Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 2: Neder-Duitschland

[p. 101]

Cumpelmenteerbook vun't Jahr 1572.
Myne leewen Döchters, Anne Kunicke un Gödecke Christine!

Dewyl ik wol förchte, dat ik uut düssen Lager wol nich wedder upstaan, sondern daarupgaan un starwen werre, Jy⁽¹⁾ nu awers⁽²⁾ by my syn, dat ik Ju uutförlich seggen un leeren kann, so hebb' ik düssen Breef mit egen Händen schreven un unnerschreven, ook verseegelt, Ju ton Gedächtnisz hinnerlaten, un befehle Ju, dat Jy Ju daarna richten schöölt na mynen Afstarven.

Vöör't Eerste schöölt Jy vöör allen Dingen gottesförchtig syn, flytig be'en⁽³⁾ un in de Kerken gaan.

Wann Jy in de Kerke syd, so sittet hübsch eerbar un stille vöör Ju hen un gapet nich de Lüe an, sondern seet alle Tyd na den Pastor. Wann Jy awers wegen Unwe'er, o'r Ovelsyns⁽⁴⁾ halber nich konet in de Kerken komen, so schöölt Jy to Huse flytig be'en un lesen in gottesförchtig hilligen Bökern, awers by Lyve nich in den gottlosen, lichtförigen Bökern, daarso⁽⁵⁾ vun Sünne innesteit, dat will ik dörchuut nich hebben, un is ook nich nödig, denn de⁽⁶⁾ Ju vun usen Herre Gott bescheeret is, de schall Ju doch wol werren, dat Jy in de Böker nich to lesen bedörvet, denn uut solken Bökern komet arge Gedanken, un komet böse Daten.

Wenn Jy by Juen Frünnen o'r Wäschen⁽⁷⁾ syd, so denket daarup, dat Jy in neinen⁽⁸⁾ bösen Namen komet, so latet Ju nich seen, un komet nich by se, bet dat Jy to Dische gaat, dann maakt vöör se enen sedigen Knix, slaat Jue Ogen vöör Ju daal⁽⁹⁾, hollet Jue Hänne vor Juet Lief, un seet se by Lyve nich an, dat will ik Ju ra'n⁽¹⁰⁾.

Wenn se Ju de Hand gevt, so seet ja nich up un seet se ook nich an, latet Ju ook över Dische mit se in keen Ködern⁽¹¹⁾ in un holet by Lyve de Beene stille tohope⁽¹²⁾. Wenn Jy nu wat geten hebbet, so staat straks up un gaat in de Kamer un maket de hinner Ju to, dat'r Neines⁽¹³⁾ upkummt un Ju seen deit.

Wenn Jy mit Juen Wäschen up Hochtyden o'r süsz⁽¹⁴⁾ to Gaste gaat, so hebbet⁽¹⁵⁾ Ju fyn eerbar, un spreekt ja nich mit de Junggesellen Wenn se denn wat to Ju segget as ehre Wyse pleggt to syn, so antworet mit kolen Wören: Ja un Ne, ik weet et nich, - dat mag syn! - Steekt den Buuk nich vööruut, dat steit jungen Lü'en övel an, dat hört Jy wol. Wenn Jy to Dische gaat, so etet wenig, de Lüe seet Ju süsz vöör plump an. Jy köönt wol wat des Morgens up Juer Kamer eten, bevöör Jy to Dische gaat, damit Jy by Dische desto eerbarer un beter sitten köönt.

(1) Jy, ihr.

(2) Awers, aber.

(3) Be'en, (beden), beten.

(4) O'r Ovelsyns, oder Unwohlseins.

(5) Daarso, wo.

(6) De, der, wer.

(7) Wäschen, Verwandten.

(8) Neinen, (n-einen), keinen.

(9) Daal, nieder (zu Thale).

(10) Ra'n, rathen.

(11) Ködern, plaudern.

(12) Tohope, zusammen (zu Haufen).

(13) Neines, (nicht Eines) Niemand.

(14) Süsz, sonst (-wo).

(15) Hebbet, gehabet, betraget.

[p. 102]

Drinket ja nich över eenmal! Wenn Ju todrunken warrt, so segget: ik hebbe neinen Dörst. Wenn se denn glykwol Ju todrinken, so segget: ik mag ja nich drinken, dat hör Jy wol! - Sett't se dat Glas by Ju daal, so latet et staan, et steit er wol, awerst drinket ja nich daaruut. Kunmt Ju awerst en Dörst an, so segget to ener andern Jungfer, dat se Ju to drinken geve. Uut den Glase drinket denn en Beten, awerst drinket ja by Lyve neinen Junggesellen to, un seet Ju by Dische nich um, slaat Jue Ogen nedder un seet in ene Stede, holet Juen Kopp stille un röget⁽¹⁾ den by Lyve nich.

Wenn de Junggesellen by Ju sittet un willt mit Ju kören⁽²⁾, as ehr Gebruk wol is, so antwooret ehnen⁽³⁾ nich. Wenn se denn mit Kören nich uphören willt, so segget: latet my uneschoren⁽⁴⁾, ik weet dat nich, wat jy segget! - Wenn se enen Appel o'r Beere⁽⁵⁾ Ju schellet, so latet se liggen un etet se nich.

Wenn Jy vun Dische upstaat un dat Danzen angeit un ener bi Ju sitten geit, so seet em ja nich an. Wenn he Ju denn wat vöörsprekt, so antwooret em ja by Lyve nich. Will he Ju denn by de Hand nehmen, so tehet⁽⁶⁾ de Hand weg un steket se under de Schörte, daar mööt he ja wol wegblyven. Wenn he Ju denn wat vun Freen seggt o'r dat he Ju leet hädde oder derglyken, so swygt stille un doet as wenn Jy dat nich hört. Wenn he denn lyke sehr⁽⁷⁾ dawedder vun sprekt, so segget: wat hebt Jy mit my to doon, ik hebbe ju Ködern gar nich nödig, dat latet man blyven. Of jy my leef hebbet o'r nich, dat Ene is my soveel as dat Ander. Wenn se dennoch nich uphören willt, so spreket: Meen jy denn, dat ik jue Dörin bün, gaat van my in aller Hilligen Namen, dat hör jy wol; ik will jue Wöre nich mehr hören o'r ik will upstaan un weggaan. - Wenn de Junggesellen wat in'n Koppe hebbet un sik so sehr to Ju dränget, ook nich vun Ju willt, so staat up und lopet hen wo Jue Wäschen o'r Frünne sünd, daar Jy by in Huse syd, un gaat dahinner sitten, kehret den Junggesellen den Rügen to, seet se by Lyve nich an, un latet se henscheeren, wo se sopen⁽⁸⁾ hebbet⁽⁹⁾.

Wenn Jy danzen mötet, so seet by Lyve nich up, röget den Kopp nich, de Hanne hollet vöör Ju, o'r up de Syt, so seggen de Lüe: ‘dat sünd fyne, eerbare Mäkens.’ - Wenn Jue Frunne o'r Wäschen upstaat un te Bedde gaan willt, so gaat se straks na, dat hör Jy wol. Wenn denn Ener käme, de Ju ophollen, un by der Hand tehen, un noch mit Ju ködern, o'r danzen wolle, so rytet⁽¹⁰⁾ de Hand los un segget: latet my mit fre'en, dat hör jy wol, meen jy, dat ik up ju beschlapen⁽¹¹⁾ bün, o'r dat ik juentwillen hier bün? Ne, vöörwahr, dat meent man nich!

Wenn de Junggesellen des Nachts na ehrer Gewohnheit mit der Lymstange lopet, un de Specksoppe bringet, un den up Ju Kamer komet,

(1) Röget, reget.

(2) Kören, plaudern.

(3) Ehnen, ihnen.

(4) Uneschoren, ungeschoren, in Frieden.

(5) Beere, (Holl. peer) Birne.

(6) Tehet, ziehet.

(7) Lyke sehr, gleichwohl, dennoch.

(8) Sopen, gesoffen, getrunken.

(9) Hebbet, haben (Ohd. hapênt).

(10) Rytet, reisset.

(11) Up ju beschlapen, auf eucb versessen.

[p. 103]

daar Jy syd, so lopet achter Juer Wäschen Bedde un gaat daarup sitten, so mötet se Ju wol mit fre'en laten, dat will ik Ju befehlen, myne leewen Döchters, dat versta Jy wol, daar richtet Ju na. Wenn se awerst glykwol kämen mit Ju to ködern, so segget: pakket Ju weg un latet my mit Fre'en, o'r ik sla ju up de Snute⁽¹⁾, jy unbeschrynen⁽²⁾ Esels, wat hebbet jy up de Jungfernkamer verloren? Wenn se denn noch keene Free hollen willt un willen Ju pipen⁽³⁾, (markt wol dat Sprikwoort: ‘Vun Pipen upr Lippen, kummt Frundskupp unner de Slippen.’⁽⁴⁾) as de besopenen Junkers to doon pleggen, so lyd't dat jo by Lyve nich, un slaat se up dat Muul, dat et klappet un segget: Gaat hen, wo jy dat gewohnt sünd. - Wenn Junggesellen mit Ju danzen willen, so könnt Jy wol neinen danz verseggen, awerst, wenn se Ju in'n Danzen o'r naher pipen willt, dat schöölt Jy by Lyve nich ly'n, sondern schöölt se up de Pipsnute slaan un seggen: jy unverschamde Ossen, wat hebbet jy mit my to doon? - Wenn Jy mö sünd, o'r willt nich mehr danzen, so schöölt Jy vun de Jungfern af un under de Fruens lopen, willt Ju awerst de Junggesellen ook daar nich to fre'en laten, so segget: ik bün nich lustig, ik kann nicht mehr danzen, dat hör jy wol.

Wenn awerst Ener käme, de Ju daarum anspröke, so wyset em na Juen Frünnen o'r Wäschen, dat he daarmit spreke. Jy schöölt awerst sülfst mit em nich daarvun spreken, by Lyve nich. Wenn Jy denn ja mit em to Dische sittet, so seet em nich an, un etet un drinket nich, spreket ook mit em by Lyve nich. Wenn Jue Frünne o'r Wäschen, daar Jy by in Huse syd, Ju Enen toseggen, daar hebbet een Genögen mede, awerst hödet Ju, dat Jy em nich anseet o'r mit em ködert: de Mannslue hebbet so wat an sik, dat Ju verföhren möchte. Wenn de Lüe seggen: ‘Glück to, Brud’, so segget: bün neine Brud, latet enen gaan, dat hör jy wol. Wenn Jue Brädigam denn eenmal to Ju käme un wull mit Ju ködern, so segget: ‘Maakt ju vöör de Tyd nich to dryste, gaat hen, daar jy hen beschyden syd, na myne Wäschen o'r Beddern, un blyvet van my weg, so lange, bet wy tosamengeven sünd,’ awerst seet em by Lyve nich an un gaat vun em weg.

Wenn Jy unverseens wohen koomt, daar Ju Brädigam is, so gaat em uut'n Wege un uut de Oogen, seet em ook nich an, de jungen Keerls laten et nich - verstaat Jy mi wol - slaat Jue Ogen vöör Ju nedder up de Eere un gaat swinne vöör em över⁽⁵⁾. Wenn he Ju denn tosprekt, so swygt stille un loopet foort; folgt he Ju denn na, so segget: Schämt ju vöör den Döwel, wie heffet jy ju, latet my mit fre'en, dat hören jy wol. Ik will nich ehr mit Ju wat to doon hebben bet et Tyd is un de Pape daaröwer west is. - Wenn Jy dan nu de Brud syd un up den Saal gefödert werret, so denket daaran un stellet Ju fyn eerbar an, slaat Jue Ogen vöör Ju nedder, dat de Lüe keene argen Gedanken krygen. Oever Dische hollet Juen Kopp un ganzen Lyf stille un röget Ju nich, slaat Jue

(1) Snute, Schnauze, Maul.

(2) Unbeschrynen, ungehobelt.

(3) Pipen, Küssen.

(4) Slippen, Hemdzipfel.

(5) Un gaat swinne vöör em över, und gehet geschwinde an ihm vorüber.

[p. 104]

Ogen by Lyve nich up, etet un drinket ja nich veel; wenn Jy danzet, so tredt fyn sedig un lyse to, holet Jue Hanne nedder vöört Lyf un maakt en fyn eerbarn sedigen Knix.

Dat will ik vun Ju gehollen hebben, myne leewen Döchters Anne Kunicke un Gödecke Christine, dat hör Jy wol.