Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Eerste stuk

[p. 79]

⁺Dat 18. capittel.
Vande stadt ende fortresse van Malacca.

Malacca is bewoont vande Portugesen ghelijckelick met die ingheboren ende naturelen van 'tlandt, diemen heet Malayos. Die Portegesen hebben hier een fortresse,⁺ ghelijck als tot Mossambique, ende is naest Mossambique ende Ormus die beste ende profytelickste voor de capiteynen van gheheel Indien. Die stadt heeft ooc een bisschop, ghelijck Cochin, maer zijn suffraganen vanden aerts-bisschop van Goa.

Hier is die stapel van gheheel Indien, China, die eylanden van Maluco ende ander omligghende eylanden. Heeft grooten handel van alle schepen, die gaen en comen van China, Molucos, Banda, Insulas Iavas²⁾, Samatra ende alle die omliggende eylanden, als oock van Sian, Pegu, Bengala, Choramandel ende Indien, waer van eenen grooten hoop schepen jaerlicks gaen en comen, en aldaer laden en lossen, vercoopen, coopen ende manghelen³⁾, ende grooten handel dryven van alle natien van Orienten. Daer woonen oock sommige Portugesen met haer huysvrouwen ende familien, doch weynigh ende niet boven die hondert. Maer vande reysende man⁴⁾, die aldaer comen haer coopmanschap dryven, ofte die met haer schepen naer China, Molucas, ofte ander weghen willen, ofte van daen comen, die alhier haer verversinghe nemen,⁺ ende moeten vertoeven den tijt van die monsoyns, dat zijn winden, die op haer tijdt wayen, om hare vaert van d'een plaets op d'ander te volbrenghen.

⁺d'Oorsake, datter so ‖ weynigh Portugesen woonen, is om dattet een seer onghesont landt ende sware lucht is, soo wel voor de ingheboren als voor den vreemdelingh, ende gemeenlick van al die daer comen ende yet vertoeven moetender van haer ghesontheyt tolbetalen, of huijt of haeyr laten, soo dat wieder met leven af comt, macht voor een mirakel houwen, waerom het landt gheschout ⁺wert; niet teghenstaende die gierigheyt ende begheerte van 't ghewin ende goede ghelegentheyt vande plaets doet de menschen alle dingen waghen en alle perijckel licht achten, waer

+ [24a]

+ Malacca is naest Ormus ende Mossambique het profytelickste voor den Portugesen, hebbende den stapel van Chia¹⁾ ende de Molucksche eylanden, etc.

1) !.

2) Bedoeld worden Iava maior (Java) en Iava minor (Sumbawa). Vgl. cap. 20.

3) D.i. ruilen.

4) Dit geeft geen zin. De bedoeling is waarschijnlijk: reizende mannen komen er veel.

+ Weynigh Portugesen woonen tot Malacca, nochtans grooten handel van veel reysende luden.

+ <73>

+ D'onghelegetheyt des lands is d'oorsaec, dat weynigh Portugesen hier woonen.

[p. 80]

door in Malacca so groote communicatie is van alle weghen als in gheheel Indien.

Het landt en heeft niet van hem selven, dan comt al van buyten in grooter menichte. Ooc vaert hier alle jaren een schip van Portugael, dat altoos een maent voor de schepen van Indien af trect, sonder in Indien aen te comen, ten ware door gebreck ⁺(somtijts tot Mossambique); wort in Malacca geladen ende afgheveerdicht, ende is altoos wel eens so rijck van alle costelicke waren ende speceryen als eenigh schip, dat in Indien gheladen wert; ende van daer neemt het zijn cours weder naer Portugael.

De Malayos van Malacca vertellen, dat den eersten oorspronck van Malacca is gheweest over weynigh jaren, doen en plach Malacca niet met alle¹⁾ te wesen dan alleenlick een plaets van 7. oft 8. visschers hutten, die aldaer haer visscherye hielden, want om die onghesontheyt van 't landt soo schoudent een jeghelijck; in 't eyndt soo zijnder vergaert sommighe visschers, als Pegus, Syanes, Bengala ende ander natien van die omliggende contreyen, die dagelicks aldaer vergaderden om haer visscherye te doen, ende zijn te samen overcomen, aldaer een stadt ende nieu regement op te richten ende te bouwen, ende verordineerde een tale op haer⁺ selven, om die ander omligghende plaetsen niet te ghelijcken ende in alle dinghen op haer selven, en different van haer omliggende ghebueren te wesen, ende namen die beste woorden van alle d'ander talen, waer van zy een spraeck op haer selven cregen²⁾, noemende ⁺de stadt Malacca, welcke heeft binnen corten tijt soo grooten toeloop ghecreghen, duer die bequaemheyt ende wel ghelegentheyt vande plaets, principalick voor die haer met coophandelinghe gheneren, dat die is geworden een vande beste ende principaelste coninghrijcken van alle die omligghende quartieren; ende dese tael ghenaemt Malayo wert vermaert ende ghehouwen voor die courtoyste ende gheschickste van gheheel Orienten, ende die ⁺Malayen, soo wel mannen als vrouwen, zijn alle seer amoreus³⁾ ende laten haer dun ‖ cken, dat haers ghelijck inde werelt niet en⁺ zijn. Hebben veel manieren van refereynen⁴⁾, liedekens ende ander amoreuse rymen, waer mede zy wonder uyt rechten, ende

+ Van Malacca wert nu het rijckste schip van geheel Indien na Portugael ghescheept, hoe wel onlanghs gants weynigh bewoont geweest.

1) niemendal.

+ [24b]

2) ! (hoewel er inderdaad woorden uit allerlei talen in het Maleis zijn).

+ Die van Malacca hebben by haer selven een eyghen taleverordineert, ende is seer vermaert.

+ Die van Malacca zijn seer amoreus ende geneghen tot haer maniere van rethorica.

3) Vgl. Camôes, Lus. X, 44, waar de overeenkomstige uitdrukking ‘Malaios namorados’ voorkomt, naast ‘Jaos valentes.’

+ <74>

4) Blijkbaar bedoeld zijn de Pantoens, vierregelige Maleise minnedichten.

[p. *3]

[p. 81]

hooghmoet op draghen, ende die in Indien die sprake van Malaye niet en can, die en mach niet me, ghelijck by ons het Fransoys¹⁾, wiens²⁾ conterfeytsels van dese Malayen men alhier mach naer 't leven afghebeelt sien, ghelijckelick met die afbeeldinghe vande Jauwen uyt die eylanden Iavas, waer van wy hier naer sullen tracteren.

1) Toen reeds dus was 't Maleisch de lingua franca, zelfs buiten den Indischen Archipel.

2) Met ‘wiens’ schijnt hetzelfde te worden bedoeld als met ‘van dese Malayen’.

1) !.