Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 1: Frankrijk - Zuid-Nederland - Noord-Nederland

[p. 555]

Grootvader, (Omstreken van Winterswijk^*.)

Daor zat-he dan - ik miene grootvader - an'n hoêk van'n heerd. Soms las-he is, kurvemaken dee-he ook wal, maor meest schelde-he eerdappele. As-he der en stuk of wat escheld hadde, dan legten-he et mes der is toê. Dan kreeg-he ziin piipken - hie hadde zoo'n klein piipken met en half broen döpken, 'n kort zwak⁽¹⁾ en 'n spits met drie krallen; vader hadde ne gemienteraodspipe met ne heelen broenen dop en 'n lank zwak, wal zoo lank as den halven stelle⁽²⁾ van ne lange eerdene, en 'n spits der an met wal zes krallen. Grootvader hadde zine pipe altiid bi-j zik liggen in 't schorstiens gat met 'n klein tuutken⁽³⁾ tabak. As-he ze dan anestokkene hadde, dan keek-he en peusken veûr zik hen; met de rechterhand hiel-he de pipe vaste en de linker lag op de knie. Waor-'t-he dan an dachte? Jao, wie zal 't zeggen. Misschien, as-he ons, jonges, daor zoo zag kroepen en ravotten in de keûkene, wal an de dage, doê-'t-he zelf nog jonk was en dat-'t-er doê zoo heel anders toê genk as noê. Want hie zae wal vake teggen uns: ‘Jonges-jonges, wat heb i-j en heel ander laeven as ikke ehad hebbe; i-j keûnt noê leern net wa-j wilt; ik hebbe alleene maor en betken laezen eleerd, niet ins gin schriiven en raeken.’ Endelke genk-he waer an 't schellen.

Ovver dag dan was iider drok⁽⁴⁾, want de lue heb et heele jaor drok wark. 's Sommers wazzen ze wal is allemaole nao 't land, behalven grootvader, die zat-dan an'n hoêk en stokken 't vuer met an. Met-den donkern genge we nao bedde. Maor as-der aovende kwammen, was dat oet. Wat hewwe dan wal is schik ehad. Nao de aovendverziitten genk grootvader niet meer met. Maor e wi-j zoo veûls te liever. In de schoêle sprakke wij al af, of-e-wij der ook hen gengen. A-we der wazzen, dan gavven ze uns eerst ne brugge⁽⁵⁾ en as die op was, dan mos de leûchte of de lampe an en dan nao daele⁽⁶⁾. An de Vaorik teùtelde⁽⁷⁾ wi-j net zoo lange töt de sabbatslampe anestokkene wordene, dat was nog iets bezunders oet-den olden tiid, daor ha-we dan zoo'n ni-j⁽⁸⁾ an. An Heenenhoes neugeden ze meestiid als 't maonelech was. Dan ko-we baeter in de weide speûllen en de olden hoêveden dan gin leûchte mettebrengen. ‘Vangen’ en ‘klokke boê late is 't’ en ‘schemmeken traen’ genk bes. Op de daele genk niks baeter as ‘oetschot’ en ‘reûilen.’ As ze riepen umme in de keûkene te kommen drinken, speetet uns dat et al zoo late was. Nao 't drinken kwam der van 't speûllen niks meer terechte. A-we waer te hoes kwammen, was grootvader geweûndelke al in 't bedde.

Was ter an unz' hoes verziitte, dan zat grootvader maor stille in ziinen hoêk. Dan kon-he zoo recht niet met praoten as-ze raerden van den ossen-

* Door een misverstand is dit stukje hier verdwaald geraakt. De lezer gelieve het te plaatsen onder de bijdragen uit Gelderland.

(1) Zwak, het buigbare gedeelte van een' pijp.

(2) Stelle, steel.

(3) Tuutken, papieren zakje, peperhuisje.

(4) Drok, bezig.

(5) Brugge, boterham.

(6) Daele, dorschvloer.

(7) Teûtelen, praten.

(8) Ni-j hebben an, nieuwsgierig zijn naar.

[p. 556]

handel, of van koêne melk worden, of van de meister en 't nao schoêle gaon, of van den gemienteraod. Maor as den ienen of den anderen zae, dat de rogge noê zoo duur of zoo goêdkoop was, of as de vrouwelue zaen, dat de botter al waer opeslagene was, dan begon grootvader oet zinen hoêk, en dan vertelde die van den kozakkenwinter en van 't jaor zevventiine en veerntwintig. As-he ienmaol an 't vertellen was, dan haalden 't iene waord et andere oet, dan kwam der geweundelke ook meer, zoo as van dartig en de citerdel, en soms ook wal, wat hie al waer van ziin vader en grootvader eheurd hadde. Wi-j wazzen dan meest op de daele an 't speûllen en heurden der niet veûlle van. Maor wazzen der net en paar in de keûkkene umme te zueken met ‘piipverstoppen’, dan zaen die, as-e-wi-j riepen, ‘Stille, grootvader vertelt!’ en dadelke kwamme wi-j allemaole en lusterden met de mond los.

Grootvader is noê al ne pooze dood. Zoo met zinne⁽¹⁾ wordene-he minder. I-j konnen 't haoste niet marken. As 't er is wat kwammen van de vrende, die konnen 't wal zien. En op 't leste doê zae vader tegen uns: ‘Noê is grootvader dood.’ Wi-j begrepen der niks van, maor 't worden zoo raar in 't hoes. De naobers kwammen en die deên de vensters dichte en zatten de klokke stille. Zie gengen ook maor zoo ooveral in. Moêder wees et aer⁽²⁾ wal, maor 't was toch zoo raar.

Doê de groêve⁽³⁾ was, kwammen de naobers al bi-j tieds umme alles terechte te zetten; later kwammen ook de vrende, de eumens en muejes en ne heeleboel, die wi-j in 't geheel niet kenden.

Doê ze gaeten en edronken hadden, haalden de naobers de kiste en zatten die eerst op de daele onder 't balkengat⁽⁴⁾. Doe ko-we grootvader eerst nog is waer zien, en doê maken ze ze vaste op de kaore, en doe veurden den doonboer⁽⁵⁾ der met eweg.

's Aovens kwammen ze waer, maor grootvader zinen hoêk bleef leûg.

H.J. Kruisselbrink.

(1) Met zinne, langzamerhand.

(2) Aer, hun.

(3) Groêve, begrafenis.

(4) Balkengat, zoldergat.

(5) Doonboer, lett. doodenboer, de boer, die de dooden vervoert.