Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

Soamensproake tusschen Geert en Luuks an de Rammelbekke tusschen Denenkamp en Nothoorne⁽⁶⁾.

Geert.

't Is wal te zeen dat 't Zundag is;

Wat bist du oet de podde⁽⁷⁾!

Du zöst er werkeldoags⁽⁸⁾ manks oet,

As kröpst te deur de modde⁽⁹⁾.

Luuks.

Heer Jees! ik goa oet vri-jen, Geert!

Zok dan zoo smoestrig⁽¹⁰⁾ loopen?

't Wordt endlik eernst, geleuf mi haal⁽¹¹⁾

Ze hebt mi loaten ropen.,

(6) Denekamp, eene gemeente van pl. m. 6000 zielen, ligt aan den grooten weg van Oldenzaal op Lingen. De Rammelbeek maakt de grensscheiding tusschen Nederland en het voormalig koninkrijk Hanover uit.

(7) Oet de podde, netjes gekleed.

(8) Werkeldoags, op den werkdag, in onderscheiding van den Zondag.

(9) Modde, vuilnis.

(10) Smoestrig, smerig.

(11) Haal, bekende versterking van eene bevestiging.

[p. 557]

 

Geert.

 

Um mii, trouw i-j den gaffeltand⁽¹⁾,

 

De blage⁽²⁾ van een deerne;

 

De prakke⁽³⁾ en sterthakke⁽⁴⁾ oet ons dorp!

 

Ik gun de grap oe geerne.

 

 

 

Wat hebt de noabers, woar ze ok wont,

 

Met 't wicht neet al te stunteren⁽⁵⁾!

 

Noe geet het hier, dan geet het doar

 

Te gloepen en te slunteren⁽⁶⁾.

 

 

 

Een habbedoedas⁽⁷⁾ of vief zes,

 

Dat ken hem⁽⁸⁾ niks verschellen,

 

Ik wik-tie 't⁽⁹⁾, Luuks, zien⁽¹⁰⁾ oote⁽¹¹⁾ hef

 

Met 't wicht genog te stellen!

 

 

 

Waraai woar, 't is al vake zegt,

 

En smoesge spalterbasse,

 

En schottel, schute en gaffeltand⁽¹²⁾

 

Brengt nums⁽¹³⁾ wat in de kasse.

 

 

 

En wicht, dat in de kerke zit

 

Te gapen en te gabblen,

 

En woar het geet, of woar het steet,

 

Van noaberleu mot babblen,

 

 

 

Dat grient en hulebalkt as 't wil,

 

En rondschuf op de stroate,

 

En zieden slochten⁽¹⁴⁾ dregen wil,

 

Heurt op een Hoavezathe⁽¹⁵⁾.

 

 

 

Ik zegge, en hebberechtig oas⁽¹⁶⁾,

 

En lempe⁽¹⁷⁾, en kêkelmeuije⁽¹⁸⁾,

 

Doar keui-j⁽¹⁹⁾ met harrewitsen⁽²⁰⁾, Luuks,

 

Geleuf mi haal, dat keui-je!

 

Daor keui-j met froslen⁽²¹⁾, kuren⁽²²⁾, vrind!

 

Doar keui-je oe goot⁽²³⁾ um schmiegen⁽²⁴⁾,

 

Al zoi ok elke bot⁽²⁵⁾ van 't wief

 

Een poete⁽²⁶⁾ um de ooren kriegen.

 

 

 

En worde i-j kanels⁽²⁷⁾ in de kop,

 

Dan goai-j an 't hokketokken⁽²⁸⁾,

 

En eer den dag ten ende löp

 

Gef 't aanders wat as smokken⁽²⁹⁾.

 

 

 

Mar alle gekheid noe ampat⁽³⁰⁾,

 

I känt er nich met hoezen:

 

't Hef altiid ruustig⁽³¹⁾ weêr in 't heufd,

 

En holt van roezemoezen.

 

 

 

Bo, zee es an! Mien leeve tiet!

 

Het löt zich geerne noppen⁽³²⁾;

 

I keunt het as rapschuttel volk⁽³³⁾

 

Bi dage en nachte roppen.

 

 

 

Een wicht is 't as en blinkend stoal,

 

Ai 't angriept wordt het roestrig;

 

't Is as en arksel⁽³⁴⁾ wit pampier,

 

Nen handgrep maakt het smoestrig.

 

 

 

Zee, Loeks! ik roa di as miin vrind;

 

Mar wis du 't kätken⁽³⁵⁾ pakken,

 

Geleuf wat ik die zegge, man!

 

Het zal die rabbezakken⁽³⁶⁾.

 

 

 

I mêket voort van dag tot dag,

 

Mar eenmoal is 't te late;

 

Want komt de wiizemoer⁽³⁷⁾ in 't spul,

 

Dan zit i met oe Kate.

(1) Gaffeltand, scheldnaam.

(2) Blage, ondeugd.

(3) Prakke en Sterthakke, scheldnamen.

(4) Prakke en Sterthakke, scheldnamen.

(5) Stunteren, sloven.

(6) Slunteren, slenteren.

(7) Habbedoedas, (Habe du das!), oorveeg.

(8) Hem, haar.

(9) Wik-tie 't, verzeker het u stellig.

(10) Zien, haar.

(11) Oote, tante.

(12) Spalterbasse, schottel, schute en gaffeltand, scheldnamen.

(13) Nums, niemand.

(14) Slochten, sletten (kleederen, die mooi lijken, maar weinig degelijks hebben).

(15) Hoavezathe, aanzienlijk huis.

(16) Hebberechtig oas, een aas, dat altijd gelijk wil hebben.

(17) Lempe, sloddervos.

(18) Kêkelmeuije, (babbeltante) babbelkous.

(19) Keui-je, kun je.

(20) Harrewitsen, lett. krijgertje spelen, een bewijs, dat het een wilde meid is.

(21) Froslen, stoeien.

(22) Kuren, keuvelen.

(23) Goot, goed.

(24) Schmiegen; denk aan het Hoogduitsche woord.

(25) Bot, slag, oogenblik.

(26) Poete, klap.

(27) Kanels, woedend.

(28) Hokketokken, kibbelen.

(29) Smokken, kussen.

(30) Ampat, ter zijde.

(31) Ruustig, winderig, wild.

(32) Noppen, streelen.

(33) Rapschuttel volk, straatvolk.

(34) Arksel, vel.

(35) Kätken, katje.

(36) Rabbezakken, plagen en de wet stellen.

(37) Wiizemoer, vroedvrouw.

[p. 558]

 

Luuks.

 

Te duvelsloa⁽¹⁾! i hebt geliek;

 

I keui-jert⁽²⁾ as nen wiizen.

 

As ik met Katien trouwen goa,

 

Dan kriek nog sinkeziisen⁽³⁾.

 

 

 

Mar kank dan nich de bekke schroan⁽⁴⁾,

 

Löp 't mi perfos es tegen?

 

Mi dunkt, hef 't ees nen halsband um,

 

Dan zal zich 't nog wal egen⁽⁵⁾?

 

 

 

Du weest, het zit zoo dikke in 't roet,

 

Dit vlas heurt alle ziene.

 

Jongs, Geert! wat kon 'k ophoosten⁽⁶⁾, vrind,

 

Smeet het zien boel bi 't miene!

 

 

 

't Is rechtevoort nen schrandren⁽⁷⁾ tiid,

 

Men mot zoo nauw nich kieken.

 

Kaat' hef go nagelholte an 't lief,

 

Dat zol bi 't geld mi-j lieken!

 

Geert.

 

Ha, baas! ik krieg di in de mot⁽⁸⁾;

 

Du zöst⁽⁹⁾ mar op de schieven⁽¹⁰⁾.

 

Hol di-j mar lukes⁽¹¹⁾, 't loent di nich

 

Hier op de Haar⁽¹²⁾ te blieven.

 

 

 

Mar, möatken! eer een joar vervlög

 

Holt Kate 't met een ander.

 

Du nosterbreur⁽¹³⁾ en doedeldop⁽¹⁴⁾,

 

Wat bist nen gekken Sander.

 

 

 

Begripste nich, dat geld noch good

 

Geluk in hoes kan bringen?

 

Doe hörst toch van den präkstool smoas⁽¹⁵⁾

 

Dat olde deuntien zingen?

 

Luuks.

 

Jan-domi, Geert! doar zegst-te wat!

 

't Wicht knip de kat in 't duuster.

 

Wat heur ik an de bansdeur vaak

 

Nog 's oavonds laat gefluuster!

 

Bi-j wiis, ik zegg' di, noe is 't oet;

 

Ik goa noa aandre wichter,

 

En nem een good gestöadig wief,

 

Al weg 't ok tien pond lichter.

 

 

 

Woar zit de meeste gunst in, Geert!

 

In blonden of in gellen?

 

Geert.

 

Bo, zekt mi ees, miin leve man,

 

Ho kan 'k oe dat vertellen?

 

Luuks.

 

Dat vlassig hoar...ik weet het nich,

 

Het zol me nich bevallen.

 

En toch - dee blonde wichterties,

 

Zee könt zoo oardig kallen!

 

Geert.

 

De wichter zint nog nich betön⁽¹⁶⁾,

 

En doarum, Loeksmoat! teuf mar.

 

Miin wief is broen as Deurinks vul⁽¹⁷⁾,

 

Mar 't meuit mi niks, dat leuf mar!

 

Luuks.

 

Dien wief is broen as Deurinks vul?

 

Dat lögst te⁽¹⁸⁾, 't is nen gellen.

 

Geert.

 

Al is het broen, of gel, of greun,

 

Mien God! wat kan dat schellen?

 

 

 

'k Zee nooit nich noa de hoar van 't peerd,

 

Mar altiid noar zien deugde.

 

Een eerliek hart bi stevig vleisch,

 

Dat gef eerst regte vreugde.

 

 

 

't Wief dreg gen ziiden heuskes⁽¹⁹⁾, Luuks!

 

Mar 't is een baas met spinnen.

 

Het mensche kon veur allegaar

 

In 't hoeze 't brood wal winnen.

(1) Te duvelsloa! basterdvloek.

(2) Keui-jert, praat, redeneert.

(3) Sinkeziisen, oorvijgen.

(4) Schroan, snoeren.

(5) Egen, wennen.

(6) Ophoosten, den rijkaard uithangen.

(7) Schrandren, duren.

(8) Ik krieg di enz., ik vat u.

(9) Zöst, ziet.

(10) Schieven, geld.

(11) Lukes, stil.

(12) De Haare is een buurtschap of gehucht tusschen Denekamp en Northorn, gemeente Brandlecht, ambt Bentheim.

(13) Nosterbreur, iemand, die maar wat heenbabbelt.

(14) Doedeldop, slaapkop, onnoozele bloed.

(15) Smoas, altijd.

(16) Betön, klein in getal.

(17) Vul, veulen.

(18) Lögst te, liegt ge.

(19) Heuskes, kousjes.

[p. 559]

 

't Is zinnig, en das volle zegt.

 

Het holt van gen gegiebel⁽¹⁾.

 

't Geet zundags vliitig noa de kerk,

 

En les daags in de bibel.

 

 

 

Ze gef ien ieder 't ziene, Luuks,

 

En zal zich nooit vervretten⁽²⁾,

 

Gen dienstmaagd met nen voelen bek

 

Oit op den schupspoan zetten⁽³⁾.

 

 

 

Ze geet smoas 's morgens vroo an 't werk;

 

Ze is nooit nich op den biester;

 

En löp ze ook met nen leegen tuk⁽⁴⁾,

 

Ze zinkt nog as nen liester.

 

 

 

Ze maakt mi nooit nich doller hoar⁽⁵⁾,

 

Mar smokt mi manks ter deege;

 

En o, miin lutken rúddik⁽⁶⁾, Luuks,

 

De giert dan in de weege.

 

't Verwit mi nooit: ‘Du hest geen geld!’

 

Dat doot de rike wieve.

 

Goddank! dat Liesbet, Liesbet is,

 

En dat ik Geertman blieve.

 

Luuks.

 

Zo'n wief is 't beste tiidverdrief;

 

Pedows! ik goa an 't zeuken.

 

Man zol dee rieke vrouleu haast

 

Jan straf mie haal! vervleuken.

 

 

 

Ik goa zoo glieks noa Kate hen

 

En breng hem 't achterhekke⁽⁷⁾.

 

Wat zo'k met zonne kizz'bis⁽⁸⁾ doon

 

Hier an de Rammelbekke?

 

 

 

Ik wil een wief as Liesbet is,

 

Dat in gen nöst⁽⁹⁾ blif liggen,

 

Mar, veur de zunnein 't venster glöp⁽¹⁰⁾,

 

Mi wettert⁽¹¹⁾ kalf en biggen.

 

 

 

God, Geert! wat hest mi good eroan;

 

Heer Jees, wat bink toch bliede!

 

Ik leuf die al mien leffen geern

 

En kiek nooit weer na leupsche deerns,

 

Of jufferties in 't ziede.

 

1838.

 

De Thouars.

(1) Gegiebel, ijdel gelach.

(2) Vervretten, vereten.

(3) Op den schupspoan zetten, plotseling verlegen maken.

(4) Tuk, zak.

(5) Doller hoar, driftig.

(6) Rúddik, kereltje.

(7) Achterhekke. In het graafschap Bentheim en een gedeelte van Twente verstaat men door ‘het brengen van het achterhek’ iemand een blauwtje te laten loopen, of te bedanken, zoo men werkelijk reeds aan hem verloofd is.

(8) Kizz'bis, wild, dartel ding.

(9) Nöst, nest.

(10) Glöp, (gluipt) schijnt.

(11) Wettert, water geeft.