Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland
(1882)–L. Leopold, Joh. A. Leopold–
AuteursrechtvrijDe hauwliks-brijfGa naar voetnoot(2). En soamensproak tusschen koopman Moalders van Grönningen, - zien vrauw - en zeun Mans as broedegom; - mit Frikke Jans van 't Hoogeland, en zien dochter Stienje as broed.
| |
[pagina 650]
| |
Den kikt zij noa de melken-kelder,
Of alles glad is, wit en helder;
Want emmers as de moan zoo blank veur; -
En toafel, tiene, karn en bank
As kriet zoo wit, - daar zörgt ze
En pas is 't warkvolk boeten deur,
Of dan an 't bounen, stubben, vegen;
Ien stookbauwGa naar voetnoot(1), keuken, allerwegen
Is Stienje, - hijl de boul beheert ze;
De koffie zet ze, - bruggenGa naar voetnoot(2) smeert ze;
En as het volk weer komt van 't land
Is 't kloar, en zij weer bie de hand. -
As 't koffie drinken doan is, man!
Den gait et weer van veur'n of an!
Het rijw weer bargen, - schrobben, - schuren;
De wichter noa heur wark tou sturen; -
Nou botter moaken, - vuur anstoken, -
Den pankouk bakken, - eten koken; -
Gewasch, - geplasch, - gestriek, - gestop, -
Genai, - gebrai,....dat holt nijt op! -
As dit is hijl, - den brekt weer dat; -
Pijt krigt weer honger, - Geert is zat;
En 't ijne is voel, as 't ander schoon is;....
'tIs niks, as men 't maar eerst ge woon is,
Maar veur en moagdje zin dat zoaken,
Dei ijn et leven muilek moaken; -
Zoo'n leven, kerel, scheelt al wat,
Bie Juffrauw wezen ien de stad! -
stienje.
Al huil ik 't op e ploatse kloar,
Hier zel ik 't ook wel redden, voar!
koopman moalders.
Jij hebben 't recht, mien lijve wiggien!
Och, trek maar nijt zoo'n zoer geziggien;
Dat past ja nijt an jonge wichter!...
Van boer tot juffrauw gait veul lichter
As andersom; - as Stiendien wil,
Dan leeft zij nuverdies en stil; -
Zij kent gijn muite, gijn verdrijt
En steurt zuk an de wereld nijt. -
Al 't volk in stad, van a tot zedde
Ligt hier tot 'smörgens loat op bedde; -
Al lang al is de winkel open,
En 't gait an 't wegen en verkoopen
Eer Juffrauw opstait; - maid en knecht
Dij moaken 'smörgens 't al te recht;...
Wat rond te kieken, hou of 't gait,
Of alles op zien ploatse stait, -
En as 't nijt goud is, wat te kieven,
Wat kibbeln met de gruinte-wieven,
Dan wat op stoupe stoan te proaten,
En dan wat koffie zetten loaten,
Rijs kieken of de schörstijn rookt
En of et vleesch en görte kookt.......
Zoo, Stiendien, gait, geleuf mij vrij,
De mörgen angenaam verbij. -
Na 't eten zoo wat in 't kantoordien,
Te zitten naijen, - of en woordien
Veur deure praten met de buren,
Huift ook al nijt hijl lank te duren,
Of 't is weer theetied; - en doarnoa
Dan gait men op en runderbroa,
Of noa en kroamvisite, - of 't Nut,
Of leest wat in en bouk, - of dut
Wat anders. - Dan komt 't oavendeten,
Doar wordt gijn koffie bij vergeten,
Met twijbakGa naar voetnoot(3) en en krinde-stoedien; -
Hou liekt jou dat wel tou, mien snoedien?
stienje.
Gait zoo ien stad de dag verbie?
Wel, koopman, dat verwondert mie!
Zoo'n leven, lui as van en kouGa naar voetnoot(4),
Dat roastGa naar voetnoot(5) mie juust zoo mooi nijt tou! -
Mie ducht, dat zunder knecht of maiden
't Wel kon, - as man en vrauw den baiden
Wat tiedig wassen op e kloeten,
Dan kon 't almeugend best er boeten; -
Mie ducht, doartou zag ik wel kans! -
Vroug op! - Ie noa de winkel, Mans!
Ik noa de keuken! - Is 't nijt woar?
Ie holden 't veur, ik 't achter kloar; -
Ie goan aan 't plakken, - pakken, - wegen, -
Ik tieg an 't bounen, - schrobben, - vegen, -
| |
[pagina 651]
| |
Ie goan an 't reken, - tellen, - schrieven,
En ik an't koken, - hem'len, - wrieven; -
En 's oavens ik an 't braiden, Mans,
En ie an 't smoken of wat ansGa naar voetnoot(1); -
Zoo bleef op 't ende van et joar
De boudel beter bie mekoar,
Ducht mie!
mans.
Och wicht, hol op met zeggen; -
Men dijnt zuk toch ook tou te leggen
Op zien fersoun. - Dou most ook toonen,
Da's dou wijst in en stad te wonen!....
En börger-vrouw, is dat fersoun,
Zel dij hier maidendijnsten doun?
vrouw moalders.
Mien lijve Mans, dat zol wel goan,
Heb ik het altied ook nijt doan?
Moar 'k wijt et wel, dou en dien voader
Dij willen groag en stappien noader
Noa boven; - moar dat pronken, zwieren,
Dat zal ons nog rais ijnmoal pieren!.....
Tou, Frikke-Jans, steek nog ies an,
En neem en stukkien kouke, man! -
frikke-oom.
Ik dank joe! -
koopman.
Vrougien, joa, weleer,
Dou gong et zoo, moar nou nijt meer!
En houw ken jij dat zwieren hijten,
Dat we ons fersoun te holden wijten?
Soms noa en koffie-huus te loopen,
En doar en enkel klokkien koopen
En soms rijs in de Societait
Partei te moaken; - Lijve maid,
Nuim jij dat zwieren? - Och, mien kind!
Kiek, - ongezijn is onbemind!
Men mout ja toch in kennis blieven
Mit mensen! - Nee! as olde wieven
Bij 't vuur te smoken en te dampen,
En oet verveling koffie slampen
En nijmand spreken....Dat was fiks!
frikke-oom.
Maar dat dut nou ook almoal niks!
Want ijnmoal zin ze nou en poar
En hebben willen ze mekoar; -
Dat mos wie nou maar sloerenGa naar voetnoot(2) laten! -
Wie zollen, mijn ik, nou biepraten
Hou dat heur hauwlik dijnt beschreven
Te worden; - Wat wie zollen geven
Ten hauwlik; - elk noadat hij kan;...
Ja, koopman! - Wat ornijrGa naar voetnoot(3) ie, man?
koopman.
Wat zal ik zeggen, Frikk'oom? - kiek? zoaken
't Is aigentlik mij net geliek,
As 't heur moar goud gait. - Van dij
Heb ik gijn kennis; - kösten moaken,
As dat nijt huift, is, zol ik zeggen,
Moar gekhaid! - As men 't zoo beleggen
Kon, dat er niks beschreven wuir,
Hou zol joe dat toulieken, Bruir?
Dan wuir 't en houwlik noa de wet,
Men had gijn muite of kösten.
frikke-oom.
Net!
Maar ik heb eerst mit onz' Notoaris,
Mit onz' Bermester en Siktoaris
Wat roatelijrdGa naar voetnoot(4); - maar dij ornijrden,
Dat as wie 't zunder brijf perbijrden
En Stienje eerder sturf as Mans
En zunder kinder, - har men kans
Dat Stienjes mouders arflik goud
Nijt hensturf na heur aigen bloud; -
Dat mag nijt; - want et was ja zunde,
Dat men dat an en vremde gunde!
En boudel van Twalfdoezend doalders
(Wat zeg ie zuls nou, koopman Moalders?)
Dij bringt mien wigt ten hauwlik an! -
Kiek, - as zij eer starft as heur man
En hij de halve boudel holt
Ter lieftocht, koopman? - Wel verdold,
Hoe letGa naar voetnoot(5) joe dat? -
| |
[pagina 652]
| |
mans.
Mit jou permissie! -
Dan huil ik 't geld moar in kommissie,
En an 't kaptoal mog ik nijt roaken,
En was gijn meester in mien zoaken! -
Wat helpt dat halve lieftocht mij?...
't Is hier in stad, geleuf mij vrij,
En köstbaar leven! - Mennig daitGa naar voetnoot(1)
Vlucht weg, an wien in Societait
En koffie-huus. - Nou mout men lezen
En lid van 't leesgezelschap wezen;
Dan Harmonie, Nut en Comedie:
Wel kan doar boeten? -
frikke-oom.
Woar besteed ie
Joen geld al nijt tou ien de stad!
mans.
Joa, Frikke-Jans, dat is nog wat;
Moar dan en seeze met en peerd,
Is veur en koopman ook wat weerd!
Doar mout men zuk met onderschaiden
Van wark volk, ambachtslu en maiden,
Doar zugt men an, dat hier meer pittenGa naar voetnoot(2)
As bij gewone mensen zitten,
Dat geft crediet! - Nou nog en zoak; -
Dij trauwd is, wordt al gauw dioak; -
Zoo'n boandien geft ons niks gijn winst,
En zwarte rok en brouk, - is 't minst,
't Is makkelk om te collecteiren,
Moar elk mout op zien beurt tracteiren; -
Noa Slochtern goan en pot verteren,
As bruier omgoan met de Heeren,
Dat köst jou splintGa naar voetnoot(3). -
frikke-oom.
Wor gijn dioak,
Bemui joe mit joen aigen zoak; - lijve Mans,
En mout ie 't wezen
Geleuf maar vrij an Frikke-Jans!)
Dan zol ik ook nijt meer verteren
As'k kon; - wat roaken joe de Heeren?
Dan zol 'k in nut en societaiten,
In peerd en seeze mooi wat flaiten;
En drinken bijr in plaats van wien;....
Nou spreek doe zuls den ook rais, Stien!
Wat ducht die zuls der van?
stienje.
Och, voar!
't Is mie zoo goud. - Moak ie 't maar kloar! -
Mie ducht, als wie maar eerst en ander
Rijs hebben, - dan zal al dat ander
Wel komen. - As ik nooit wil kieven,
Zol Mans bie mie in hoes wel blieven! -
Ie wijten zuls wel, voar, hou lest
Ie botGa naar voetnoot(4) zin an jenever west;
En heb dou ik het ook nijt doan,
Dat ie het drinken luiten stoan?
frikke-oom.
Wat dunder, wicht! - doe moakst mie hellig!
Mien moage was zoo biester kwellig,
Doar dronk ik tegen; - ja, in 't leste
Drinkt deur gewoonte zulsGa naar voetnoot(5) de beste
Wel rijs wat riekelk. - Maar dat dut
Hier niks ter zoake - en is maar fut!
Hol doe veul lijver maar dien bek,
As zoo te keekeln in de gek.
Doe most ons nou maar nijt weer steuren!....
Ik wil den wel van koopman heuren,
Of wie 't zoo zellen loaten blieven,
En 't hauwlik zoo maar doun beschrieven?
Want al dat prietjenGa naar voetnoot(6) bin ik zat!
koopman.
'k Har 't lijfst en beedien anders had!...
En 't hauwlik is en teere band,
Men gait zoo zaggies hand an hand
Deur 't leven! - Och, wat is het nu ver
As ieder cendien, ieder stuver
Gemijn is; - doarom zol ik zeggen,
Men mos de cendies soamenleggen. -
Moar is nou Frikk'oom dat nijt goud
En wil hij, dat an Stiendiens bloud
Heur geld zalblieven, - dan, dunkt mij,
Dan stait het heur nog altied vrij
| |
[pagina 653]
| |
Om net zoo wel twolfdoezend doalders
As zes ter lieftocht.....
frikke-oom.
Koopman Moalders!
Ik vat joe al; - ie zollen denken
Stien mos an Mans ter lieftocht schenken
Heur hijle mouders boudel? - Top!...
Maar hol dan ook joen hand rijs op!
Wat geef ie zuls nou mit an Mans?
koopman.
Mien lijve, dat is hijl wat ans!....
Ik en mien vrauw bin nog in leven,
En veur zien dood zuk weg te geven,
Eer men noa berre gait te sloapen
Zuk oet te klijden! - 't Zol ja goapen
Geliek en bakkersoven! - Heur!
Geregtighaid doar bin ik veur!
As Mans dan ook an Stiendien muik
(Wanneer mien vrauw of ikke ruik
Oet tied) ter lieftocht zien kaptaaldien
Mien lijve Frikk'oom! op en schoaldien
Och, kan men 't al nijt wegen. - Mensen!
Wij hebben al de zölde wensen,
Dat Mans en Stiendien 't goud gait! - Nouw
Keur jij en Stiendien 't goud? - Sloa tou!
frikke-oom.
Top, Koopman! - Maar as nou mien wicht,
Rijs in heur hauwlik lutjenGa naar voetnoot(1) krigt
En ijn van baiden komt te starven;....
Din mout et op de kinder arven;
Kiek, dat sprekt as en bouk! -
koopman.
Joa, Frikke!
Is Mansien nou tevreden? -
mans.
Ikke
Har 't lijver ijwig arflik had
As lieftochts-wieze. - Moar zoo wat
Mout weerzieds met genougen goan;
Dus hier met is et ofgedoan!....
frikke oom.
'k Verlang ook noa en end van zoaken, -
't Wordt tied! - Stien, most die veerdig moaken! -
vrouw moalders.
Nee! - Ik loat Frikk'oom zoo nijt loopen!
Dij zal eerst met ons, zol ik hopen,
Wat eten?
frikke-oom.
Dank! - Doar slagt de klok
Al twei. - Geefheur nou gauwen smok,
Jong kerel! - 't Wordt Jan Dorie tied!
Ik heb, zoo zundig woar, al spiet,
Dat wie zoo lang zin blieven proaten. -
Kom, moak die kloar, Stien! - Op e stroaten
Is 't niks; - maar koom rijs even boeten,
Den gait et biekans an de toeten
Der deur; - en mit en uur of twei
Is 't duuster. -
koopman.
Nou, dat blift er bij!
Geluk op raize! - Groutnis t'huus!
vrouw moalders.
Wist ook en stukkien kouke in buus
Met hebben, Stiendien? -
stienje.
Och, vrouw Moalders!
Dan zin wie eeters ja, en hoalders.....
En waten stuk! - Min zol zuk schoamen.
Ik dank joe! - Nou, ik grout joe soamen! -
Dag Mans!
mans.
Dag Stiendien!
frikke-oom.
Wicht, moak vort!
Kiek toch rijs, wat en weer of 't wordt! -
Nou, dag soam! -
| |
[pagina 654]
| |
frikke oom (boeten deur).
Ik zin bliede, wicht!
Dat disse boudel is verricht! -
Dei stadjers moaken veul vertering,
Pelzijr en pronken is ja schering
En inslag. - Doarom mos ik woaken,
Dat Mans nijtan 't kap toal kon roaken. -
koopman (binnen deure).
Dij boer is loozer, as ik docht! -
Moar 'k heb het wieder met hom brocht,
As 't zuk lijt inzijn. - Want de kans
Ston eerst nijt hijl veurdijlig, Mans! -
Mr. S. Reijnders.
|
|