1831
67 N. Pieneman 1809-1860
Slag bij Bautersem
Doek, 46 × 60,5 cm
Gesigneerd en gedateerd: N. Pieneman 1833
Tentoonstellingen: Den Haag 1833, nr. 348, ‘Het verwonden van het Paard van den Prins van Oranje in het gevecht bij Bautersem’; Amsterdam 1834, nr. 337, ‘zkh de Prins van Oranje, in het gevecht bij Bautersem’
Reproduktieprent: N. Pieneman, Atlas fm, nr. 6734
Amsterdam, Rijksmuseum
De prins van Oranje, de latere koning Willem ii, krijgt een ander paard, nadat zijn eigen paard, de Engelse volbloed Alice, door een kogel in het been was getroffen tijdens de slag bij Bautersem op 12 augustus 1831, de laatste dag van de Tiendaagse Veldtocht.
In 1815 was het Verenigd Koninkrijk onder leiding van Koning Willem i ontstaan door samenvoeging van het huidige Nederland en België. Vooral in het zuiden waren daar nogal wat bezwaren tegen en in augustus 1830 brak er een opstand uit tegen het Noordnederlandse gezag. De grote mogendheden hielden zich met de ontstane problemen bezig en er werd nog onderhandeld over de scheiding van Noord- en Zuid-Nederland, toen Leopold van Saksen-Coburg de Belgische kroon aanvaardde en op 21 juli 1831 werd ingehuldigd. De Nederlandse koning achtte zich toen gerechtigd zijn strijdkrachten in te zetten om een betere positie aan de onderhandelingstafel te verkrijgen. Op 2 augustus trok het Nederlandse leger, dat onder opperbevel van de kroonprins stond, België binnen en ontmoette daar weinig tegenstand.
Bij Bautersem vond op 12 augustus een van de bloedigste gevechten uit de strijd plaats. Tijdens beraadslagingen over het verdere verloop van de aanval werd het paard van de kroonprins getroffen door een kogel in het been en stortte ter aarde. Er ontstond enige paniek onder de aanwezigen - waaronder zich ook zijn jongere broer Frederik Hendrik bevond - omdat men dacht dat de opperbevelhebber gewond was. De prins bleek echter ongedeerd en zei: ‘Het is niets, Mijne Heeren! er zijn meer paarden.’ Majoor Hoyel bood hem daarop zijn eigen paard aan. Op dezelfde dag ontving de prins bericht dat op wens van de regeringen van Frankrijk en Engeland de strijd gestaakt diende te worden, hij stemde hierin toe na de toezegging te hebben gekregen dat de Belgen Leuven, waar de strijd ook aan de gang was, zouden verlaten.
Door het optreden van de prins in de strijd was zijn aanzien bij de Nederlandse bevolking weer gestegen, dat na zijn uitspraak in oktober 1830, waarin hij zich een voorstander had getoond van een scheiding tussen Noord- en Zuid-Nederland, sterk gedaald was.
De slag bij Bautersem, die zich goed leende voor het weergeven van de moedige houding van de prins in de strijd, is door meerdere schilders uitgebeeld. Eeckhout had de episode rond het sneuvelen van het paard van de prins al in 1831 weergegeven (cat.nr. 67a) en verschillende elementen uit het schilderij van Pieneman doen hier sterk aan denken, zoals de figuur van de prins tussen de twee paarden, de ruiters die komen toesnellen, het huisje, dat wel op een andere plaats staat. Het is daarom zeer waarschijnlijk dat Pieneman dit schilderij of een prent ernaar heeft gekend.
Auteursrechtelijk beschermd
