Met ons allen van het dwaalspoor af!

[p. 112]

XXXXV
Surinaamse schrijvers in la Guyane

Nee. Wij mogen ons oostelijk buurland geen Frans-Guyana meer noemen. Als Surinaamse intellectuelen raakten wij daarmee geconfronteerd: ‘En willen jullie de journalisten, schrijvers, dichters en leerkrachten in jullie land vragen om ons land voortaan la Guyane te noemen?’ Het staat ook zo op de briefkaarten en de overheidsgebouwen. Op het parlementsgebouw in de hoofdstad Cayenne bijvoorbeeld, waarin wij in de ‘Salie de Seance’ op zaterdagavond 14 oktober ons tweede literair optreden hadden: ‘Conseil General de la Guyane.’ Dat optreden vonden wij zelf beter dan de avond daarvoor in het Stadhuis van het grensstadje St. Laurent, maar er waren half zoveel aanwezigen. Dit kwam doordat Cayenne op diezelfde dag het ‘Feest van de stad’ vierde, een feest dat elke stad in het Franse imperium op een eigen dag viert; overal in de stad had je allerlei straatactiviteiten en in een ander gebouw hield Patric Chamoiseau, een beroemd schrijver uit Martinique, die net de prestigieuze Franse literaire prijs Prix de Concourt had gekregen, een lezing. Vlak voor ons vertrek uit ons hotel - het drie sterren hotel Amazonia, waar een ieder van ons zevenen in een aparte tweepersoonskamer was ondergebracht; sportlui als Letitia Vriesde die voor ons goud had moeten winnen en de dammer Kemnaad die voor ons Zuid-Amerikaans kampioen had moeten worden, zouden daar jaloers op zijn^* -, vlak voor ons vertrek uit dat hotel dus, kwam beneden in de hal de schrijver Dominique Martin naar ons toe om ons erop voor te bereiden dat wij deze keer minder publiek zouden hebben. Maar ze waren er allemaal, de vertegenwoordigers van de diverse disciplines: schrijvers, dichters, onderwijzers, leraren, lectoren, bibliothecaressen en journalisten. En wij kregen nadat zij naar onze verhalen en gedichten hadden geluisterd van hen te horen, dat zij ook les gaven aan Surinaamse kinderen aldaar en dat zij ze ook ontvingen in hun bibliotheken. Vandaar ook meteen het verzoek van Madame Castor Marie-Vèronique aan ons om in Suriname te werken aan een totaallijst van Surinaamse boeken die zij namens de centrale bibliotheek van la Guyane op één centraal adres in Suriname kon bestellen. Dat huiswerk moeten wij nu hier gezamenlijk gaan maken. Verder werd door auteurs daar de wens uitgesproken, dat wij nu serieus gingen werken aan het vertalen van onze werken, ‘zodat wij van elkaar kunnen lezen!’^**

Op de avond van vrijdag 13 oktober 2000 hadden wij ons eerste optreden voor het intellect van St.Laurent. Wij, dat waren Lieneke Gambier en Charles Maleko die in de Kari'nataal verhalen voorlazen, Judy Alexander die over de Surinaamse kinderliteratuur vertelde, Rappa met gedichten van Shrinivãsi en Orlando, fragmenten van Anansi tori's en een eigen verhaal, de muziekpedagoge Lisbeth Perotie die middels gitaar- en pianospel het voorlezen van kinderverhalen veraangenaamde en daarbij de hele zaal betrok en Alphons Levens die uit zijn dichtbundels ‘Mogelijk’ en ‘..., want nooit wordt alles gezegd’

* In deze periode was er een rel in de sportpers over het feit, dat Letitia Vriesde tijdens een belangrijk sportevenement in het verre buitenland een kamer moest delen met de mannelijke atleet Tommy Asinga die in the U.S.A. studeerde. En een topdammer, Guno Burleson of Kemnaad, klaagde na terugkeer van een even belangrijk toernooi in het buitenland, dat hij een hotelkamer had moeten delen met zijn coach die tot wel drie uur in de ochtend uit ging en dan, wanneer hij in diepe rust was voor de volgende wedstrijd, op de kamerdeur bonsde, opdat hij voor hem open zou doen.

** Hiervan is tot op heden weinig terecht gekomen. Hopelijk is deze zin spoedig achterhaald.

[p. 113]

voordroeg. Het geheel werd vertaald door onze Monique Pool die ook een synopsis van de Surinaamse literatuur had gegeven en de heer Alain Mijdt, half van ons vanwege zijn vader en half van onze buren, omdat zijn moeder van daar is; hij spreekt vloeiend Nederlands en Sranan Tongo, omdat hij hier op de Bernardschool heeft gezeten en in Nederland tussen Srananmans heeft gewoond en perfect Frans, omdat hij in Parijs gewoond en gestudeerd heeft. Maar hij was niet de enige, want toen ik zaterdagmorgen bij de balie van ons hotel een Chinese dame in het Engels groette en aansprak, zei ze in zuiver Nederlands: ‘Jullie hebben recht op het ontbijt. U kunt doorlopen naar achteren bij het zwembad;’ ze heeft hier de middelbare school afgemaakt en in Parijs hotelmanagement gestudeerd. Op de balie lagen drie exemplaren van ‘de Ware Tijd’ inclusief de literaire pagina, maar die waren besteld. Op de markt kon ik op haar aanwijzing nog een exemplaar kopen voor vijf franc bij een koers van Sf. 370,- voor een franc. Ik mocht met een Surinaamse Tweeduizend betalen. Uit blijdschap rekende ik pas later uit dat ik Sf. 150,- teveel had betaald. Een hand appelbacove kostte me tien franc, evenals een kilo mandarijnen. La Guyane is voor ons een duur land; bij een benzinestation las ik dat een liter gasoline 5.84 franc kost; de afstand St.Laurent-Cayenne is 250 kilometer. Maar ook voor leraren en ambtenaren uit Frankrijk is dit land duur; daarom krijgen zij bovenop hun salaris een extra duurtetoeslag van 40%. Tijdens ons ontbijt zag ik aan een andere tafel blanke - witte - leraren schriftelijk schoolwerk corrigeren. Wonen in een hotel is misschien goedkoper dan een huis huren, denk ik zo. Maar misschien betaalt de staat Frankrijk dat, zoals hij ook ons verblijf met dure overvloedige maaltijden van enkele gangen in chique restaurents subsidieerde. Zaterdagavond kon ik na het voorgerecht en de helft van het restant van het voor gerecht van Lisbeth Perotie niets meer op en bedankte voor het hoofdgerecht en wat daarna kwam. Vlak aan de overkant van ons hotel had ik daarentegen het hele weekend een vrouw op het trottoir zien liggen, een van de vele zwervers en aan drugs verslaafden die er nu, soms luid scheldend, rondlopen; Paramaribo anno 2000.

Achttien jaar geleden was ik er ook geweest en had ik middernacht vrij door Cayenne gewandeld. Het viel me toen op dat de straatventers hun producten gewoon met een doek of een stuk plastic afgedekt op de trottoirs hadden achtergelaten voor de volgende verkoopdag. Of dat nu ook is veranderd weet ik niet, omdat er feest was in de stad. Cayenne is een stuk Parijs als je naar de winkels en restaurants kijkt, maar je moet natuurlijk verder kijken. Dan zie je ook de armoe en de uit onvrede stakende inlandse ambtenaren op de balkons en erven van de overheidsgebouwen. Dan zie je ook nauwelijks een inlander onder de politiemannen, douaniers en militairen in uniform, soms in broeken tot de knie: ons oostelijk buurland is nog gewoon een kolonie van witten aan de top. Zaterdagmorgen heb ik vier groepen donkerkleurige kleuters en lagereschoolleerlingen in de rij zien passeren. Alle vier onder leiding van een witte juf of maître. Op de markt zag ik twee mannen staan met een in kleur gedrukte binnenlandse krant. Aangezien ik geen Frans lees

[p. 114]

vroeg ik ze wat voor krant zij verkochten. En ze zeiden in het Engels dat zij voor de onafhankelijkheid van la Guyane streden en dat die krant diende om het volk bewust te maken; Suriname in de jaren zeventig.

Maar dan heb ik nog niet verteld, waarom en door wie wij precies waren uitgenodigd. Dat was door de voorzitter van de organisatie Promolivre (promotie van het boek), Madame Tchisséka Lobelt en ter gelegenheid van het jaarlijks terugkerend feest van het lezen, ‘Lire en Fête’ (feestend lezen), in geheel Frankrijk en zijn koloniën. In de bus weer op eigen bodem en niet meer op schone gladde straten zei ik zondagmiddag 15 oktober tegen de anderen: ‘De mensen rekenen er misschien op, dat wij ze ook uitnodigen, maar dat luxueuze onthaal dat zij ons hadden bereid, kunnen wij ons echt niet permitteren.’

21 oktober 2000.

Eerder gepubliceerd in ‘de Ware Tijd’ van 30 oktober 2000, onder de titel: ‘Surinaamse schrijvers verzorgen literaire avond in la Guyane.’
De aanhef en onderteking, door dezelfde schrijver van dit boek, zijn hier weggelaten.

Leest u hierbij o.a. ook in de dichtbundel ‘Wee het volk dat niet meer denkt!’ van dezelfde schrijver van dit boek het gedicht: ‘Het slechte verleden niet meenemen’ en in de dichtbundel, getiteld ‘..., want nooit wordt alles gezegd’ het gedicht ‘Hulp’.