Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

Hoe Andries aan een varken kwam. Dezer dagen 's morgens afgeluisterd aan de vischpoort. (Zwolle.)

(Twee mannen liggen over de leuning der brug.)

Diekes. 'k Goa nog un slukkien nâemen; 'k heb er al wel twie op, mâer nog zoo'n râer gevuul in de mâege, net of er wörms zitten en die zuewies⁽²⁷⁾ gaauw wegjâegen.

(27) Zuewies, zullen we eens.

[p. 569]

Andries. 'k Zolt mâer niet doen, Diekes. Ai wilt, kuij ow derde borrel best missen, en dan holdie de centen in de zak.

D. Ne, Andries - ik kan 't niet loaten; iederiene is niet zo knap as iee. - Je plagten ze vrogger ook wel te lusten; 's jonges, 's jonges, wat koi der slodderig⁽¹⁾ wat ingooijen! en now glad van de drank of! - 'k verwondere miee dikwils, dai ow zoo constant holt. Mâer woarumme hei ze toch verzegd⁽²⁾? hoe bie er toe ekommen?

A. Det za'kow vertellen. De 13 Febr. van dit joar wâeren wie 's oavonds ewest bie mien zuster Sanne in de kelder, die was joarig en tracteerde op ölliekrappen⁽³⁾ en un anniessien⁽⁴⁾ nâo; - die annies smâekten mie zoo goed as dat de ölliekrappen wat heel dieppe onder de pâekel kwammen, en toen wie wêer op stroate wâeren, um noa huus te goan, was't net, ok in ies un gordien veur d'oogen kreeg. - Gelukkig dat mien vrouwe, mien Annegien bie mien was, want ik was oardig topzwoar, en die hiel mie zoo wat in balans. - Schuuns tegenover ons ketier⁽⁵⁾ brande de gazlanteern helder op, det duvels lastig is bie zokke umstandighâeden, en meneer v.H., onze buurman, stond net op stoepe, toe 'k doar kwam anzwâeijen.

De volgende mâergen stuurde meneer, o'k ies bie um wol kommen; now ma'k die man geerne lieden, niet alleenig um da'k menige stuuver an um verdienne, as doar an huus wat te sjouwen of te karrewijen valt, mâer veural umdet het zoo'n goeije, oardige man is.

D. Un goeije, oardige bok! nemt de pette mâer of, denkie det hie ow oit weerummegroet? Joa! mâergen brengen! hie dut net, offe ow niet zut en lup stief deur, net zoo'n sliepplanke⁽⁶⁾!

A. Sliepplanke of gien sliepplanke, ik zeg oew dan, dat et un goeje kerel is, un boavenste beste; want hie is un zâegen veur onze heele buurte! Doar bint hier wel rieke heeren in de stad, die veur iedere kwoajongen, die de pette ofnemt, met de hoed zwâeijen, mâer zie, dat oeft niet, dâet bint van die allemansvrenden, en doar hekke 't niet op begrâepen.

Mâer toe 'k dan bie um kwam, namme mie ampart en zeije: ‘'t Is toch jâemmer, Andries, dai zoo dikwels 's aovonds dronken thuus komt!’

Ik lei meneer uut, da'k van un verjoarsvisite ofkwam, en toe wolle doar dan ook zoo veulle niet van zeggen, want ziee, zeije: ‘Alle heeren en ook partie dames, bint bie zon gelâegenheid ook lange niet altied âeven skoone.’

Mâer woar hie miee over sprâeken wol, was da'k de iene dag deur d' andere te veulle drank gebruukte.

Now, doar had de man geliek an. - Holdie niet meer van oew vrouwe en kinderen, - vroeg ie? - Van mien Annegien, zei'k, - wel as 't oew blieft, meneer, veulle - en ook van onze vier mâegies en mien Derk, doar bink gek mâe, 't is ook mien ienigste jongen. - Mâer, Andries, zei meneer - je bint een eerlikke kerel, niet woar! - Ja, meneer, zei'k, liegen doe'k nooit. Now, veur hoe veulle jenever drinkie d'iene dag deur d'andere. - Wel, zei'k, ik takseere veur twie duhbelties of un kwartien.

(1) Slodderig, slordig, in ruime mate.

(2) Verzegd, afgezworen.

(3) Olliekrappen, oliekoeken.

(4) Anniessien, anijsborreltje.

(5) Ketier, kwartier, huis.

(6) Sliepplanke, schuins staande plank, (fig. iemand, die zoo rechtop loopt, dat hij zoogenaamd in den rug hangt).

[p. 570]

Toe ried meneer mie an, gien drank meer te drinken, mâer het geld veur mien vrouwe en kinders ampart te leggen.

Eerst ha'k doar in 't geheel gien zin an. Zie, zei'k, ai hard mut sjouwen en vreuten⁽¹⁾ en warken, det oew soms de galle berst, dan meui wel een borrel drinken, en 't is wel verknupt⁽²⁾, dai anders de stof uut de kâele holden kunt ai in de torf of stienkollen bâezig bint.

Mâer ziee, Dieks, wâ'k mogt zeggen of niet zeggen, meneer bleef mie de baas en proate mie ten lâeste zoo wiek as un kind.

Toe zei'k, now ik zal dan afstand doen van de drank, mâer op conditie, dai mie un bettien spoasie⁽³⁾ gâeft, b.v. un moand um er of te wennen, want ik ben te veulle an un stroeve⁽⁴⁾ borrel gewoon, um er zoo op iene stop⁽⁵⁾ met uuttescheijen - mâer hold ik noa die moand gien woord, sniet mie dan de kop mâer of.

Now, die moand muk eerlik zeggen was veur mie un zoere temtoatie; want dikwelks kon'k zoo rommelig en fibberig⁽⁶⁾ wâezen, jonge, dat mie 't wâeter langs de tanden liep, a'k mâer an un borrel dagt. En misschien hakket⁽⁷⁾ nog niet kloar uspeuld zonder mien Annegien. Toe 'k hâer de ofsproake met meneer vertelde, zie, toe kreeg ze de troanen in d'oogen en zei ze, da'k ieder keer mâer bie hâer t'huus kommen most, a'k 's màergens trek kreeg noa jenever. - Kwam ik dan in mien kertier, dan stond in mien heukien altied un konkeltien met koffie op un teste met vuur en un skoon wit kummechien er noast; melk was er deur de koffie hen en, 's jonges, dan was doar zon lakkere koaksmâek an, da'k zoo zachies an net zoo veulle van die koffie as van un borrel begon te holden. Die vrouwen, Diekes, wilt ons wel grâeg op de goeje weg helpen, en 'k gleuve, dat ze deur de banke bâeter bint as wie!

D. Joa now, partie bint lakkerties, deurgoans half ziek, of zie heptet in de rugge, zitten vol beklâegelikke piene te knarpen⁽⁸⁾, dai gien centen genoag t'ues brengt en al zu'k gezanik meer - de miende hef doar ten minste best slag van.

A. 'k Wedde, dat et verandert, ai mâer doet, wat ik edoan heb - weet ie, 'k bin toe egoan noa vrouw R. en doar kocht ik un stienen varken, 't kosten un dubbeltien, mâer zie, der was un berste in en doarumme kree'ket veur twâelf duiten. Van die tied of an liet ik iedere wâeke 't jenevergeld er in glieden, en toen wiee veur 14 dâegen 't stienen vâerken kapot mâekten, was er zooveulle in, daw er un mooije vette bigge veur konden koopen.

Die hek ekocht van Toone met de kniee uut Dieze - die hef miee best behâendeld; 't had gien ooge vol voer in de mâege en hef biezunder weinig inneslagt. Koop ie ze an de woage, dan kuij er soms iene treffen met un pâense⁽⁹⁾, deur ie bange van wordt.

Jonges, ai zo'n varkentien in huus hebt, goai de winter zoo rustig in; - toe 'k Toone betaeld had, bleef er nog geld oaver en doar hef mien vrouwe Derk un pâer skoenen en koisen van ekogt en un nije pette, doar giet ie

(1) Vreuten, wroeten.

(2) Verknupt, verdraaid.

(3) Spoasie, ruimte, tijd.

(4) Stroeve, krachtige.

(5) Op iene stop, eensklaps.

(6) Fibberig, trillerig.

(7) Hakket, had ik het.

(8) Knarpen, jammeren.

(9) Pâense, pens, omvang.

[p. 571]

zundags mâe noa de karke - et jongien is dan ook biester vernâemstig⁽¹⁾. Ie kan al un heele boel psalms van buuten, en niet alleenig dat hie ze zoo mâer uut et heuft kan opzeggen, mâer ook zoo duudelik en kloar, dai heuren kunt, as dat ie ze begrip - ziee Diekes, da's eerst de regte sjeu⁽²⁾ dervan!

D. Mâer, Andries, hoe mâekten ie het toch met het andere vōlk: lachten ze oew niet brâef uut en heij niet un boel mutten lieden?

A. In 't eerste wel, mâer dat bedâerden gaauw, toen ze zaggen, da'k er mie niet an steuurde, en boavendien weten ze allemoale wel, dat ze niet zoo heel gemakkelik un leupien met mie kunnen nâemen: dat hef et Iekertien ondervunden.

D. Die hei al ies in de vingers ehad, niet? Hoe kwam det.

A. Och, wie wâeren met zien drieen an't zoad verschieten bie meneer v.A., de Plume, et Iekertien en ikke; - het Iekertien, dat un kwoad katoas van un kereltien is, had mie al lange liggen te ploagen, da'k un dreugkawwer was, da'k ook wel gaauw un koksiaane⁽³⁾ zol worden, zoo det mie dat erg begon te vervelen. De Plume, die altied veur vrâede is, wâerschowde het Iekertien gedurig en zei, scheit er now uut, want de Bâere⁽⁴⁾ begint de pette scief te trekken, en doar kui altied an zien, datte kwoad wordt. - Mâer zie, jonge, 't hulp niks, dat zanikten ieder keer weer van achteren offan. Toe wier ik in ies zoo hellig, da'ket Iekertien in zien groat⁽⁵⁾ greep en um boven 't loek hol. - Now bin'k verknupt, zei'k tegen um, a'k oew niet van de zolder ofgooije, ai oew niet stille hold. Now, Bâere, brult mâr niet, zei e, 'k zal niks meer zeggen, en ziee, uut was et. Làeter hek er weinig last meer van ehad; gekscheren kan'k ook best hebben, mâer de kameroaden weten wel, da'k niet met mie loate sollen. - Mâer zie, Diekes, deur da'k now gien borrel meer drinke, hewwe t'huus now en smeu⁽⁶⁾ lâeventien; - van middag denk ik de volle moane weer te zien - want Annegien zei van mâergen, ai um 12 uur t'huus komt, Andries, stiet de spekpannekoeke kloar; jonges, ze bakt ze zoo lakker.

D. Now, 'k wol da'k z'ook kreeg; mâer bie mie is 't de iene middag koffie met roggentönnis⁽⁷⁾ en d'andere middag tönnis met koffie, - zie neumen et ten minste koffie, mâer ik zegge 't is apennat. - 'k Wol ook wel ies achter de spekpannekoeke zitten.

A. Dat kui edoan kriegen, Diekes, en maggie met mie meêgoan, mits dai mie beloaft, dai ook ofstand doet van de borrels, want zie, ie bint anders gien kwoaije kâerel; mâer 't is met oew net als vrogger met mie - ie pruuft te veulle, en ai de jenevercenten bespoard, kui 't ander joar net zoo goed en verkentien slagten as ikke.

D. Wanneer muk er dan met de borrel uutscheijen, Andries?

A. Met un moand!

(Hier verschoof Diekes zijn pruim, hij practiseerde....en maakte een kringetje in het water.)

(1) Vernâemstig, schrander.

(2) Sjeu, saus.

(3) Koksiaane, vrome (lett. aanhanger van Ds. Cock).

(4) Bâere, bijnaam van Andries.

(5) In zien groat, in zijn lurven.

(6) Smeu, zacht, prettig.

(7) Roggentönnis, meelsoep met roggenbrood.

[p. 572]

D. Heur ies, Andries, mâekt er 6 wâeken van, un moand is zoo kort.

A. Goed zoo, da's dan kloar. Now, dan loop ik gauw noa Annegien, zie mut dan un pond maêl meer besloan, doar kuijt ummers meê redden?

D. Un kleine ètert bin'k niet en bie un pond maêl hek gien speulleman neudig.

A. Now en bettien maêl meer of minder kump er niet op an, - râekent er mâer op, dai het buukkien goed op de lieste⁽¹⁾ kunt zetten.

(Ik ging verder.)

'k Wensch hiermeê allen een gelukkig jaar!
Hun bovenal, wier leven somber is en naar;
Maar ook wien 't aangaat,

‘Volg mijn raad’,

En doe als Andries en zijn maat.
Nieuwjaarsdag 1868.

Otto.

(1) Lieste, leest.