Tooneelpoëzy
(1731)–Katharina Lescaille–
Auteursrechtvrij
[pagina 390]
| |
Eerste tooneel.Dianira, alleen. Schoon ik onmoogelyk myn vrees kan overwinnen,
Een straal van hoop verlicht nochtans myn' droeve zinnen:
Ik zie de uitwerking en de kracht van Nessus bloed,
Met een verlangen vol van liefde, te gemoet.
Ja, Iölé, van min en deernis aangedreeven,
Poogt me op dit oogenblik Alcides weêr te geeven.
Zy gaat hem 't prachtig kleed zelf aanbiên, door welks kunst
En heimelyke kracht dat ik op nieuw zyn gunst
Herwinnen zal, en weêr zyn eerste vlam ontvonken.
My dunkt hy wenscht zich reeds te spieg'len in myn lonken.
Phenice, wachtende naar de uitkomst, zal my hier
Ontdekken koomen welk een hoop myn minnevier,
Uit een gewenscht begin van die verborgenheden,
Te wachten heeft, na zo veel traanen en gebeden.
Gy, gy, aan wien alleen myn lot en leeven staat,
Die alle aanslagen helpt, of in hun hoop verlaat,
O Jupiter! verhoor myn klaagen, zuchten, steenen,
En laat uw Zoon zich met myn liefde weêr verëenen.
Waar blyft Phenice, om my van vrees of hoop te ontslaan?
Ach! 'k voel myn hart met alle elenden overlaân,
In zulk een wank'lend lot, daar 't liever in dit stryden,
Voor een onzeek're hoop, een zeek'ren ramp wil lyden.
Alcides heeft licht, door een lot dat my verdrukt,
't Geschenk verworpen, waar door de aanslag is mislukt;
Of Iölé heeft zelf myn raad niet naargekoomen.
Ach! welk een reden doet myn ziel voor 't argste schroomen?
Deeze Ongetrouwe, die 'k geloofde, heeft my licht
| |
[pagina 391]
| |
Bedroogen; en geveinst, voor myn ontroerd gezicht,
Prins Philoctetes liefde, en 't onverwinlyk haaten
Van Herkules, die my heeft om haar glans verlaaten.
Vergeet ge, ô Juno! dan uw wraak, na zo veel hoon,
Of is de magt te groot van deezen Bastaardzoon?
Gy spant, nu dat ge u niet kunt wreeken, lichtlyk zaamen
Met Iölé. Wel aan, 'k zal u, 'k zal haar beschaamen;
En, nu ge onmagtig zyt, grootmoedig met één slag
U wreeken, en my zelf gelyk, op deezen dag.
'k Vlieg naar den tempel om myn yver te verzaaden;
En zo my Iölé misleid heeft en verraaden,
Zal 't gruw'lyk offer eerst beginnen met haar bloed.
Ja, 'k wil, met deeze hand, en 't zelfde staal, verwoed
De borst van myn Gemaal, zo vol van trouwloosheden,
Doorstooten, keerende voldaan en wel te vreden,
Na zulk een zegepraal, het naar myn eigen hart;
Myn misdaad kroonende, en, verwinnende alle smart,
Vermoeid en zat van wraak, gerust my zelve dooden,
Tot een zoenöffer voor de onsterffelyke Goden!
Maar . . . . .
| |
Tweede tooneel.Dianira, Phenice.
Dianira.
Zeg, Phenice, of haast deeze onrust einden zal?
Phenice.
Hoop alles van uw zorg, Mevrouw, in dit geval.
Dianira.
O Hemel!
Phenice.
'k Ben zo uit den tempel hier gekoomen
| |
[pagina 392]
| |
Uw Echtgenoot heeft het geschenk reeds aangenomen,
'k Zag dat hy zich hier meê versierde, eêr ik van daar
Gescheiden ben om u te brengen deeze maar'.
Dianira.
O Goôn! ô Idölé! ô Juno! zo 'k u heden
Beleedigde met zo veel spoorelooze reden,
Van myn verwoeden geest en minnenyd misleid,
Vergeef het om 't berouw, dat voor myn misdaad pleit!
Phenice, om deeze hoop te vleijen, wil herhaalen
't Geen gy reeds hebt gezegt; en my 't geschenk afmaalen,
Dat Iöle zelf heeft Alcides aangeboôn.
Zeg, dat hy haar aanschouwt, en niet meer vind zo schoon:
Dat gy zyne oogen niet meer zaagt van liefde kwynen:
Dat zyn genoegen, rust, en vreugd scheen te verdwynen;
Haar toonende reeds een bedekte moeilykheid;
Dat hy zich zelf om my te aanschouwen reeds bereid;
En, wordende van zo veel spoorelooze daaden
Beschaamd, en met berouw al tevens overlaaden,
't Onwettig offervuur zelfs uitbluscht, en ontsteekt
Zyn eerste vlam, daar hy my om vergif'nis smeekt.
Phenice.
Gy treed, door een geheime ingeeving, vol genoegen
't Vermaak te moet, dat u het lot schynt toe te voegen:
En door dit denkbeeld proeft gy 't aangenaame zoet,
Eêr 't noch gebooren is, in uw verliefd gemoed:
Ten minste, ik hoop dat dit zal een voorteken wezen
Van uw geluk; en dat ge, ontlast van alle vreezen,
Uw trouw'looze Echtgenoot nooit wederom zult zien,
Dan om op nieuw zyn trouw en liefde u aan te biên.
Dianira.
Ja, Nessus bloed zal haast myn hoop met zege kroonen,
En al de Goden my hier in hun bystand toonen.
| |
[pagina 393]
| |
De Hemel spreekt tot my, door een verborgen kracht,
Dat Herkules reeds is tot naberouw gebragt.
Maar 'k zie den Prins. Door wat noodzaakelyke reden
Of hy dus raad'loos en bedroefd komt herwaarts treeden?
| |
Darde tooneel.Dianira, Philoctetes, Phenice, Kleon.
Philoctetes.
Helaas! Alcides lyd te zwaar een straf. Ach! ach!
Dianira.
Hoe! Philoctetes. . . .
Philoctetes.
Geen afgryzelyker slag,
Noch leed heeft ooit een hart, dat trouw'loos was, gedraagen;
Beklaagenswaardig in zyne ongeneesb're plaagen.
Dianira.
O Goôn!
Philoctetes.
Hy brand van een onzichtbaar vier vol pyn.
Dianira.
Ontrouwe Nessus! Ach! wat hoor ik? kan het zyn?
Philoctetes.
Ja, Herkules dien aarde en hemel moet betreuren,
Voelt in dit oogenblik zyn borst en hart verscheuren.
Hy schreeuwt, hy vloekt, en vind niet dat zyn kwaal verlicht,
Zyn woede uitdrukkende in zyn brandende gezicht.
Als hy wil klaagen van zyn hoop'looze ongenuchten
Dan siddert alles van zyn bange en naare zuchten.
De tempel dreunt zelfs van 't geluid: 't gewelf, vol schrik,
Weêrgalmt vervaarlyk op die kreet elk oogenblik.
't Schynt dat op deezen dag de gruw'len zich verëenen,
| |
[pagina 394]
| |
Om dit vloekwaardig leed, met gillen, huilen, steenen,
Noch veel rampzaliger te maaken aan 't heeläl.
Zyn Lyfwacht vlucht, verbaasd in dit bedroefd geval.
Al 't Priesterschap, en 't volk word van één angst gedreeven.
Men ziet de beelden van de Goôn vervaar'lyk beeven,
En dat van Jupiter heeft de oogen afgewend,
Om niet te aanschouwen deeze afschuwelyke elend.
Ja, hy, die in metaal staat prachtig afgegooten,
Gevoelende de smart des Zoons uit hem gesprooten,
Dreigde ons met een gezicht zo zeer vergramd als wreed.
De Zoon smeekt's Vaders hulp vergeefs in zo veel leed.
De brand, die hem verteert sluipt, zonder mededoogen,
Door al zyne aders heen; en 't vuur, dat voor zyne oogen
Zich schuilt in 't brandend kleed, maakt hem zo zeer verwoed
Als 't onuitbluschlyk is, en fel verslind zyn bloed.
Hy poogt zich zelf hier van te ontslaan; maar 't is verlooren.
Zyne uitgeputte kracht, verdubb'lende zyn tooren,
Voelt, hoe hy heviger dit kleed poogt met zyn hand
Van zich te werpen, hoe 't noch sterker kleeft en brand.
Hy loopt naar Iölé, vergeetende in zyn lyden
Zyn teed're liefde, en komt de Onnoos'le wreed bestryden
Met duizend bloedige verwytingen. Zy meld
Dat gy haar gaaft 't geschenk; waar op hy zich ontsteld
Veel heviger als ooit. Zyn wanhoop en zyn kwaalen
Zyn my onmoog'lyk voor uwe oogen af te maaken.
Hy zoekt u, en ik vrees dat gy hem hier wel haast
Aanschouwen zult, en van zyn woede staan verbaasd.
Zie daar de uitwerking van uw doodelyke vonden,
En 't bloedige geschenk, hem door uw zorg gezonden,
't Welke Iölé. . . . . . .
Dianira.
Helaas! al 't and're is my bekend.
| |
[pagina 395]
| |
Dit is alleen myn schuld. ô Goôn! tot myn elend'
Gebruikte Nessus list my om zyn dood te wreeken.
O Juno! die zo lang in gramschap waart ontsteeken,
En hem vervolgde: kom, verschuil uit schaamte uw hoofd.
Van de overwinning heeft myn magt u de eer berooft;
En, zo gy poogt in my te straffen deeze schanden,
Wees vry noch eens beschaamd; 'k voorkom u met myn handen.
Philoctetes.
Gy zyt, Mevrouw, van deeze afschuwelyke daad
De onschuldige oorzaak; en uw geest, in deezen staat,
Ontroert en kwelt zich, nu het tyd is om te myden
't Gevaar, dat Herkules. . . . . .
Dianira.
Neen, 'k baarde aan hem dit lyden.
Ik dood hem, en ik wil heb wreeken. Ach! de Held,
Alcides, myn Gemaal sterft door 't vervloekt geweld
Van een verliefde drift; en ik, ik zou noch leeven,
Na dat ik zulk een kwaad rampzalig heb bedreeven!
Myn doodelyke min, die hem voor beul verstrekt,
Heeft my den weg, die naar beneên loopt, reeds ontdekt.
Hoe! zoude ik myn Gemaal niet volgen in zyn kwaalen?
Maar ach behoorde ik wel te wachten om te daalen
Naar de akelige hel tot dat myn Held is dood?
Neen, neen, ik wil terstond volëindigen myn nood,
Zyn schim slaa, op myn spoor, den weg in naar beneden!
Philoctetes.
In aller Goden naam, myn zorgen en gebeden!
Voorkom zyn woede, ontwyk zyn tegenwoordigheid.
De vrees voor u, die my heeft herwaarts aan geleid,
Raad u te vluchten, en uw leeven te behouwen.
Dianira.
Ik vluchten? Maar wat 's dit? Ach! wat moet ik aanschouwen?
| |
[pagina 396]
| |
Helaas! 't is Herkules, Phenice, die verstoord
Myn dood verhaasten komt. Hoor: hy wyt my zyn moord.
Ik ken hem aan zyn woên. Aanschouw, en zie de vlaagen
Van zyn vergramden geest en wraak, om my te plaagen!
Philoctetes.
Ze is reeds van 't spoor der reên, verdwaald van geest en zin.
Dianira.
Kom, Herkules! kom, straf een wreede Gemaalin.
Dreig niet vergeefs; wil al uw slaagen op my wenden.
Ik, ik ben de oorzaak van uw doodelyke elenden.
'k Zal zelf hier toe u hand bestieren: of indien
Gy van dit gruw'lyk bloed u niet bevlekt wilt zien,
Zo geef my 't staal: ik zal alleen uw wil volbrengen,
En het veel zekerder, en met meer wraakzucht plengen;
Dit hart doorstooten, om 't myn leeven, en uw beeld,
't Geen zulk een snoode plaats vol gruweldaân verveelt,
Gelyk te ontrukken, daar't, verbaasd voor myn bedryven,
Benaauwd, vervolgd, gehoond, niet langer wil verblyven!
Philoctetes.
Phenice, lei haar weg, en wil voor 't hevig woên
Van Herkules haar door een snelle vlucht behoên.
Phenice.
Mevrouw. . . . .
Dianira.
Laat hem de loop van zyn verbolgenheden
Volvoeren. Ach! waarom stuit gy die zonder reden?
O Herkules! indien een onverzoenb're haat
Tot my noch in uw hart regeert; kom, kom, verzaad
Dien in myn bloed: 't is tyd!
Philoctetes.
O welk een droevig teeken
Van 's Hemels gramschap, die vervaarlyk is ontsteeken!
| |
[pagina 397]
| |
Dianira.
Maar ach! 'k zie hem niet meer daar hy my straks verscheen,
O bleeke Schim van myn Gemaal! waar vlucht gy heen?
Gy stierft! en ik zou u noch konnen overleeven?
Neen, 'k maak my reed om straks uw voetspoor naar te streeven!
Ik wil, door duizend doôn en allerleije pyn,
De wegen leeren, die aan u geöpend zyn,
Ja zelfs, in weêrwil van het leeven, met genoegen
Myn lot braveerende, in de hel my by u voegen!
Zy gaat weg.
Philoctetes.
Ga, Kleon, volg haar: red haar leeven door uw trouw;
Ik zal myn Iölé, vol deernis, liefde, en rouw,
Gaan zoeken; Herkules . . . Maar 'k zie hem, groote Goden!
| |
Vierde tooneel.Herkules, Philoctetes, Lichas, Gevolg.
Herkules.
O felle vlam! ô helsch vergif! 'k voel duizend dooden,
Op yder oogenblik, door uw vervloekte kracht.
Moorddaadig kleed, ik kan met al myn groote magt,
Schoon 'k vel en vleesch verscheur, u niet van 't lichaam rukken.
En gy, vervloekte Vrouw, die, om uw guwelstukken,
Verdient de wreedste dood! Gedrocht, waar van ik de aard'
Verlost moest hebben, eêr gy had dit kwaad gebaart!
Kom, zie nu een Gemaal voor uwe woede zwichten,
Ja, een Gemaal, die meer als honderdmaal de schichten
Van Junoos gramschap heeft getart: kom, zie uw haat. . .
Maar yder vlied myn kwaal, nu alles my verlaat.
Ja, vlucht, en vrees vry al de gruw'len te genaaken,
Die my omringen, en myn ziel afgrys'lyk blaaken.
| |
[pagina 398]
| |
Ik sleep alom met my een onuitblusb're hel.
'k Brandde in den tempel, en dat vuur duurt even fel.
Van alles dat de vlam schynt vraatig in te zwelgen
Word niets verteert, om my op 't pynlykst te verdelgen;
Of't is de wil der Goôn, vyanden van een hart
't Welk wanhoopt, dat op nieuw te scheppen tot myn smart.
Maar, Hemel! zult ge my niet laaten zo verbolgen,
Voor dat ik uitgeput van kracht ben, te vervolgen?
Of zo 'k voor uwen toorn moet buigen, en myn straf,
Waarom rukt gy my door uw slagen niet in 't graf?
Moest, tot vergrooting van myn schande, een Vrouw volvoeren
Zo snood een schennis, die licht Juno zal ontroeren?
En gy, gy opperste der Goôn, zo 'k ben geteeld
Van u, en 't Vaders hart noch in u leeft en speelt,
O Jupiter! zo hoor myn schreeuwen, zuchten, klagten.
Ik eisch van u niet meer die onverwinb're krachten,
Waar door 'k tot in de hel ontzagh verkreeg, als ik
Het aardryk met myn naam verbaasde, en sloeg met schrik;
En, in den loop van zo veel arbeid, met myn handen
Ten troon afbonsde een groot getal van dwingelanden,
Den sterken boschleeuw van Nemea overwon,
En duizend monsters in hun woede temmen kon,
Daar 't gansch heeläl zelfs scheen te sidd'ren op myn slagen.
Neen, geef my slechts de dood; die eindige al myn plaagen!
De onmenschelyke zorg van Lichas heeft myn hand
Ontwapent, en de smart verlengt van deezen brand.
O Koningen! die 'k heb beschermt door myn vermoogen,
Komt, komt nu herwaarts tot myn bystand aangetoogen.
Maar elk is doof op al myn schreeuwen en geklagh,
Ja, de aarde en hemel zelfs verklaaren deeze dag
My d' oorlog. 'k Moet dan van de hel myn hulp verwerven.
Maar ach! die heeft, om my rampzalig te bederven,
| |
[pagina 399]
| |
De wreede Dianier' geteelt, en al te straf
't Afgrys'lyk vuur dat my dat Menschemonster gaf
In dit vergiftig kleed, wiens vlam al de aard' moet schroomen.
Ga, zoek haar, Lichas: doe haar daadlyk herwaarts koomen,
En zien de gruw'len van haar haat en minnenyd.
Philoctetes.
Vorst, Kleon, die haar volgde, als ze in een bangen stryd
Uit deeze zaal vertrok, kan u te kennen geeven. . . .
| |
Laatste tooneel.
Herkules, Philoctetes, Lichas, Kleon, Gevolg.
Kleon.
Zy heeft zich zelf gestraft. Helaas! ik zag haar 't leeven
In de armen van Phenice uitblaazen, bang en naar.
Zy riep al stervende, met een verwoed gebaar:
O wreede Nessus! gy hebt u genoeg gewrooken
Van uwe dood: 't heeft u geenszins aan list ontbrooken:
Gy hebt daar toe myn hand gebruikt, en my verraân.
Ach! ach! vervloekte hand! zie wat gy hebt gedaan.
En gy, trouw'loos Gedrogt! geeft dus uw bloed my weder
't Hart van Alcides, dien ik minde trouw en teder?
't Kleed, met dat bloed geverwd . . . . .
Herkules.
Wat hoor ik!
Kleon.
Myn Held. . . . . .
Herkules.
Ach! 't is genoeg. O Dood! die my bekoort,
Gy zyt het welken my 't Orakel lang voorspelde,
| |
[pagina 400]
| |
Als My een eikeboom in 't bosch van Cirra meldde,
Dat noch de Dood van den Verwonneling eerlang
Noodlottig baaren zou 's Verwinnaars ondergang.
Ja, ja, 't is Nessus bloed, 't geen my moest eind'lyk dooden.
Ik zie myn noodlot nu vervuld, en dank de Goden,
Getuigen van myn smart; en nu ik zeker weet
Dat ik moet sterven, is het sterven my niet wreed.
Ik voel myn krachten reeds verflaauwen en verdwynen,
Maar geenszins 't vuur, 't geen dringt, met duizend wreede pynen,
In dit rampzalig hart, en scheurt myn borst van een.
'k Ben Herkules niet meer, gelyk ik was voorheen.
Doch, als myn geest is van dit sterf'lyk deel ontslagen. . . . .
Philoctetes.
Ach!
Herkules.
Laat myn ligchaam dan terstond op Eta dragen,
Een berg aan Jupiter gewyd: daar 's my voorzeid
Dat ik verkrygen zal met vreugd de onsterf'lykheid.
Ik zie my reeds den weg tot hooger glory baanen.
Maar, 't is me onmoogelyk zieltoogende uwe traanen
Te zien, daar 'k van de Goôn een zachter lot verwerf.
Leef, leef gelukking, Prins. Vaar eeuwig wel! ik sterf.
Einde van het Vyfde en Laatste Bedryf. MDCLXXXVIII. |
|