Logo DBNL
De Middelnederlandsche Tauler-handschriften (1936)

De Middelnederlandsche Tauler-handschriften

(1936)–G.I. Lieftinck–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Tekstgedeelte

aant.aant.[Hs. Br. 2.]

1E. I, 2. 2Dit siin sermoene ende leeringhen eens werdeghe vander+ 3predickeeren ordene gheheeten broeder Jan de taůweleere 4vander geesteliker gheborten gods

5WAer es hij die gheboren es der ioden coninc Nv merct hier 6vander geboert waer zii ghesciede waer es hij die geboren es Ic 7spreke alsoe ic meer ghesproken hebbe dat deze gheboerte ghesciet 8inder zielen in alle der wyzen alzo zii ghesciet inder euwicheit 9noch meer noch min want het es eenne geboerte ende deze gheboerte 10ghesciet inden wezenne ende inden gronde der zielen Siet hier op 11vallen vraghen Ten eersten zint dat god in allen dinghen vernuftichlic 12es Ende inde dinghen meerder es dan de dinghen in hem 13zeluen ziin ende natůerliker want waer god es daer moetti wercken 14ende hemseluen bekinnen ende ziin wort spreken. wat eyghelikere 15eygenscap dat de ziele heeft tot dezen wercken gods voor andere 16onuernuftege creaturen in dien god oec es dit ondersceet dat merct

17God es in allen dingen wezelic werckelic ende geweldichlic maer 18hi es allene gebaert inder zielen. want alle creaturen ziin een voetspoer 19tot gode. maer de ziele des menschen es ter gelicheit gods 20gebeeldt. Siet dit belde moet geciert ende volbracht worden met 21dezer geboort. des wercs noch dezer geboert en es geen creature ontfanckelic 22dan die ziele alleene Inder waerheit wat volcommenheden 23in de ziele commen sal het zii godlic een formechlic licht genade of 24salicheit dat moet al van noode met dezer geboerten commen in 25de ziele ende in negheender wizen anders Lyde dan alleene deze 26geboerte in dy zo vinstu alle in di zo vinstu alle goet alle troost 27alle leuen wezen ende waerheit. Ende versuemstu ofte verroekelooestu 28dit zo versuemstu alle goet ende alle zalicheit ende wat 29dy in dezen innecomt dat brinct luyter wezen ende gestadicheit 30ende wattu sprecs ofte meynes buten dezen dat verderft nemet 31hoe dat ghi wilt ende waer ghi wilt het verderft entelic.

1aant.maer deze geboorte alleene geeft wezen ende al dat ander sal 2verderuen. maer in dezer geboerten so wertstu deylachtich des 3+ godliken invlots ende alle ziinder gauen ‖ Siet des werden die 4andere creaturen niet ontfanckelic in dien dat dat beelde gods 5niet en es want der zielen beelde behoort eygenlic te dezer geboert. 6die eygelic ende zonderlinge inder zielen gesciet ende geboren wert 7vanden vader inden gronde ende inden inwendichsten der zielen 8daer nie beelde in en lichte noch nie cracht in en lach Die ander 9vrage es Sint dat dit werc der geboert gesciet inden wezene ende 10inden gront der zielen zo gesciet dit alzo wel inden zondare als 11in eennen goeden mensche wat genaden ofte wat nůts geleit hier ane 12want die gront der natueren es in hem beiden geliic Ja oec in 13dien die inde helle ziin bliift den adel der naturen euwelic Nv merct 14dit ondersceet eygenscap der [geboerten]1) es dat zii allen weghen 15gesciet met nuwen lichte zii brinct altoes grooet licht inde ziele 16want der goetheit aert es dat zii hare moet vutstorten waer zii 17es Inder geboert stort hem god inde ziele met lichte alsoe dat 18dat licht zo grooet wert inden wezene ende inden gronde der zielen 19dattet hem vutworpt ende ouervloyt in die crachte ende oec inden 20vterliken mensche Alzoe Sente pauwels gesciede doen hem 21ruerde met zinen lichte op den wech ende hem toesprac een ghelikenesse 22des lichts versceen daer vutwendich dat zine ghesellen 23zaghen ende het omvinc pauwelze Alzoe sprekic vanden zaleghen 24van ouervloyichheyden des lichts dat inder zielen gront es dat 25ouerghietet hem inden lichame ende hi wert daer af al vol 26claerheden Siet des en mach de zondeere niet ontfaen want 27hy en es dies niet weerdich want hi es vervult metten zonden 28ende met houerden ende dat heet een donckernesse. Daer 29omme sprect Johannes die donckernesse en ontfingen noch en begrepen 30niet dat licht. ende dat es dies scout want dien wech 31daer dat licht in zoude gaen es becommert ende versparret met 32valscheyt ende met donckernissen Want licht ende donckernisse 33en moghen niet deen metten anderen in een bestaen noch oec 34god ende creature want sal god ingaen zo moet de creatuere vut 35Dees lichts wert de mensche wel gewaere wanneer hy hem te gode 36keert want altehans lichtet ende sciint in hem een licht ende 37geuet hem te kennene wat hi doen ende laten sal ende menege 38waerheit daer hy te voren niet af en wiste noch en verstont. waer 39+ af ende ‖ hoe moechstu dit weten Sich dat merct hier by 40diin herte wert dicke verueert ende bekeert vander weerelt. wie

1aant.mocht di dat gescien dan met der invlietingen dit es zo edel ende 2so luyter dat di alles des verdrietet dat god ofte godlic niet en es 3het trect di te gode ende du werts vele luyter vermaninghen 4gheware ende du en wets niet wanen zy di commen Nv merct 5dit inwendich neygen en comt di niet van eennegher creaturen 6noch van eennegher aenwisinghen want wat creatuere werct ofte 7wyzet dat comt al van buyten Maer die gront vander zielen 8die wert alleene geruert van dezen wercke Ende zoe du dy 9mer ledich houdes soe du meer lichts ende waerheyts ende 10ondersceet vindes ende daer omme en verdoelt negeen mensche 11aen negheenen dinghen dan alleene om datti desen van eerst 12ontgaen was ende vutwendich te vele behulpen woude Daeromme 13sprect Sente Augůstiin Hoe vele es deser die dit licht 14der waerheit hebben ghesocht ende altoes wtwendich daer zii 15niet en was daer omme quamen zij ten lesten so verre vut dat zy 16nemmermeer weder in en quamen ende daer omme en heb[b]en 17zii die waerheit niet gevonden want waerheyt es inwendich inden 18gronde ende niet vutwendich Wie nv wilt vinden licht ende 19ondersceet alder waerheit die lyde ende neme ware der gebooerte 20in hem ende in sinen gronde So werden alle die crachten 21verlichtet ende alle die vterlike mensche. want altehans 22als god den gront geruert inwendich So werpt hem dat licht 23indie crachte Ende can die mensche onderwilen meer dan 24hem yemen gheleeren mach Alzo die prophete sprect ic hebbe 25verstaen bouen alle die my leerden Siet omme dat dit licht niet 26scinen noch lichten en mach inden zondare daer omme es dat 27onmogelic dat deze geborte in hem ghescien mach want dese 28geborte en mach niet bestaen met donckerheit der sonden want 29zij alleene doch niet en gesciet inden crachten maer inden wesene 30ende inden gronde

31Nv es vraghe Sint god de vadre ghebaert alleene in den wezene 32ende inden gronde der zielen ende niet inden crachten wat sal 33haer dienst dan hier toe ledich houden ende dezen vieren wat 34noode es des Sint dat het inden crachten niet en gesciet Dats wel 35gevragt / Nv merct dit ondersceet wel een yegelike creature die werct 36haer werc doer .J. eynde ende dat eynde es altoes dat eerste inder 37meyninghen ende het es dat leste inden wercken Alzoe meynt 38god in allen zinen wercken ‖ een eynde dat es hem seluen ende+ 39datti die ziele met allen haren crachten in dat eynde bringe dat es 40in hem seluen door dat werct god alle zine wercken Door dat

1aant.gebaert de vader sinen zone inder sielen dat alle die crachte 2der zielen in dat selue commen Hii suect alleene dien dat 3inder zielen es ende roepse altoes te dier wersscap ende te dezen 4houe Nu heeft haer de ziele vutgesprayt met den crachten ende 5ghestroit yegelic in haer werc die cracht des ziens in die ooghen 6de cract des hoerens in die oeren die cracht des sprekens inder 7tongen Ende aldus ziin haer crachte deste cranckere inwendich 8te werckene want een yegelike gesprayde cracht es onvolcommen 9hier omme wilt zii crachtichlic wercken inwendich zo moet zii 10weder in roepen al haer crachten ende vergaderen van allen 11gesprayden dinghen in een inwendich werc want Sente Augustin 12sprect de ziele es meer daer zy mint dan zy inden lichame es 13dien zi doch leuen geeft

14Een gelikennesse Het was een heiden meester die was geleert 15op eenne const ende dat was eenrande rekeninge ende die const 16zochte hy met alte grooter neersticheit So datti alle ziin cracht 17daer op ghekeert hadde Ende de stad daer hi in woende die ward 18gewonnen vanden vianden Alexander hadde beuolen datmen alle 19die stad ten zweerde leueren soude sonder dien meester alleene 20ende binnen dien quam een vanden vianden tot dien meester ende 21toech een zwaert ende hy en wiste niet dat die meester was dien 22alexander beůolen hadde ten liue te houdene ende de gene sprac 23te hem ende seide sprect haesteliic ende zegt wie du best ende 24hoe du heets ofte ic doode di Die meester was zo ingegoten datti 25dies viants niet en zach noch en horde noch niet en conste geweten 26wat hy meende noch hi en conste hem niet zo vele gevteren alzo 27hadde hi al sine crachte ingekeert op siin const datti hadde mogen 28spreken ic heete alzoe Ende doen ziin viant langhe ende vele 29geroupen hadde Aldus vor hem staende ende hi niet en antwerde 30doen slouch hi hem den hals af Siet dit was om een naturlike 31const te gewinnenne hoe ongelic meer dan sullen wi ons ontrecken 32van allen dinghen ende vergaderen alle onze crachte om te scouwene 33ende te bekinnenne die enege ongemetene euwege waerheit 34hier toe zamene ende vergadre alle dine zinne alle dine crachte 35+ vernůft ‖ ende alle diin gedincken dat keere in dien gronde daer 36dese scat in verborgen es Maer sal dat gescien so moestu alle 37wercken ontvallen ende comen in een onweten saltu dit vinden

38Nv es een vraghe oft niet edelre en ware dat een yegelike cracht 39haer eyghen werc behilde ende dat die eenne des ander niet en 40hinderde aen haer werc In my en mach geene wize creaturliics

1aant.wetens ziin dat niet en hinderde alzo al god alle dinc weet 2sonder hindernesse ende also sal die salege doen / dit es een 3nutte vrage nv merct dit ondersceet die salege die sien god 4ane claer sonder beelde ende in dien bekinnen zi alle dinc Ja 5god selue besiet in hem ende bekint in hem alle dinc hy en 6darf hem niet keeren van den eennen op dat ander alsoe als wy 7moeten waert alzo in dezen leuene dat wy alle tiit eennen spiegel 8voor ons hadden in dien wy in eennen oogen blicke alle dinc sagen 9ende bekinden in eennen beelde So en waren ons wercken noch ons 10weten negeen hyndernesse Maer want wi ons keeren moeten van 11op deen op dander daer omme en maegt niet geziin in ons dat een 12sonder hindernesse des anderen. want die ziele es altemale alzo 13gebonden toten crachten dat zi met hem vlietet waer dat zii henen 14keeren want in allen den wercken die de crachten wercken daer 15moet de ziele bij ziin ende ooec met aendacht ofte zii en mochten 16niet wercken. vlietet de ziele dan met haerer aendacht te vterliken 17wercken zo moet van noode zii des te cranckere ziin aen 18haeren inwendeghen wercken want te dezer gebort so wilt god 19ende moet hebben een ledege onbecommerde vrie ziele In welkere 20zielen dat niet en es dan hi alleene

21hier af sprect die werdege heere ihesus cristus selue wie yet anders 22mint dan my ende noemt vader ende moeder ende vele ander 23dinghen die en es miins niet werdich. Noch ic en ben niet commen 24op eerterike om vrede te bringene maer dat zwaert om dat ic alle 25dingen af sceyden ende afsnyden zal die zweger den brueder dat 26kint der moeder ende den vrient die waerlic din viant es want 27wat dy heymelic es ende wat daer inne es dat es waerlic diin viant 28wilt diin ooghe alle dinc zien ende diin oere alle dinc ‖ hooren ende+ 29diin herte alle dinc bedincken Inder waerheit in alle dezen moet 30de ziele gesprayt werden Daer omme sprect een meester wanneer 31de mensche eenich inwendich werc sal wercken so moet hy alle 32zine crachte intrecken ende vergaderen als in eenen winkel ziinder 33zielen ende verbergen hem daer voor alle beelden ende formen 34Ende dan mach hy aldaer inwendichlike werken hier moetti dan 35commen in een vergeeten ende in .J. niet weten want het moet 36ziin in eender stilheit ende in eennen zwigene daer dit woirt sal 37gehoirt werden want men mach dezen woirde niet bat gediennen 38dan met stilheyt ende met zwigene daer machment hooren ende 39aldus verstaet men te rechte inden onwetene daer men niet en weet 40daer wiset hem ende oppenbaert hem

1aant.Nv valt eenne vrage aldus Ja ghi settet al onse salicheit 2in een onweten ende onweten dat luyt als een gebrec ende 3god heeft den mensche gemaect datti wete Alsoe die prophete 4sprect. heere maecse dat zij weten want waer een onweten es 5dats gebrec ende dat es ydel want een gebreclic mensche een 6zot ofte een doore die es onwetende dat es waer alzo verre als 7hy inden onwetene bliift maer men sal commen in een ouerformech 8weten want dit onweten en sal niet commen van onwetentheden 9maer [van wetene]1) so salmen commen in [dezen onweten]2) 10Ende dan sullen wy worden wetende metten godliken wetenne 11ende dan wort gheedelt ende geciert ons onweten metten ouernatuerliken 12wetene gods ende in dezen daer wi ons aldus houden 13god lidende zo ziin wi altevele volcommendere ende edelre dan 14of wy wrachten Daer omme sprect een meester dat die cracht 15des hoerens vele edelder es dan die cracht des ziens want men leert 16hier velemeer wiisheiden metten hoorne dan metten siene ende 17leeft hier meer inder wiisheit Men vint van eenen heidenen meester 18doen hi siec lach ende te hants steruen zoude doen spraken sine 19jongheren onderlinghe voor hem van grooter wisheiden ende hy 20hief ziin hooft up alzo steruende ende zeide Ach laet my noch deze 21const leeren op dat icker euwelic gebruken mach Alsoe dat hoeren 22brinct van buyten in ende dat zien dat leedet van binnen meer 23+ vut Ja dat werc des ziens aen hem seluen ‖ Ende daer omme ziin 24wy inden euweghen leuene saleghere jn de cracht des hooerens dan 25inde cracht des ziens want [dat]3) werc des hoorens des euweghen 26woirts dat es in my Ende dat werc des ziens gheet van my ende 27hooren benic lidende maer dat sien benic werckende Maer onse 28salicheit en leegt niet aen onsen wercken maer aen dien dat wy 29god liden want alzo vele als god edelder es dan die creatuere Also 30vele es dat werc gods edelder dan dat mine Ja van ongemetender 31minnen heeft god onse salicheit gekeert in eennen lydene 32want wi meer lyden dan wercken ende ongeliic meer nemen 33dan gheuen Ende oec een yegelike gaue bereit die ontfanckelicheit 34tot eender meerder ende nuwer gauen want een yegelike 35gaue die widet die ontfanckelicheit ende die gebaringe tot [e]ender 36meerder groetere ontfaningen | Ende hier omme sprect zulc 37meester dat de ziele aenden ontfange gode geliict es want alzo 38god ongemeten es aen den geuene alzo es oec de ziele onmetich 39aen den nemene ofte ontfaene Ende alzo god es almachtich 40aen den werckene Alsoe es de ziele afgrondich aen den lydene

1aant.ende daer omme wert se ouerformt met gode ende in gode God 2die sal wercken ende zi sal liden hi sal hem seluen kinnen ende 3minnen in haere Ende zi sal bekinnen met siinder bekinnessen 4ende zi sal minnen met ziinder minnen Ende daer omme es zii vele 5saleghere inden zinen dan inden haren ende alzoe es oec haer 6salicheit meer gelegen in zinen wercken dan inden haren

7Sente dyonisius waert gevraegt van eennen zinen ionghere. waer 8omme es thymoteus alderuerlichst ane volcommenheit. Doen sprac 9dyonisius. thymotheus es een godlidende man die in dien volstonde die 10verlichte alle menschen ende aldus en es diin onweten negeen gebrec 11maer dine hoechste volcommenheit Ende diin lyden es aldus diin 12ouerste werc Ende aldus in dezer wysen moetstu afgaen alle diinder 13wercken. ende moet doen zwighen alle dine crachten saltu inder 14waerheit in di beuinden deze geboerte ende saltu vinden den eengheboirnen 15alle dattu anders vinds dat moetstu voorloopen ende 16achter rugghe setten Dat wy alle dat voorloepen ende verliezen 17moeten dat desen eengeboirnen coninc niet wel en beualt Des 18hulpe ons die daer omme geboren menschelic dat wi arme crancke 19menschen in hem geboiren woirden godlic amen

20I.

21waer god es ende hoe datti es+ 22Eerst in den vader Item in hem seluen Item inder zielen ‖ 23DOen ihesus was geboren te bethleem Juda inden dagen des+ 24conincs herodes doe quamen de coninge te iherusalem ende spraken. 25waer es hii die geboren es der Joden coninc. Nv spreken wi 26dit woirt waer es hi die geboren es Tot deser vragen sullen 27wy antwoirden in drie mannieren wy spreken ten eersten es 28hy inden vader als een werckelic beelde alder creaturen Ten 29anderen male es hi in hem seluen als een vutulot alles wezens 30Ten derden male es hi inder zielen als een zalicheit der sielen 31Nv spreken wi ten eersten hi es in den vader als een werkelic 32beelde alder creaturen dit es hem proper eygen Nv merct met 33zinne die meesters van godliker const die spreken van twerande 34ondersceet inder godheit / dat een dat es ondersceet der persoene 35ende dit ziin ondersceet na dinghen Dander ondersceet dat heet 36een ondersceet der redenen alzo wy spreken naer ons verstaen dat 37es dinclic ondersceet daer dat een dinc dat ander niet en es in

1aant.negeender mannieren alzo wi segghen een hout es een ander dinc 2dan een steen Aldus siin die ondersceet der persoene want de vader 3es een ander dinc dinclic sprekende dan die zone. want de vader 4hi en es in geender mannieren de zone noch de zone en es in geender 5mannieren de vader Ende alzo en es de helege geest in gender 6mannieren vader noch zone

7Nu ziin andeṙ ondersceet inder godheit die moeten wi nemen. 8die moeten wi nemen inden wezene ende deze moeten wi nemen 9na redenen Alse wy spreken dat in gode es ondersceet tusschen 10wezen ende nature Dit ziin alleene ondersceede die wy nemen 11naer redene om sulke proprieteyt die wi vinden in gode. want 12deze ondersceet die en ziin niet dinclic want sii siin alleene na 13redene. want in gode es een dinc wezen ende nature

14Nv merct dit met neernste dat dit waer es van godliken wezene 15ende oec van yegeliken wezene | alzo alst es een blooet wezen bi 16hem seluen na wezeliken eygenscap zo es een yegelic wezen zonder 17werc. Maer godlic wezen dat en es niet een blooet wezen bi hem 18seluen Maer het es in hem seluen een vernuftich wezen / 19Hier omme zo es godlic wezen werckende ende daer omme es 20een dinc wezen ende nature ende werc in gode. Maer dat ondersceet 21dat men hier verstaen sal die zin na redene dat wezen als 22wezen niet en werct Maer wezen alzo alst es een vernuftich 23wezen zo eest werckende ende al hier so verstaen wi godlike 24nature want een yegelike nature verstaen wy in haer werc Nv 25+ merct dit godlic wezen ‖ dat draegt hem vte in eennen lichte 26dat licht dat en es anders niet dan wezen Maer het es anders 27na redenne want die vutdracht die es inder wize eens vernuftichs 28wercs. van dezen vutdragene zo verstaen wi de vaderlicheit des 29die daer es noet eygenscap die daer settet die persoen des vaders 30want de vader en heeft zinen soene niet van dien datti vader es 31Maer hi heeft zinen zone vander eygenscap die wi daer noemen 32vaderlicheit die daer wert georspronct vut dezen vernuftegen 33wercke des godliken wezens Die vader en vlietet niet vut den wezene 34Maer hi wert geoirspronct vten wesene. alsoe doen alle die persoene 35in dezen zinne

36Also wi een gelikennesse spreken mogen vander bloemen de 37bloeme oirspronct vter wortelen des boems Alsoe oirsprongen 38die persoene vter macht godlics wezens Maer vlieten der 39persoene dat es daer een persoen comt vten anderen Ende al 40hier es de vader een begin sonder begin na werc der naturen

1aant.Ende de zone .J. begin van eennen beginne als eenne vrucht 2der natueren Ende de helege geest een geestende cracht die 3daer vut vlietet als een minne harer beydere

4Nv spreken wi vanden vader omme dat die vaderlicheit die daer 5zettet die persooen des vaders die daer geoirsprongt wert vander 6vutdragingen des godlics lichts dat daer godlic wesen es na dingen 7Maer een anders na redene In dezen dat de vader geoirspronct 8wert zo keert die vader in hem seluen ende begript in hem dat 9godlike wezen na der wise eender vruchtbaregher naturen want 10dit godlike wezen en es niet iegenworp der vernuft des vaders na 11wezelike wise Maer het es ieghenwoirp zinen vernemene na wize 12der naturen hier omme es godlic wezen inden vader ongeboren 13ende in werkeliker wize / hier omme heet de vader een beelde alder 14formelicheit want in dezen zeluen nv dat de vader in hem gekeert 15heeft zo begriipt hi hem zeluen in hem seluen als een eygen beelde 16ziins zelues ende alder dinghen hier omme zo herbeeldet hem 17inden begripene alle creaturen na der wise des ongescapens woirts 18dat daer es dat wezelike beelde des vaders in dien dat de vader 19begriipt alle dinc als in haren werkeliken beelde. ende al hier 20salmen verstaen als men vraegt. waer es die daer es geboren Hii 21es inden vader als een werckelic belde alder creaturen alzo als ic 22nv bewijst hebbe

23Nv vraeghtmen dan ten anderen male waer es hi die geboren 24es So sprekic aldus daer toe. hi es in hem seluen ‖ Als een vutulot+ 25alles wezens Ic hebbe voor gesproken dat die vader nv in dien 26seluen nv datti gekeert es in hem seluen zo begript hi hem 27seluen Nv spreken die meestren dat eennen yegeliken vernuftegen 28begripe na volgende es een woirt

29Des zy eenne gelikennesse. wanneer dat ic in my begripe eenne 30rooese so sprekic een woort vander roesen dat zi eenne bloeme es 31die heeft roede bladere | ende binnen gelu coerekens ende dat woirt 32es van noode navolgende den eersten begripe dat in my es vander 33roezen alzo ic spreken mach van mi seluen waert dat zake dat ic 34mi seluen begrepe oft verstonde zo sprakic van mi seluen een wort 35ic ben die mensche Alsoe doet die vader want hi hem versteet in 36hem seluen zo sprect hi van hem seluen een woirt ende dat woirt 37es siin zone dien hi gebaert vter vruchtbaerheit ziinder genatuerder 38natueren Aldus salmen verstaen hoe die zone geboren wert vanden 39vader in ondersceet der persoene ende nochtan behoudende die 40eenicheit der naturen want die zone inden vutvlot ziinder naturen

1aant.geboirte zo behout hi die ongedeylde nature des vaders / maer 2in eender ander mannieren want die zelue nature die daer es 3inden vader ongeboren ende werckelic die es inden zone geboren 4ende ontfanckelic / Niet dat nature na wise der naturen gebaert 5oft geboren wort Maer si gebaert ende wert geboren inden persoen 6daer in dat steet gebaren ende geboren werden vut der cracht der 7naturen Als inden vader gebarende ende inden zone geboren te 8zine. Aldus salmen verstaen die inhangende eygenscap die daer 9setten dat ondersceet der persoene ende wie zi behouden die 10eeninge der naturen na verdraginghe. dit werc ende dezen vutulot 11des sooens vanden vader dat daer vutget als .j. woirt vanden 12begripe des vaders dat die vader van hem seluen sprect 13dit es sake alder creaturen die daer vte gegaen ziin in eygenscap 14en[de] wezene ende die god noch of sceppen mochte op datti 15woude. want Sente augustinus sprect dat god niet en vermochte 16geen dinc te sceppene en waere deze gebooerte in hem niet. want in 17dezer begripingen dat de vader den sone begriipt in hem zeluen 18In dien begripene zo draegt god moederlic in hem alle creaturen 19Ende in dien datti hem zeluen begript so sprect hi een woirt van 20hem zeluen ende zo gebaert hi in zinen woirde voert alle creaturen. 21Hier omme es deze geboirte een sake alder dingen | Aldus sprect 22Johannes alle dinc ziin biden woirde gemaect ende zonder dat ‖ 23+ woirt zo en es niet gemaect. Vraegt men nv ten anderen male 24waer es hi die geboren es zo antwert men daer toe hi es in hem 25seluen als een vutulot alles wezens

26TEn derden male es hi inder zielen als een salicheit der zielen. 27van dezen zinne hebbic vele gesproken Ende merct my nv wel 28wat ic meyne Als augustiin sprect dat god eenen yegeliken naerder 29es dan die dingen hem seluen ziin want alzo als alle gescapene 30dingen gescapen ziin ende geuloten ziin in gescapen wesen ouermids 31de euwege gebooirt. alzo behouden alle dinc wezen ouermids 32die zelue gebooirt. want waert dat god ziin jegenwordicheit 33eennen ooegenblic af keerde zo souden alle creaturen te nieute 34werden hier omme bliuen allen creaturen in haren wezene. 35dit es van allen creaturen gemeynlic gesproken Maer dat god 36der zielen des menschen niet anders iegenwordich en es dan hy 37es onvernuftegen creaturen des en salmen niet houden Ende des 38gee[f]t1) aristoteles redene inden boucke der zielen daer hy sprect 39de ziele des menschen als si gescapen es / es zii als eenne geplaende 40tafelle daer niet inne gescreuen en es | ende daer men nochtan in

1aant.scriuen mach | ende hier omme spreken die meesteren dat alle dat 2verstannisse dat de ziele verstaen zal dat moet zii constichlike 3nemen vanden creaturen ouermids de zinne Ende hier omme zo 4meynden zomege meesteren dat die verstannisse materie ware | 5ende dat en mach niet siin waer Die leeraren spreken dat de 6ziele heeft drie partyen | als memorie verstannesse ende wille Die 7meesteren hebben onderlinge criich Ofte deze .iij. partyen der 8zielen ziin toeual ofte niet Sulke meesteren spreken dat zi siin 9toeual. Sulke spreken dat zi niet en ziin toeual maer dat zii siin 10de ziele selue Sulke spreken dat zi ziin inuallende eygenscape alsoe 11die persoene siin inder godheit welc van dezen drien waer segt dat 12laten wi nv bliuen Maer ic wille spreken vander middelster partien 13dat es vander verstannissen Dit verstannisse alsoe leeren alle 14meesteren dat es mogelic in hem seluen die dingen te verstaenne 15diet nv niet en heeft want dit verstannisse inder zielen es een 16puer mogen des werken hem toeual es ende daer omme al dat 17de ziele in dezer mannieren verstaen sal dat moet zi verstaen in 18toecommende waerheit der beelden zi zin zinlic ofte vernuftich.

19waere nv dat zake dat ‖ de ziele niet en hadde geene andere+ 20manniere van verstaenne dat daer vri ware van alre mogelicheit 21so sprecic dat de ziele noch in desen leuene noch inden toecommenden 22leuene en mochte te geennen hoegheren scouwene comen 23dan in beelden Ende des en salmen niet houden want ten es niet 24waer ende dat bewize ic aldus Neiginge der zielen die suket ende settet 25mogelicheit ware nv dan dat sake dat mogelicheit bleue inder 26zielen so name de ziele altoes in haer verstaen manniere vander 27neygingen ende dat en mach niet ziin want alle dingen hebben van 28naturen meer neyginge toter eerster saken diese gesaket heeft dan 29si doen tote hem seluen Ende aldus ziin de heidene commen ter 30eerster saken. ware dan dat zake dat die verstannesse mogelike 31wise behouden soude zo en ware god niet jegenworp des verstannessen 32sonder middel maer hii ware iegenworp na wise der 33neygingen ende dat moeste van nooede ziin ouermids beelde ende 34dat en es niet | Ende daer omme es desen zin valsch | ende zi ziin alle 35bedrogen dien houden. want die edel appostel Paulus sprect Dan 36zullen wi zien ende bekinnen van aensichte te aensichte | alzo wi 37bekint ziin ende dat sal ziin sonder beelde

38Nv willic voort spreken waer dat gelegen es de salicheit der zielen 39die meesteren spreken dat god die vernuftege ziele sceppet inden 40lichame des menschen want god es iegenwordich der materien eer si

1aant.de ziele ontfaet Ende als de materie bereet es na loop der tiit so scept 2god .J. vernuftege ziele van nieute ende vereenichtze der materien 3al sceppende ende al vereynegende so scept hise In dezen wercke 4zo druct god inden gronde der zielen eenne voncke sinder godliker 5claerheit In welker voncken dat de ziele gode wezenlike begript 6ende gebrukelic na der wize gods Ende alsoe als god voren was 7iegenwordich der materien des lichamen na ongebrukeliker wize 8alsoe es hi nv der zielen inder voncken iegenwordich na gebrukeliker 9wize Dit es die edel bant ouermids dien alle creaturen hangen 10ende cleuen aen gode te stoorde god dese voncke so moeste hi 11stooiren alle zine ordineringe dit werc des voncken dat es in iegenworp 12dat selue dat hii begriipt Deze voncke en es anders niet antwerdende 13in zinen wercke dan godlic wezen met al siinder riicheit 14ende die voncke besittet hem in zinen werke om euwich leuen te 15+ gebrukene daer omme ‖ es hi beroeft alder neygingen in alder 16mogelicheit wanner dan de ziele van harer mogelicheit getransformeert 17wert in dit ouerste werc des godliken voncken so en 18bliift inder zielen niet meer dan een werc dat daer steet ende 19euwelic staen sal inder zielen na der wise des godlike wesens dat 20hem inder voncken besittet in sinen wercke der salicheit Vraegt 21men nv dan waer es hi die geboren es So antwert men aldus hi 22es inder sielen als een salicheit der zielen geliic dat ic voren geseit 23hebbe. ende dat wi deze salicheit euwelic gebruken ende besitten 24mogen des hulpe ons die heere die de salicheit vooirseit es amen

25E. I, 6. 26+ Des dicendaechs naer halfvastenen hout men dit 27euwangelium Ende leert vanden tempel gods.

28MEn leest inden heilegen euwangelio dat ons heere ginc inden 29tempel ende was vutworpende die daer cochten ende vercochten 30Ende hi sprac toten anderen die daer hadden duuen doet deze 31henen doet deze wech

32waer omme was Jhesus vutworpende die daer cochten ende vercochten 33ende hiet den genen henen doen die daer hadden duuen. 34hi en meynde anders niet dan datti den tempel ledich hebben 35woude. recht of hi spreken woude Ic hebbe recht te dezen tempel 36+ ‖ ende wille alleene daer in sijn ende heerscap hebben daer inne.

1aant.wat es dit gesproken Desen tempel daer god heerscap in hebben 2wilt geweldechlic na zinen wille dat es des menschen ziele die hi 3so rechte te siinder gelikennessen gebeelt heeft na hem / ende 4gescapen Alzo wy lezen in genisi dat ons heere sprac maken wi 5den mensche na onsen beelde ende tot onser gelikenessen Ende 6dat heeft hy oec gedaen God heeft des menschen siele alzo gelic 7hem gemaect dat in hemelrike noch in eerterike van allen dien 8wunchliken creaturen die god so eerliken gescapen heeft negeen 9creature en es die gode also gelic es als des menschen ziele Ende 10daer omme beualt hem desen tempel alzo wel want hi hem alzo 11geliic es ende om datti hem selue alzo wel behaegt als hi in desen 12tempel alleene es so es al siin spel in desem tempel der sielen 13alleene te sine

14Ay nv merct wie waeren die daer coochten ende vercochten 15ende wie ziin si noch merct dat wel Ic en wille nv te desen 16male niet spreken dan van goeden lieden nochtan willic v dat 17bewizen welc die coopliede waren ende noch ziin die ons heere 18vutslouch ende vut dreef ende dat doetti noch Alle die in dezen 19tempel coopen ende vercoopen diere en wilt hi eennen niet daer 20inne laten Siet dit ziin alle coopliede die hem hoeden voor 21groue sonden ende waren gherne goede liede ende doen goede 22wercken gode teender eeren als vasten waken ende beden ende 23des geliics wat dat es alrande goet werc / ende die doenze doch 24daer omme op dat hem god yet daer voren geue ofte daer omme 25ye doe dat zi gerne hadden ofte daer hem lief toe ware | Dit 26ziin alle coopliede ende dit es ront te verstane want zii willen 27deen om dander geuen ende willen alsoe met gode coopmanscapen | 28Aen dezen coop ziin si bedroghen want alle dat zi hebben ende 29alle dat zi goets connen gewerken ende alle dat sii goets vermogen 30te doene het zii vterlic ofte innerlic dat ziin si sculdich te werckene. 31Ende al waert mogelic dat zii alle dat de weerelt beuaen heeft om 32gode gauen. Ende dat si alle de duegdelike wercken die gedaen 33siin ende sullen werden van allen menschen vanden beginne der 34weerelt toten eynde der weerelt alleene wrachten om gods wille | 35Nochtan en waere hem god niets niet sculdich daer voire te doene 36ofte yet omme te gheuene hii en wout doen te vergheefs van ziinder 37groeter goedertierenheit. want dat si sijn dat siin zii van gode Ende 38alle dat zi hebben dat hebben zii van gode ende niets niet en hebben 39zij van hem zeluen Ende daer omme en es hem ‖ god om hare+ 40wercken noch om haere ghiften niet sculdich want zij en geuen

1aant.vanden haren niet Si en wercken oec met hem seluen niet Also 2ons heere selue sprect sonder my en moegdi niet doen Ende daer 3omme ziint herde zotte ende doerachtege liede die alsoe coopmanscapen 4willen iegen gode | ende zii bekennen de waerheit cleyne 5ende recht als niet | daer omme slouchze ende dreefse god vten 6tempel | het en mach niet by een staen licht ende duysternisse. God 7es een licht ende de waerheit in hem seluen So wanneer dat god 8comt in dezen tempel so verdrijft hi vte die duysternesse. dat es die 9onbekennesse | ende oppenbaert hem seluen met lichte ende met 10waerheden. dan ziin die coopliede wege als de waerheit wert 11bekent. ende dan en begeertmen geender coepmanscap

12God en suect des ziins niet in allen zinen wercken. hy es ledich 13ende vri ende hi werct siin werc vut rechter minnen. Alsoe doet 14oec deze mensche die met gode vereenicht es. die steet des wercs 15oec ledich ende vri in allen sinen wercken | Ende wercse alleene 16gode teender eeren ende en zuect des ziins niet. ende god die 17werct in hem Ic spreke noch meer die wile de mensche yets yet 18zuect in allen sinen wercken van alle dien dat god geuen mach 19ofte geuen wilt zo es hi dien cooplieden geliic.

20wildi dan der coopmanscap te male ledich siin alsoe dat v god 21in desen tempel late. so saltu alle dattu vermoges in allen dinen 22wercken luyterlic doen gode tot eender eeren ende te loue ende 23sult dies also ledich staen als dat niet ledich es noch hier noch 24daer en es Ende du en sult niets niet daer omme begeeren ende 25merct wanneer du aldus werckes zo siin dine wercken goet ende 26godlic Ende dan siin deze coopliede altemale vute gedreuen vt 27dezen tempel ende god es alleene daer inne want de mensche niet 28dan god en meynt / siet aldus es dese tempel ledich van dezen 29cooplieden Nv merct die mensche die niet en meent dan gode 30alleene ende die eere gods die es ghewarichlike vri alle dier coopmanscap 31ende ledich in allen zinen wercken ende hi en suect des 32ziins niet

33Ic hebbe voiren gesproken dat onse heere sprac toten lieden 34die duuen hadden. doet deze wech doet deze henen Deze liede 35en dreef hi niet vte noch hii en sloechse niet zeere Maer hi 36sprac soetelijc doet deze wech Als oft hi spreken woude deze en 37ziin niet quaet Maer doch maken si hindernesse der luyterer 38waerheit

39+ Deze liede dat siin goede ‖ die haer wercken doen luyterlic dor 40gode ende en sueken des haren niet daer ane maer sy doenze met

1aant.eygenscape met tiide met getale met vore met na In desen wercken 2siin zi gehindert der aldernaester waerheit want sii souden vri 3ende ledich ziin alzo ons heere ihesus cristus selue vri ende ledich 4es Ende ontfeet hem alle tiit sonder onderlaet nuwe ende zonder 5tiit van zinen hemelschen vader Ende es hem sonder onderlaet 6inden seluen nv weder in ghebarende volcomelic met dancbareghen 7loue der vaderliker hoecheit met eenre geliker werdicheit Aldus 8siet soude de mensche staen die der alder hoechster waerheit 9ontfanclic woude werden ende leuen daer in sonder vore ende 10sonder na ende sonder hindernisse alder beelden ende alder wercken 11alsoe hy ye stont ledich ende vri eer hii yet was | in dezen nv 12ontfaende nuwe godlike gauen Ende die weder in gebarende sonder 13hindernisse jn dezen seluen lichte met dancbaregen loue in onzen 14heere ihesu cristo Siet dan waren de duuen en wege dat es die hindernisse 15ende die eygenscap alder wercken die nochtan goet siin 16ende daer de mensche des siins niet in en suect Daer omme sprac 17ons heere te rechte goedertierlic doet deze henen doet deze en 18weghe Als oft hi spreken woude al es dit goet doch bringet hindernisse 19jn.

20wanneer siet dat dan dezen tempel aldus ledich es van allen 21hyndernessen dat es van eygenscape ende van onbekennessen zo 22blijft hy also scoene ende lichtet alzo luyter claer ouer al ende 23dor al dat god gescepen heeft dat hem niement weder scinen en 24mach dan die ongescapene god alleene inder rechter waerheit zo 25en es desen tempel oec niement el geliic dan den ongescapenen 26god alleene Al dat onder de ingelen es dat en geliict desen tempel 27niets niet | Die hoochste ingel die gheliken dezen tempel in sulker 28wyze ende doch niet altemale Dat zi desen tempel geliken in sulker 29wize dat es aen bekinnesse ende aen minne doch es hem een pael 30gesettet ende daer ouer en moghen zii niet Maer die siele mach wel 31bat voirt / want stonde de siele des menschen die inder tiit noch 32leefde geliic den oversten Ingel die mensche mochte nochtan in sinen 33vrien vermogene ontellike hoogher bouen den inghel comen In 34elken nv nuwe sonder getal dat es sonder wise ende ouer de wize 35der inglen ende alder gescapender vernufte God es alleenne ongescapen 36ende vri ‖ ende daer omme es die ingel hem alleene geliic+ 37na der vriheit maer niet na der ongescapenheit want die ingel es 38gescapen Maer wanneer dat die siele daer toe comt in dit onmetelike 39licht so sleet zii in haer niets niet so verre vanden gescapenen yet 40inden niets niete dat zii niets niet weder commen en mach van

1aant.haer seluen in haere gescapenheit Ende god die ondersteet met 2siinder ongescapenheit haere niets niet ende onthout die ziele in 3siin yets yet De ziele heeft gewaget te niete te werdene ende si 4en can oec van haer seluen tot haer seluen niet weder gekeeren 5zoe verre es zii haer seluen ontgaen Maer god die heeftze onderstaen 6ende dat moet van noede ziin want alzoe ic eer sprac Jhesus was 7gegaen inden tempel ende was vutwerpende de ghene die daer 8cochten ende vercoochten ende begonste te sprekene toten anderen 9doet deze henen doet deze en w[e]ge1) Ende dat es dat woirt Jhesus 10ghinc in ende begonste te sprekene inden tempel der zielen. Siet 11wet dat voir waer | wilt de ziele yement anders redene houden 12inden tempel der sielen dan Jhesus alleene | zo zwigt ihesus als 13oft hi daer niet thuys en ware | want hi en es daer oec niet 14thuys want de ziele heeft vremde gaste met dien zii redent 15Sal ihesus redenen inder zielen so moet zi alleene siin ende zii 16moet selue zwigen sal zii Jhesus hoeren spreken. Ja hoe gaet hi 17in | ende hoe beghint hi te sprekenne | hy began te sprekenne. wat 18sprect Jhesus | hi sprect dat selue datti es | wat es hii. hi es een woirt 19des vaders. In dien woirde sprect de vader hem seluen. ende 20alle godlike nature ende alle dat god es alsoe als hiit bekent | 21Ende hi bekennet alsoe alst es Ende want hi volcomen es in 22sijnder bekinnesse ende in siinder vermoghentheit hier omme 23es hi ooec volcomen in sinen sprekene Daer hii sprect dat 24woirt daer sprect hii hem seluen ende alle dinc. in eennen anderen 25persoen ende geeft hem die selue nature die hi selue heeft 26Ende hi sprect alle vernuftege geeste inden seluen woirde naden 27beelde alsoe het inbliuende es na den zone vutlichtende alsoe elc 28bi hem seluen es niet geliic in alder wiize geliic dat een es den 29seluen woirde Maer die geest in sinen vernufte heeft mogelicheit 30te ontfaene van genaden des selfs woirts ende dat selue woirt 31alst in hem zeluen es dit heeft de vader al gesproken door dat 32woirt ende al dat inden woirde es Sint dat dan die vader dit 33+ al ‖ ghesproken heeft wat js dan dat Jhesus inder sielen es 34sprekende Alsoe als jc gesproken hebbe Die vader sprect dat 35woirt ende sprect inden woirde ende anders niet Ende Jhesus 36sprect inder sielen die wise ziins sprekens es datti hem seluen 37oppenbaert ende alle dat die vader in hem gesproken heeft na 38der wise dat die geest ontfanckelic es

39Hi oppenbaert vaderlike heerscap inden geeste In eenre onmeteliker 40godliker gewout Ende zo wanneer dat die geest deze

1aant.gewout onfeet inden zone ende door den zone zo wert hi geweldich 2in elken voortgane Alsoe datti gheliic ende geweldich wert in allen 3duegden ende in alre volcomender luyterheit alsoe dat hem noch 4lief noch leet noch tiit noch al dat god inder tiit gescapen heeft 5niet gestoren en mach hi en bliift geweldeliken daer in staende 6als in eender godliker cracht daer alle dingen cleyne iegen ziin ende 7niet en vermoghen

8Jhesus oppenbaert hem ten anderen male inder zielen met 9onmeteliker wiisheit die hii selue es ende alle dat daer jnne es 10alsoe als dat selue een es So wanneer die wiisheit metter zielen 11geenicht wert soe es haer alle twiuel ende alle dolinge ende alle 12demsternisse ganselike te male af genomen Ende wert gesettet in 13een luyter claer licht dat god selue es Gheliic als david die profete 14sprect / Heere in dinen lichte sullen wi dat licht bekennen daer wert 15god met gode bekent inder zielen Ende zi bekint met deser wisheit 16haer seluen ende alle dinc ende die zelue wiisheit bekintze met 17haer seluen Ende si bekent met dier seluer wiisheit die vaderlike 18heerscap in vruchtbareger vruchtbaerheit Ende zii bekent die 19wezelike isticheit in simpelre eenicheit sonder eenich ondersceit 20Jhesus oppenbaert hem oec met eender onmeteliker zueticheit 21ende riicheit vte des heylegen geest cracht vutzweuende ende 22ouerzweuende ende invlietende met ouervloyegher riicheit in allen 23ontfanckeliken herten Ende ziet zoe wanneer hem Jhesus aldus 24oppenbaert met deser riicheit ende zueticheit ende hem eenicht 25metter zielen dan vlietet de siele in hem seluen ende ouer alle 26dinc van genaden sonder middel met gewoude in haer eerste begin 27ende dan es die vterste mensche gehoersam den innersten mensche 28toter dooet ende es in gestaden vrede jnden ‖ vrede gods alle tiit+ 29Dat Jhesus aldus in ons commen moet ende vte moet werpen alle 30hindernisse ende henen doen ende maken ons een met hem Alsoe 31hii een es in den vader ende metten helegen geest een god eeuwelic 32zonder eynde dat wy aldus met hem vereenicht werden moeten in 33de weerelt der weerelde dies moet hy ons hulpen Amen.

1aant.E. I, 42. 2+ Den derden sondach naer paesschen 3[M]Odicum et Jam non videbitis me.

4Ic hebbe een woirt gesproken ten latine dat sente Johannes bescriift 5in dat euwangelium datmen leest vanden zondage dit woirt 6sprac ons heere Jhesus tot zinen jongheren Een weynich ofte een 7luttel ende te hants en suldi mi niet zien Siet hoe cleine dat es dat 8die creature in ons lichtet soe en sien wi gods niet Sente augustiin 9vraegde wat es euwich leuen Ende hy antwerde ende sprac vraechstu 10my wat euwich leuen es. vrage ende hoert dat eewich leuen 11selue. want niement en weet bat wat hitte es dan die hitte heeft 12Niement en weet bat wat wijsheit es dan die wijsheit heeft Niemen 13en weet bat wat euwich leuen es dan dat euwich leuen zelue. 14Nu sprect dat euwich leuen zelue onse lieue heere ihesus cristus 15Vader dat es euwich leuen dat men di bekinne alleene eenen gewaregen 16god. Een weynich ofte een luttel ende te hants en zuldi 17my niet zien. Ghy sult weten sage de ziele god van verren in eennen 18middelle ofte in eender wolken eennen ogenblic zoo en keerde zi 19haer van gode niet om dusentich gulden weerelde / wat waendi dan 20wat dat es daer men gode siet in hem seluen alsoe als hi es sonder 21middel in sinen bloeten wezene Alle die creaturen die god ye 22gesciep ende noch sceppen mochte op datti woude dat es alzo 23weynich ofte alsoe lettel iegen gode Ja den hemel die soe grooet 24es ende zo wiidt seydict v ghi en soudes niet geloeuen Maer die 25een naelde name ende ruerde den hemel metten poente vander 26naelden dat plexken dat dien poent vander naelden aen den hemel 27bedecte dat ware groeter iegen den hemel ende jegen alle de 28weerelt dan den hemel ende alle de weerelt iegen gode Daer omme 29eest herde wel gesproken Een weynich ofte een luttel ende te hants 30en suldi mi niet zien Alsoe lange als die creature yet in v lichtet 31+ zo en siedi gode niet hoe cleyne dat es het moet ‖ al aue Daer 32omme sprect de ziele int boec der minnen Ic hebbe omme geloepen 33alle die stad ende alle die straten ende ic hebben gesocht die mijn 34ziele daer min[n]et ende ic en vants niet Si vant inglen ende vele 35dinghen Maer si en vant niet hem dien haer ziele daer mint Si 36sprac daer na Doen ic een wenich ofte een luttel ouerspranc doen 37vandic hem dien miin siele daer mint / Recht of si spreken woude 38Doen jc ouerginc alle creaturen dat een weinich ofte een luttel

1aant.es te achtene doen vandic dien min ziele daer mint De ziele die 2daer gode wilt vinden die moet ouergaen ende ouerspringen alle 3creaturen sal zi gode vinden

4Nv wet dat god de ziele alzo crachtichlike mint waert mogelic 5datment alzo seggen mochte die gode benemen wilde datti die 6ziele niet minnen en soude hi bename hem siin leuen ende siin 7wezen want de minne daer god de ziele mede mint dat es ziin 8leuen Ende in dier seluer minnen vlietet vte de heleghe geest. ende 9die selue minne es die helege gheest Sint dat god dan de ziele aldus 10crachtichliken mint so moet de siele alzo groeten edelen dinc ziin 11dat niet en es te gelikene van gescapenen creaturen Alsoe een 12meester sprect int bouc vander zielen en ware geen middel die 13oege sage een můgge aen den hemel Ende hi sprac waer en[de] 14hi meynt dat vier ende die locht ende vele dincs dat tusschen den 15hemel ende de oege es Een ander meester sprect en ware 16geen middel min oege en sage niet. ende sii spreken beede waer 17Die eerste sprect en waere geen middel de oege sage een mozie 18aen den hemel ende hi meynt en waere geen middel tusschen gode 19ende der zielen te hants zage zi gode want god en heeft geenen 20middel noch hi en mach oec geenen middel liden

21waere de ziele altemale ontblooetet ofte ontcleet van allen 22middele zo waer haer god bloot te anscouwene ende hi gaue 23haere hemzeluen altemale Die wile dat de ziele niet altemale 24ontbloot ofte ontdect en es van allen middelle hoe cleyne dat es 25daer zij mede becommert es zo en ziet zi gode niet want waere 26yet middels tusschen lijf ende ziele alzo groot als een haer breet 27daer en worde nemmermeer eeninge Als dit dan es aen liiffelike 28dingen zo eest ooec aen geestelike dingen. Sente bernart sprect 29wiltu de waerheit leeren kennen luyterlike zo legt aue vroude ende 30vreeze toeuerlaet oeffeninge ende pine. want ‖ vroude es een middel+ 31vreese es een middel toeuerlaet oeffeninge ende pine het es al een 32middel die wile dattuut aenziet ende het di weder aensiet Die 33ander meester sprect en ware geen middel min oege en saghe niet 34legghe ic de hant al vaste op min oege so en zie ic niet hebbicze 35voor mi ende vander oege alte hant zie ic ze dat comt bider grofheyt 36die aen de hant leegt daer omme moet geluytert werden ende 37cleine voge werden inder locht ende inden lichte ende alzo een 38beelde gedragen wert in mijn oege | dat merct aen eennen spiegel. 39houdi dien voer di so hersciint dijn beelde inden spieghel ende 40daer omme zo en bestu selue inden spiegel niet / die oege ende

1aant.de ziele es een alsuken spiegel dat altemale daer inne herbeeldet 2dat daer iegen gehouden wert daer omme en sie ic niet de hant 3ofte den steen inden spiegel. Maer ic sie een beelde vander hant 4oft vanden steene Maer dat selue beelde en sie ic niet in eennen 5anderen beelde ofte in eennen middel. Maer ic siet sonder middel 6ende sonder beelde | Ende dat beelde es dat middel want dat 7beelde es sonder middel. want het es loepen sonder loepen het 8maect wel loepen Ende grooetheit sonder groetheit maect wel 9grootheit Alsoe es oec beelde zonder beelde want en wert niet 10gesien in eenen anderen beelde daer af es dat euwege woirt dat 11middel ende dat beelde selue dat daer es sonder middel ende 12sonder beelde selue Op dat die ziele inden euwegen woirde god 13begripe ende bekinne sonder middel ende sonder beelde |

14Inder zielen vernufticheit es van jerst eene cracht die gods 15gesmaect heeft oft gewaere wert ende die cracht heeft .v. eygenscapen 16dat eerste es dat zii aůe sceedt van hier ende van nv. 17Dander es dat zii niet geliic es. dat derde dat zi luyter ende 18onuermingt es | dat vierde es dat zii in haer zeluen wederwerkende of 19zuekende es. dat viiffte es dat zi een beelde es | Dat eerste es si sceydet 20aue van hier ende van nv. hier ende nv dat es stad ende tiit | 21nv es dat es dat aldermi[n]ste van der tiit Ende het en es noch een 22stuc der tiit noch een deel der tiit het es wel een smaec der tiit 23ende een poent der tiit ende een eynde der tiit nochtan hoe cleyne 24dat es het moet aue al dat die tiit ruert Oec moet aue dat ander 25si sceidet aue van hier. Hier dat es herde cleyne nochtan hoe cleyne 26+ dat es het moet aue. Dat ander dat zii niet geliic es Een meester 27sprect God es zulc een wezen die niet geliic es noch niet geliic en 28mach werden Nv sprect Johannes wi sullen gods kinder geheeten 29werden. sullen wi dan gods kinder ziin [soe moeten wi hem geliic 30+ ziin]1) ‖ / hoe sprect dan die meester god es een wezen die niet geliic en 31es Dat verstaet aldus. In dien dat die cracht der sielen niet geliic es 32zo es zii gode geliic. Ja van siinre genaden recht alzo gode niet 33geliic es alzoe es oec dezer cracht niet geliic. Ghi sult dat weten. 34dat alle creaturen die iagen ende wercken daer omme naturliken 35dat zii gode geliic werden. die hemel en liepe nemmermeer noch en 36jaechde noch en s[och]te en sochte hii god niet oft eenne gelikennesse 37gods | En wrachte god niet in allen dingen. die nature en wrachte 38niet noch en begeerde niet aen geennen dingen want het zii di lief 39oft leedt gi wetet ofte ghi en wetet niet. Doch heymelic zuect 40die nature ende meynt god inden binnensten. Nye en gedorste

1aant.geenen mensche zo seere die hem drincken gaue dat hiis begeeren 2soude | en waere daer niet yet wat goets inne Die nature en meynt 3geen dinc noch eten noch drincken noch cleedre noch gemac noch 4niet anders en waere daer niet wat gods inne Si suect heymelic 5ende iaegt ende criget emmermeer. na dien dat zi god daer inne 6vendet | Dat derde dat zi luyter ende onuerminget es Gods nature+ 7es dat si niet vermangens noch vermingens en mach liden Alsoe 8heeft oec dees cracht der sielen geen vermang noch vermingen 9daer en es niet vremts jn | noch daer en mach niet vremts in 10geuallen. Sprakic tot eennen scoenen mensche datti bleec ofte 11zwerte waere Ic dade hem onrecht. De ziele sal ziin altemale sonder 12gemanc. ende zonder verminghen gescapender creaturen. alsoe als 13god es sonder vermang ende sonder vermingen met yemande. die 14mi min cappe name die name my daer mede ende al datter ane 15hangt. Als ic henen ga so gaet dat al met mi dat aen my es waer 16op de geest gevuecht ofte gebouwet es die dat trect die trect den 17geest met hem. Die geest daer niet op gebouwet en ware noch aen 18niet en hangt die dat ommekeerde hemel ende eerde bleue onbeweecht 19| want hii en hanct aen niet noch niet en hanct aen hem | 20dat vierde es dat zii alle wege jnwendich suekende es God es+ 21een alzulken wezen dat alle wege woenende es jnden alre binnensten. 22daeromme vernufticheit es alle wege in suekende Maer die wille 23geet op datti daer mint alse my comt min vernuft zo gietet hem 24miin wille met siinre minnen op hem ende dat genuegt hem wel 25Nv sprect sente pauwels wy sullen gode bekinnen alsoe wi van 26gode bekint ziin Sente Jan. sprect wi selen gode bekennen 27alsoe hi es. Soudic geverwet ziin so moestic aen my ‖ hebben+ 28dat der varwen toe behoort. Nemmermer en werdic gevarwet 29Ic en hebbe dat wezen der varwen aen my. Nemmermeer 30en magic gode zien dan inden seluen daer hem god in siet. 31Daer af sprect sente augustiin God woent in eenen lichte daer 32geen toeganc toe en es. Nochtan en sal hem hier omme niement 33versagen men woent wel inden wege of in eennen toegange ende 34dat es goet maer het es der waerheit verre want en es god niet 35Dat viiffte es dat een beelde es. Ja nv merct met neerenste ende+ 36onthout dit wel in dien hebdi die predicate altemale beelde ende 37beelde dat es zo te male een deen metten anderen datmen geen 38ondersceet daer tusschen verstaen en mach | men versteet wel dat 39vier sonder hitte. ende die hitte sonder dat vier | Men versteet 40wel de zonne sonder dat licht. ende dat licht zonder de zonne

1aant.Maer men mach geen ondersceet verstaen tusschen beeld ende beelde 2want het werdt deen met den anderen geboren. ende het sterft 3deen metten anderen Alse miin vader sterft daer omme en sterue 4ic niet. Maer daer sterft datmen nemmermeer en sprect het es 5ziin sone | Maer men sprect wel het was ziin sone Maectmen oec die 6want wit In dien dat zii wit es zo es zii geliic alre witheit. Siet alzo eest 7hier. verginge dat beelde dat na god gebeeldt es soe verginge oec dat 8beelde gods. Ic wille een woirt spreken Ja dier es ij.oft.iij. merket 9wel te rechte vernufticheit die blincket ende doerbrect alle die 10winckele der godheit. ende nemt den sone inder herten des vaders 11ende zii en rust nemmermeer si en brect jn jnden gront daer goed 12ende waerheit vutbrect ende nemt haere inden beginne der goetheit 13ende daer waerheit vutgaet | ende daer het geenen name en heeft. 14het brect vte in eennen vele hoogheren gronde dan goede ende 15wiisheit es Maer den wille genuecht wel an gode alsoe hi goed 16es | Maer vernufticheit die sceedet dit altemale aue ende gaet in 17ende doorbrect in de wortele daer die zone vut comt ende die helege 18geest vutvloyende es Dat wi dit mogen begripen ende euwelic 19salich moeten werden dies hulpe ons de vader de zone ende de 20heylege geest amen.

21II. 22+ Hoe ende waertoe god den mensche gescapen heeft 23na ziin beelde.

24ONse heere god sprac maken wi den mensche na onsen beelde 25ende tot onser gelikennessen Dat die mensche naer gode gebeeldt 26es dat leegt ander werckender cracht Dat gedinckenesse warp 27hem inden vader ende dat verstaannesse inden zone nv en heefstu 28noch niet dan twee persoene So es die vader anscouwende zinen 29zone dat ziin beelde es ende daer in hebben zii eenen wellost ende 30daer af comt de minne haerer beider ende dat es die helege geest 31du sult al dinen wille werpen in gode ende in gode verliesen so 32hebstu al dine wellost dien du emmermeer an gode begeren moges | 33ende dan aldereerst bestu gebeelt na gode alse dine crachten 34dat wercken Ic spreke waere een mensche in eenicheden alleene 35ende verhieůen hem bouen hemseluen ende ouer alle dinc | dees 36mensche ware gode vele gelikere dan een ander mensche die 37nochtan goede wercken wrachte ende berechte met sinen woirden

1aant.een geheel conincrike want die gode alleene blooet mint dien geeft 2god hem seluen oec blooet Maer berechtinge der creaturen benemet 3gewarege aenschouwinge | O mensche hier toe heeft di god gescapen 4dat ghi hem alleene bekinnen ende minnen soudt het mochte J. 5eenvuldich simpel mensche ziin die nie lettere en leerde hem soude 6meer geoppenbaert werden dan allen den meesteren die ye te 7pariis const geleerden Ach lieue mensche kende di dat ic v seggen 8wille en[de] waerdi versmaet ende verworpen ende verallendicht. 9hoe zalich soude ziin de mensche die aldus versmaet es van hem 10seluen. wat waendi hoe genoechlic datti god es in te woennene 11Maer nochtan sal die men- ‖ sche noch meer moeten hebben hi sal+ 12gedoodt moeten ziin ende alder dingen gestoruen die god ye gesciep. 13Ja hoe scoene dat si siin ofte hoe jammerlic dat zii siin dat zi hem 14niets niet en beroeren noch en bewegen te lieue noch te leede Du 15salt alder dingen doodt ziin ende alle dingen sullen di doodt siin 16Du sult dinen wille begeuen hebben ende dine natuerlike const 17altemale Ende als du aldus alle dingen gelaten hebs zo verheft 18di god bouen di seluen Ende hi sal di in eennen ogenblic oppenbaren 19sine godlike waerheit ende daer leerstu meer wisheden dan alle 20de meesters die ye te pariis lagen geleeren mochten daer god den 21mensche leert daer moeten alle naturlike conste afgaen Dien 22mensche dien dit gesciet dien eest onmogeliic datti nemmermeer 23hem van gode keere / dat es een volcommen mensche die also 24dicke als hi wilt vut gode ende in gode gaet ende nemt zinen nooddorst 25sonder gebrec O mensche aldus blooet zuldi te gode gaen so 26wertstu begrepen van gode Maer het ziin vele menschen die gode 27dienen om den anxt vander hellen ofte on den loen van hemelrike 28Maer dat en es de gerechte of de gewarege minne niet want hets 29naturlic dattu gode mints om datti di gescapen ende gemaect 30heeft ende dit en es niet blooet gemint noch dies zuldi cleynen 31loen gecrigen inden euweghen leuene want ghi dient hem van 32noode ende niet van rechter liefden Maer oftmen di seide dattu 33nemmermeer in hemelrike comen souds ende dat ghi in de helle 34euwelic sout moeten ziin dat ghi dan gode minnet ende dienet 35van rechter liefden dat waere blooet gemint Dat wi dan gode aldus 36blooet minnen moeten ende ziins euwelic gebruken moeten des 37moetti ons hulpen amen

1aant.III. 2+ Op onzer vroůwen dach assůmptio

3ONse heere sprect inder euwangelien maria heeft dat beste deel 4vercoren Al was dit ghesproken van marien magdalenen So mach 5ment doch vele eygheliker spreken van marien onser lieuen vrouwen 6martha hadde cristum ghenooedt in haren liiffeliken hůse ende 7diende hem liifliic ende spiisden oec Maria haer zůster noedde 8cristum in haer geesteliic hůys ende spiisdene geestelic dat hem 9ongheliic vele weerdere ende beqůamer was Doen martha ouer 10haer claegde doen onscůldichdeze ons lieůe heere ihesus ende prees 11marien ende seide dat si dat alder beste deel vercoren hadde Maer 12Maria die werdeghe moeder ons heeren die dede in ihesů de dinc 13alder edeliixt ende alder hoechst Si diende cristo ende diende 14+ cristum ende noeddene werdichliic ‖ ende sonderlinghe in haer 15huys vor alle creaturen. want alle creaturen bidden gode alzo tot 16haren huys te commen dat zi yet van hem nemen ende om dat 17zii siins ghenieten willen want dat is der creaturen eyghen dat si 18wat van gode ontfaen Alle haer wezen ende haer werken ende 19beweghen ende alle dat zii hebben Ende dats gods eyghen dat 20hiit gheůe Siet god is een luyter gheuere ende men vint niet datti 21ye ghenam van eenegher creaturen sonder alleene vander werdegher 22maghet marien Ende die ontfincken alzoe eyghenliic te haren hůys 23dat si hem heeft ghegheuen menschelike nature. ende daer met es 24zii allen creaturen ouergescreden ende daeromme heeft zii dat 25beste deel vercoren. Marta hadde oft bat cristum in haer huys 26Maer maria bat cristum ende noeddene in haer seluen jn haerer 27zielen die eyghelic ziin huys is want in allen creaturen en is god 28niet alzo eyghelic als inder zielen ende vele eygheliker dan jnden 29hemel. Ic spreke allen creaturen metten anderen ende alle dat onder 30hem es dat en heeft allegadere niet alzo vele gods noch en mach 31gods niet alzo vele in hem hopen als die ziele alleene want zij 32es alleene een eyghen stad gods ende alle dat in hare is dat is gods 33ontfanckeliic. ende negheen creature en mach in haer commen 34Ende in dit huys ontfinck maria ihesum Martha ontfinc cristum 35als eennen mensche in hair huys Maer maria ontfinc cristum als 36haren god in haer seluen Ende dat ongheliic ende vele edelder 37was si spiisden oec Ende dat es xpristůs oft gods spize alzoe hi 38selue sprect den wille ziins vaders wat waendi hoe god daer naer

1aant.honghert datti eennen goeden wille in ons veruolge des en consten 2alle creaturen niet ghedinken noch ghepeysen hoe dat god met 3allen dien datti es hem es jaghende ende begerende ende quellende 4op datti ons moghe herhalen met allen dien datti gheleysten mach. 5Ende het en begheerde nie moeder alzo seere haer lieue eeneghe 6kint te ziene | noch nie creature sinen lieuen gheminden vrient 7dusentich weruen meer ende sonder getal zo begheert god datti 8vander zielen ghemint worde ende ghesien.

9God heeft [hem]1) gheleget in eenen wonderliken strecke in allen 10creaturen. Ja hy heeft hem ghelegt voor de voete der sielen hoe dat hem 11de ziele nemen wilt met ghemake trect hiize naer hem Maer met 12pinen stect hiise vooert ‖ Siet alle dat god ye verhengde met dien+ 13seluen jaegt hi minen wille Ende dit is die meyninghe gods in 14allen dingen Ende aldus spiisde maria cristum edelikere dan ye 15creature Ende diende hem niet alleene metter herten maer met 16haer seluen Si ontfinc dat eůwege woirt ende diende hem Ende 17dien worde en mach men niet bat ghedienen dan datment hoore 18ende datmen hem eene ledicheit ende een stille make ende een 19ghesaemt gemoede dat ment versta | daer met dient men dien 20woirde eygelic ende oirdenliic Si sat en[de] hoorde ziin woirt wie 21heeft dit woirt alzo edelic ontfaen ende hem ghedient als die 22Edele Jonfroůlike maghet maria want zi heeft den woirde al voldaen 23Ende het es ghecleet met haeren vleessche ende menscheliker 24naturen Ende daer omme sprac die inghel gabriel wel te rechte 25die heere es met di Maer alle creaturen siin met gode want zi 26willen siins ghenieten

27In twerande wiis is god metten lieden / die een siin alzoe dat alle 28haer goede wercken die zii doen. die doen zii met sulker meeninghen 29het zii hem seluen ofte den creaturen dat zii niet luyterliic en 30connen haer werc ghewerken door gode zii en meynen wat yets 31daer. inne ende alsoe werden haer goede werken verderft Desen 32lieden siin de creaturen een middel tusschen gode ende hem ende 33daer omme werden al hare werken creaturliic Maer nv ziin een 34partye van andren lieden ende met dien es god alzoe | dat god een 35middel es tusschen den creaturen ende hem God es dien lieden na 36ende hii wert ghenomen in dien lieden ende alle dier lieden wercke 37hoe snoede dat sii siin ofte hoe vremde die werden alle godlic ende 38van naturen des middels en maecht niet minder siin Dezer liede 39wercken werden alzoe ghewracht dat god van nooede moet haer 40mede werker ziin jn allen dinghen | deze hebben cristum wel thůys

1aant.ghenoedt Si nemen god in hem seluen Ende nemmermeer en sal 2hem die mensche verre van gode nemen noch god verre van hem 3+ Ons heere sprect ic sta ende cloppe voor der doren God en comt 4nemmermeer naerder dan voor der doren vanden quaden menschen 5+ in desen leuene Maer den goeden menschen es god ‖ altemale 6binnen Maer den quaden menschen bliift hii vor de dore staende 7ende siet ende wacht oft zii hem de doren wouden open doen ende 8so soude hii ter stont snelliken ingaen Maer oft ghii hem vůtdringhes 9vůt uwer doren So en can hii niet in ghecommen noch 10ghi en laet hem gheen stad in di hebben zo en comt hii doch niet 11voorder dan voor der doren. Wet dat voor waer zo waer 12dat god stad vint daer moet hi in ziin ende van noode werken 13+ Alle die wercke die god werct ende die hii ye ghewrachte die 14werct hi daer omme datti .J. werc volbringhen moghe. ende 15dat es datti de ziele salich make Ende alle de gauen die hii 16ye ghegaf in hemelrike ofte jn eerterike die gaf hii daer omme 17+ datti eene gaůe gheuen mochte. ende dat is hem zeluen God 18en es gheens dincs mildere noch riickere dan ziins selůes Alle 19de gauen die god ye ghegaf hoe snoede oft hoe cleyne dat ghi 20ghedincken ende ghepeysen mocht die en gaf hi nye zo gherne 21als hi hem selůen gheeft Ende altemale datti ye ghewrachte 22ofte ye gegaf dat en es niet dan een bereyden om hem seluen te 23gheuene ende om deze dinc siin alle dinghen ghescapen ende 24nieůwers om anders dan dat zii de siele bereyden ende voeghen 25dat haer gods loste ende dat si en moghen ontfaen | het zii dach 26oft nacht god werct sonder onderlaet jn eenen yegeliken oghenblicke 27wanneer dat hi stad vinden mach datti veruulle alle de 28winclen der sielen op dat hoochste datti ontfaen mach. want daer 29en es gheen twiuel ane daer en mach niet ydels bliuen. Woude nv 30de mensche wel laghen ende waer nemen zire hoocheit die soude 31maken een nůwe ydel in hem. ende een nuwe ontfanckelicheit gods 32Ende alzoe ginge de mensche in eennen afgronde sonder eynde 33ende name alle weghe god jn eenre meerder gauen Ende in eenre 34nůwer gauen ofte wizen Daer die inghel tot onser vrouwen sprac 35Du best vol gracien Doen en meyndy niet dat zi niet meer ontfaen 36en soude. want si ontfinc zint ende nam alle tiit toe Maer si was 37+ te dier tiit vol al haerer ontfanckelijcheit ende veruult op dat 38hoochste Maer die veruullinge mocht si weder tot eenre vele meerder 39ontfanckelicheit ende meerder veruullinghen bringhen Ende alzoe 40eest oec in ons Also lange als wi niet en hebben al dat de ziele cristi

1aant.hadde zo moghen wi alle tiit toenemen in der gracien ende in der 2minnen Ende oec zuldi weten dat de mensche nemmermeer soe 3vele ‖ en mach ghewillen inder minnen daer dit gewarege toenemen+ 4der minnen alleene an leegt hij en mach dat selue datti wilt in eene 5vele meerder ende hoogher wisen hebben dats dattu gode gherne 6alzoe vele waers als hi in hem zeluen es Ende daer en moegstu 7niet meerders ghewillen in eennre meerder minnen ende zoe wie 8hier ane toeneemt die nemet jnder waerheit toe Ende hoe vele 9goeder werken hi doch doet en neemt hi hier jnne niet toe zo en 10nemt hi inder waerheit niet toe Oec en mach de mensche nemmermeer 11soe groeten goet ontfaen van gode hi en mochte wel een vele 12meerder ontfaen Ende nochtan dat selue in een vele meerder wize 13Recht als eene voncke viers Die voncke viers heeft viers nature 14in hare Maer nochtan en es zi niet alzoe groet als alle viere Ende 15aldus es gods meyninghe datti ons al ende dat meeste gheuen 16wilt waert zo dat wi ons al gheydelt hadden Ende datti stad in 17ons alzo grooet ledich vonde want van noode wilt god ende moet 18veruullen die stad die wi hem bereyden ende die hii in ons ledich 19ende onbecommert vint. Het ware onmogheliic ende het en mach 20nemmermeer siin dat god in ons commen mach eer wi hem stad 21geuen dat is alzo langhe als wi inden sonden willen ziin ende ons 22binnenste daer met belemmert ende gheuůlt is Ende alzoe onmogeliic 23oec waert dat god [d]aer niet en ware daer men hem stad gheeft+ 24Siet ghi en dorft niet meer doen wiltu gode nooeden dan dattu 2525 hem die stad in di bereydes ende ghi moeght voorwaer seker siin 26datti hem in alre wizen daer hi hem ye in ghegaf di hem sal gheuen 27in dezer stad Nv waer mede machmen dan gode stad gheuen Siet+ 28alleene met ghewaregher volcommender oedmoedicheit want die 29is alleene gods stad. ende die was ghewarichleec gods stad ende 30volcommenlic gods stad

31ende die oedmoedicheit was ghewarichlic ende volmaecteliic 32in onser vrouwen Doe zi sprac toten Inghel Siet hier de 33deerne gods. Als of si segghen wilde Ic ben sonder mate gode 34onderworpen. al dat hii in my wilt dat sallic doen ende dat salic 35siin. wilt hi werken daer benic altemale toe bereet ende hem 36onderworpen ic ben de derne gods ic maecht al wel liden Siet die 37hem dus gode noch onder woirpe ende liete gode alleene werken 38hii soude cristum in siin huys wel ontfaen want inden ghewareghen 39oedmoedeghen mensche zo wilt god werken ‖ groete ende onghemeten+ 40dinghen Ende god mach den ghewareghen oedmoedeghen

1aant.mensche alzo luttel wedersegghen als hii mach hem seluen Andere 2důegden gheeft god van wille Maer dezen gheeft god van naturen 3hem seluen van nooede Dat wi dan deze ghewarege volcommene 4oedmoedicheit vercrighen moeten dies hulpe ons de heere alder 5oedmoedicheit Jhesus cristus de weerde gods zone amen

6IV. 7+ van der edelheyt des lydens.

8EEn prior van colene sprac eens dat dat lyden alzoe edel ende 9alzoe luyter es. het sceedt den mensche van allen creaturen ende 10vereenichten gheheelliic met gode Ic spreke vorwaer wat dat 11edelder es dan lyden des en canic niet verstaen Ja van werkene 12inder tiit want hadde yet beters geweest dan lyden wet dat cristus 13dlyden niet en hadde vůtvercoren bouen alle dat inde weerelt es 14Nv sprekic dat geen dinc edelre en es dan lyden sonder lyden 15Dit es vrome redene dieze wel verstaet Ic hebben lyden zeere 16ghepriist ende het es oec wel recht Maer nv priisic niet lyden. 17want alzoe was cristus al datti leedt dat was sonder lyden ende 18dat deden iij.stůcken / Dat eerste was datti niet edelder en bekinde 19Dander was hi woude ons allen salich maken / dat derde was hy 20woůde volbringhen den wille ziins vaders dit es dat aldermeeste 21datti leedt zonder lyden. Want hy altooes stont in sinen vader 22daer hy vutgegaen was want daeromme bekinde hy alle dinc in 23zinen vader Ende hy sach den wille siins vaders jnden vaderliken 24gronde daer hi noyt vůt quam daer omme was cristus in sinen vader 25ende bekinde die edelheit des lydens Ende dat edel jnbliuen datti 26jn sinen vader bleef dat maectene alzoe onlydelic datti leet sonder 27lyden Al was zine edele menschelike nature geůoellende des lydens 28Daer omme meyne ic lieůe mensche dat wi sullen lyden sonder 29liden So werdden wi geliic cristo Dat onze nature gherenen wert 30+ van lydene ‖ dat es wel menschelijc Maer dat ons ouerste crachten 31verhauen siin bouen tiit daer gaen wi bouen lyden sonder liden 32al dat lydeliic es | In dezer wisen siet zoe machmen lyden sonder 33lyden Daer omme sprac cristus Mine bordene es licht ende miin 34joc dat es zůete Daer omme wie dat daer steet op een verthyden 35siins selůes dien es dat lyden licht ende alle dinc es hem zůete 36want hij versmaet hem selůen Ende hij begheert datten alle lieden 37versmaden op dat hii mach jn sekerheden siins selfs vertyens

1aant.staen Daer omme bekennen zii dat noyt minne volbracht en was+ 2sonder liden want de meeste minne die cristus ye ghetoende dat was 3inden lydene datti leedt Ende daer omme begheeren de vriende ons 4heeren lyden op dat sii hem weder antwerden | metter seluer minnen 5daer hise mede ghemint heeft op dat zii hem daer mede gheliken 6mogen want gheliicheit des wercs es geliicheit des loens vor eenen gherechten 7heere. Want ouermits dat volbringhen dat cristus volbrachte 8den wille ziins vaders zo es hii ende siin vader een want zii ziin 9van naturen een ouermids dat inbliuen datti in sinen vader bleef

10Maer dat wi vereenicht werden met gode dat es van ghenaden 11want wi ons dicke van hem ghekeert hebben Datti ons dan weder 12ontfeet ende tot hem neemt dat doetti van ghenaden want daer 13wi ons afkeeren van onzen wezene met vryheit ons willen daer 14vertyen wi des goets ende der riicheyt die ons gheloeft es Maer 15als wi wederkeeren tot onsen goede ende men ons ontfeet dat 16comt van genaden die men ons doet.

17Nv sprekic willen wi dan gode geliken dat moet met lydene ziin Ende 18het es twerande lyden Dat een es vutwendich lyden anden lichame 19Dander es een inwendich lyden ende dat bediet alzo vele al dat de 20mensche hem seluen liidt Ende die hem seluen wilt lyden die moet drie 21poente hebben Dat eerste datti reyne zii van herten. dat ander datti 22zii waernemende des ingeestens dat god in ziinre sielen geestet. 23Dat derde es datti eennen luyteren wederblic antwerde ouermids 24dien ingheestene Ach lieue mensche als ic alle dinc hebbe leden 25en hebbic my seluen niet leden soe benic verre van dien daer ic 26hier af ghesproken hebbe. daer by gaet aendacht bouen genade 27Ende dat tuycht Sente pauwels want hy sprect dat ic ben dat 28benic vander genaden gods want genade ende gracie dat es creature ‖ 29Maer andacht es een lyden alder creaturen ende een afsceyden+ 30van alder ghescapender dinc In dezen weghe daer leert de mensche 31hem seluen lyden want als ic my seluen leden hebbe ende alle 32ghescapene dinc zoe wert my ghegheuen een ouerzwanc die leit 33my alzoe hooghe dat ict niet en can begripen Dan wert my ghegeuen 34eenen indrůc dat doet mi sceiden van alder ghescapender Ende dan 35benic zweuende inde wostine der godheit Ende dan en bekenne 36ic ghene creature want ic bem alzo hooeghe verhauen in die onghescapenheit 37dat ic ben leden my selůen na mins selfsheit Endaer 38bi gae lyden bouen al dat jc verstaen can. Want dat ic alsoe waere 39dat god sprake jeghen my dat en brachte my negheen verdienen 40Maer dat ic lyde om de waerheit dat doet my looen verdienen

1aant.V. 2+ van .iij. rande vortgange des menschen

3HEt ziin drie vraghen ende in dezen drien vraghen es alle dat 4besloten dat eennen beginnenden mensche ende eenen toenemenden 5mensche ende eenen volcommenen mensche toe behoort op dat 6alder hoochste

7Die eerste vrage es welc die alder behendichste doirbroke es die 8de mensche inder tiit gedoen mach tot eenen volcommenen leuene

9Dander vrage es welc die aldersekerste graet es daer de mensche 10inder tiit op mach ghestaen na dezen doirbroke

11Die derde vrage es welc die naeste vereeninge es daer hem de 12mensche inder tiit met vereeneghen mach gode

13Een willich afganc jn geest ende in naturen es die behendichste 14dooirbroke Ende een [gelatene]1) gelatenheit in geeste ende in 15naturen es die sekerste graet. een vernůftich doir breken door 16geest ende door nature es die naeste vereeninge met gode

17van den beginnenden mensche.

18DAt eerste dat toebehoort beginnenden menschen dat es een 19willich afganc jn geeste ende in naturen. wat es een willich afganc 20in geeste ende in naturen Een willich afganc inder naturen dat 21es dat de mensche willichlic af ga allen lůst der naturen Dan alzoe 22vele als der naturen eene notdorft es ende den mensche eene vorderinge 23mach siin tot gode Ende wat dat es datti dies ledich sta want zoe 24+ wie dat daer wilt begripen die euwege dinc inder hooecheit ‖ die 25moet laten dese verganckelike dinc jnder nederheit Alsoe paulus 26sprect Bruederen eist dat ghi leeft na der begheerten uwes vleeschs 27soe suldi steruen Maer dooeddi metten gheeste de wercke des 28vleeschs zo suldi leuen Dat de mensche hem beelde na den 29lieffeliken cristum. Hier af seyt Sente pauwels doet vte den ouden 30mensche met zinen werken ende cleedt v ende doet ane onzen 31heere ihesum cristum

32Een willich afganc des geests es wanneer de mensche deze 33verganckelike dinghen ouersprinct soe comt hi op die eůwege 34dinghen Ende die wert hy dan lusteliker gebrůkende dan die eerste 35ende dat behoort hem toe van naturen. want die geest eůwich ende 36gheestelic es | Nv es te aensiene ofte die geest hem seluen ende die

1aant.zůeticheit meer suect ofte meynt dan godlike eere. Ende recht alsoe 2als die mensche heeft gedaen eenen willeghen afganc alre ouerůloedegher 3zůeticheit [der naturen also moet hy doen eenen willeghen 4afganc alre ouerůloedegher zůeticheit]1) des geests

5Hier af spreken sommege meesters Sůlke liede nemen gode als hy 6hem licht ende smaect Ende deze en nemen gods niet want als dat 7lichten ende dat smaken af gaet zo gaen si gods aůe Dese liede 8nemen den sciin voor dat wezen Maer andere nemen gode in lichten 9ende in smaken Ende en nemen lichten ende smaken niet want als 10lichten ende smaken afgaet so en gaensi gode niet af Dese nemen 11dat wezen voor den sciin Gheestelike zůeticheit es die sciin Die 12den sciin nemen voor dat wesen dat ziin vterlike menschen Maer 13die dat wesen nemen voor den sciin dat siin jnnerlike menschen

14Hier af hadde een mensche begherte van gode te wetene welc 15vterliic ofte jnnerlike menschen waren Doen wert hem gheantwert 16van gode Alle die mine eere voort setten jn al haren werken jnnerlic 17ofte vterlic zoe ziin sii doch jnwendege menschen Maer alle die 18miin eere niet voir en setten wat die wercken jnnerliic ofte vterliic 19zii siin doch vterlike menschen. Wie dezen willichliken afganc heeft 20gedaen jn geeste ende jn nature Die heeft ghenomen den behendichsten 21doirbroke Ende dit behoort te rechte toe beghinnenden 22menschen

23vanden toenemenden menschen.

24DAt ander dat toebehoort toenemenden menschen Dat es een 25gelatene gelatenheit jn gheest ende in naturen. Wat es eene gelatene 26ghelatenheit in geest ende in naturen Eene gelatene gelatenheit 27inder naturen es dit. dat die mensche in allen crachten der naturen 28‖ hem god late wercke hoe hi wilt Ende wanneer hy wilt ende+ 29waer hi wilt ende dat hi wilt Ende jnder eerster ghelatenheit 30hem oedmoedelike boege onder gode ende onder alle creaturen

31hier af sprect sente pieter Alder liefste oedmoedicht v onder de gheweldege 32hant gods op datti v verhoghe inder tiit siinder vysitacien

33Eene gelatene gelatenheit inden geeste es dat wat god inden 34geeste jnwendichs wonders volbrinct datti dies ledich sta Ende oft 35hem god in den geeste wedertrect met siinder jnwendegher sueticheit 36datti hem god late jnden wedertreckene als inder oppenbaringen 37Ende vrede hebbe in den werken gods. Hier af sprect 38sente dyonisiůs. wanneer god in miinder zielen es zoe es my alte 39wel al gaue mi god dat my alle creaturen onderdanich waeren als

1aant.hem my en ware niet alzoe wel Maer als hy my ontgaet zo hebbic 2jammer daer naer. Sich dat es [m]iin1) gebrec. Want salomon sprect 3men sal ruste hebben jnden dingen Dezen jammer telt Sente 4dyonisius voor een gebrec want hi en stont doe noch niet jn eene 5gelatene gelatenheit Een leerare sprect. Eene gelatenheit bouen 6alle gelatenheit dat es gelaten ziin jn gelatenheiden Die mensche 7soude in alzo groeter eenicheit staen jn gode datti vůtwendich 8hem seluen niet en vonde dies hem gheluste Ende jnwendich ziins 9selůes niet en vonde dies hem verdrote Ende wat god in hem 10ofte in allen creaturen volbrochte hy gaue hi name jnnerlic ofte 11vterliic datti hem eenen ganzen vrede ofte raste vonde jn allen 12den wercken gods / van dezen vrede sprect een leeraere wet dat 13jnder waerheit wanneer du jn allen dinen doene ende latene eenen 14luyteren vrede vindes dattu dan gode luyterliken meyns jn allen 15dinen wercken Maer en es des niet inder waerheit zoe en meynstu 16gode niet lůyterlike Deze gelatene gelatenheit jn geest ende in 17naturen es die sekerste graet die behooert te rechte toenemenden 18menschen

19van den volcomennen menschen.

20DAt derde dat behoort volcommenen menschen dat es een vernuftich 21doirbreken dooir geest ende door nature. wat es een vernuftich 22doorbreken dor geest ende door nature. Een vernuftich 23dorbreken dor nature es dit Dat de mensche vernuftichlic door 24siin nature ende door alle creaturliic dinc alzoe breke datti met Sente 25augustine spreken mach. alle creaturen siin ons een wech tot gode. 26Siet de mensche eene groote starke creature datti dan niet op die 27+ grootheit ‖ noch op die starcheit der creaturen en bliue Maer 28datti op groetheit ende starcheit des sceppers bliue die de creature 29ghemaect heeft . siet de mensche een wise scoene creature datti 30dan niet op die wiisheit noch scoenheit der creaturen en bliue 31Maer datti op die wiisheit ende scoenheit des sceppers bliue die 32de creature gemaect heeft Ende alzoe dat die mensche jn allen 33dingen neme den sceppere jnder ghesceppenessen ende niet die 34ghesceppenesse inden sceppere Alzoe dat de mensche jn allen 35dingen god sette tot eenen euwegen middelaere tusschen hem ende 36alle creaturen niet de creaturen een middel tusschen hem ende gode

37Een vernuftich doorbreken door den geest es dit dat die geest 38vernůftichlic door hem seluen ende in hem seluen ende dor alle

1aant.creaturen dringhe ende breke Ende dezen doorbroke soe dicke 2doe datti alle creaturen verliese Ende hem seluen een eenich een 3inden eenen vinde. Het en es noch niet die hoochste salicheit des 4geests. want dat daer vint die geest dat es een. Ende dat eenich 5een dat daer vonden wert dat es dat ander. Hier es dan noch eene 6tweeheit Maer wanneer die geest vernuftichlic jn hem seluen ende 7door hem seluen ende dor alle creaturen dringhet ende breket alzoe 8datti negheene růste en wilt hebben in geenen ghescapenen dingen 9Ende dezen dorbroke zoe. dicken doet dat hi hem zeluen inde 10onghescapenheit verlieze ende een eenich een metten eenen werdt 11Hier af sprect Sente pauwels. wie aen gode hangt die werdt een 12geest met gode. Ende jn desen werdene zoe es die geest siins selues 13ontworden Ende es een eenich een inden eenen worden Deze 14ontwordene ontwordenheit es dat hoochste armoede ende die ouerste 15riicheit des geests Deze vernůftege dorbroke dor geest ende door 16nature es die naeste vereeninge met gode Dese hooghe werdeghe 17doirbroke hoort toe rechten volcommenen menschen.

18In dezen .iij. vraghen siin .vj. grade die allen verstendeghen creaturen 19toe behoeren die daer willen vercrighen de hoochste salicheyt 20dien eersten es een willich afganc jnder naturen Dander es een 21willich afganc jnden geeste Die derde es eene ghelatene gelatenheit 22inder naturen. de vierde es eene gelatene gelatenheit inden geeste 23Die .v.ste es een vernuftich dorbreken dor die nature Die .vj.ste es 24een vernuftich dorbreken ‖ dor den geest bouen deze grade en+ 25quam nie noch en comt nemmermeer creature lucifer woude hier 26bouen daer omme moeste hi hier onder. Hier af sprect die werde 27coninclike maghet maria jnden magnificat ‖ hy te storde de houerdeghe 28inder gedachten siins herten. hy sette de geweldege vanden 29stoele dat was lucifer met sinen gezellen om haer houerdicheit 30ende verhoochde die oedmoedege dat was maria met harer gheselscap 31met huerer oedmoedicheyt / wie hier toe commen sal hi 32moet sonder beelde staen alzoe als hi dede doe hi niet en was

33Nu es een vrage een mensche die voren jn eenen vernuftegen 34leuene gegaen heeft die weet doch vele ende dat ziin doch alle 35beelden. hoe mach hy dan gestaen sonder beelde alsoe doen hi 36niet en was Dat merct. Een groot meester sprac. haddic alle die 37beelden jn miinder vernůft die alle vernůftege menschen ye ontfingen 38stondic sonder alle eygenscap jn doene ende jn latene noch 39niet vore noch niet na Dan dat ic jn desen teghenwordeghen nv 40vri ende ledich stonde lydende wat god van my hebben woude ende

1aant.dien vor alle dingen volgde zo stondic sonder hindernisse alder 2beelden alsoe doe jc niet en was Ende dat en benemen my alle die 3wercken niet die ic ye gewrachte / Nv ziin sulke liede die 4dit wanen doen ende dat laten Sy wanen hier laten ende daer 5doen Ende een vorghesettet beelde die vrie werke gods benemt 6dat es eene hindernisse der ouerster waerheit Doch behoeret 7toe beginnenden menschen. Her dauid sprect Ic sal hooren 8wat god in my spreket. Wet dat de mensche die gods woird 9hooeren sal hi moet gelaten siin. want dat selue dat dair hoort 10dat es dat selue dat daer ghehort wert Die mensche die nv 11hoort wat god in hem sprect ende vten jnsprekene gods wrachte 12ende dan des wercs ledich stonde dat es den wech der ouerster 13waerheit Die mensche die nv vri stonde ende ledich alre voorsetter 14beelden ende vten jnsprekene gods wrachte ende des wercs nochtan 15ledich stonde die brachte des daechs vrůchte sonder alle getale

16Nu valt een vraghe | een mensche die hemseluen van siinder juegt 17geleeft heeft Ofte die mensche jn dezer volcommenheit soude 18mogen commen Dies wert eene berechtinge gegeuen van gode. 19Het en es geen so quaden mordenare inder tiit. wilt hi hem van mi 20laten trecken Ic wille hem aen cristus mins soens stad eenen volcommenen 21navolgher maken / Hier af sprect Sente bernaert God en 22wilt den mensche niet hebben alzoe hij was Maer hy wilten ‖ 23+ hebben alzoe hi selue wilt siin. Ende die genade te sine wat dat 24hii selue wilt die werdt den mensche eygenliic Ende en laet hy 25niet af zii wert hem gadelic ende stondelic Dat wi te deser eenicheit 26comen moghen des hulpe ons god fiat


Vorige Volgende