Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 683]

Bie oom en meuke. (Westerwolde.)

Vleden zömmer heb 'k ijs weer 'n dag of wat op Westerwolde omkruust; ie wijt wol, da'k der vrouger lank woond heb en da'k dér nog 'n oome en 'n meuke wonen heb, waor 'k nog al vaoke in hoes kwam. 'k Schal joe der 'n tikkel van vertellen, hou 'k mien tied er zoo wat sleten heb; leuft man, da'k der wol plezair had heb. 'n Dag of wat van te veuren har 'k oom Beerent schreven, da'k zooveul as dij zaoterdag-oavend komen wol, dan konnen ze 'n tikkel klaorighijt maoken. 't Wör al aort⁽¹⁾ duuster, dou'k er kwam, en meuke har 't köffien al 'n zetken klaor had. Dou 'k de keukendeure open daon har, zat ze achter taofel te breien. - ‘Gendag, meu, hou geet't hier nog heer?’ -

‘O, 't schikt nog al, Wubbe; 't is mit tie ook goud, hè? - Gao man in de houk zitten, on boer schal stondies wol komen, hij 's leuf 'k even naor de lutkedeele.’

IJn zetken laoter kwam oom in de keuken en dou we 'n ander goud gendag zegt harren, gung hij veur 't vuur zitten.

Meuke kwam der an mit 'n pipe, waor doomnie nog man ijnmaol oet smookt har, man oom zee, dat ze mie 'n schoone kriegen schol. - Viet minuten laoter hadden wie stopt van Bennema's blaupuut en rookten as olle Zwitsers.

‘Hou geet joe 't mit de boerkerij, oom?’

‘Och, wat schal men zeggen, Wubbe; 't kun wol beter.’

‘Hou dat zoo, oom?’

‘Ja jong, de rogge ston er ans swiet⁽²⁾ mooi veur, man de sniggen⁽³⁾ hebt 't haost altemaol opvreten. Wie hebt daor veur 't hoes 'n kampe, daor komp glad niks van terechte; man op de esk is 't aort beter.’

‘Dat komp vast van de regen, oom?’

‘Wa'j?’

‘Dat komp zeker van dij regenbuien van de leste tieden.’

‘Wisse, 't land is veul te natsk bie steden. Waor 't man dreuge lig is 't goud.’

‘Kom,’ zee meuke, ‘wi schult de lampe ansteken; dan kun'we 'n stuksken eten. Kom, boer, krieg even 'n kijnsprikke⁽⁴⁾, hier is de lampe.’

De lampe wör aanstoken en 't aovendeten klaor zet.

‘Tou, Wubbe, zet dien pipe hen en schik bie. Tou, doe hest al 'n hijl enne loopen, doe magst wol 'n stuk.’

‘Jao, 'k schal wol, ie huift mie nich neugen,’ zee'k.

‘Schallen we eerst even stil wezen?’ vruig oom, en hij zette zien pette of en huil dei veur de oogen.

Ik en oom hebt elk 'n teller⁽⁵⁾, man meuke nich. Daor stoef bie de koffiepot stait 'n staopel zulfbakken stoete, der liggen 'n stok of tien tweebakken bie en daor bie oom zien teller liggen sneden roggenbrood.

(1) Aort, vrij wat.

(2) Swiet, zeer.

(3) Sniggen, slakken.

(4) 'n Kijnsprikke, een spaander kienhout om zwavelstok of lucifer te vervangen.

(5) Teller, bord.

[p. 684]

Elk et wat hom lust; daor in 't midden bie de botter steet ook nog 'n kijzebaksken en bie mien teller liggen wat plakskes sneden kijze⁽¹⁾, ter eere van mie. Ander umstel hef meu nich um mie maokt.

‘Tou, Wubbe, doe krigs ja nich; tou, bist ja nich bleu, 'n stuk stoete mit kijze. - Kom, Haode, scha'k tie ook nog 'n stuk maoken?’

Dit vruig meuke an de meid, dei achter de taofel zat te eerpeljassen⁽²⁾’.

‘Nee, 'k mag nich meer,’ zee Haode, dei mit de andere densten⁽³⁾ al brij eten har. - Meuke neugt den de ijne, den de ander, man in 't lest kan ze nich meer kwiet worren: ik har mien achtste kopken koffien leeg en keerde veur de vijrde maol um. Nou even stil wezen? Dan kunt de vrouluu de taofel schoon maoken.

‘Hou is 't mit d' andere bekenden hier in 't durp, vruig ik, dou we de stoulen weer omkeerd harren, kunt ze der nog al tegen?’

‘Jao,’ zee oom, - ‘on volk heur Engeltien hef aorig lijp⁽⁴⁾ west, man 't is in de leste dag of wat aort beter.’

‘Vleden weke is olle Jannemeu oetscheid,’ zee meuke, ‘waist wol, Wubbe, Geert Aikes Jannemeu; 't ol mens har 't hijle winter der al mit umloopen; man veur drij weke kreeg ze 'n zijkte, waor ze an hen gaon is.’ Olle Jannemeu heb ik hijl goud kend: ze har 's zummers altied lekkere peren veur mie, als 'k bie heur kwam.

‘Was 't nog al wat grouve⁽⁵⁾?’ vruig ik.

‘Dat ze'k die⁽⁶⁾; zij is mit vlaisk⁽⁷⁾ henbrocht. Houveul was we wol, Beerent, wol 'n zestig, hè?’

‘Jawol, 'k leuf van 'n klaine zeuventig.’

‘On Willemtien zee, dat er twij en zeuventig naor 't hof west harrren,’ zee Haode, dei, dou ze de taofel schoon maokt en veur mie 'n ander span theegoud kregen har, weer an 't eerpeljassen gönk.

Mit dat ander span theegoud zollen wie nou nog sukkelao drinken.

‘En hou holt Geert Aikes zok ter onder?’ vruig ik weer.

‘Da's nog al 'n fel old man,’ zee oom; ‘hij mout altmangs wol wat housten, man - ne.....Haode, krieg 't schienvat⁽⁸⁾ ijs heer, 'k mout nog even naor de deele.’

‘Dan moust er eerst 'n nij decht⁽⁹⁾ in maoken,’ zee meuke, ‘'t olle is er oet.’

Ik wol even mit noar de deele, man net dou 'k de keukendeur open doun wol, kwam er een meid binnen, een echt schiere meid, heur! daor ze altmaol Albtien tegen zeeên.

Albtien har 'n busschop: ‘Groutnis van on volk en ie schollen murgen aovend in ons hoes komen.’

‘Jao,’ zee meuke - en ze keek mie an, ‘wenneer wos toe weer weg, Wubbe?’

‘O,’ zee ik, ‘as ie naor Nan-oom en Wiltien hen wilt, dan blief 'k zoo iang en gao 'k mit.’

(1) Kijze, kaas.

(2) Eerpeljassen, aardappelschillen.

(3) Densten, dienstboden.

(4) Aorig lijp, nogal ziek.

(5) Grouve, begrafenisplechtigheid.

(6) Dat ze 'k die, dat zeg ik u.

(7) Vlaisk, vleesch op den begrafenismaaltijd.

(8) Schienvat, lantaarn.

(9) Decht, katoenpit.

[p. 685]

‘Nou, da's goud; zeg den man, Albtien, da'we een roffel⁽¹⁾ komen schult, on neef Wubbe ook mit.’

Oom Beerent was al undertied veuroet loopen mit 't schienvat in de hand; ik gunk hum achternao en zee hum 't, da'we murgen aovent nao Nan-oom op vesiete göngen, de meid har der neissies net west.

‘Kumaan, da's best; man dan moust 'n tikkel oppassen, da ie 't nich over 't geloove kriegt, dan duurt 't nich lang, of 't vuur is op de hille.’

‘Hou dat zoo, oom?’

‘Och jong, as'm daor man 'n zetken over proot, dan mout joe de hoare wol hijt worren; Nan-oom leuft nich an de Drij-ijnhijt; hij is ook al 'n luchtmesse⁽²⁾.’

‘Nou, as ie dat lijver nich hebt, dan schal 'k mie der stil over hollen.’

Dou wie de kouën bekeken harren, was oom 'n tikkel narrig op mie, umda'k niks van zien bijsten zee, maor dat beterde hijl gauw weer; ik har d'r ook ja gijn verstand van. Oom zee nog even, dat dij bovenste zulverkleurde daor har de jeude hum twij hundert twintig en 'n rieksdaolder veur boden, man hij har hum laoten veur twij hundert dartig.

Nou mus wie eefkes naor de peerde kieken. 't IJne begun bie 't deure opendoun te hummelsken, da mie glad de kelte over de hoed gunk, - en dou gungen wie weer naor de keuken. - Oom had 't ongeluk, het schienvat veuls te gauw oet te blaozen, zoodat ik in de melkenkaomer mit kop tegen 'n tuughekke⁽³⁾ anluip, dat mie in 't eerste swiet zeer dee.

Veur da'we sukkelao dronken, mus'we eerst nog aort klok mit 'n tikkel zeut hebben oet 'n halfoort. Ik har der nich veul mit op, man daor hulp gijn proten an; on meu zee, dat men er goud op slaopen kun. Dou dronk wie nog 'n paor kopkes sukkelao en dou gung'we op berre. 't Was nog man half tiene; man 's murgens um zes uur was'we ook altmaol alweer biederhand. Altmangs sluip oom 'n tikkel langer, as he 's murgens wat housten mus, man dat was op stund aorig goud.

Oom har zien wark en meu ook, en daorom gung ik ijs in 't veld te kuieren. Om negen uur kwamt de schaope oet de schaopkove en luip 'k 'n entken mit de scheiper, dij mie under 't breien vertelde, houveul lammer dat ze dat veujaor kregen harren, 'k mijn haost van twij en zestig. Ie wijt toch wol, dat 'n Westerwoldsch schaop altied man ijn lam krig?

Nao 't eten gung'k d'ander kante op, bie de esk langs en daor achter even nao de koujungs. Drij zatten er bie'nander bie 't vuur te eerpelbraoden; as der ais 'n kou wietweg dwaolde, begonnen ze te roupen en te vluiken, da'je der kel⁽⁴⁾ van word; gloepent, wat wadden dij jongs roeg.

Zachies an zucht ik dou 't hoes van mien oom weer op, maor ik mus eerst ijs um mie tou kieken, umdat 't er zoo'n swiet mooie streek was en mit 'n paor olle vrunde proten, dei daor ook net luipen.

Tegen zeuven uur gungen ik en on oom en meu nao Nan-oom en Wiltien. Der was ook 'n zeun van dartig jaor in hoes, dij altmangs oet vrijen gunk. Vleden week har'e naor 'n ijnigst dochter in V. west, man daor har'e 't op

(1) Roffel, poosje.

(2) Luchtmessse (lichtmis), lichtzinnige.

(3) Tuughekke, linnenrek.

(4) Kel, koud, ontdaan.

[p. 686]

kregen. Hij en zien neef harren daor nao twij nichten west, man zien neet har eergusteroavend de schup kregen.

Wie prootten de hijle aovend drok over 'n hijle bulte dingen. Ik har beloofd nich over 't geloove te proten; man wie kunnen ons der nich hijlendal stil over hollen, te minsen dou'we weg gungen, zee Nan-oom tegen mie: ‘Ja, Wubbe, onthol dat van mie: of ie al Heere Heere zekt en gijn goud dout, dat helpt nich; ik hol meer van 'n jeude, dij mie nich bedrug, as van dij fienen, dij al zuchten over heur zunden en gijn muite doun om 't te verbeteren.’

Underwegens zee'k tegen oom: ‘Dat was 'n hijle preek van Nan-oom, man ik schal der wol om slaopen kunnen; hijl veul bezwaort 't mie nich.’

‘Ja, jong,’ zee oom, ‘d'olle man is wat hijl lus; 'sjongs 'sjongs, ie mout 't rechte geloove toch man hebben; dij gouje warken dout hum 't nich.’

‘Elk leuft zienent, oom; laot wie der man nich over kribben, dan kun'we nich goud slaopen.’

Ik sluip dij nacht goud; anderdag 's murgens ston 'k tiedig weer op, umda'k tegen middag weer in hoes wezen wol. Oom en meu wollen mie nog swiet geern 'n dag of wat hollen, man 't was beter, da'k weer naor hoes gunk. As de drokte over was, wollen ze in ons hoes komen, dat schol 'k man zeggen. Ze wolt dan 's murgens vroug oettien, umdat ze 's aovends weer in hoes wezen wolt.

‘Nou, 't beste; oom, - meu.’

‘Dag Wubbe, gouje reis, jong, en koom man gauw ijs 'n maol weer.’

'n Gouje reis har 'k, 't weer was goud; ik docht om 'n hijl bult dingen oet mien jongsjoaren, en veur da'k er om docht, was 'k al bie hoes.

Dou 'k in hoes kwam, was on vaoder net nao 't land hen. On mouder vruig mie op stond, hou 't er heer gunk en dou 'k heur zee, dat oom en meu nog al fel wadden en dat ze nao de rogge⁽¹⁾ bie ons komen wolt, dou was ze bliede, umdat on mouder meuke zoo swiet geern liën mag⁽²⁾.

On mouder wol net nao 't kindelbijr⁽³⁾ hen bie Klaos bakker. Ie mot wijten, Klaos zien Miena was veur een lutje vijr weke in de kraom komen van een jonge, en nou wolt ze al kindelbijr geven. En overmurgen mus ik nao 't richtelbijr⁽⁴⁾ bie Hinderk snieder; man daor har 'k nich veul zin an, want as deiwat⁽⁵⁾ jongs den te veul jenever kriegt, den hout ze zok⁽⁶⁾, en daor mag 'k nich geern bie wezen. Maor on mouder zee: ‘Jao, Wubbe, doe schust⁽⁷⁾ toch wol hen mouten; 't heurt ja zoo. As ze roezie kriegt, kanst d'r ja oetneien⁽⁸⁾.’ - ‘Jao, mouder, dat is ook zoo,’ zee 'k.

H.C. Ufkes.

(1) Nao de rogge, na den roggeoogst.

(2) Swiet geern liën mag, zeer veel van haar hondt.

(3) Kindelbijr, kinderbier, kraamvisite.

(4) Richtelbijr, een feestje bij 't richten van een huis.

(5) Deiwat, sommige.

(6) Hout ze zok (van houwen), slaan ze elkander, vechten.

(7) Doe schust, gij zult.

(8) Oetneien, weggaan.