Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 3: Friesland

Fan knellis-om. [Dialect van Burumerland^†).]

Olde Knellis Meertens was storven. Hij was net as de mieste meensken yn ons dörp ‘yn sunden geboren en ontfangen en folgens dien 'n kynd des toorns, fan nature gans onbekwaam, geneigd tot alle kwaad.’

Syn gesicht was so wat sukker en etik, soetsuur fan uutkyk.

Knellis-om was 'n bekeerd man en, soa als syn dörpsgenooten seien: ‘ien fan Gods folk (Jer. IV: 22).’

De olde man har wat onderfonnen, dat seg 'k je! tot et allerleste fan syn levend toe.

'k Wil je der reis 'n bytsje fan fertellen en begin dan maar met dat leste.

†) V en z als aanvangsletter zacht uit te spreken is den Fries niet mogelijk: steeds zijn ze voor hem f en s; de gestippelde ö in dorp en morgen moet een klank aanduiden als u (in hun), naar en zweemend; olde = 't fryske oa, groningerl. â in vader; De Boerumerlanders, Burum en ommelanden (een deel van Kollumerland). Dominé klinkt er meer als dom-ny dan als doomnij.

[p. 229]

Hij har al lank min leid⁽¹⁾, 't was net of kon er niet starven. Dan floog er fan klare benauwdheid overhenne⁽²⁾ en dan lei er weer net, of er gien levend yn was.

Op 't lest sei Poi - et wyf fan Knellis syn seun - bij heurent was lestent ok ien, die har soa lank met 'e dood wosteld en dat kam, die har wat an, der op 'n Sundag an neid⁽³⁾ was. Nou docht se al, of dat met Faje ok soa wezen kon. - En ja wel! Knellis-om har 'n hemtrok an, der op Sundag 'n knoop an neid was. Doe se die der ofsneden, was de olde 'n lyk.

Nou geit et, dink ik, rondom al soa wat naar 't spreekwoord: die starft wudt prezen, maar met dat priizen komme der miestal ok 'n mennigte Ielke praatsjes feur 'n dag, soa ok met Knellis-om. Der wil 'k liever maar niks fan segge. 'k Begin mar weer met wat de olde selst onderfonnen en ons ferteld het. - 't Is wat bysunders.

Soa fortelde hij: ‘Doe 'k nog yn 'e huus was, hè we 't gefal reis har, dat we op 'n nacht an 't koolsichten waren.

't Was soa wat tegen den mörgen, der wudde et yn ienen allemaal fol katten om ons hinne. Raken konden we se niet, hoe we der ok op yn sloegen en se blaasden allersunderlikst.

Na 'n hutsje⁽⁴⁾ kam er 'n net soa 'n dikke, swarte, krek feur mij en die keek me soa glennig an, dat ik de sicht er hinne gooide en de wyk speulde. Ons Louwe was fot yn ienen⁽⁵⁾ al op 'e loop trokken.

Doe 't licht was, hielen we onze sichten fan 't land, mar der was gien kat meer te sien.

Nou wyt ik wel, dat er goe'n benne⁽⁶⁾, die der om lakke en segge: as 't onder 't onderkamsool maar goed is, dan hoef je niet feur katten op 'e loop te trekken; mar ik hold et der wis feur, ‘dat er soa iets besteit.’

Later, doe hij al trouwd was, har der nog 'n opmarkelik feurfal met em plaats.

‘Op 'n mörgen,’ soa ferhaalde hy, ‘sol ik ons karnpeerd ophale, maar 't was nargens te fynen.

't Liep ans yn 'e fier bij de lutje huuskes.

't Was weg en bleef weg.

Doe satten we al wat met de hannen yn 't haar; want buten de olde harren we mar ien, die karnen kon en der was de middelfent op naar V. 't Was net yn 'e tyd, doe ons lutje soa min was, die reerde altyd an.

Ik sol doe maar naar Tryntsje-mui's om 'n peerd, maar doe 'k de feurdeur opentrok ston heur lutje meid der feur.

Die sol naar onzent om butter, want sij konden et fat niet fol en se wollen et Frijdag liest te Lieuwert an de mark hè.

En se sei, dat ons olde liep bij heurent yn 't land en 't leek net of hij deurnat fan sweet was.

Hoe is 't ja mogelik, sol je seggen? De olde was soa stief en krebentig, en hij kon der ans niet komme of hij moest deur 'n stuk land, der 'n hek

(1) Min leid, zwakjes, gevaarlijk ziek gelegen.

(2) Overhenne, overeind.

(3) Neid, genaaid.

(4) Hutsje (hortje), poosje.

(5) Fot yn ienen (voor in eens), dadelijk.

(6) Er benne goe'n, er zijn er.

[p. 230]

feur was en dan nog over 'n sloot! Doe we hem ophielen, was hij nog deurnat fan sweet en hij was dwars deur de dam bin flogen. En wat nog et opmarkelikste was, fan 'e dam tot ons huus was 'n lyn fan peerdehaar - hukken de olde niet ien yn syn steert har - allemaal an 'n ander knoopt.

Suks nuum ik opmarkelik. Dat binne dingen, der moet men stil feur staan.

Fleden summer was de olde raar overstuur. Wij harren 'n domny uut Grunjerland. Of hij daar nöu beter of minder om was, dat wyt ik niet. Ik wyt wel, dat de man niet feul an 'e form hong, maar meer met de daad op har.

Hij leerde de meensken wat goed was en deê der selst ok naar.

Doch er waren goe'n fan die domnyskeurders, moe je dinke, die markten al gauw, dat de man wat licht was, naar heur sin, en niet suver yn 'e leere, folgens de Skrift.

En nou trof 'et op 'n keer dat de olderlingen reis bij domny yn huus kamen. Nou har die dood onneuzel de bybel op tafel leggen en wist fan 'e paus gien kwaad. Mar ien fan 'e forme mannen, - nijsgierich, soa als dat folk is, most der gauw reis ynloeren. Maar met heilige ferontwaardiging skoof hij et boek weg, sloeg de handen yn elkaar, dreide de oogen yn 't hoofd om en sei: ‘Och, domny! och domny! wat is 't nou freeslik! 'n feurganger fan 'e gemeente en die bruukt soa'n falsk boek?! Wel, wel! der steit ja duudlik: ‘en de Heer’ yn plaats fan: ‘en de Heere!’

Wat domny ok praten mocht, et hielp niet. Gods folk was fol heilige toorn en skold heur leeraar uut feur al wat maar lelk was. Gelukkig, dat de man fot derna op 'n andere plaats beropen is.

Maar men wil hebben, dat et feurfal Knellis-om de dood daan het.

Ingezonden door H.G. van der Veen.