen, wiens hoornen geestimeert werden voorde beste teghen fenijn en voor alle vergift,

+ Sommighe meynen, dat de abada den rechten eenhooren is.

+ <207>

+ Den horen vande abada wert gebruyct teghens fenijn ende zijn gheheel lichaem tot allerley sieckten.

1) Een uitvoerige uitweiding over de vermeende deugden van 't bloed, de hoorns, enz. van den rhinoceros komt voor in een werk van F. Redi, getiteld Esperienze intorno a diverse cose naturali, p. 79-81.

+ D'een renoceros veel beter als d'ander.

+ Die van Bengalen zijn de waertste.

+ [70b]

+ Bocken ende geyten hooren in Bengalen goet teghens 'tfenijn.

[p. 63]

diemen mach vinden; worden ghenaemt cabras demato¹⁾, dat is wilde geyten. Dese hoornen worden dapper in Indien gheestimeert ende in weerde gehouden en zijn dickwils by experientie⁺ goet gevonden, daer ick selfs goede getuyghe af ben, en sulcks gheprobeert hebbe. Int Jaer 1581., als die coningh Philippus van Spaengien tot Lisbonen was, soo worden hem ghebracht uyt Indien voor een present een reynossero ende olyphant, welcke hy beyde mede nam naer Madrid, 'thof van Spaengien; waermede ghenoegh is van dat die ghedierten van't lant ende voghels zijn belangende, hoewel daer noch veel ander zijn, daermen soo in't ghemeen geen notitie af en heeft; daerom hebbe alleenlijc verhaelt diemen daghelijcks voor oogen siet ende kennisse af heeft, om alle onsekerheydt te schouwen. ‖

1) Port. mato: land met wilde begroeiing.

+ D'oorsaeck van dese cracht compt van't kruijt, datse eeten in Bengalen²⁾.

2) Dit marginaal beantwoordt weer niet aan wat er naast staat. Het hoort hoger op.

2) Dit marginaal beantwoordt weer niet aan wat er naast staat. Het hoort hoger op.