|
| |
| |
| |
Herodes en Mariamne, treurspel.
Eerste bedryf.
Eerste tooneel.
Herodes, schielyk ontwaakende.
O Moeijelyk Gespook, dat al myn rust durft stooren!
Vernieuw uw wreede reên nooit weder aan myne ooren:
Ga daar 't is eeuwig nacht; nacht vol van nyd en haat:
Laat af te vloeken op myn leeven, kroon en staat,
'k Weet, zonder u, de kunst van volken te regeeren,
En laat myn ryksgezagh bepaalen, noch braveeren.
't Geluk heeft aan myn troon te vast een grond gelegt,
Om 't leed te vreezen dat uwe afgunst my voorzegt.
'k Zal met dees arm myn kroon beschermen op myn hairen:
En 't krygsgeluk my voor alle overval bewaaren.
Maar hoe! ik zweet van angst: myn kracht is afgemat.
O welk een stryd heb ik in deezen slaap gehad,
Om uit den doolweg van zo naar een droom te koomen,
Waar door ik ben van schrik en gramschap ingenomen!
| |
| |
| |
Tweede tooneel.
Herodes, Thares Hoofdman der Lyfwacht.
Maar 'k zie Pheroras en Sohemus herwaards treên.
| |
Darde tooneel.
Herodes, Pheroras, Sohemus, Thares.
Wat smart, ô Vorst! wat schrik ontroert uw zinnen?
Wie kan uw wakk'ren moed vervaaren? wie verwinnen?
Welk een zwaarmoedigheid speelt in uw aangezicht?
De droeve duisterheid wykt pas voor 't blyde licht:
Dat groet al 't aardryk met een aangenaamen morgen,
En ik zie reeds uw ziel ontrust van angst en zorgen,
Daar gy in vreê bezit een onbepaald gebied.
Wat schielyke oorsprong schiep uw onverwacht verdriet?
Men zie dat gy noch rustte, als ge in het hof liet hooren
'k Beken, ik kon myn schirk niet smooren.
'k Ben schielyk en ontroerd zo daadelyk ontwaakt,
Door zulk een naar gezicht, dat my bekommerd maakt,
En myn verbaasden geest veel rampspoed komt voorspelden.
De bangste droomen, die men denken kan of melden,
| |
| |
Behoorden nooit uw hart met angsten te overlaân;
Dat heldenhart, dat elk dwingt door zyn oorlogsdaân,
En nimmer vreest, maar tart de grootste lyfsgevaaren.
Dit zyn gezichten, die voor eeuwen lang al waren
Bedriegeryën vol van ingebeelden schrik.
Die droom benauwt myn hart. Op yder oogenblik
Schynt myn verbeelding hem voor myn gezicht te maalen,
Met al de afgryslykheên en het gevolg der kwaalen.
Wat wacht ik ramp op ramp uit deeze ontsteltenis!
Wie weet iets zekers van 't geen noch toekoomende is?
Als onze Broeder, die getrouwe, ging verlooren,
Door 't ongelukkig lot, zyn 's leevens eind beschooren,
Wierd ik gewaarschuwt van zyn ongeval en nood,
En op een zelve wys verwittigt van zyn dood.
Ik zag op d' oever des Jordaanstrooms de yslykheden,
Die my voor af't verhaal dier droeve tyding deeden.
De gantsche waereld word reeds voor myn hart te bang,
Daar ik gedreigd word met een droeven ondergang.
Hoe! zal uw dapp're ziel, uw oorlogsyver beeven,
En schrikken voor een droom? gy, die, zo hoog verheven,
Kunt de onwaardeerb're vrucht van uw onsterf'lyke eer
Gerust genieten, daar 't geluk u volgt, myn Heer.
Ik zal met deezen droom. 't leed dat ons schynt beschooren,
En d'oorsprong van myn schrik en vrees u laaten hooren. . . .
Maar Salomé komt hier van pas: zy zal misschien
Met haaren schrand'ren geest 't verborgen kunnen zien
Van dit gezicht, dat stout myn staat dreigde en myn leeven.
| |
| |
| |
Vierde tooneel.
Herodes, Salome, Pheroras, /Sohemus, Thares.
'k Hoorde uw verbaastheid, die my herwaarts heeft gedreeven;
En wensch de omstandigheên van 't nachtspook te verstaan,
Schoon 't vaak bevonden wierd een yd'len wind en waan,
Waar van men eindelyk zich zelven vind bedroogen,
Wanneer de reden trekt den nevel van onze oogen.
Hoor dan, maar stoor my niet in 't droevige verhaal.
Wanneer het daglicht liet zyn glans van 's hemelszaal
Op 't kwynende aardryk zien, de zon langs de oosterkimmen
Uit zee verryzende, de dampen op deed klimmen
Naar onze zinnen, als de droomen met meer licht,
En minder duisterheid voorkoomen ons gezicht;
Vond ik my zelf, na veel verwarringen en wegen,
In 't akelykste bosch ter zyde 't spoor geleegen,
Het welk een woonplaats van de vrees en droefheid scheen,
Waar in een heesche stem brak door de schaduw heen,
Die Mariamne riep met doodelyke zuchten.
'k Vloog, daar ik d' oorsprong dacht te zien van die geruchten,
Op 't spoor der Liefde, die myn blaakende yver bood
Haar vleugelen te leen in deezen bangen nood,
Om haastiger te zien dat Pronkbeeld aller Vrouwen.
'k Wierd aan een poel gebragt, afschuw'lyk in 't aanschouwen;
Wiens bleeke water was gantsch rood geverfd met bloed.
Een felle donderslag, zo schrikk'lyk als verwoed,
Viel uit den hemel, van den bliksem voortgedreeven.
Al 't aardryk loeide, en scheen te scheuren onder 't beeven.
Aan deezen poel, omringd van wanhoop, angst en schrik,
| |
| |
(Noch ryst my 't hair te berg op yder oogenblik)
Is Aristobulus voor myn gezicht verscheenen.
Op dit verhaal is myn kloekmoedigheid verdweenen.
Dit 's geen gemeene droom. ô neen! ik leefde niet,
Zo die verschyning my waar in uw plaats geschied.
Het is, en blyft een droom.
De droomen, die vervaaren. . . . .
Ach! hoor het overige, en wil u dan verklaaren.
Ik zag zyn hoofd hier niet met 's Konings hoed versierd,
Noch met die pracht, gelyk hy 't hoogfeest heeft geviert,
Wanneer hy 't Joodendom kon met zyn glans behaagen,
't Geen hem toejuichte dat hy waardig was te draagen,
Om zyne heerlykheid, den myter en de kroon.
Ik zag in hem niet meer dat jeugdelyke schoon.
Zyn stem deed eindelyk my kennis van hem krygen.
't Was of hy eerst scheen uit het water op te stygen,
Zyn ligchaam was heel dik van 't ingezwollen nat,
En 't hair hing om zyn hoofd verward en vuil beklad.
Zyne oogen, welkers vuur gebluscht was van de stroomen,
Waar uit de dood had zo veel vriend'lykheid genoomen,
Beschouden noch, zo 't scheen, het ongenaakbaar licht.
't Geronnen, 't vuile bloed lag op 't schoone aangezicht.
Zyn mond, hoe doodsch geklemd, heeft echter zich ontslooten,
En op myn hoofd een vloed van last'ren uitgegooten.
Met welk een wreed verwyt vermengt hy, bits en naar,
Een stroom van bloedige scheldwoorden door elkaâr,
En dorst myn hart met veel vervloekingen bestryden,
My geevende de schuld van zyn, en 's Vaders lyden,
| |
| |
En 't kwaad van d'oorelog, by ons gevoed voorheen!
In 't einde is hy zo ver van 't spoor des pligts getreên,
Dat hy, om my te slaan, zyn arm heeft uitgesteeken.
Maar, als ik met myn hand docht deeze spyt te wreeken,
Vond ik, in plaats van hem, niets als een yd'le lucht:
En dus, vermoeid van vrees en schrik'lyke ongenucht,
Kwam ik al schreeuwende uit myn bangen slaap te ontwaaken.
Helaas! wat dunkt u van deeze ongehoorde zaaken?
Myn hart voelt, van uw vrees, zich zelf in zorg bekneld.
Dit 's een waarschuwing van den Hemel u gezonden.
De Hemel hield zyn magt nooit aan een droom verbonden.
Die houd nochtans myn geest bekommerd en verward.
Uw staat word licht gedreigt met nieuwigheid of smart.
't Geen 's Hemels voorbeschik bestemt, kan niemand weeren.
Een onvertsaagde ziel, die geen gevaar kan deeren,
Volgt altyd blindelings 't geen de Oppermagt besloot.
Men kan zich nimmermeer bevryden in den nood
Van 't onvermyd'lyk lot, dat alles kan gebieden.
Men loopt'er vaak naar toe wanneer men 't wil ontvlieden.
Een Held die van 't geluk ten toppunt word gevoert,
Is als een schip, dat, van het onweêr lang beroerd,
Zyn schade ontworsteld zynde in allerlei gevaaren,
Noch buigen moet voor 't lot, zo los gelyk de baaren,
| |
| |
Terwyl 't vergaat, daar 't voor den nood behouden scheen.
Maar hoe! zal dan myn hart meê vreezen? Neen, ô neen!
'k Sta al te zeker, en ik ben te hoog verheeven.
Daar 's niets het geen myn staat kan krenken noch myn leeven
Ten zy de Hemel valle, en my verplette; ik zal,
Ik kan niet eêr vergaan, dan door een ongeval
Dat eerst de waereld zal het onderste opwaarts keeren.
Al de Asmooneêrs zyn dood: wat kan ik meer begeeren?
'k Bezit als Oppervorst myn nieuwverkreegen troon,
En onder myn lauwrier behoude ik hoofd en kroon,
In welker schaduwen en onverwelkb're bladen
My nimmer staatsörkaan, of bliksemvuur kan schaaden.
Augustus zelf heeft my zyn bystand toegezeid.
Ik vind in hem, tot my, zo veel geneegenheid,
Dat ik myn lasteraars daar veilig kan verwinnen.
En kun, die meesters zyn van 's Vorsten gunst en zinnen,
Zyn myn geschenken als myn deugd zo aangenaam.
Ik heb geheimen, waard aan myn doorluchte faam,
Waar door de vryheid der Jordaan, alom gepreezen,
Den Tyber niet meer vreest, noch hoeft verslaaft te wezen.
'k Ben overal, om 't lot te tarten met myn magt,
Genoeg voorzien met eer, met dapperheid en kracht.
Myn eed'le ziel staat pal, en weet van geen bezwyken.
'k Braveer de magtige en onwinb're Koningryken.
Dat vry Armenië, dat Parth en Arabier
Myn grenzen dreigen door 't verwoestende oorlogsvier;
Ik zal hen zelf met myn geduchte magt ontmoeten:
Zy zullen schandelyk hun wreede aanslaagen boeten,
Daar ik ze in een benaauwde en jammerlyken stand
Te rug zal dryven, en vervolgen in hun land;
Dier vorsten hoogmoed gantsch verneed'ren en verpletten,
Tot zy zelf koomen om te ontfangen myne wetten.
| |
| |
Zy kennen al te wel uw moed en kloek beleid.
Uw jeugd gaf hun al proef van uwe dapperheid.
Zy zullen tot hun schaâ noit tarten uw vermoogen,
En hunne staatzucht zal wel elders oorelogen.
Ik gespte 't harnas aan, eêr ik was twintig jaar;
En, tartende de dood in 't midden van 't gevaar,
Heb ik, op honderden van bloedige oorlogstogten,
De volkeren zo licht verwonnen, als bevochten.
Wat heb ik slag op slag in 't bloedig veld van Mars
Zeeghaftig uitgevoert, en onder 't staalgeknars
Al sterkten, muuren, steên, en landen overvallen,
Begraaven onder 't puin van hun gesloopte wallen!
Gelyk op 't akkerveld van Ceres, overlaân
Met zegen, dicht begroeid de vruchtb're halmen staan,
Zag ik de spiessen, vaak op my geveld, voor oogen,
Daar duizend splinteren rondom my heenen vloogen,
In 't schriklyk krygsgeschreeuw, die 'k zelf heb afgemaait,
En 't omgewroete veld met dooden dicht bezaait.
Waar vind men wond'ren, die opweegen uwe daaden?
De groote Cezar, hoe versierd met lauwerblaaden,
En aangebeden als Verwinnaar van 't Heeläl,
Bedreef veel minder daân, als gy, door 't krygsgeval.
Wat zytge al moeite, nyd, en tegenstand te boven!
Uw gantsche leeven is vol wond'ren, waard te looven.
'k Beken 't: maar myn geluk waar grooter, zo myn hart
Niet wierd gepynigt van een wreede minnesmart,
Van angsten, die myn geest steeds onmeêdoogend prangen,
Daar ik geduurig schyn verwonnen en gevangen:
| |
| |
Of zo 'k een wreede kon bekroonen, welker zin,
Helaas! al myn geluk weêrstreeft, en myne min.
O onvolmaakt geluk! ô strenge afkeerigheden!
De liefde, en 't goed geval verzellen myne schreeden:
Maar de eene drukt myn ziel, daar de ander my verheugt.
De een geeft dat alles buigt voor myne heldendeugd,
En de and're onthoud me een hart, welk ik steeds zal begeeren;
Een hart, onmoog'lyk met myn magten te overheeren,
Welks ligchaam my behoort, waar in ik voel hoe 't zwoegt.
O blinde Min! zie dat gy beter zaamen voegt
De harten, wilt gy dat men zal uw outers sieren:
Geef meerder roozen, en wat minder lauwerieren:
Maak dat, met meer geluk ik minder ben vermaard,
En meerder werd bemint, en min gevreest op aard'.
Ach! myn zwaarmoedigheid heeft de allergrootste reden,
Al myn vermoogen en myn majesteit is heden,
Gelyk de schaduwen en droomen. Nu myn magt
Door al de waereld word geroemt, gevreest, geächt,
Brande ik van zulk een vuur, dat my noch zal verteeren.
Na dat men in uw hof voor Koningin zag eeren
De fiere Mariamne, onwaardig uwe min,
En aangebeên van u, gelyk een Afgodin,
Zyn daar geduurig niet dan rustelooze plaagen.
Men ziet niets van u beide als schreijen, zuchten, klaagen.
Myn klagten hebben meer rechtvaardigheid en reên
Dan haare traanen, die zo zwaare moeilykheên
Verwekken in myn ziel. Waarom of zy haar straalen,
O Hemel! voor myn oog met zo veel glans laat daalen?
Moet dan haar hart myn min steeds haaten, gantsch versteend?
En twee gepaarden zyn van zinnen onverëend,
| |
| |
Ja, van verschillend' aart, elkaâr geduurig vreezen?
Moet zy gevoeleloos, en ik gevoelig wezen?
Zy zyn als ys zo koud, en ik zo heet als vier?
Na datge in d'oorelog verkreegt den lauwerier,
Zo zwigtge in vrede voor d'onzichtb'ren stryd en slaagen
Der Liefde, daar al de aarde u deernis toe moet draagen.
De sterksten hadden lang voor my zo zwak een stryd,
't Zy in voorleedene eeuw, of't zy in onzen tyd:
De Min is eigen aan de Helden: voor haar schichten
Moet zelf de dapperheid, door dwang des noodlots, zwichten.
De Held, wiens groote kracht in 't golvend hair bestond,
Boog voor dit lokaas, 't welk hem in haar strikken bond.
De kleine Harder, tot een magtig Vorst verheven,
Was meer verliefd dan ik, op 't einde van zyn leeven.
Anthonius boog zich gewillig in dit juk.
Door minder glans verblind, verliet hy zyn geluk,
En volgde Cleopatre in al haar spoorloosheden,
Waar door hy schipbreuk in zyn glory heeft geleden.
Myn liefde is vry van vlek, van misdaad, schade en schand'.
't Vuur dat myn boezem blaakt, is een gewyde brand.
'k Bemin met reden, maar het geen ik moet beminnen.
Indien de Koningin gevoelde in haare zinnen
Zo groot een min tot u, gelyk gy tot haar doet,
Elk een weêrsprak niet, maar rechtvaardigde uwen gloed.
't Is onvoorzichtig in uw boezem op te kweeken
Een slang, een Vyandin, die u naar 't hart zal steeken,
Welke al uw zoet onthaal zo bitter reeds vergeld,
Dat zy geduurig op uw daaden mort en scheld.
| |
| |
Ach! hoe berispelyk, myn Heer, is zulk een blaaken!
Hoe kunt ge in 't streelen van een rots u zelf vermaaken?
Wiens springaâr dag en nacht een vloed van traanen geeft,
En geen gevoelen van uw teed're liefde heeft.
Zo 't god'lyk Beeld, dat my gevoelig 't hart doorgriefde,
Een rots geächt word tot verkleining van myn liefde,
't Is een albaste rots; een klip, waar in natuur
Vormde alle schoonheid t'zaam, door haar vermoogend vuur,
Om door zo eed'len glans en gloed myn borst te ontvonken.
De diamantstraal zwicht voor haar vergoode lonken,
En geen robynen zyn zo rood als haare mond.
De zon pronkt nooit zo schoon in vroeger morgenstond,
Als de edele sieraân van lelyën en roozen
Volmaakt in d' omtrek van dat lieflyk aanschyn bloozen.
Men moet een Schoone, hoe beminlyk van gelaat,
Hoe aangenaam voor 't oog in 's leevens dageraad,
Versmaân, wanneer zy niet zo schoon van ziel en zinnen
Als ligchaam is: men moet de deugd het meest beminnen.
Hoe schoon een trotse ook zy, ze geeft noch vreugd, noch goed.
De wreedheid, die zy heeft spruit van haar kuisch gemoed,
En met haar fierheid heeftze ook goedheid en veel deugden.
Toen de Oorlogsheiren van de Parthen zich verheugden,
Als zy Hyrcanus en Phazelus, spyt hun magt,
Gevangen namen, waar ik zelf ten val gebragt,
Zo zy niet, door haar trouw, my had behouden 't leeven:
'k Was reeds myn kroon kwyt, en Antigonus verheeven.
Ja, deeze weldaad nam myn hart heel teder in.
Hier door verschoon ik licht den haat der Koningin.
| |
| |
Haar trotsheid is my by haar schoonheid vaak gebleeken.
Doch waar zyn roozen daar de doorenen niet steeken?
En 't is rechtvaardig, ('t geen ik billyk zeggen mag)
Dat zy houd onder u haar luister en gezagh.
Zy spoot uit Koningen en duizend dapp're Helden,
Ja van die Vorsten welke aan ons de wetten stelden.
Die neemt zy wel in acht, terwyl dat zy hen wreekt,
En van ons zo veracht, als van haar slaaven, spreekt.
Wy zouden ons geenszins om deeze smaad verstooren,
Ten zy men zulke reên kwam brengen aan onze ooren,
Waar uit men licht begrypt hoe dat ondankbaar hart
Uw ongeval verhaast, en uw vermoogen tart.
Wy kunnen zelden veel geloof van waarheid geeven
Aan 't overdraagen van de geen die dienstbaar leeven:
Gelyk 't belang hen eerst tot laffe vleijers maakt,
Zo maakt ook 's Vorsten oor, dat steeds mistrouwend waakt
Voor zyn behoudenis, hen weêr tot loogenaaren.
Zy, die my het geheim der Koningin verklaaren,
Zyn zonder hart of geest om loogenen te smeên.
Maak ons dan iets van haar verraadery gemeen.
Zy spreekt zo smaadelyk van u, en al uw zaaken,
Dat ik het zonder schroom u niet bekend kan maaken,
En zonder misdaad u 't niet laaten onbekend.
Zy noemt u de oorzaak van haar klaagen en elend',
Een Rykstyran, die wreed haar Vrienden dorst vermoorden;
En met een groot getal van smaadelyke woorden
Hitst zy haar gramschap op, om door een fellen haat
| |
| |
't Gemeen te noopen tot een oproer in uw staat.
Geheel Judea moet voor myn vermoogen schroomen,
En 't vind geluk in myn geboden naar te koomen.
Men kan 't niet lichtelyk afleiden van zyn pligt;
En 't geen gy van haar zegt geloove ik niet zo licht.
Ik kenne Mariamne, en weet dat haar gedachen
Te oprecht zyn en te wys om naar dit kwaad te trachten.
O neen! zy voerde nooit zo spoorelooze reên.
Ik stoor my hier niet aan, 't zyn onwaarschynlykheên.
Indien de Vorsten steeds 't aanbrengen van hun vrinden
Geloofden, het bedrog zoude altoos ingang vinden,
En landen, hof, en volk in 't vuur van twist vergaan.
In dit geval, om zich voorzichtig te beraân,
Zo moet men alles niet verachten noch gelooven.
Die fiere, welker glans streeft allen glans te boven,
Zal ik haast zien; en zo ze al schuldig was aan 't kwaad,
Vergaf ik om een kus haar de onbedachte daad.
Schoon zy dit had gezegt, het zou my niet verstooren.
Tegen Sohemus.
Ga heen, Sohemus, laat myn Mariamne hooren,
Dat ik haar wensch te zien, en in 't aanloklyk licht
Van haar schoone oogen te verheugen myn gezicht.
Zeg dat myn ziel, genoopt van 't minnelyk verlangen,
Telt de oogenblikken om haar in myn arm te ontfangen.
Ga, let wel op haar reên, voor al op haar gelaat.
'k Verneem haar antwoord als ik weêrkom uit den Raad.
'k Zal haar uw liefde, en last getrouw bekend gaan maaken.
| |
| |
| |
Vyfde tooneel.
O Hemel, welk een liefde!
Ach! welk een spoorloos blaaken?
Hy schynt betoverd en vergiftigd, ons ten spyt.
Maar 't is noodzaakelyk, met zorg, met kunst en vlyt,
Die toveryën op het spoedigst te verjaagen.
Mevrouw, zo groot een liefde is een der zwaarste plaagen.
Om die te heelen is het best naar tyd gewacht;
Want alle moeite is nu vergeefs en zonder magt,
Dewyl dit snood vergif vermeestert al zyn reden.
Laat, daar de magt ontbreekt, de list in arbeid treden.
'k Haat Mariamne met een doodelyken haat,
Die geenszins eêr, dan met haar leeven, my verlaat.
De hoon die ons geslacht moet van haar trotsheid draagen,
Roept wraak, en dreigt haar hoofd met onweêrstaanb're slaagen.
Kom, laaten wy ons zelf hier nader op beraân.
Ik zal haar ondergang verhaasten, of vergaan.
Einde van het Eerste Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij