Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Eerste stuk

Dat 5. capittel⁺
Vande custe van Arabia Felix, ofte 't Roode Meer, tot het eylandt ende fortresse van Ormus.
Annotatio D. Pall.

Aden is die aldersterckste ende schoonste stadt van vruchtbaer Arabien, in een valeye gheleghen, aen d'een zyde met stercke mynen³⁾, aen d'ander zyde met berghen besloten, daer op vijf casteelen, in welcke men dagelicks wacht ende vuerwerck⁴⁾ hout, om die veel-

+ <30>

3) De Latijnsche vertaling (1599) heeft ‘muris,’ dus ‘met muren’.

4) Dit woord heeft misschien betrekking op het branden van vuur als teken voor de schepen des nachts.

[p. 33]

voudigheyt der schepen, so af ende aengaende. Die stadt is groot 6000. huysen, daer die van Indien, Persen, AEthiopien ende Turcken veel handels dryven, ende sulcks om die overdadighe hitte van den dagh meest des nachts ghedreven wort. Een steen worp van die stadt is een bergh met een groot casteel, daer op den gouverneur zijn wooninghe heeft. In vorighe tyden was dese stadt op 't vaste landt, maer nu door menschen arbeyt een eylandt¹⁾ ghemaeckt.

A den leyt aende noordt zyde in 't incomen van 't Roode Meer, aende custe van Arbia Felix, ofte vruchtbaer Arabien, ende streckt 60. mylen meer binnewaerts dan den hoeck ofte C. de Guardafum, d'uyterste streckinghe vande custe van Abex ofte Melinde, als wy voren verclaert hebben, overmidts dat die custe van Arabien, die zijn beghinsel neemt van Aden, soo veel meer binnewaerts comt. Aden leyt op 13. graden aende noordt⁺ zyde, ende van daer streckt die custe noord oost ten oosten, tot die C. de Rosalgate²⁾, welcke leyt op 22. graden, ende is den uytersten hoeck van die custe van Arabia Felix, aende Indiaensche Zee, en is van Aden 240. mylen. Die stadt Aden confineert³⁾ metten bergh genaemt Darsira⁴⁾, de welcke men affirmeert te wesen ⁺van louter steen clippen ende rootsen; ten regenter nummermeer. Dit volck van dese custe in Arabien zijn vael van coleur, by naest als die vande custe van Abex oft Melinde. Uyt dit landt brenghtmen peerden, die seer goet zijn, naer Indien in grooter ⁺menichte, als ooc wieroock, myrra, balsem, bal ‖ zem-hout ende vruchten, ende sommigh manna ende andere welrieckende waren ende cruyden. Zy onderhouden de wet van Machomet, naer uytlegginghe vande Persianen⁵⁾.

1) De Latijnsche vertaling heeft ‘nunc hominum industriâ in speciem Insulae redacta jacet.’

+ Opten bergh Dorsira valt nimmermeer reghen.

2) Arabisch: ‘Rās al hadd’.

3) Vgl. Latijn confinis = aangrenzend.

4) Camões (Lus. X, 99) heeft:

‘Olha as portas do estreito, que fenece
No reino da secca Adem, que confina
Com a serra d'Arzira, pedra viva,
Onde chuva dos ceos se não deriva.’

Het eilandje Sirah, dat hier bedoeld schijnt, ligt tegenover de stad Aden. Op zijn kaart van Arabië plaatst Van Linschoten ten Oosten van Aden Darsina, wat overgenomen is door de Hollandsche kartografen der 17de eeuw, terwijl Darsina (Darsira, Arzira, Sirah) niet voorkomt bijv. op Italiaansche kaarten van ± 1554 en 1562, gereproduceerd in Remarkable Maps I, i, 11.

+ [10b]

+ <31>

5) D.i. volgens de opvatting der Perzen, die aanhangers zijn van de Sjiïtische secte der Mohammedanen, in tegenstelling van de Arabieren, Turken, Javanen, Maleiers enz., die Soenniten zijn.

[p. 34]

Van die C. de Rosalgate binnewaerts, die custe vervolgende noorwest aen tot die C. de Moncadon, eertijts Asabora¹⁾ ghenaemt, zijn 70. mylen. Desen hoeck leyt recht teghen over het eylandt Ormus op 26. graden. Alhier beghint den inghanck van die enckte van Persen, ghenaemt Sinus Persicus, ende het eyland van Ormus leyt tusschen beyden, hebbende aen d'een zyde Arabien, ende aen d'ander zyde vant Noorden Persen. Heeft in de breete 20. mylen.

Vande C. de Moncadon vervolgende die Arabische custe binnewaerts⁺ tot het eylandt van Barem²⁾ zijn 80. mylen, ende leyt op 26½. graden. Alhier heeft die Portugeesche capiteijn van Ormus zijn facteur van sconinghs weghen, ende worden ghevist die beste peerlen van gheheel Orienten, welck zijn die rechte, diemen noemt orientales.

Vervolghende die custe van Arabien van Barem binnewaerts tot het binnenste ende uyterst vande enckte van Persien, ofte Sino Persico, leyt die stadt Balsora³⁾; zijn 60. mylen. Dese stadt leyt op 30. graden, ende een weynigh bouen daer comen die twee revieren Tigris ende Euphrates in den anderen, ende loopen ⁺by Bassora in die bovenghenoemde Sino Persico. Hier ontrent staen noch veel ruynen van oudt Babilonien, ende na veele gheleerden gissinge is hier ontrent ooc gheweest het aertsche Paradijs.

Van die stadt van Balsora loopt die custe wederom aende noordt zyde naer Ormus, welck behoort onder het gebiet van Persien. Dese Sinus Persicus is byde 40. mylen breet, luttel min ofte meer, ende heeft veel eylandekens, ende inden inganck leyt het vermaerde eylandt van Ormus, daer die Portugesen een fortresse hebben, ende woonen met die ingeboren vant eyland onder een, ‖ ende hebben haren capiteijn ende andere officieren,⁺ voor drie ende drie jaren, als die van Mossambique.

1) D.i. Mosandam (Mussendom, Musandim) en Asabon. Ptolemaeus (VI, 7, 12) heeft:Μέλανα ὄϱη ϰαλούμενα ' Ασαβῶν.
Camões (X, 102) heeft:

Olha o cabo Asabóro, que chamado
Agora é Moçandão dos navegantes.

Uit den vorm moet men opmaken dat Van Linschoten uit Camões geput heeft. Op Van L.'s kaart leest men niet Moncadon, maar C. de Moasandaon.

+ In 't eylandt van Ormus werden de beste peerlen van gants Orienten gevonden.

2) Bahrein.

3) Balsora komt meermalen voor naast Bassora (vgl. Hotz, Roobacker blz. 394). Op de kaart plaatst Van Linschoten Baçora (sic) op de Westkust van den zeeboezem, en daartegenover op de Oostkust Bassera (sic). Vgl. Hotz, op c. blz. 336.

+ Het Paradys heeft ghestaen ontrent Bassora.

+ <32>