Met ons allen van het dwaalspoor af!

[p. 79]

XXX
Zelfkritiek moet, maar gefundeerde kritiek ook!

Meneer de redacteur,

Nadat ik u persoonlijk het stuk ‘De Jeugd, een stuk bauxiet?’ had overhandigd had ik gezegd, dat dat waarschijnlijk mijn laatste bijdrage was voor dit jaar; en we hadden met een handdruk alvast afscheid genomen van 1994. Thuis aangekomen las ik pas de Herderlijke Brief van het Comité Christelijke Kerken.

Aanvankelijk was ik niet van plan geweest erop te reageren - vijfendertig jaar geleden zou ik als rooms-katholiek jongetje niet eens gedurfd hebben het in mijn hoofd te halen erover te beginnen na te denken om er iets van te zeggen -, maar na er een kerstnacht over geslapen te hebben, merk ik dat ik vanmorgen toch weer zit te schrijven. Per slot van rekening zit ik in de hoek van de Surinamers die kritische stukken schrijven in ‘de Ware Tijd’. Omdat ik ervan overtuigd ben, dat velen voor wie deze Brief eigenlijk bestemd is hem oppervlakkig tot helemaal niet hebben gelezen of bij het voorlezen daarvan meteen naar het andere net hebben omgeschakeld, stel ik dat naast zelfkritiek gefundeerde kritiek wel degelijk nodig is. Anders behouden we in Suriname de situatie dat zij die niet schuldig zijn nog meer schuld bij zichzelf blijven zoeken en op zich nemen, hetgeen leidt tot zelfkwelling en -kastijding, terwijl de schuldigen niet eens open staan voor oprechte kritiek, laat staan dat zij in staat zijn die enorme stap te doen naar zelfkritiek.

Je hebt in onze gemeenschap - en niet alleen in de onze, want het woord recidivist staat in alle woordenboeken - mensen, die zelfs na een jarenlange gevangenisstraf tot dezelfde of even grote fouten vervallen. Je maakt het dagelijks mee in het leven. Een vrouw krijgt elke dag op tijd een flink pak slaag van haar man. Ze beklaagt zich. Maar als het erop aan komt hem daarvoor te laten straffen, zoekt ze de schuld bij zichzelf: ‘Misschien was ik niet lief genoeg voor hem geweest.’ De beul zelf gaat met een olifantenhuid vrolijk verder door het leven. Dat zie je ook bij bepaalde dieven, ‘corruptelingen’ en potentiële delinquenten, over wie het C.C.K. gelukkig zelf ook heeft geschreven in het eerste deel van dit Herderlijk schrijven. Neen, we kunnen naar mijn mening niet kritisch genoeg zijn. Persoonlijk ben ik er geen voorstander van, dat de totale Surinaamse gemeenschap een collectieve schuld voor alles wat in dit land fout is gegaan en fout gaat wordt aangepraat. Ik heb de laatste tijd gemerkt, dat ook enkele andere scribenten de gehele natie willen opzadelen met valse schuldgevoelens omtrent zaken waaraan zij part noch deel heeft gehad. Iedereen heeft zijn fouten, ik ook de mijne, maar ik weiger de medeverantwoordelijkheid te dragen voor al de grote blunders en misstappen die in dit land zijn gemaakt. En ik denk, dat meerderen dit met een gerust hart

[p. 80]

mogen doen. Het zou immers neerkomen op jezelf overladen met valse schuldgevoelens.

Een vrouw ligt in het ziekenhuis. Haar kinderen komen op ziekenbezoek en de medische specialist geeft ze een recept mee om buiten het ziekenhuis en als het moet buiten het land de medicijnen te (laten) kopen, want ondanks het feit dat de patiënte bij het S.Z.F. verzekerd is, kan het ziekenhuis haar verder niet helpen. De kinderen besteden verder geen aandacht aan hun moeder voor wie ze waren gekomen, verdelen de routes onderling en gaan op pad door Groot-Paramaribo. Deze rally eindigt zoals hij begonnen was. Dus snel bellen en faxen naar Nederland. Een zus daar kent een dokter die moeder vroeger behandeld had. Hij verleent zijn medewerking. Een oom racet naar Schiphol om te kijken of hij een bekende ziet die met het eerstvolgende vliegtuig naar Switi Sranan vertrekt. Hij vindt iemand. Maar als het vliegtuig op Jopie landt heeft moeder net de geest begeven. Nu zitten de kinderen te huilen: ‘Misschien is het onze schuld. Hebben we wei snel genoeg gehandeld?’ Valse schuldgevoelens! Waarom lagen de medicijnen niet in het ziekenhuis? Zo kan iedereen wel duizenden eigen voorbeelden geven.

Natuurlijk moeten we mensen die fouten maken ook met ootmoed, bescheidenheid en een houding van vergeving tegemoet treden, maar bepaalde karakters doen alsof ze spijt hebben, lachen je achter je rug om gewoon uit en gaan rustig weer hun oude gang. - Je ziet het reeds op school bij sommige leerlingen, aanstaande volwassenen. En de volwassenen van nu waren eens ook kind. U kunt aan de gepensioneerde onderwijzers die nu thuis op een houtje moeten bijten vragen, hoe zij vroeger waren in de klas. - Zij behoeven andere correctiemiddelen en -methoden. Zij zullen nooit tot zelfkritiek künnen komen. (Soms weet je helemaal niet hoe je het hebt. Zo vertelde op de begraafplaats een gepensioneerde onderwijzer me, dat hij een crimineel van wie die morgen een foto in de krant had gestaan in de klas had gehad. ‘Maar, dat was toen zo'n heel lieve jongen,’ zei hij).

Persoonlijk hoop ik, dat het C.C.K. de kritische instelling van het eerste deel van de Herderlijke Brief blijft behouden en in 1995 materialiseert in een kritische houding. Maar dat is natuurlijk zo'n persoonlijke beslissing die iedereen voor zichzelf moet nemen. Ik sta niet in de schoenen van een geestelijke in Suriname om voor hem te bepalen, dat hij net als pater Jean Bertrand Aristide en vele andere priesters en bischoppen op ons continent zoveel risico moet durven nemen, dat hij minstens ook door de paus uit het priesterambt kan worden gestoten... en dat hij dat niet erg moet vinden; want dat zal dan zijn gebeurd, omdat hij daadwerkelijk voor de armen heeft gekozen.

Ik wens iedereen veel wijsheid en kracht toe in 1995.

Alphons Levens.

[p. 81]

De nevenstaande brief is eerder gepubliceerd in ‘de Ware Tijd’ van 17 januari 1995.
De hoofdredacteur was de heer Leo Morpurgo.

In de slotzin van het voorgaande stuk, dat in ‘de Ware Tijd’ op pagina 2 verscheen, was het woordje ‘erg’ in de een voor de laatste zin per abuis weggelaten: ‘...en dat hij het niet erg moet vinden.’

De rectificatie vond twee dagen daarna plaats en wel op pagina 6.
Dit is een fenomeen in ons land, waar wij helaas nog niet van af zijn gekomen. Soms wordt hierdoor onnodig leed veroorzaakt, want de lezers van het artikel zien de rectificatie soms niet of omgekeerd. Eens had een typist(e) in een belangrijke zin juist het woordje ‘niet’ weggelaten.