Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Eerste stuk
(1955)–Jan Huyghen van Linschoten–
Auteursrechtelijk beschermdDat 25. capittel.
| |
[pagina 109]
| |
noch te verbueren. Wort toeghelaten, datmender een PortugeesGa naar margenoot+ uyt kiest, als factuer inden naem van allen te varen na Canton, om te coopen, datse begeeren; maer moet alle nachten buyten die stadt en inde voor-steden wesen, op groote pene. Dese stadt van Makau heeft eenen Portugeschen bisschopGa naar voetnoot1), welcke suffragaen is vanden aerts-bisschop van Goa, als geseyt is. Al-hier compt alle jaren een schip van Indien door particulier patente vanden coninck van Portugael, welcke capiteynschap ghegeuen wert persoonen van grooter aensien ende autoriteyt, ghelijck als die capiteynen vande fortressen; ende van Makau gaet het selfde schip naer Iapan, ende laet daer, en comt also weder op Makau, ende van daer op Malacca, ende so voorts naer GoaGa naar voetnoot2). Niemant en mach dese reyse doen dan alleenlick die alsulcken patente vanden coningh heeft, d'een voor, d'ander naer, want mach alle ‖ Ga naar margenoot+ jaren maer een schip van Goa varen op dese reyse, welcke oock ghegeuen wert tot recompensen van eenighen dienst des coninghs in Indien ghedaen, gelijck alle ander officien, maer naer Chinen ende Malacca alleenlijck mach een yeghelijck coopmanschepenGa naar margenoot+ bevrachten die wil, wel verstaende dat naer Iapan niemandt dan dese vanden coninck geconsenteert ende ghegunt met zijn patente. Ende in China ende Malacca en mach niemant laden noch lossen, noch bevrachten, voor al eer dat dese van sconinghs wegen zijn volle ladinghe ende bevrachtinghe heeft, ende afgheveerdicht is, ende naer dien mach een yegelijck zijn devoir doen, met wat schepen dat het hem gelieft, te weten: van Chinen naer Malacca ende Goa, en wederom. Die capiteynen vande reyse van Iapan doen groot profijt op een reys, ende hebbende eenighe hooftsomme Ga naar margenoot+ om te beginnen met een goet schip, welcke ghemeen welGa naar margenoot+ zijn van seuen oft acht hondert last groot, connen wel 150. 200. duysent ducaten profijt doen. Dese eene reyse duert altoos wel drie jaren, want gaende in April van Goa naer Malacca, moeten daer somtijts eenighe tijt verbeyden om te wachten die winden, die op haren ghesetten tijdt sekere maenden waeyen, 't welcke men monson noemt. Van Malacca varense op Makau, alwaerseGa naar margenoot+ verbeyden byde negen maenden naer die monson, ende alsdan varense naer Iapan, alwaer zy oock moeten verbeyden sommighe maenden om weder te keeren met de monson naer Makau, daerse | |
[pagina 110]
| |
weder vertoeuen, gelijck in het comen, dat also den tijt van drie jaren om lopen int gaen ende keeren. Alle den tijt van residentie vande capiteyn van de reyse soo in Makau als in Iapan is aldaer opperste regierder ende rechter, ghelijck als den viçorey in Indien Ga naar margenoot+ende die capiteynen in haer fortressen; want ten tyden, dat den eenen van Makau scheyt naer Iapan, soo compter een ander van Goa, om die selfde reys te doen, naer dat die eerste zijn reys volbracht heeft, ende als dese weder van Iapan comt tot Makau, soo gaet den tweeden naer Iapan, ende soo blijft den eersten weder goevernerende tot den tijt van zijn afscheyt naer Malacca ende Indien, ende op dese manier heeft Makau altoos een regierder ofte capiteyn tot goeverneur, als gheseyt is. Die coopmanschappen van Makau naer Iapan zijn zyde, ende brengen alleenlijck silver weder om, waer mede zy groot profijt doen. Ende om dat wy vande handelinge zijn tracterende, te weten van Makau, so heeft mijn goet gedacht, al hier by te voeghen sommighe waren, als die Portugesen daer ghemeenlijck coopen ende verhandelen, ende die ordonnarissche prysen van dien, luttel min oft meer. Desghelijcks die gewichten ende munte, ‖ sooGa naar margenoot+ van China als oock van Malacca, om die naeghelegentheyt ende groote ghemeenschap ende handel, diese met malcanderen dryven, meer als ander plaetsen van Indien, hebse hier by gevoecht, om dieswille, dat dese rekeninghe ende ghewichte different is Ga naar margenoot+van die van Portugael ende Indien. Soo is te verstaen, datter in China zijn driederley soorten van zijde, te weten: een soorte, genaemt LankijnGa naar voetnoot1), welcke ghehouden wort voor die beste, ende een ander ghenaempt FuscanGa naar voetnoot2), die oock goet is, die derde ende slechtste zyde genaempt LankamGa naar voetnoot3). Behalven dien zijnder noch ander soorten van zyden. Daer is onghesponnen zyde, diemen rauwe zyde noemt, oock gesponnen ende ghedraeyde zyde, die de Portugesen retresGa naar voetnoot4) heeten. Die witte ongesponnen zyde van Lankijn gelt gemeenlick luttel min ofte meer elck picoGa naar voetnoot5), welcke is een seecker gewichte, als wy hier naer verhalen sullen, tot 145. 150. realen van achten ofte rijcksdaeldersGa naar voetnoot6), gherekent nae dese | |
[pagina 111]
| |
munte. Die witte ongesponne zyde van Fuscan gelt het pico 140.145. realen van achten. Die onghesponnen zyde van Lankam gelt het pico 75.80. realen van achten. Die retres ofte ghedrayde witte zyde van Lankijn gelt het pico tot 160.170. realen van achten. Die retres ofte ghedraeyde zyde, witte ende ander van Fuscam ofte SusuamGa naar voetnoot1) gelt het pico tot 130.135.Ga naar voetnoot2) realen van achten. Die retres ofte ghedraeyde witte zyde van Canton gelt het pico 50.55. realen van achten, die gedraeyde zyde van alle colueren Ga naar margenoot+op de selfde prijs. Die onghesponnen zyde van colueren van Canton ghelt het pico 55.60. realen van achten. Witte zyde lampardenGa naar margenoot+ van 14. ellen 'tstuck gelden ghemeenlijck d'een jaer door d'ander het 100. tot 50.55. realen van achten. Die mosseliaet gelt ghemeenlick d'een jaer door 'tander die caete, welck zijn 20. oncen, 6.7. realen van achten. d'Ander curieusheyt ende waren van China hebben hare differente prysen, naer den tijdt loopt, en zijn so ghemeene coopmanschappen niet als dese; want met dese genoemde is der Portugeschen handel, ende die principaelste ‖ Ga naar margenoot+rijckdommen ende uyttreck van China naer alle die omligghende quartieren. Nu van die ghewichte ende munte van China en Malacca, so is te weten, dat een ghewicht, datmen in Malacca noemt een bhar, zijn drie picos, ende elck pico heeft 66⅔. caeten, in somma dat drie picos, welck is een bhar, zijn 200. caeten, so wel groot ghewicht als cleijn gewicht. Een bhar van China heeft 300. caetten,Ga naar margenoot+ welcke doen so veel als 200. caeten van Malacca, cleijn gewicht, want 3. caeten van China doen in Malacca twee caeten cleijn ghewhicht. Een caete van China heeft 16. taeysGa naar voetnoot3), Chinische ghewicht, welcke doen 14. taeys in Malacca, dat is so veel als 20¾. oncen Portugaelsche ghewichte. Ghebruijcken ooc een gewichte, diemen heet een hantGa naar voetnoot4); elcke hant heeft 12. caeten van cleijn ge- | |
[pagina 112]
| |
wicht, en elcke caete heeft 22. taeys, ende 16. handen, ende 8. caeten doen juijst 200. caeten, welck is een bhar van cleijn ghewhichte. So is te verstaen, dat een tael van Malacca heeft 16. masenGa naar voetnoot1), ende 10. masen ende ¼. is een Portugaelsche once, ende Ga naar margenoot+een once en een half once doet juijst 16. masen, ende een achtendeel van een maesGa naar voetnoot2). Met die masen vercooptmen die steenen, ghenaemt bezar ofte bazar, te weten elcke maes 2. ofte 3. ducaten, naer datse groot ende goet zijn. In Malacca zijn tweederley gewichten, te weten cleijn ende groot, als dese naer volghende verclaringe: Een bhar groot gewicht heeft 200. caten, ende 1. cate Ga naar margenoot+26. taes, ende een taes heeft 1½. once schaers, Portugaels ghewicht. Het cleyne gewicht heeft een bhar ooc 200. cates, ende een cate heeft 22. taes, ende een tael heeft een once ende halve ruijm Portugaels ghewicht. Met het groot gewicht so weeghtmen dese naer volghende waren: peper, naghelen, notemuscaten, folye, roodt ende wit Sandalum, indico, aluijn, sanguis draconisGa naar voetnoot3), palo daguila, zivet ende sapon. Met het cleijn gewichte weeghtmen dese naervolgende waren: quicksilver, vermelioen, coper, blic, yvooren-been, zyde, mosseliaet, ambar, calamba ofte ‖ lignum Ga naar margenoot+ aloesGa naar voetnoot4), tin, loot, lancuaGa naar voetnoot5 olye van note-muscaten van bloemen, verdetteGa naar voetnoot6), rosamalliaGa naar voetnoot7), benjoim, camphora etc. Die waren, die de Portugesen naer China voeren ende verhandelen, zijn dese: het Ga naar margenoot+meeste ende beste, daermen 'tgrootste ende sekerste profijt op doet, zijn realen van achten, die in China over die vijf festoenen gelden; is niet om datse die liever hebben als ander silver, maer alle het silver, want zijt terstont in stucken snyden, om also uyt te geven op haer manier, ende ghebruijcken als verhaelt is; zy voerender Ga naar margenoot+oock sommighe wynen, soo van Portugael als van Indiaensche wynen, oock olye van olyven, die daer al wel gewilt wert, fluweel, root-schaerlaken, 'twelck zy gants niet en hebben, noch in geen- | |
[pagina 113]
| |
derley manier maken konnen, hoe wel zy schapen en wol genoech Ga naar margenoot+hebben, spiegels, yvooren-been, alle fraigheyt van cristal ende glas; uer-wercken ende dierghelijcke curieusheden, souden daer wel ghewilt wesen; waer mede ghenoech is, wat het landt van China is belanghende; willen voorder varen tot die beschryvinghe van't eyland van Iapan, welck is die uyterste vaert ende leste orientaelsche plaetse, vande Portugesen ontdeckt ende hedens daeghs bekent. |
|