Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Eerste stuk

Dat 14. capittel.
Van't eylandt Seylon.

⁺Het eyland van Seylon is vernaemt te wesen een van de beste eylanden, dat tot onsen tyden ontdeckt, ende het vruchtbaerste, dat onder de son is, wel bebout ende bewoont van volck, genaemt Cingalas⁵⁾; zijn by naer van wesen en manieren gelijck die Malabaren, met lange open⁶⁾ ooren, maer van coleur en zijnse so swart niet. Gaen oock naeckt, uytgenomen de schamelheyt bedect. Plach ‖ maer een coningh te hebben,⁺

+ Seylon, het vermaerste eyland, zijnde seer volckrijck, diemen Chingalas noemt.

5) Skr. ‘Simhala’; 't eiland heet ‘Simhala-dvīpa’, Pali ‘Sīhalam.’

6) vanwege ringen er in?

+ <56>

[p. 61]

⁺maer daer naer hebben zy die coningh omgebracht, ende het landt gedeelt in veel coninghrijcken, ende nu onlanghs gheleden⁺ heeft eenen barbier den principaelsten coningh ghedoot ende het coninghrijck met gewelt ende groote tyrannie onder hem gebracht, ende d'ander coninghen verdreven, waer van eenen, die Christen was, ghevlucht is in Indien, ende woont tot Goa, alwaer hy op sconinghs costen onderhouwen wert.

Desen barbier heeft hem, als gheseyt is, voor coningh opgheworpen, ende het geheele eylandt onder zijn subjectie; wert ghenaemt raju¹⁾; leeft seer voorsichtigh, ende is seer vernuftigh, ende een goet crijghsman; betrout hem op niemandt. Die Chingalas zijn hem seer misgunstigh, hoe wel zy hem obedieren, doch meer door dwangh ende vreese dan door liefde ofte vryen wille, want doet herde executie met groote tyrannye, soo dat hem niemant en derf roeren; is oock doot vyand van de Portugesen, ende hadde nu onlanghs, een jaer voor mijn vertreck uyt Indien, die fortresse⁺ van Colombo belegert²⁾ met groote menichte van olyfanten en volc, maer door assistentie en hulpe vande Portugesen uyt Indien moest zijn legher op breken, ende die fortresse verlaten.⁺

Het eylandt is seer berghachtigh, ende daer is eenen hoogen bergh ofte spits, diemen seyt die hooghste te wesen van gheheel Indien³⁾; wordt ghenaemt Picode Adam. Die Indianen houden voor warachtigh, dat het paradijs daer gheweest en Adam daer gheschapen is; seggen, dat noch heden op den selfden bergh ghevonden worden van zijn voetstappen, welck in de steenen staen oftse gehouwen waren, en also blyven sonder uytgaen⁴⁾.

Het eylandt is vol van allerley Indiaensche vruchten, ende oock⁺ alderhande wilt, als herten, hinden, wilde verckens, hasen, conynen⁵⁾ ende diergelijcke in grooter menichte, van alle ghevoghelte, als pauwen, hoenderen, duyven, etc., die beste oraengie appelen, lymoenen, cytroenen ende dierghelijcke, die niet alleen de plaetsen van Indien te boven gaen, maer oock Spaengien ende Portu-

+ [18b]

+ Die van Seylon hebben haer eenighen coningh omghebracht ende het rijcke in veel coninghrijcken verdelt, maer is door een ander wederom onder een eenighe subjectie gebrocht.

1) Dit strookt niet met andere berichten, volgens welke de hier bedoelde vorst, Raju, nl. Raja Simha, zijn vader vermoord heeft; vgl. Danvers, Port. II, p. 44.

+ Eenen Christen coningh uyt Seylon tot Goa ghevlucht

2) Van Aug. 1586 tot Mei 1587, en in Januari 1588 (Danvers, Port. II. pp. 74 ff.)

+ Den regent van Seylon, als hart vyand teghen den Portegesen, belegherde haer fortres met veel volck ende olyphanten.

3) Onjuist. De Adamspiek is 2226 M. hoog; de hoogste berg van Ceilon, de Pedrotallagalta, is 2484 M. hoog.

4) Het is welbekend dat volgens de Buddhistische Singhaleezen de indruk van den voetstap achtergelaten is door den Buddha; de Çiwaieten zeggen dat het de voetstap van Çiwa is; de Mohammedanen - niet de Indiërs in 't algemeen - schrijven den voetstap toe aan Adam.

+ Eenen bergh in Seylon, daermen acht het paradijs gheweest te hebben, ende datter noch van Adams voetstappen te sien soude wesen.

5) Dit is een vergissing; konijnen komen op Ceilon niet voor.

[p. 62]

gael; in somma heeft veel ende meest alle dingen ‖ van Indien⁺ alleen, dat op ander plaetsen gevonden wert op differente contreyen. Heeft oock veel Indiaensche palm ofte note-boomen, diemen kocken¹⁾ noemt, ende affirmeren oock gheloofweerdighe persoonen, die't my vertrocken²⁾ hebben, die in't selfde eylandt te landewaert binnen ghevanckelick hebben gheweest, datter zijn ⁺notemuscaten ende nagelboomen ende planten van peper, hoe wel dat hier gheen sekerheyt af en is, want tot noch toe by de Christenen niet gecommuniceert en wert. Maer den besten canneel van gheheel Orienten isser met geheel bosschen ende wildernissen, van waer't over die geheele werelt ghevoert ende verspreyt wert. ⁺Desen cannel moeten die Portugesen, die inde fortresse woonen, by nacht ende ontyden met springhtochten halen en afhouwen steelsghewijs, ende also brengense inde forteresse, welcke de capiteijn vande fortressen zijn principael profijt is, en oock anders niet veel meer en heeft.

Het eylandt heeft ooc allerhande kostelicke ghesteenten, uytgenomen diamanten, maer saffiren, robynen, topassen, spinelen, granaden, robassen³⁾ etc. die beste van Orienten; heeft desgelijcks een visscheryen van perlen, doch en zijn so goet niet als die te Bareijn by Ormus ghevist worden. Het eyland heeft oock⁺ mynen van goudt, silver ende ander metalen. Die coninghen van't eylandt en willent niet uyttrecken⁴⁾, dan behoudent voor een staet ende heerlickheyt. Ic geloove meest, dat zijt laten, om datmen haer daerom niet en souder⁵⁾ eenigen aenval doen. Heeft ooc yser, vlas, swavel⁶⁾ ende dierghelijcke materialen, ⁺oock wonder veel yvooren-been, ende groote menighte van olyfanten, diemen hout voor de beste ende eelste van gheheel Indien, ende is warachtelick ghevonden by noch dagelijcsche experientie, ⁺dat alle ander olyfanten van ander plaetsen ende contreyen by dese comende doen haer reverentie ende eerbiedinge.

De ingheboren ofte Chingalas zijn seer vernuftigh ende groote kunstenaren van te wercken in goudt, silver, yvooren-been, yser ende alle metalen, dat een wonder om sien is, ende door geheel

+ <57>

1) cocos.

2) verteld.

+ Veellerley wilbraet met ander gedierten ende vruchten van Seilon.

+ Overvloet van den besten caneel in Seylon, die den Portegesen bij ontyden met perijckel halen moeten. Menighte van edel ghesteenten, goudt, silver ende peerlen, etc. in Seylon, 'twelck den coningh niet wil vervoeren laten.

3) Vgl. de capittels 84-91, waar de edelstenen behandeld worden.

+ [19a]

4) Zie verklaring in de kanttekening.

5) Linschoten moet bedoeld hebben: ‘soude’ of ‘souden’.

6) Volgens de aanteekening in noot 7 op blz. 80 der Engelse vertaling (1885) komen vlas en zwavel op Ceilon niet voor.

+ Yvooren, vlas, yser ende veel andere metalen in Seylon.

+ De Olyphanten van Seylon so edel, dat de olyphanten van andere landen haer reverentie bewysen.

[p. 63]

Indien seer gheestimeert ende boven alle ander Indianen den prijs hebben. Zy maken die schoonste loopen van roers, diemen⁺ in geen plaetsen mach beter vinden, schynen gedraeyt ende van silver te wesen. Mijn heere den aerts-bisschop worde ghepresenteert een crucifix vande langhte van een elle, van yvooren been, dat van een inwoonder des eylands Seylon gemaect was, so ⁺ cunstigh ende meesterlick ‖ gewrocht, dat het haeyr, baert ende aensicht scheen natuerlick van een levende persoon te wesen, ende in als so net gewrocht ende van leden gheproportionneert, datmen in Europa diesghelijcks niet naer en soude doen, waeromme mijn heere het dede besluyten in een kasse, ende sondet aen zijn majesteyt van Spaengien tot een verwonderinghe, ende⁺ als weerdigh om voor een groot heer onder zijn juweelen te bewaren. Van die dingen ende wercken zy seer pertijckigh¹⁾ zijn; ooc wonderlijcke buytelaers ende seer ervaren ende behandigh in alle guychelerye, so wel mans als vrouwen; loopen gheheel Indien duer om gelt te winnen, ende bedryven antijcxe perten²⁾,⁺ wonder om sien, waermede ghenoech is wat het eylandt van Seylon is belangende; willen voorts varen in't vervolch vande begongen custe van Choramandel, daer wijt gelaten hebben, aenden hoec van Nagapatan.

+ Excellente loopen van roers, met meer andere fraye consten in Seylon gheghemaeckt.

+ <58>

+ De maiesteyt van Spaengien bewaert een constigh crucefix, uyt Seylon ghecomen als een juweel.

1) D.i. kunstvaardig.

2) kluchtige streken.

+ Die van Seylon, so mans als vrouwen, seer antijcks in guychelspel, daer met zy veel gelts verdienen.