Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Eerste stuk

[p. XXIII]

Inleiding

Afstamming en familie

Jan Huygen van Linschoten is geboren tussen 16 September 1562 en 8 Februari 1563¹⁾. De toevoeging ‘van Linschoten’ zou er op kunnen wijzen, dat zijn familie uit dit Utrechtse dorp afkomstig was; eigenaardig is het echter, dat Jan Huygen het enige lid ervan is, bij wie we dit praedicaat aantreffen. Zijn geboorteplaats is Haarlem, gelijk hij dan ook wel aan zijn handtekening ‘van Haerlem’ of ‘Haerlemensis’ toevoegt. Het enige, waaruit ons verder blijkt, dat Linschoten zich later nog met deze stad verbonden voelde, is een eigenaardig feit, dat we in Brandt's geschiedenis van Enkhuizen aantreffen²⁾. Deze schrijver deelt namelijk mee, dat hij van een tocht naar het noorden twee walviskakebenen meebracht, waarvan hij er een naar Haarlem zond, ‘sijn geboorte stadt, daer't op de groote saele tot een gedenkteken van hunnen inboorling ten toon hangt’. Nasporingen in het gemeentearchief aldaar hebben echter noch over de beroemde reiziger zelf noch over zijn familie iets aan het licht kunnen brengen³⁾.

Van andere zijde is ons bekend, dat Linschoten's vader Huig Joostenszn heette, en in 1532 geboren was; de moeder, Marijtgin Tin Henrixdochter, afkomstig uit Schoonhoven, was ongeveer even oud. Aangaande het gezin weten we verder, dat Jan Huygen tenminste drie broers moet hebben gehad, waaronder tweelingen,

1) Het randschrift van zijn portret in het Itinerario vermeldt: ‘AETA 32 A^o 1595; Geeraerdt Brandt deelt ons in zijn ‘Historie Der vermaerde Zee- en Koop- stadt Enkhuisen’ (2e dr.) op p. 295 mee: ‘Hij overleedt hier (d.i. in Enkhuizen) in den jaere sestien hondert en elf den achtsten Februarij, oudt acht en veertig jaeren’; in een notariële attestatie van 16 September 1592 komt hij voor als ‘oudt 29 iaeren’ (Bijlage van J. de Vries van Doesburgh in: ‘Reizen van Jan Huyghen van Linschoten naar het noorden’, uitgeg. door S.P. Honoré Naber).

2) p. 269. Vgl. ook Linsch.: Reizen naar het Noorden p. 184.

3) Zie de bijlage, genoemd in noot 1, p. 282.

[p. XXIV]

en een zuster. Een der tweelingen, waarmee we nog nader in aanraking zullen komen, heette Willem Tin Huygisz.¹⁾

In Enkhuizen is Jan Huygen opgegroeid. Wanneer zijn vader zich daar gevestigd heeft, is niet te zeggen; het lijkt aannemelijk, dat dit nog vóór het beleg van Haarlem gebeurd is²⁾. In ieder geval treffen wij deze in de Zuiderzeestad aan in 1578, en wel als ‘Huygo Joostensz notarys publycq, oudt 46 jaren’. Behalve als zodanig komt hij ook al spoedig voor als herbergier: op 14 Februari 1579 vinden we hem vermeld als ‘waerdt in de Vergulden Valck’³⁾. Later, omstreeks 1581, is de familie verhuisd, en ging Huig Joostenszn zijn dubbele functie uitoefenen in het ‘Wapen van Haerlem’. Hij moet een bemiddeld man geweest zijn: herhaaldelijk zien we hem geld op bodemerij geven⁴⁾.

Gelijk in zoveel Hollandse gezinnen uit die tijd ontbrak het blijkbaar Huig Joostenszn's kinderen niet aan durf en avonturenlust. In hoeverre de relazen van schippers en stuurlui, opgedist in de gelagkamer van de Vergulde Valck, hierop van invloed geweest zijn, laten we in het midden; zoveel is zeker, dat Linschoten's tweelingbroeders ‘ettelicke jaren’ vóór hem het ouderlijk huis verlieten, om hun geluk in Spanje te beproeven⁵⁾.

1) Vgl. over deze familiebetrekkingen de uitgave van 1910 van dit werk dl. I p. 2, 4, dl II p. 212; verder: Reizen naar het Noorden p. XXIV en Bijdrage De Vries van Doesburgh p. 283.

2) Vgl. de redenering van l'Honoré Naber in Reizen naar het Noorden, p. XXII.

3) Dat de combinatie notaris-herbergier niet ongewoon was, daarop zou het feit kunnen wijzen, dat we in 1607 aantreffen, ook in Enkhuizen, ‘notaris Willem Cornelis int wijnhuys’ (Bijlage De Vries van Doesburgh p. 293).

4) Zie over Huig Joostenszn als inwoner van Enkhuizen: Bijlage De Vries van Doesburgh p. 285-287.

5) Zie uitgave 1910 deel I p. 2, 4.